قازاقستان اۋماعىندا وسى اتاۋمەن كەزىگەتىن بىرنەشە ارحەولوگيالىق نىساندار اراسىندا كوپشىلىككە كەڭىنەن تانىمالدىلىققا يەلەرى شۋ-ىلە ارالىق تاۋلارىندا ورنالاسقان «تاڭبالى»، بەتپاقدالا قۋاڭ دالاسىنداعى «تاڭبالىتاس تاسى» جانە ىلە قاپشاعايىنا تاياۋ جاعالاۋداعى «تاڭبالى-تاس» جارتاس سۋرەتتەرى بولىپ تابىلادى.

ىشكى ءتۋريزمدى ناسيحاتتاپ جارنامالاۋعا قاتىستى كەيبىر اقپاراتتاردا اتالعان تاريحي ورىندار ءوزارا اتتاس بولۋى سەبەپتى دە، ولار جايلى مالىمەتتەردە تۇسىنبەۋشىلىكتەرگە جول بەرىلىپ جاتادى. وسىنداي ولقىلىقتاردى بولدىرماس ءۇشىن ولاردىڭ ءوزارا باستى ايىرماشىلىعى، ماڭىزدىلىقتارى جايلى قىسقاشا توقتالىپ وتسەك.

نەگىزىندە كوپتەگەن رۋلىق تاڭبالار جيىنتىعى سىزىلعان جارتاس سۋرەتىن قۇرايتىن ەرەكشە ورىندار تاڭبالى تاستار اتالعاندىعىمەن، ايتا كەتەرلىگى «تاڭبالى» ءتوپونيمى كوبىنە تاستاعى سۋرەتتەردىڭ قازاقى تۇسىنىكپەن ايتار بولساق «تايعا باسقان تاڭباداي – ايدان انىق، بەپ بەلگىلى» بولىپ ناق كورىنىپ تۋرۋ سەبەپتى دە، تاڭبا-بەلگىسى وتە از نەمەسە مۇلدە جوقتىعىنا قاراماستان كونە پەتروگليفتەر ورنالاسقان جەرلەرگەدە قاتىستى قولدانىلاتىن تۇستارى از ەمەس. (تاڭبالى. سىن ەسىم. تاڭبا سالىنعان، تاڭباسى بار دەگەن ماعىنا بەرەدى. قازاق ءتىلىنىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگى. م. بۇرالقىۇلى الماتى 2008)

ىستىق كولدىڭ وڭتۇستىك جاعالاۋى تامعا وزەنى بويىنداعى «تامعا-تاش» ەسكەرتكىشى، تاسقا قاشالعان جازباسى بار تاس اتاۋى ماعىناسى جايلى قىرعىزدار: «تامعا» اتاۋى قىرعىزستان اۋماعىنداعى ەڭ كونەلەرىنىڭ ءبىرى، ال تامعا-تاش سوزدەرى بايلانىسى «تاستاعى انىق بەلگى» دەگەن ۇعىم بىلدىرەتىندىگىن ايتىپ، ءبىزدىڭ ويىمىزدى تولىقتىرا تۇسەدى. (ينتەرنەت جەلىسىنەن)

«تامعا» تەرمينىمەن بايلانىستى اتالىناتىن ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەر اتاۋلارىنداعى «تاڭبا» ءتۇبىر ءسوزى تۇپكى ماعىناسىنا شولۋ جاسار بولساق، تامىرىن تەرەڭنەن الاتىن كونە تۇركىلىك «تامعا» ءسوزى كەيىنىرەكتە جەرگىلىكتى ديالەكتيكاعا بايلانىستى نەگىزگى ماعىناسىن وزگەرتپەگەندىگىمەن، ايتىلىمى دىبىستىق وزگەرىسكە ۇشىراعاندىعى اڭعارىلادى.

