قازاق انيماتسياسى كەشەۋىلدەپ دامىپ كەلە جاتىر. كەمشىن ءتۇستارى جەتكىلىكتى. مۇنداعى ەڭ باستى كەدەرگى نەدە؟ وسى توڭىرەگىندە ەلوردامىزدا انيماتسيالىق كينورەجيسسەر، قازاقستان انيماتسيالىق كينوستۋديالار قاۋىمداستىعىنىڭ باسشىسى جانىبەك نۇربەكۇلىمەن ارنايى سۇحبات الۋدىڭ ءساتى ەندى ءتۇستى.

اقتوتى بالعاباي: - جانىبەك مىرزا، انيماتسيا سالاسىنا قالاي كەلدىڭىز؟ بۇگىنگى سۇحباتىمىزدى شىعارماشىلىق جولىڭىزدان باستاساق.

جانىبەك ورازالى: - الماتىدا ونەر اكادەمياسىندا وقىعانبىز 2004 جىلدان 2009 جىلعا دەيىن. 2009 جىلى استاناعا كەلدىك سودان بەرى وسىندامىز. 2009 جىلى العاش “استانا ءفيلمى” جاستار كينوستۋدياسى دەپ قۇرعانبىز. كوبىنەسە سول “قازاقفيلمگە”، “بالاپان” تەلەارناسىنا انيماتسيالىق فيلمدەر جاساۋمەن اينالىسامىز. ەلورداداعى ەڭ العاشقى انيماتسيالىق ستۋديامىز دەپ ماقتانىشپەن ايتا الامىز. باسىندا قانشاما قيىندىقتار بولدى. ول ءبىر انيماتسيا سالاسىنا مۇلدە كوڭىل بولىنبەيتىن زامان بولدى. الايدا، تاباندىلىقتىڭ ارقاسىندا بۇگىنگى تاڭدا جاقسى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزدىك. ءبىز “استانا ءفيلمى” كىلەڭ قىسقامەتراجدى فيلمدەر، “بالاپان” تەلەارناسىنا ارناپ سەريالدار ىستەپ كەلدىك. اتاۋى: «نارتاۋەكەل». ونى دا جايدان-جاي قويعان جوقپىز. بۇنى 2019 جىلى تۇسىرسەم دەگەن وي، جوسپارىم بولدى. باستاپقىدا “عارىشكەر بالا توقتار” دەپ اتاعان ەدىك. نەگە توقتار دەپ ساۋال تاستاعاندار شىقتى. ول كەزدە توقتار اعامىزدى كوپ ۇناتا بەرمەيتىن زامان بولدى عوي. اتىن وزگەرتسەڭدەر دەگەن دە تالاپتار بولدى. كوڭىلگە كەلەتىن نارسەلەر كەزدەستى. سوڭىندا وسى «ادام: نارتاۋەكەل» دەگەنگە توقتادىق. بۇل تولىقمەتراجدى ءفيلمنىڭ باستى ەرەكشەلىگى ەكى كومپانيا بىرىگىپ جاساپ جاتىرمىز جانە قازاقستانداعى العاشقى جەكە كوممەرتسيالىق قارجىعا جاسالىنىپ جاتقان 98 مينۋتتىق تولىقمەتراجدى مۋلتفيلم.

