الەمدە تەڭىزگە شىعا المايتىن ەلدەر كوپ. سۋ جولى ءتيىمدى. تاۋار تاسۋعا، لوگيستيكاعا جاقسى. بىراق گەوگرافيا كەي ەلدەرگە ونداي مۇمكىندىكتى بەرمەدى. بىزدە سول تەڭىزگە شىعار جولى جوق ەلدىڭ ءبىرىمىز. الەمدە مۇحيتقا تىكەلەي شىعار جولى جوق 41 ەل بار دەپ وقىعان ەدىم. تۇرىكمەنستاندا سول تەڭىزگە شىعاتىن جولى جوق ەلدەر باس قوسىپ، ەكونوميكالىق دامۋ ماسەلەسىن تالقىلادى.

ول جيىنعا قازاقستان اتىنان پرەزيدەنت باستاعان دەلەگاتسيا قاتىستى. تەڭىزگە شىعار جولى جوق دامۋشى ەلدەرگە ارنالعان بۇۇ-نىڭ ءۇشىنشى كونفەرەنتسياسى بۇل.

پرەزيدەنتتى تۇرىكمەنستان حالك ماسلاحاتىنىڭ توراعاسى گۋربانگۋلى بەردىمۇحامەدوۆ قارسى الدى. ال كەلەسى جۇمىس كۇنى ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى باسشىلارىنىڭ بەيرەسمي كەزدەسۋىنەن باستالعان ەكەن.

نەگىزگى كونفەرەنتسيا تۇستە ءوتتى. بۇل جيىندا ءبىراز ماسەلە تالقى بولدى. قازاقستان سياقتى جەر اۋماعى ۇلكەن، الايدا تەڭىزگە تىكەلەي شىعۋعا مۇمكىندىگى جوق مەملەكەت ءۇشىن مۇنداي كونفەرەنتسيالار ماڭىزدى. وندا ءتۇرلى ەكونوميكالىق، لوگيستيكالىق ماسەلەلەر تالقىلانادى.

پرەزيدەنت ءوز سوزىندە تەڭىزگە شىعار جولى جوق دامۋشى ەلدەرگە ارنالعان العاشقى جيىن قازاقستاندا وتكەنىن اتاپ ءوتتى. بۇۇ باس حاتشىسى انتونيۋ گۋتەرريشكە وسىنداي جيىنعا قولداۋ جاساعانى ءۇشىن العىس ايتتى.

بۇل جيىنعا قاتىسىپ جاتقان مەملەكەتتەردىڭ سانى 32-ءنى قۇرايدى. ول ەلدەردە الەمنىڭ جارتى ميللياردتان استام حالقى مەكەندەيدى. تەڭىزگە تىكەلەي شىعا الماۋى سەبەبىنەن لوگيستيكالىق تۇرعىدان ءبىراز قيىندىق كورىپ جاتقان ەلدەر عوي. بىزدە دە بار ول ماسەلە. مىسالى ءبىز كاسپيگە بارامىز، كەيىن ازەربايجان اۋماعى ارقىلى گرۋزياعا وتەمىز، سوسىن گرۋزيا پورتتارى ارقىلى قارا تەڭىزگە شىعامىز دەگەن سياقتى. ءبىراز ماشاحاتى بار ماسەلە عوي نەگىزى. سۋ جولىنا تاۋاردى جەتكىزۋ ءۇشىن ءار ەلمەن جەكە كەلىسىم جاسايسىڭ. بۇل دا ۇلكەن ماسەلە.

پرەزيدەنت جيىندا وسى ماسەلەگە توقتالدى. ونىڭ ايتۋىنشا، ايماقتاعى شەكتەۋلى بايلانىس ۇلكەن كەدەرگى كەلتىرىپ وتىر. ترانزيت پەن ساۋدا شىعىنىن تۋعىزادى. گەوساياسي احۋالعا دا الاڭداۋعا تۋرا كەلەدى. مىسالى گرۋزيادا جاعداي قۇبىلىپ كەتسە، باسقا جولدى ىزدەۋ كەرەك. كاۆكازدا تىنىشتىق بولماسا، ترانسكاسپي باعىتى بويىنشا ءبىراز لوگيستيكا توقتاپ قالادى. ول ەكونوميكامىزعا سوققى بولادى.

ساۋدا-ساتتىق ماسەلەنىڭ ءبىر جاعى عوي. كليماتتىڭ قۇبىلۋى تاعى ءبىر ماسەلە. جاھاندىق جىلىنۋ بولىپ جاتىر. مۇزدىقتار ەرىپ، وزەندەر تارتىلا باستادى. شولەيت ايماقتار ءتىپتى قۇرعاي ءتۇستى. بۇل ازىق-تۇلىك، اۋىل شارۋاشىلىعىنا ۇلكەن كەدەرگىسىن جاسايدى.

بۇل دا جيىندا ايتىلدى. پرەزيدەنت كليماتتىڭ وزگەرۋى ساتىندە ارىپتەستىكتى كۇشەيتۋ قاجەتتىلىگىن ايتتى. كەلەر جىلى بىزدە وڭىرلىك ەكولوگيالىق سامميت وتەدى. سول جيىنعا وزگە ەلدەردى قاتىسۋعا شاقىردى. ول جيىندا كليماتتىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى ءبىراز وڭىرلىك كەلىسىم جاسالۋى مۇمكىن. مىسالى وزەندەردى پايدالانۋعا قاتىستى.

اسحات قاسەنعالي

Abai.kz