بيىل مامىر ايىنىڭ ورتا شەنىندە (20 مامىر) ايدىك «Financial Times» باسىلىمىندا «قازاقستاندىق وليگارحتىڭ ۇلى «ERC-ءدى» تولىق باقىلاۋ ءۇشىن كۇرەسىپ جاتىر» دەگەن دارداي اتپەن ماقالا جارىق كوردى.

وندا ايتىلعان اقپاراتقا كوز جۇگىرتسەك: «ERC» دەپ اتالاتىن الىپ كومپانيانىڭ باسشىلىعىنداعى (ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى) شۋحرات يبراگيموۆ كومپانيانىڭ وزگە ۇلەسكەرلەرى – ماشكەۆيچ جانە شوديەۆ مۇراگەرلەرىمەن قىزۋ ساۋدا جۇرگىزۋدە.

شۋحرات يبراگيموۆ – قازاقستان ۇكىمەتىنە ءتيىمدى كادر...

«Financial Times» باسىلىمى: «شۋحرات يبراگيموۆ «ERC-دە» 2015 جىلدان باستاپ جۇمىس ىستەيدى. ول ديرەكتورلار كەڭەسىنە 2021 جىلى قوسىلعان. قازىر «ERC-دە» بۋىن الماستى. پاتوح شوديەۆ ءوز ورنىن ۇلى سابيرعا تاپسىردى. ال ماشكەۆتى تۋىس ءىنىسى ەدۋارد سۋرلەۆيچ الماستىردى. وسىدان سوڭ شۋحرات يبراگيموۆ وزگە ەكى جانۇيانىڭ «ERC-دەگى» ۇلەسىن (40 پايىز) ساتىپ الۋ ءۇشىن كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋدە. بۇل كەلىسسوزدەر ناۋرىز ايىندا ماشكەۆتىڭ قازاسىنان سوڭ جىلدامداي تۇسكەن»، - دەپ جازادى.

ءارى قاراي: «شوديەۆتىڭ ۇلى مەن ماشكەۆيچتىڭ مۇراگەرى ءوز ۇلەستەرىن شۋحرات يبراگيموۆكە ساتۋعا كەتارى ەمەس. الايدا بار كىلتيپان – كومپانيانىڭ قۇنىن باعالاۋدا بولىپ تۇر. سول سەبەپتى دە ۇشەۋارا كەلىسسوزدەر كەيدە اگرەسسيۆتى تۇردە ءجۇرىپ جاتادى»، - دەيدى باسىلىم.

ال «Financial Times» باسىلىمىنا ۇزىن-قۇلاقتىڭ اڭگىمەسىن جەتكىزگەن قوس بىردەي دەرەككوز: «قازاقستان ۇكىمەتى «ERG» باسشىلىعىندا ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆاعا يە ماجوريتارلىق اكتسيونەر بولعانىن قالايدى. سول سەبەپتى دە قازاقستان ۇكىمەتى شۋحرات يبراگيموۆتىڭ باقىلاۋشىلىق نەمەسە باسشىلىق ءرولىن كۇشەيتۋگە قولداۋ كورسەتۋى مۇمكىن»، - دەپ ايتقان. مۇنى دا «Financial Times» جازدى.

سۋرەت: kapital.kz سايتىنان الىندى.

قاراپايىم تىلمەن ايتساق – قازاقستان ۇكىمەتى «ERC» باسشىلىعىنداعى ادام رەتىندە شۋحرات يبراگيموۆتىڭ ءرولىن قۇپ كورەدى-مىس. البەتتە، «ERC-ءدىڭ» 40 پايىز باقىلاۋ قۇقى – قازاقستان بيلىگىنە (ۇكىمەتىنە) تيەسىلى. ال «ERC» – قازاقستان ەكونوميكاسىنداعى الپاۋىت كومپانيا.