2020 جىلدىڭ سوڭىندا مەن اتالمىش جوبانى ءوز قارجىما باستاپ كەتتىم.  ءسويتىپ ءبىر جىل جاسادىق. كوماندامەن بىرگە كۇندىز-ءتۇنى ترەيلەرىڭ ىستەدىك. بارىمىزگە قىزىقتى جوبا كورىندى، ءبىراز قارجىمدى قۇرتسام دا، ءماز بولىپ جۇردىك ءبارىمىز و كۇشتى شىقتى دەپ. 2019 جىلدى يدەيا مەن ستسەناريگە ارنادىق. 2020 جىلى باستادىق قوي جوبانى، سول 2020 جىلى جوبانى ۇلتتىق كينونى قولداۋ ورتالىعىنا بەردىم، 2021 جىلى دا بەردىم وتپەدى. سوسىن قوي بۇلاي بولماس  دەپ ءوزىمىز باستاپ، كىرىسىپ كەتتىك. 34 مينۋتىڭ جاساپ بولعانبىز، ترەيلەر بولدى، ءبارىمىز بالاشا ءمازبىز. سودان 2022 جىلى ارنايى پرەزيدەنت تاپسىرماسىمەن “قازاق انيماتسيا” دەگەن قۇرىلدى. “سويۋز مۋلتفيلموۆ”  سياقتى عوي الماتىداعى. ول كەزدە جاڭادان قۇرىلعان كەزى، بۇرىننان بار بىراق مەملەكەت قارجى بولەتىن بولىپ سوعان جەتەكشى قىلىپ جىبەردى مەنى. ءسويتىپ سول جاقتا 2 جىل جۇمىس جاسادىم. سول كەزدە ءبىراز نارسەلەردى ناقتى تۇسىندىك. قازاق انيماتسيانىڭ نەلىكتەن ەركىن دامي الماۋ سەبەبىن باسا-باسا ۇقتىم. نەگىزى انىعىندا بۇعان دەيىن ءبىز ءوزى انيماتسيا سالاسىندا 2004-تەن بەرى ءجۇرمىز. 2004-جىلدان بەرى قاۋىمداستىق قۇرعانبىز. قاۋىمداستىقتا جەتەكشى بولىپ جۇمىس ىستەدىم. حالىقارالىق كينوفەستيۆال وتكىزگەنىمىز بار. سونىڭ ءبارىن كورە-كورە، قورىتىپ-قورىتىپ كەلىپ ەڭ سوڭىندا ءبىر كوز جەتكەن نارسە مەملەكەتتەن، بيۋدجەتتەن اقشا كۇتىپ وتىرىپ ىستەۋ قيىنداۋ ەكەن، ەگەر ساپالى دۇنيە جاسايمىن دەسەڭ. مەملەكەت تاپسىرىسىن ورىنداپ بەرەەسىڭ عوي، قارجى بولگەنىمەن، ۋاقىت جاعىنان قىسادى ولار قاتتى. قايداعى شىعارماشىلىق ەركىندىك، شىعارماشىلىق ءوز جايىندا قالادى، اسىرەسە، تەلەارنالاردا ەفيردى تولتىرۋ كەرەك قوي ايتەۋىر بىردەڭە قىلىپ. ۋاقىت كوكتەمدە بەرەسىڭ، ناتيجەسى كۇزدە شىعادى دەگەن سياقتى. سول نارسەلەر قۇرتادى ەكەن ساپانى. سودان كەيىن ءبىز ءوزىمىز باستاپ ىستەپ كەتتىك امال جوق. مەن الماتىعا قازاق انيماتسياعا جەتەكشى بولىپ كەتكەننەن كەيىن 2 جىلدا كادىمگىدەي ستۋديالاردى كوردىك ارقايسىسىن ارالاپ شىقتىق. شەتەلدەرگە شىقتىق كوردىك، كوزىمىز اشىلدى. ءوزىمىزدىڭ مۇمكىندىگىمىزگە سەندىك، سەنىم پايدا بولدى. كوپ وزگەرىس كەرەك دەگەن شەشىمگە توقتاپدىق. الگى ءماز بولىپ جۇرگەن 2021 جىلعى كەرەمەت شىققان دۇنيەمىزگە كوڭىلىمىز تولماي قالدى، وتىرىك