«...تۇركى تىلىندەگى كونە ەسكەرتكىشتەر بىزدەرگە «تامعا» ءسوزىنىڭ ەكى ءتۇرلى ماعىناسىن ساقتاپ قالدىردى: 1) مالدىڭ جەكەلىك بەلگىسى، بەلگى. 2) مەملەكەتتىك نەمەسە جەكەلىك ءمور جانە وسى ءموردىڭ وتتيسكىسى.

ەنيسەي جازبالارىنىڭ بىرىندە، اتاپ ايتقاندا كونە تۇركى ەلى قىرعىزدارعا تيەسىلى اچينسكىدە «تامعالى جىلقىلار تابىنى» تۋرالى ايتىلادى، ال ورحون جازبالارىنان «تامعاچى» - باتىس وعىزدارىنىڭ «ءمور ساقتاۋشىسى» ماعىناسىندا جولىقتىرامىز...» (ا.ن. سامويلوۆيچ، يسۆەستيا اكادەمي ناۋك سسسر. 1926, 73 ب.)

جوعارىدا اتالعان تاڭبالى تاستار اراسىندا وزىندىك ەرەكشە تاريحي قۇندىلىعىمەن دارالاناتىن، وزگەلەرىنەن شوقتىعى بيىگى، ماڭىزدىلىعى الەمدىك دەڭگەيدە مويىندالعان، اۋماعىندا 5000-عا جۋىق پەتروگليفتەر شوعىرلانعان، اتاۋى ەشقانداي قوسىمشا جالعاۋسىز جەكەلەي «تاڭبالى» اتىمەن تانىمال ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشى ەكەندىگى كوپشىلىككە بەلگىلى.

تاڭبالى پەتروگليفتەرىن 1957 جىلى وڭتۇستىك قازاقستان ارحەولوگيالىق ەكسپەديتسياسى جەتىسۋ وتريادىن باسقارعان قازاقستاننىڭ تۇڭعىش كاسىبي ارحەولوگى ا.گ. ماكسيموۆا اشقان. 1970-1980 جىلدارى شاتقال ەسكەرتكىشتەرىن گەولوگتار ا.گ. مەدوەۆ جانە ب.ج. اۋبەكەروۆ، ارحەولوگتار ا.ن. مارياشەۆ، ا.س. ەرمولاەۆالار زەرتتەسە، 1988 جىلدان باستاپ تاڭبالى ەسكەرتكىشتەرىنە زەرتتەۋ جۇمىستارىن ا.ە. روگوجينسكي جالعاستىرعان.

ۇزاق جىلدارعى عالىم-ارحەولوگتار، گەولوگ-ۆيبيولوگتار بىرنەشە بۋىن وكىلدەرى جانە ارحيتەكتورلار مەن رەستوۆراتورلاردىڭ تاڭبالى ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەرى مەن تابيعي لاندشافتىسىن زەرتتەۋ بارىسىندا بىرلەسە ماڭداي تەرلەرىن توگە اتقارعان ەڭبەكتەرى بىرەگەي پەتروگليفتەردىڭ كۇتىمگە الىنىپ، ساقتالىنۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزدى. وسى زەرتتەۋشىلەردىڭ ەڭبەكتەرى ارقاسىندا تاڭبالىنىڭ قازاقستان ءۇشىن باعا جەتپەس مادەني قۇندىلىققا يە ماڭىزدىلىعى انىقتالىپ جانە ەسكەرتكىشتىڭ بۇكىلدۇنيەجۇزىلىك مادەنيەتكە يگىلىكتى مۇرا ەكەندىگى دالەلدەندى.

«تاڭبالى» شاتقالى ارحەولوگيالىق لاندشافتى اۋماعى – قولا داۋىرىنەن (ب.ز.د. ءىى مىڭجىلدىقتىڭ ورتاسى) باستاپ، جاڭا زامانعا شەكتى ء(حىح-حح ع. باسى) كەڭ ارالىقتى قامتىعان ءتۇرلى كەزەڭدەردەردىگى قونىستار، كونە مولالار، پەتروگليفتەر جانە كۋلتتىك عيباداتحانالاردان تۇراتىن جۇزگە جۋىق ەسكەرتكىشتەر قۇرايدى.