ءبىز وسىعان دەيىن قازاقستاننىڭ بيزنەس كەڭىستىگىندە ەرەكشە ءبىر «مايدان» ءجۇرىپ جاتقانى تۋرالى جازدىق. وندا «ەRG» باسشىسى – شۋحرات يبراگيموۆ پەن «ەRG-ءدىڭ» يەلىگىندەگى قازاقستاننىڭ تابيعي رەسۋرستارىنان تۇسكەن قىرۋار قاراجاتقا وتىز جىل بويى ارمانسىز شالقىپ-تاسىپ، شەكارانىڭ شەتىندە شىكىرەيىپ-شىرەنىپ ءومىر ءسۇرىپ كەلگەن ەسكى بيلىك تۇسىنداعى دوكەيلەردىڭ بيزنەستى يگەرۋدەگى كوزقاراس قايشىلىعى تۋرالى ايتتىق.

انىعى - ماشكەۆيچ پەن شوديەۆتەر (قازىر مۇراگەرلەرى مەنشىك ەتەدى) وزدەرىندەگى اكتيۆتەردەن ەدەل-جەدەل قۇتىلۋ ءۇشىن، وزگەلەرگە ساتىپ كەتپەك بولادى. ال «ەRG» ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى شۋحرات يبراگيموۆ بۇعان ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى بولىپ، بيزنەس يمپەريانى ساقتاپ قالۋعا، ساقتاپ قويماي، قازاقستانعا ينۆەستيتسيا سالىپ، ءوندىرىستى قازاقستاندا جۇرگىزۋدى تالاپ ەتەدى.

«ءبىر قاراعاندا بۇل تەرەڭ قالتالى وليگارحتاردىڭ ءوزارا داۋى سەكىلدى كورىنۋى مۇمكىن. بىراق، شىن مانىندە – بۇل جەردە قازاقستاننىڭ تابيعي رەسۋرستارى مەن بيزنەس مۇددەسى «ءباس ساۋداعا» ءتۇسىپ وتىر. كەرەك دەسەڭىز، قازاقستاننىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى تۋرالى اڭگىمە جۇرۋدە. سوندىقتان، قازاق قوعامى، قازاقستان قوعامى بۇل ماسەلەگە مۇقيات قاراپ، ساقتىق تانىتۋى كەرەك-اق»، - دەپ جازدىق ءبىز.

سۋرەت: «kas_team¬_erg» instagram پاراقشاسىنان الىندى.

قازىر بۇل داۋدىڭ دۋىلى ءسال سايابىرسىعانىمەن، تولىق باسىلماعانى بەلگىلى. قىسقاسى – «قازاقستان ازاماتى رەتىندە ءوز ەلىمە، ۇلتتىق ەكونوميكاعا ينۆەستيتسيا سالۋعا باسىمدىق بەرەمىن»، - دەگەن شۋحرات يبراگيموۆتىڭ تىڭ باستامالارى قازاقستان ۇكىمەتىنە ۇناعان سەكىلدى. مۇنى جوعارىداعى «Financial Times» باسىلىمىنداعى قوس اۋىز سوزدەن انىق اڭعارامىز...

يبراگيموۆتىڭ جاڭا جوباسى: الەمدىك نارىقتاعى ترەند – سيرەك مەتالل ساۋداسى

دەسە دە، ءبىز بۇگىن شۋحرات يبراگيموۆتىڭ تىڭنان تۇرەن سالىپ، تاعى ءبىر جاڭاشىلدىقتى باستاعانى تۋرالى ءسوز ەتپەكپىز. ول نە دەسەڭىز، قاراڭىز:

«ەRG» ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى شۋحرات يبراگيموۆ جۋىردا قولعا العان جاڭا جوباسى قازاقستاندى ستراتەگيالىق سيرەك مەتاللدىڭ دەرجاۆاسىنا اينالدىرۋى ابدەن مۇمكىن. بۇل – كەلەر جىلى قازاقستان بوكسيت رۋداسىنان گاللي وندىرمەك.

ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، بۇل الەمدىك نارىقتى ۇلكەن سۇرانىسقا يە ستراتەگيالىق ماڭىزدى سيرەك مەتالل سانالادى. ول يننوۆاتسيالىق ونىمدەردە، ەلەكتروندى چيپتەر، سۋپەركومپيۋتەر مەن رەاكتورلاردا قولدانىلادى.