ۇيات نارسە ەكەن دەدىك. اناۋ باقانداي 34 مينۋتتى قوقىسقا تاستادىق. وعان 30 ميلليوننان اسا كەتكەن ءوز قالتاڭنان، قانشاما ەڭبەك، اششى تەر ءبارى كەتكەن. سونىڭ ءبارىن قيدىق، كوز جۇمىپ تاستادىق، 0-دەن باستادىق. سول سەبەپتى، “ادام: نارتاۋەكەل” دەپ قويدىق. كورەيىك نە بولسا و بولسىن دەپ امال ەتتىك. بىراق بالا توقتار، توقتار بولىپ قالادى دا. عارىشكەر ول بالا. سودان ستسەناريدى ءبارىن قايتادان جازعىزدى، قايتادان كىرىسىپ ەندى ىستەپ ناتيجەسى شىعا باستادى. ماماڭداردىڭ دا بىزدەگى  ساپاسى، دەڭگەيى وسكەن، ەندى وڭ-تەرىسىمىزدى بىلەمىز، تەحنيكانىڭ مۇمكىندىكتەرىڭ بىلەمىز. ءسويتىپ ستسەناريىمىز 80 مينۋت بولدى. 80 مينۋتتىق تولىقمەتراجدى ءفيلمدى جاسايمىز دەپ ونەر قىراندارىڭداعى ماديار ءوزىمىزدىڭ دوسىمىز بىرگە وقىعان. ونەر قىراندارى مەن “استانا فيلم” ستۋدياسى بىرىگىپ جاسادىق. ول كەزدە مەنىڭ جانىمداعى دوستارىم، كومانداداعى كوردىڭىز عوي جىگىتتەر جۇمىس جاساپ جاتتى عوي، سولارعا ءبىز بيىل اياقتايمىز دەگەنبىز. وتكەن جىلى 2024 جىلى 10 يۋن كۇنى باستادىق ءبىسسمىللا دەپ. مىنە سودان قازىرگە دەيىن، مىنەكەي ساۋىردە 10 اي بولدى عوي. وسى اپتا اياقتايمىز انيماتسياسىن. ال ەندى 80 مينۋت جاساعان كەزدە قايتادان جاڭادان جاسادىق قوي ترەيلەردى. قىتايدا “جىبەك جولى” حالىقارالىق كينوفەستيۆالى بولدى، سوعان مەن باردىم. رەجيسسەرلارمەن كەزدەسىپ، سويلەسىپ ولار دا قىزىقتى بىردەن. ءبىز كۇتپەدىك قازاقستاندا بۇنداي ساپا بار دەپ. ولارعا ايتتىم مەن “قىتايدىڭ كينوتەاترلارىڭدا كورسەتۋگە مۇمكىندىك بار ما؟” دەپ. ولار ايتتى ء“بىرىنشى رەت كوردىك، ساپا دەڭگەيىنەن كۇمانىمىز جوق” دەدى. مازمۇن جاعىنان امان بولسا، ەگەر ساياساتتان الىس، قوعامعا كەرى ىقپال ەتەتىن دۇنيەلەر بولماسا بولدى عوي ولارعا، ءبىز ەندى ودان تازامىز. ەكىنشىدەن، ول ءبىر ۇلتتىڭ عانا، ءبىر ادامنىڭ عانا تاقىرىبى ەمەس، ول 2300-2400-ءشى جىلداردا وزگە عالامشاردا بولىپ جاتقان وقيعالار، باس كەيىپكەر ادامزاتتان توقتار، اكەسى، شەشەسى ۇشەۋى. قالعانىنىڭ ءبارى وزگە عالامشارلىق بالالار، وزگە پلانەتالار. سوسىن ول جاعىنان پروبلەما جوق جانە ولاردىڭ ايتقان تاعى ءبىر تالابى، بىزدە فيلم 80 مينۋت ەدى عوي. قىتايدىڭ كينوتەاترىندا بولۋ ءۇشىن ەڭ كەمىندە 90 مينۋتتىق بولۋى كەرەك. 