تاڭبالىدا سالىنعان كوپتەگەن قولا ءداۋىرى كەزەڭى پەتروگليفتەرى مازمۇنى بويىنشا ورتالىق ازيا جارتاس ونەرىندەگى الار ورنى ەرەكشە! ەسكەرتكىشتىڭ جوعارى مادەني قۇندىلىعى، بۇل جەردە قولا داۋىرىندەگى ادامدار العاش رەت ءوز قۇدايلارىنىڭ كوركەم بەينەلەرىن سومداپ، ولارعا انتروپومورفتىق كەيىپ بەرە الدى.

تاڭبالىنىڭ جاھاندىق ماڭىزدىلىعى، ءدال وسى جەردە ادامدار اشىق اسپان استىنداعى كۇن عيباداتحاناسىن جاساي وتىرىپ، وزىندىك ەرەكشە تابيعي لاندشافتىنى شىعارماشىلىق دانالىققا ۇيلەستىرە ءبىلدى.

تاڭبالى پەتروگليفتەرىنىڭ وسى ەرەكشەلىكتەرى بىرەگەي دەپ تانىلىپ، ەسكەرتكىشتى 2004 جىلى يۋنەسكو - نىڭ بۇكىلالەمدىك مۇرالار قاتارىنا قوسۋعا نەگىز بولدى. ەسكەرتكىشتىڭ – بۇكىل ادامزاتتىڭ يگىلىگى ءۇشىن الەمدىك دەڭگەيدەگى اسا قۇندى، مادەني جانە تابيعي نىسان رەتىندە ساقتاۋعا جاتاتىندىعىن، بۇكىلالەمدىك مادەني جانە تابيعي مۇرانى ساقتاۋ جونىندەگى كونۆەنتسيا دالەلدەيدى.

بەتپاقدالا شولەيتى سولتۇستىك-باتىسى  تامعالى تۇز اششى كولى وڭتۇستىك جاعاسىنا تاياۋ، سارىسۋ وزەنى تومەنگى اعىسى بويىنداعى كوپتەگەن ءتۇرلى رۋلىق تاڭبالار شوعىرى قاشالعان «تاڭبالىتاس تاسى» جايلى العاشقى مالىمەتتەر 1870 جىلدارعى ورىس زەرتتەۋشىلەرى دەرەكتەرىنەن بەلگىلى.

سول كەزدەرگى اسكەري-توپوگرافتىق كارتا قۇراستىرۋ بارىسىندا «تاستىڭ» ناقتىلى قاي جەردە ورنالاسقاندىعى جايلى مالىمەت بەرىلدى. 1888-1889 جىلدارى ەسكەرتكىشتى سارىسۋ وزەنى بويىندا دالالىق توپوگرافيالىق جانە گەوگرافيالىق ىزدەنىستەر جۇرگىزگەن يۋ.ا. شميدت كورىپ العاشقى بولىپ سۋرەتتەمە جاسادى. ونىڭ «كيەلى تاس» جانە تاستىڭ ماڭايى جايلى جاساعان سۋرەتتەمەسى تاڭبالىتاستى زەرتتەۋدىڭ باستاماسى بولدى: «بۇل تاستىڭ ءتۇرى قۇمتاسقا جاتادى، كولەمى 3 تەكشە ساجىن شاماسىندا، ونىڭ بەتىنە سىنا تارىزدەس يەروگليفتەر ويىلعان جانە قىرعىزدار (قازاقتار)تاستى اينالا وسكەن بايالىش بۇتاقتارىنا ءتۇرلى-ءتۇستى بۇلداردىڭ قيىقتارىن بايلاپ بەزەندىرگەن. بۇل عۇرىپ ولارعا موڭعول ەلدەرىنەن ەنگەن جانە ءشول دالادان امان-ەسەن ءوتۋ ءۇشىن بەرىلگەن تاساتتىقتىڭ بەلگىسىن بىلدىرەدى، جانىندا كەڭ كولەمدى قىرعىزداردىڭ (قازاق) مولالارى ورنالاسقان.»