ال «ERG-ءدىڭ» جوسپارى بويىنشا قازاقستان جىلىنا 15 توننا گاللي شىعارا الاتىن دارەجەگە جەتسە – قازاقستان سيرەك مەتالل وندىرىسىندە الەمدىك الپاۋىتقا اينالىپ شىعا كەلمەك. اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ قالىپتاستىرعان ترەندتىڭ ءبىرى – قازىر الەمدە سيرەك ماتەلل ساۋداسىنىڭ ءباسى كۇشەيىپ تۇر. ال قازاقستاننىڭ بۇل ساۋداداعى پوتەنتسيالى وزگەلەردەن كوشىلگەرى.

وسىنى بىلگەن «ERG» قازاقستاندا گاللي وندىرەتىن كاسىپورىنعا 10 ملرد تەڭگەدەن استام ينۆەستيتسيا سالۋدى جوسپارلاپ وتىر.

سۋرەت: primeminister.kz سايتىنان الىندى.

توقاەۆتىڭ تاپسىرماسى ءھام قازاقستاننىڭ مۇمكىندىگى

مەملەكەت باسشىسىنىڭ «ادىلەتتى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق باعدارى» اتتى جولداۋىندا ايتىلعان تاپسىرمالاردى جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا ۇكىمەت ەكونوميكا سالاسىن ءارتاراپتاندىرۋ، وتاندىق ءوندىرىستى قولداۋ جانە وففتەيك-كەلىسىمشارتتار تەتىگىن تولىق ىسكە قوسۋ باعىتىندا بىرقاتار ناقتى شارالاردى قولعا الدى. وسىنىڭ ناتيجەسىندە جىل باسىنان بەرگى التى ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا وڭدەۋ ونەركاسىبىندە ءوسىم بايقالىپ، جالپى كورسەتكىش 105,1%-دى قۇرادى. بۇل سەكتور قازىرگى تاڭدا ءجىو-گە قوسقان ۇلەسى بويىنشا تاۋ-كەن ءوندىرىسى مەن ساۋدادان كەيىنگى ءۇشىنشى ورىندى يەلەنىپ وتىر.

ءبىزدىڭ ەل وسىعان دەيىن شيكى كەن ونىمدەرىن ساتىپ، سودان تۇسكەن پايدانى يگىلىكتەنىپ كەلدى. ال وسى ۇردىسكە ەندى جاڭا لەپ قوسىلدى. قازاقستان ەندى وزىندە بار تابيعي بايلىقتى وڭدەۋدى قولعا الادى. بۇل جۇمىستى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ «ERG» كومپانياسى باستاپ كەتتى.

قازاقستان بوكسيت كەنىنەن گاللي ءوندىرۋدى قولعا الماق. بۇگىندە بۇل سيرەك مەتاللدىڭ نەگىزگى ءوندىرۋشىسى ءارى الەمدىك نارىقتاعى ءمونوپوليسى – قىتاي. الايدا، ەگەر «ERG» كومپانياسىنىڭ جوعارىدا ايتقان جوسپارى جۇزەگە اسسا، وندا ەلىمىز وسى مەتالل بويىنشا الەمدەگى ەكىنشى ورىنعا شىقپاق.

جالپى بۇگىنگى تاڭدا «ERG» كومپانياسىنىڭ قازاقستان ەكونوميكاسىنداعى ءرولى مەن اۋقىمى قانداي؟ «ERG-ءدىڭ» قازاقستان اۋماعىنان شەتتەگى جوبالارى قازاقستان ءۇشىن قانشالىقتى ءتيىمدى؟ بۇل جوبالاردى قازاقستانعا اۋىستىرۋ، ينۆەستيتسيانى قازاقستان ەكونوميكاسى سالۋ تۋرالى شەشىمدەر قانشالىقتى وزەكتى جانە ەففەكتيۆتى بولماق؟ ءبىز ساراپشىلارعا سۇراۋ سالىپ، پىكىر بىلدىك.

سۋرەت: سپيكەردىڭ مۇراعاتىنان الىندى.