90 مينۋتتان تومەن بولسا بولمايدى. سوسىن امال جوق قوستىق. بىراق كەلىسىمشارت ءبارىن جاساپ قويعانبىز 50/50. ول 10 مينۋتتى ءوزىمىز ەڭبەكتەنىپ ىستەدىك. سوسىن 2ك-مەن ىستەگەنبىز، بىزدە قازاقستاندا 2ك عوي. قىتاي جاق ايتتى 4ك بولۋ كەرەك. ول ءبىزدىڭ جۇمىستى تاعى ءبىر ەسە اۋىرلاتتى. 1 سەكۋندتا 24 كادر بولادى. بىزدە 5400 كادر بولدى 80 مينۋت يۋولعاندا. ەندى 1 كادرعا 10-30 مينۋت، ورتاشاسى 20مينۋت كادر. 1 سەكۋندتا 24 كادر، 30 مينۋتتان كەلسە 12 ساعات كەتەدى 1 سەكۋندتى رەندەرلەۋ ءۇشىن. ونى جاي كومپيۋتەرلەر ىستەي المايدى. 4090-4080-نەن جوعارى سونداي بولۋ كەرەك ۆيدەوكارتاسى. سول جاعىنان قيىندىقتار بولدى. وتكەندە ماديار ەكەۋمىز ءبىراز ىزدەدىك سونى. قازاقستاندا ۆيدەوكارتانى تاپپايسىڭ ونداي دۇنيەلەردى. ەندى-ەندى شىعىپ جاتىر عوي ءبىز جاققا كەلىپ. ءبىز كومپانيالارمەن كەلىستىك، كەلىسسوزدەر وتكىزدىك. بىرىگىپ ىستەيىك، سەندەر قولداڭدار دەدىك. قارجى جاعىنان ول رەندەر سەرۆەردىڭ ءوزى 100.4ملن تەڭگە تۇرادى. بىزگە ەڭ از دەگەندە 40ملن كەرەك. ونداي شاما جوق بىزدە، سودان سوڭعى رەت قىتاي پروديۋسەرىمەن سويلەستىك. قىتاي جاقپەن ءبىزدىڭ ستۋديامىز بىرىگىپ “جىبەك جولىنىڭ قورعاۋشىسى” دەگەن تولىقمەتراجدى فيلم جاسايتىن بولعانبىز. قىتاي جاقتان ستسەناري ءبارى بەكىتىلدى، كەيىن قىتايدىڭ اگەنتىگىنىڭ 2 جىل جۇگىردىك سوڭىنان. قىتاي جاقتاعى انيماتسيالىق پروديۋسەرمەن. ەندى ماقتانىشپەن ايتاتىن ءبىر نارسە، ول پروەكتىدە قىتاي جاقتان رەجيسسەر  «ندجا» دەگەن مۋلتفيلم شىقتى عوي 2-ءشى ماۋسىمى. ول الەم بويىنشا ەڭ كوپ اقشا تاپقان 5 ءفيلمنىڭ بىرەۋىنە كىردى. وتە جاقسى، 2 ملرد-تان اسايىن دەپ جاتىر جالپى تاپقان بيۋدجەتى وسى قىسقا ۋاقىتتىڭ ىشىندە. سونىڭ سوڭعى كەزەڭىنىڭ رەجيسسەرى بار، بىزگە بىلاي-اق كومەكتەس دەپ ءبىر اۋىز وتىندىك. ولار ءتۇسىندى جاعدايدى، ونەر ادامدارى عوي. وزىق تەحنولوگيالاردى سولار بەردى. باسىندا 56 ميلليونعا ىستەپ بەرەمىز دەگەن كومپانيا، ولاردان 5 ەسە ارزانعا ىستەپ بەرەتىن بولىپ جارايدى اقشا كەرەك ەمەس دەپ باستىسى ەڭبەگى اقتالسا وسى جەردەگى ادامداردىڭ ىستەپ بەرەمىز، كومەكتەسەمىز دەپ ءسويتىپ جاتىر. رەندەر بازالارىڭ پايدالانىپ جاتىرمىز. بۇل ءبىز ءۇشىن ۇلكەن كومەك بولدى ءبىرىنشى كەزەكتە، سول ءۇشىن ۇلگەرەمىز دەگەن ءۇمىتىمىز بار اللا قالاسا، ءبارى دۇرىس بولسا. مۇنىڭ ءبارىن قاھارماندىق دەپ تە ايتۋعا بولادى-اۋ.