1895 جىلى تاڭبالىتاسقا اقمولا وبلىسى اتباسار ۋەزدى ءتىلماشى حاسان بەكحوجين بارىپ، تاستى سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، تاڭبالار مەن جازۋلاردى كوشىرىپ سالىپ كەيبىرىنىڭ تۇسىنا اۋدارمالارىن جازدى.«كيەلى تاستى» كورۋگە بارعان تىلەكشىلەردىڭ ءبىرىنىڭ جازباسى اۋدارماسىندا ءبىر قاتار رۋلارمەن قوسا جەكەلەي ەسىمدەر اتالىپ، (قارا-نايمان، الشىن، ارعىن، قارا-كەسەك، قويسىن، تابىن، موللا قارشىعا. اللا التاۋىنا كەشىرىممەن قاراسىن) جانە جاندارىنا ءتۇرلى تاڭبالارى سىزىلىپ كورسەتىلدى.

1927 جىلى اقمولا قالاسى اسكەري دارىگەرى ل.ي. كۋزنەتسوۆ ەسكەرتكىش تاستى قاراپ زەردەلەي كەلە: «تاستا شميدت جازعانداي ەشقاندايدا يەروگليفتەر ويىلماعان، ناقتىلىسى ءتۇرلى رۋلاردىڭ تاڭبالارى قاشالعان... تاڭبالى-تاستاعى وسى جازبالاردىڭ قاي كەزدە قاشالىپ جازىلعاندىعى جايلى ەل اراسىندا اڭىزدار ايتىلمايدى. قازاقتار ولاردى ەسكى زامان كەزەڭىنە جاتقىزادى... تاستىڭ قىرلارىنا جازىلعان تۇركى تىلىندەگى جازۋلار كەيىنگى كەزگە ءتان بولۋى مۇمكىن...» - دەگەن تۇجىرىمعا توقتالادى.

كەڭەس ۇكىمەتى تۇسىندا تاڭبالىتاس 1936 جىلى گەولوگ  ق.ي. ساتپاەۆ، 1946 جىلى ا.ح. مارعۇلان جەتەكشىلىگىندەگى ارحەولوگيالىق ەكسپەديتسيا بارىسىندا زەرتتەلدى. جوعارىدا ايتىلعان ءماتىننىڭ وزىندىك اۋدارماسىن جاساعان ا.ح. مارعۇلان: «...جازبادا ەرتەرەكتەگى قازاق اتاۋلى ەلدە ورىن العان ەرەكشە تاريحي وقيعانى رەسمي تۇردە جاريالاۋعا قاتىستى جيىننان مالىمەت بەرىلگەن. حV عاسىر.» - دەگەن بولجام جاسايدى.

قازىرگى كەزدە تاڭبالىتاس تاسى قاتتى بۇلىندىگە ۇشىراعان. قۇمتاس سىنىقتارىنىڭ كەيبىرىندە جەكەلەي بەلگىلەر جانە اراب گرافيكاسىمەن جازىلعان تۇركى تىلىندەگى قولتاڭبا-جازبالار ساقتالىنعان.