ەل ەكونوميكاسى ءۇشىن ۇلكەن سەرپىلىس

نۇربولات نىشانباەۆ، ساراپشى PhD:

– مەنىڭ ويىمشا، قازاقستاننىڭ گاللي وندىرىسىنە بەت بۇرۋى – ستراتەگيالىق دامۋى ءۇشىن اسا ماڭىزدى قادام. سيرەك كەزدەسەتىن مەتالداردى وڭدەۋ، وندىرىسكە الىپ كەلۋ، بولاشاقتا ەل ەكونوميكاسى مەن حالىقارالىق بەدەلىنە ەلەۋلى ىقپال ەتەدى. تابيعاتتا سيرەك كەزدەسەتىن بۇل مەتالل بۇگىندە  – چيپتەر، سۋپەركومپيۋتەرلەر، رەاكتورلار، سپۋتنيكتەر مەن اسكەري ونىمدەردە كەڭىنەن سۇرانىستا. قازىر بۇل نارىقتى قىتايلىق كومپانيالار تولىق دەرلىك باقىلاۋدا ۇستاپ وتىر. «ERG» كومپانياسى جىلىنا 15 توننا گاللي وندىرسە، قازاقستان قىتايدان كەيىنگى ەكىنشى ءىرى ءوندىرۋشى اتانۋى ىقتيمال دەپ ويلايمىن.

«ERG» كومپانياسىنىڭ قازاقستانعا بەت بۇرىپ، 10 ميلليارد تەڭگەدەن استام ينۆەستيتسيامەن جاڭا زاۋىت اشۋى – ەل ەكونوميكاسى ءۇشىن ۇلكەن سەرپىلىس الىپ كەلەتىنى ايقىن. بۇل ءۇردىس تەك ءوندىرىس كولەمىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ەلىمىزدىڭ تەحنولوگيالىق الەۋەتىن ارتتىرۋمەن جالعاسىن تابۋى ءتيىس. بۇل وزگە دە، قازاقستان ارقىلى كاپيتالىن قالىپتاستىرعان كومپانيالارعا ۇلگى بولۋى ءتيىس.

سۋرەت: سپيكەردىڭ مۇراعاتىنان الىندى.

«ERG» - مونوقالالاردى ساقتاپ تۇر...

ايبار ولجاەۆ، قارجىگەر، ساراپشى:

– بىزگە ەكونوميكا سالاسىندا جاڭا باعىتتار اشۋ كەرەك. ونىڭ ىشىندە ەلىمىزدە سيرەك مەتالداردىڭ بولاشاعى بارى انىق. ونى يگەرىپ، پايدالانساق كوپتەگەن سيرەك مەتالدار الۋعا بولادى. بۇل جۇمىس ەندى باستالىپ جاتىر عوي. مىسالى، «ERG» گاللي ءوندىرۋدى قولعا الماق. مەنىڭ ويىمشا، بۇل جاقسى باستاما. وسىنداي كەزدە جوعارى تەحنولوگيالىق ءوندىرىستى جولعا قويساق، الداعى بولاشاعىمىزعا كەپىل جاسار ەدىك.

«ERG» – ەلىمىزدەگى الپاۋىت كومپانيانىڭ ءبىرى، ءتۇرلى-ءتۇستى مەتالدار وندىرەتىن بۇل كومپانيانىڭ قۇرامىنا «ساكولوۆ-سارىباي»، «قازپروم»، «قازاقستان-الليۋميني» سياقتى ۇلكەن وندىرىستەر كىرەدى. ونىڭ ۇستىنە بۇل كومپانيانىڭ 20 مىڭنان استام جۇمىسشىسى بار. ەلىمىزدەگى مونوقالالارداعى تۇرعىنداردى تەك قانا «ERG» جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتەدى. سوندىقتان بۇنىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزى جوعارى. شۋحرات يبراگيموۆتىڭ بۇل ساياساتى ەلىمىزدەگى ءوندىرىستى كۇشەيتۋ ءۇشىن اسا ماڭىزدى دەپ ويلايمىن. ول باسشىلىققا كەلگەلى «ERG» ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزعا وڭ ىقپال بەرە باستادى.