كەيدە ادامنىڭ كۇشى-قابىلەتى قانشا جەتىپ تۇرعانمەن تەحنيكاعا تاۋەلدى بولاتىن كەزدەرىڭ بولادى. ال تەحنيكاڭ مىقتى بولعانىمەن، كوپ ساندى ادامدار ويلايدى عوي قازىر جاڭا تەحنولوگيا شىعىپ جاتىر، انيماتسيا جاساۋ وڭاي عوي دەپ. ولاي ەمەس. تەحنولوگيا شىققانمەن دە، ءبارىبىر ادامنىڭ قابىلەتى، ءبىلىمى كەرەك. ەكى نارسە ءبىر-بىرىنە تاۋەلدى ءبارىبىر. سول ەندى قازىر كوڭىل-كۇيىمىز توق، ءمازبىز، شۇكىر.

اقتوتى بالعاباي: - قازىرگى قازاق انيماتسياسىنداعى كورەرمەنگە بەرىلەتىن باستى قۇندىلىقتار مەن يدەيالار قانداي؟ قاي باعىتتا دامىپ كەلەمىز؟

جانىبەك ورازالى: - اقتوتى حانىم، ەندى قازىرگى قازاق انيماتسياسى دەگەن كەزدە، 2022 جىلى اشىلعان قازاق انيماتسياسىنىڭ شىعارماشىلىق بىرلەستىگىن ايتامىز عوي، الگى الماتىداعى قازاق ءفيلمنىڭ ىشىندەگى. ول ءبىزدىڭ قارا شاڭىراعىمىز. امەن قايدار اتامىز 1965 جىلى، سول جەردە اتاقتى "قارلىعاشتىڭ قۇيرىعى نەگە ايىر؟» دەگەن تۇڭعىش قازاق ءمۋلتفيلمىن سول جەردە باستاعان. بۇكىل انيماتسيا سالاسىنداعى بۇگىنگى ارداگەر اعا-اپالارىمىز ءبارى دە سول جەردەن ءوسىپ-ءونىپ شىققان ەدى. وسى ءبىر كيەلى شاڭىراقتا وتىرعان باسشىلىق 2019 جىلى ورىنبورعا بارعان كەزدە مەملەكەتتىك تاپسىرىس بويىنشا كەلىسىمشارتقا قول قويىلعان ەدى قىسقا مەتراجدى پيلوتتىق انيماتسيالار جاسالىنادى دەپ. ەندى ءبىرىنشى جىلى ءبىز بارلىق سالاعا مۇمكىندىك بەردىك. قازاقستاندا 20 انيماتسيالىق ستۋديالار قارجىلاندىرۋ الدى. ءارتۇرلى تاقىرىپ بولدى. سوسىن 2020 جىلعا كەلگەن كەزدە ءبىز ول جەردە تولىق مەتراجدى شىعارۋعا قۇقىق جوق، سەريال شىعارۋعا قۇقىق جوق. ماماندارمەن كەلىسپەي، اقىلداسپاي ىستەگەن قاتە قادامدار دا بولعان ەكەن. سول شەكتەۋلەردەن قۇتىلۋ جولى رەتىندە الماناح شىعاردىق. تۇركى تىلدەس ەلدەرگە ورتاق اڭىز-ەرتەگىلەر نەگىزىندە دەپ الماناحقا 5-5 مينۋتتان سول اڭىزدارعا بايلانىستى قىسقامەتراجدى مۋلتفيلمدەردى ەنگىزدىك. سونداي قادامدارعا دا باردىق. جالپى بۇگىنگى تاڭدا ءوزى انيماتسيا سالاسىن قارجىلاندىراتىن ءۇش باعىت بار: 1. قازاق انيماتسياسى. 2. بالاپان تەلەارناسى. 3. ۇلتتىق كينونى قولداۋ ورتالىعى.

ولاردا نەگىزگى قويىلاتىن باعىت، الەۋمەتتىك تاقىرىپتار سوسىن تاريحي تاقىرىپتار. سول ەكى تاقىرىپ بولعاندىقتان، شەكتەۋ كوبىرەك بولادى، شەڭبەر ىشىندە بولادى. بىراق سوعان قول جەتكىزۋدىڭ ءوزى وتە ۇلكەن جول، ازاپ بىلايشا ايتقاندا. سوڭعى كەزدە بالاپان تەلەارناسىن دا جاقسى-جاقسى ۇردىستەر بولىپ جاتىر عوي. سەريال جاساپ، سەريالدى تولىقمەتراجعا وزگەرتىپ، كينوتەاترلارعا قويىپ قادامدار جاساپ جاتىر. بۇل-جاقسى جاعى. ال جامان جاعى دا بار، “بالاپان” تەلەارناسى ول كوكتەمدە بيداي ەگەسىڭ عوي، كۇزدە ورىپ الۋ كەرەكپىز دەگەن تالاپپەن جۇرەدى تەك. شىعارماشىلىققا وتە قىسقا ۋاقىت بەرىلەدى، قارجى جاعى دا از وتە.  ونداي جەردە ساپا تالاپ ەتۋ وتە قيىن. وتە مىقتى دۇنيە شىعۋى ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەكتە ۋاقىت بولۋى كەرەك ەكىنشى كەزەكتە جەتكىلىكتى قارجى بولۋ كەرەك. ادەتتە انيماتسيا نەگە قىمبات دەپ جاتادى عوي ەشقانداي ادام كۇشى ەمەس تەك رەندەر جاساۋ ءۇشىن كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيانى جاساۋ ءۇشىن 56 ملن تەڭگەنى ارەنداعا تولەۋىمىز كەرەك بولدى. وتە قىرۋار اقشا كەتەتىن جاقتارى بار الەمدىك ساپاعا شىعۋ ءۇشىن. مىسال ءۇشىن «ءسابي» دەگەن بولدى، قانداي جاقسى جوبا. ماعىناسى دا، مازمۇنى دا، ساپاسى دا جاقسى. “كۇن ىزدەگەن كۇنەكەي” دەگەن دە بولدى. قىز بالالار تاقىرىبىندا، ميف اڭىزدار نەگىزىندە جاقسى تاقىرىپتار بولاتىن. جاقسى جوبالار جوق ەمەس.