اتالعان تاريحي ورىنعا جارتاس سۋرەتتەرىن ا.ە. روگوجينسكي 2009 جىلى اۋقىمدى زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزە كەلە، تولىققاندى زەرتتەۋلەر ناتيجەسىنەن كەيىن ەسكەرتكىشتىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىن جاڭا قىرىنان انىقتاپ: «تاڭبالىتاس تاسى» ورنالاسقان جازىق پەن ونىڭ جانىنداعى اتاۋسىز جازىقتىقتاعى بەلگىلەرمەن بىرگە مونۋمەنت تاستاعى تاڭبانى قوسا ەسەپتەگەندە تابىلعان بەلگىلەر سانى بارلىعى 60-تان اسادى. بۇل جەردە گەومەتريالىق فورماداعى بەلگىلەردەن بولەك بىردە-ءبىر زوومورفتىق نەمەسە انتروپومورفتىق بەينەدەگى جارتاس سۋرەتى بايقالمايدى. وسىعان بايلانىستى ونى وسى ۋاقىتقا شەكتى بەلگىلى قازاقستان مەن ورتالىق ازيا جەرىندەگى ءىرى كۋالاندىراتىن بەلگىلەر سىزىلعان پەتروگليفتەر شوعىرلانعان ورىنداردىڭ بىرەگەيى رەتىندە قاراستىرىپ، ورتالىق ازيانىڭ باتىس بولىگىندەگى «تاڭبالىتاس» اتاۋلى تاريحي جانە مادەني ەسكەرتكىشتەر اراسىنان وزىندىك ماڭىزعا يە ەرەكشە ساناتقا جاتقىزۋعا بولادى...»، «...جاڭا داۋىردە تاڭبالىتاس تۇلعاسىن ءداستۇرلى تۇردە قاستەرلەۋگە جول اشىپ باستاۋشى - وسى ايماقتى ورتاعاسىرلىق كوشپەندىلەردىڭ قونىستانۋ تاريحى، رۋلىق وداقتاردىڭ قۇرىلۋى، وعىزدار مەن قىپشاق مەملەكەتتەرىنىڭ بىرىگۋى، وسىعان وراي دالاداعى تاسقا ماڭگىلىككە قاشالعان رۋلىق بەلگىلەر جيىنتىعىنىڭ پايدا بولۋى شىعار. قازاقتار تاڭبالىتاس تاسىنداعى كونە تاڭبالار جايلى اڭىز-اڭگىمەلەرىندە ەتيمولوگيالىق توركىنىن، ونىڭ ەرەكشە ەتنو-ساياسي ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىنىپ وزدەرىنە قوسىپ، بابالار كۋلتىن قۇرمەتتەۋ جارتاس سۋرەت ونەرى كونە ءداستۇرلى جولىن ۇستاندى» - دەگەن تۇسىنىك بەرگەن. (ا.ە. روگوجينسكي. ارحەولوگيچەسكوە ناسلەديە تسەنترالنوگو كازاحستانا: يزۋچەنيە ي سوحرانەنيە. الماتى 2017 جىل. 297 – 306 بەت)

باستاۋىن تەكەس، كۇنەس وزەندەرىنەن الىپ بالقاش كولىن بەتتەي اققان ىلە وزەنى جول-جونەكەي ۇلكەندى-كىشىلى بىرنەشە وزەندەرمەن تولىعىپ سۋى مولايا كەلە تابيعي جالاما جارتاستى شاتقالدىڭ ىشىنەن ارناسى قىسىلا اعاتىن تۇسى «ىلە-قاپشاعايى» اتالادى. (حابتساگاي. موڭعول ءسوزى. وزەن ارناسىنىڭ تارىلعان تۇسى دەگەن ماعىنا بەرەدى) اتالعان شاتقالدان ءسال تومەنىرەكتە كەزىندە سەمەي-قۇلجا، تاشكەنت باعىتىنداعى كەرۋەن جولدارى وزەن ارقىلى وتەتىن تاريحي ءمانى زور «تاڭبالى-تاس وتكەلى» بار. وتكەلگە تاياۋ جەردە اعىستىڭ وڭ جاق قاباعىنداعى بيىك جارتاستارعا پۇتقا تابىنۋشى ويراتتار ءتۇرلى بۇرحاندارى سۋرەتتەرىن سالىپ، سولارعا قاتىستى باعىتتالعان سىيىنۋ دۇعالىقتارىن، كيەلى مانترالارىن جازىپ قالدىرعان تيبەتتىك لامايستىك باعىتىن ۇستانۋشىلاردىڭ «اشىق اسپان استىنداعى موناستىرى» ورنالاسقان.