سۋرەت: سپيكەردىڭ مۇراعاتىنان الىندى.

ەكونوميكالىق تۇرعىدا عانا ەمەس، گەوساياسي جاعىنان دا ماڭىزدى

جانات مومىنقۇلوۆ، ساياساتتانۋشى:

– قازاقستاننىڭ تاۋ-كەن سالاسى حالىقارالىق ءىرى ويىنشىلاردىڭ نازار اۋدارۋدا. «ERG» 2023 جىلى 20 ميلليون اقش دوللارىن ينۆەستيتسيالاپ، 2026 جىلى گالي وندىرەتىن زاۋىت اشۋدى جوسپارلاپ وتىر. بۇل مەتالل بوكسيت كەنىنەن قوسالقى ءونىم رەتىندە الىناتىن بولىپ، نەگىزىنەن ەقىۇ ەلدەرىنە جەتكىزىلەدى. گاللي، اسىرەسە جارتىلاي وتكىزگىشتەر مەن راديولوكاتسيالىق جۇيەلەردە قولدانىلاتىن ماڭىزدى سيرەك ەلەمەنت، اقش پەن ەۋرووداقتا «ستراتەگيالىق ماڭىزدى مينەرال» رەتىندە سانالادى. قىتايدىڭ ساۋدا سوعىسىنىڭ سالدارىمەن گاللي مەن باسقا دا ستراتەگيالىق ماتەريالداردىڭ ەكسپورتىن شەكتەۋى، اسىرەسە اقش-تىڭ جوعارى تەحنولوگيالىق سالالارىندا تاۋەلدىلىكتى ارتتىرىپ، جاڭا جەتكىزۋشىلەر ىزدەۋدى قاجەت ەتتى. «ERG» جوباسى وسى سۇرانىستى قاناعاتتاندىرۋ ماقساتىندا، قىتايدان تاۋەلسىز تۇردە الەمدەگى ەكىنشى قۋات كوزى بولا الادى.

«ERG» كومپانياسى قازاقستاندا گاللي ءوندىرۋدى «الليۋميني قازاقستان» زاۋىتى نەگىزىندە باستاۋى مۇمكىن. بۇل بۇرىننان بەرگى ينفراقۇرىلىم ارقىلى قوسىمشا شىعىنداردى ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جوبانىڭ كولەمى جىلىنا 15 تونناعا دەيىن جەتىپ، قازاقستاننىڭ الەمدىك نارىقتاعى ورنىن نىعايتادى. سونىمەن قاتار، بۇل جوبا قازاقستاننىڭ «جاڭا مۇناي» بولىپ سانالاتىن ستراتەگيالىق مينەرالدار ءوندىرىسىن دامىتۋ بويىنشا ۇلتتىق ستراتەگياسىنىڭ ءبىر بولىگىن قۇراماق.

بۇل باستاما اقوردا ءۇشىن تەك ەكونوميكالىق تۇرعىدا عانا ەمەس، گەوساياسي جاعىنان دا ماڭىزدى. قازاقستان «ERG» جوباسى ارقىلى باتىس ەلدەرى ءۇشىن سەنىمدى ستراتەگيالىق سەرىكتەسكە اينالىپ، سونىمەن قاتار، حالىقارالىق نارىقتارعا، ءوندىرىس تىزبەگىنە گاللي جەتكىزۋشىسى رەتىندە ينتەگراتسيالانىپ، تانىلۋعا مۇمكىندىك الادى. قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستان ءۇشىن بۇل تەك نارىقتاعى ورنىن نىعايتۋ ەمەس، الەمدىك رەسۋرستىق باسەكەدە ماڭىزدى ءرول اتقارۋ مۇمكىندىگى بولىپ وتىر. قازاقستان ۇكىمەتى وسى ۇلتتىق بايلىقتى يگەرۋدە اشىقتىقتى قامتاماسىز ەتىپ، ەل يگىلىگىنە پايدالانۋى اسا قاجەت.

Abai.kz