تاربيەلىك-تانىمدىق باعدارلامالارعا قاراعاندا بالانى ۇنەمى اقىل ايتاتىن جوبالاردان گورى ويناپ-كۇلگەن، ەركىن، جالت-جۇلت ەتكەن تاقىرىپتار كوبىرەك قىزىقتىرادى. مىسالى «ايۋ ايۋ تۇرشى» دەگەن ءان، بۇل جەردە انيماتسياسى وتە ءالسىز. جاڭادان باستاپ ۇيرەنىپ جۇرگەندەر ىستەگەن. بىراق، قارالىمى نەشە ميلليون 80-100 ملن قارالىم جيناعان. بۇل قۋانتادى جانە دە بالاپان تەلەارناسى ساپاسىز دۇنيەنى جىبەرمەيدى. قازىرگى انيماتسيالىق كينو ماماندارىنان بولەك اكتەرلارمەن بىرىككەن جاڭا ءبىر تولقىن شىعۋى كەرەك. اسىرەسە بلوگەرلەر قاتىسۋ كەرەك، جارناما تەز كەتەدى عوي.

بىزدە قازاقستاندا قانشاما باعدارلامالار بار، مەملەكەتكە تىكەلەي باعىنىشتى. سول جاقتاردا ساناماق بولسىن، جاڭىلتپاشتار بولسىن، ويىن-تاقپاقتار بولسىن سونى ارنايى ءبىر قالىپقا تۇسىرۋگە ءبىر جۇيەلەنگەن توپتاماسى بولۋى كەرەك. ءبىر كەشەندى جوبا كەرەك.

اقتوتى بالعاباي: - جىلدار بويى ءسىز جەتەكشىلىك ەتكەن انيماتسيالىق جوبالار بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردىڭ تاربيەسىنە قالاي اسەر ەتەدى دەپ ويلايسىز؟ تاربيەلىك-تانىمدىق ءمانى قانداي؟

جانىبەك ورازالى: - توتى، بۇل ەندى بىلاي عوي، ءبىز بۇدان بۇرىن 2009 جىلى قۇرىلدىق تا، «اڭشى» دەگەن مۋلتفيلم جاسادىق، 15 مينۋتتىق. ول سول كەزدەگى 2010 جىلعى ەڭ ۇزدىك انيماتسيالىق فيلمدەردىڭ ءبىرى بولدى. حالىقارالىق كينوفەستيۆالدەردەن دە جۇلدە الدى.  ول كەزدە ماركەتينگ، رەكلاما دەگەن دامىماعان زامان. سونىن وزىڭدە جاقسى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزدى. ول «استانا فيلم ستۋدياسى» ءۇشىن بويتۇمار جۇمىس بولدى ءارى ەڭ العاشقى جۇمىسى. ودان كەيىن كەزدەردە دە كوپتەگەن قىسقا مۋلفيلمدەر جاسالدى. “قىزىقتى ەنتسيكلوپەديا”، “عارىشكەر بالا”، “كۇن ىزدەگەنەن كۇنەكەي” بولسىن. ارنايى باعىتتارى بار ءوزىنىڭ، قىزىعاتىن كورەرمەندەرى بار. ال ەندى انيماتسيالىق ستۋديا رەتىندە، مامان رەتىندە ىستەپ جاتقان جوبامىز، «ادام: نارتاۋەكەل» دەگەن. بۇل ەندى ءوز قارجىمىزعا كۇندىز-ءتۇنى ىستەپ جاتقان جۇمىسىمىز. الدا ەكراننان كورەمىز. باعاسىن حالىق ايتادى اللا قالاسا، كينوتەاترلارعا شىققان كەزدە ەل بولىپ كورەسىزدەر.

ۇلتتىق كينونى قولداۋ ورتالىعى جاساسىن، كىم جاساسا دا مەيلى، مەملەكەت قارجىسىمەن شىعارىلعان كەز كەلگەن انيماتسيالىق جوبالاردا ءبىرىنشى كەزەكتە وزىندىك مىندەتتەر، قۇندىلىقتار بولۋى كەرەك، تاربيەلىك ماعىنا بولۋى كەرەك، ۇلتتىق سالت-ءداستۇر عۇرىپ ادەتتەرگە باعىتتالعان ۇلتتىق تۋىندى بولۋى كەرەك. وتانىمىزعا پايداسى ءتيسىن بولدى.

اقتوتى بالعاباي: - جانىبەك مىرزا، ءسىزدىڭ ۇجىمنىڭ تولىقمەتراجدى جاڭا ءمۋلتفيلمى جارىق كورگەلگەلى جاتىر ەكەن. قانداي اۋديتورياعا ارنالعان جانە نەگىزگى يدەياسى قانداي؟⁠⁠ جاڭا جوبالارىڭىزدان نە كۇتەمىز؟ جالپى، نەسىمەن ەرەكشە؟

جانىبەك ورازالى: - بىزدىكى ەندى وتباسىلىق 90 مينۋتتىق تولىق انيماتسيالىق فيلم. بۇل جەردە ەڭ باستى كوتەرەتىن تاقىرىپ وتباسى قۇڭدىلىعى، اكە مەن بالانىڭ ماحابباتى، قازاققا ءتان اكەگە تاعزىم، قۇرمەت دەگەن نارسە. بۇل ءبىرىنشى ماۋسىمى، ەكىنشى ماۋسىمدا انا مەن بالانىڭ ماحابباتى كورسەتىلەدى. ءبارىمىزدىڭ مەكتەپ كەزدە ءسۇيىپ وقىعان اڭىزدارىمىز بولدى، سونىن ىشىندە «ەرتوستىك» قاتتى اسەر ەتتى. حريستوفەر كولۋمب بار عوي الەمدى اشقان، وسى ەكى يدەيانى الدىم دا سوسىن بۇندا عارىشكەر بالا توقتار وزگە عالامشارلاردا جولىعادى، سول جەردە بالالاردى كەزدەستىرەدى. ولاردىڭ اتا-انالارىنىڭ ءبارى قۇلدىقتا، سولاردى قۇتقارۋ ءۇشىن عالامدى قۇتقارۋ قادامىنا بارادى. نەگىزگى سول اكە مەن بالانىڭ ماحابباتى، سونىمەن بىرگە بالالار اراسىندا دوستىقتى، بىرلىكتى، ادالدىقتى، ادامدىقتى ناسيحاتتايدى. قازىر قوعامىمىزدا ناسيحاتتالۋى كەرەك ەڭ نەگىزگى قاسيەتتەر وسى.

اقتوتى بالعاباي: - جۋىردا پرەزيدەنت قۇرىلتايدا اتاپ وتكەن "شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ قاشقارياعا ساپارى" مۋلتفيلمىنە ءسىزدىڭ قاتىسىڭىز بار ما؟ انيماتسيالىق رەجيسسەر رەتىندە قانداي باعا بەرەسىز، نە ايتاسىز؟

جانىبەك ورازالى: - بىرىنشىدەن، مەن ءالى كورە العان جوقپىن وكىنىشكە وراي. كۇندىز-ءتۇنى جۇمىستامىز، ستۋديادا. تىكەلەي قاتىسىمىز جوق، بىراق 2022 جىلى قازاق انيماتسياعا جەتەكشى بولىپ بارعان كەزىمدە «Idea» دەگەن ستۋديا العاش سول قازاق انيماتسياسىندا دەبيۋتتىق جۇمىستارى جەكە قىسقامەتراجدى. العاشقى تۇساۋىڭ سول قازاق انيماتسياسىندا كەسىلدى دەمەكشىمىن عوي. ەندى بۇل جەردە ءبىر اسىعىستىق بار، امال جوق ەندى “بالاپان” تەلەارناسىندا. سەريال قىلىپ جاساپ، سەريالدان بارىپ تولىقمەتراجدى مۋلتفيلم جاساۋ دەگەن نارسە ءبىراز قيىنداۋ. ونداي قادامعا امالدىڭ جوقتىعىنان بارادى-اۋ. ەكىنشى جاعىنان، ايتقانىمداي بالاپان تەلەارناسىنىڭ قارجىلىلىق جاعى مەن ۋاقىت شەكتەۋى دەگەن تۇسىن ەسكەرۋىمىز كەرەك. ول جەردە ۋاۋ دەيتىن ءبىر كەرەمەت دۇنيە شىعارۋ قيىنعا سوعادى. سوندىقتان دا، “شوقان ءۋاليحانوۆ” تاقىرىبى، مىسال ءۇشىن سۇلتان بەيبارىس، ابىلاي حان، جوشى حان دەگەن بىردەن كوز جۇمىپ كىرىپ كەتەتىن تاقىرىپتار ەمەس دەپ ويلايمىن.

اقتوتى بالعاباي: - ۇرپاق تاربيەسىندەگى قازىرگى تەلەارنالاردىڭ ءرولى قانداي؟

جانىبەك ورازالى: - بىزدە ءدال بۇگىنگە دەيىن ايتىپ كەلدىك قوي، ەل بولام دەسەڭ ەكرانىڭدى تۇزە دەپ. تەلەۆيزوردىڭ ىقپالى وتە زور بولدى. اسىرەسە، اۋىلداعى بالالار ءۇشىن. ال ءدال بۇگىنگى تاڭدا ول قالىپ بارا جاتقان سياقتى. كوبى ۇيالى تەلەفون، ينتەرنەتكە كىرىپ كەتتى عوي، ال ەندى ول تەلەۆيزور تەك 5 جاسقا دەيىنگى بالالاردى تاربيەلەۋ ءۇشىن. اتا-اناسى جۇمىسىڭ ىستەپ الايىن دەپ وتىرىكتەن تەلەۆيزوردى قوسا سالادى، تەلەفونىڭ ۇستاتپاۋ ءۇشىن. سويتكەن كەزدەردە ءبارىبىر ىقپال ەتەتىن سياقتى قالاي دەگەنمەن. تەلەارنالار ءدال بالانىڭ قاجەت ەتكەن دۇنيەسىڭ بەرە الا ما؟ بۇل دا ۇلكەن سۇراق، اقتوتى حانىم. ول 24 ساعات قوي تەلەارنا، ەفير دەگەندەرىڭىز. ال سونىڭ 10 مينۋت پا، 15 مينۋتى ما، تازا بالاعا ارنالۋى مۇمكىن ەندى. ال ول قاي كەزدە كورسەتىلۋدە!؟ ءدال سول 5 جاسقا دەيىنگى بالاعا كەرەك دۇنيە تاڭەرتەڭ قويىلا ما، تۇستە قويىلا ما، كەشكە قويىلا ما؟ سوندىقتان اينالىپ كەتىپ ينتەرنەتكە تاۋەلدى، ۇيالى تەلەفوننىڭ ىقپالى باسىم بولىپ شىعا كەلەدى عوي، سوڭىندا تاعى. وسى دەتالدەرگە دە ۇكىمەت، مينيسترلىكتەرىمىز ءمان بەرسىن. تىلەك وسى.

اقتوتى بالعاباي: - جانىبەك نۇربەكۇلى، سۇحباتىڭىز ءۇشىن العىس. ويلانىپ قالدىم، مادەنيەت، ونەر، مەديا سالاسىندا وسىنداي وزەكتى، وتكىر ماسەلەلەر ءالى دە اشىق كۇيىندە جاتىر ەكەن عوي نازاردان تىس. انيماتسيا ماسەلەسىن كوتەرگەنىڭىز ءۇشىن راقمەت.

جانىبەك ورازالى: - اقتوتى حانىم، جۋرناليست رەتىندە، قازاقستان ازاماتى رەتىندە، وتاندىق انيماتسيا سالاسىنا كوڭىل ءبولىپ، زەرتتەپ جۇرگەنىڭىزگە شىن العىسىمدى بىلدىرە كەتەيىن، مەن دە ءوز كەزەگىمدە.

Abai.kz