تاڭبالى-تاس تاريحي ورنى تۋرالى العاشقى دەرەكتەردىڭ ءبىرى 1848 جىلعى ۇلى ءجۇز ۇيسىندەرى مەن ورتا ءجۇز نايماندارى اراسىنداعى جەر ءبولىسى تۋرالى ارحيۆ دوكۋمەنتىندە كەزىگەدى.

1856 جىلى العاشقى بولىپ تاڭبالى تاسقا عىلىمي – زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزگەن ش. ۋاليحانوۆتىڭ اڭگىمەلەرى، كوشىرىپ سالعان بۇرحان بەينەلەرى مەن جەكەلەي جازۋلارى عىلىمي ورتادا ۇلكەن قىزىعۋشىلىق تۋعىزىپ ەسكەرتكىشتى ارى قاراي زەرتتەۋگە جول اشتى. اتالعان تاس جايلى مالىمەتتەر پ.پ. سەمەنوۆ، ك.ا. لاريونوۆ، ف.ۆ. پوياركوۆ، ن.ن. پانتۋسوۆ، ا.م. پوزدنەەۆ سىندى عالىمدار ەڭبەگىنەن كورىنىس تاپقان.

سول ۋاقىتتان باستاپ تاڭبالى-تاس اسپان استى عۇرىپتىق كەشەنىنە جۇرگىزىلگەن عىلىمي ىزدەنىستەردە جارتاستاعى بۋددا بەينەلەرىمەن جازبالاردىڭ جازىلۋ مەرزىمى جايلى سۇراقتارعا سان-الۋان پىكىرلەر ايتىلىپ، بەيمالىم بولىپ كەلدى.

2008-2009 جىلدارعى كمم قازاق عىلىمي – زەرتتەۋ ينستيتۋتى ەكسپەديتسياسىنىڭ (جەت: ي.ۆ. ەروفەەۆا، ب.ج. اۋبەكەروۆ، ا.ە. روگوجينسكي) موڭعولتانۋشى ن.س. ياحونتوۆا (رعا شىعىستانۋ ينستيتۋتى) مەن ونەرتانۋشى يۋ.ي. يليحينا (مەملەكەتتىك ەرميتاج) تاڭبالى تاستى كەشەندى تۇردە زەرتتەۋلەرى ارقاسىندا ىلە-قاپشاعايىنداعى لامايستىك كەشەننىڭ پايدا بولۋى، قىزمەت كورسەتكەن جىلدارى تاريحي كونتەكستى انىقتالىپ، نەگىزگى كەيىپكەرلەر مەن جازبالار حVII عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا جوڭعار اقسۇيەكتەرىنىڭ ءبىرى گالدان بوشاقتى قونتايشى باسشىلىعىمەن، 1677-1682 جىلدار ارالىعىندا تيبەت جانە ويرات شەبەرلەرىنىڭ ارنايى باسىن قوسىپ سالدىرعاندىعى بەلگىلى بولدى.

جارتاستا بەس ءتۇرلى تيبەتتىك بۋددا-بودحيساتتۆالار جانە سولارعا تاعزىم ەتۋگە قاتىستى ءتۇرلى جازبالار، كونە لانچا ءالفاۆيتى، تيبەت جازۋىمەن جازىلعان سولتۇستىك ءبۋدديزىمىنىڭ باستى سىيىنۋ فورمۋلاسى التى بۋىندى  «وم-ما-ني-پاد-مە-حۋم» مانتراسى بىرنەشە جەردە جازىلعان. مەيىرباندىقتىڭ نۇرىن شاشقان بودحيساتتۆا اۆالوكيتەشۆارا بەينەسى تيبەتتىڭ قورعاپ قولداۋشىسى بولىپ ەسەپتەلەتىندىكتەن جارتاستىڭ ورتا تۇسىنا ۇلكەن كولەمدە سالىنىپ اسا ءمان بەرىلگەن. ودان بولەك جىلاندار الەمى جوعارى قوجايىنى – بۋددا ناگەشۆارارادجي، بۋددا ءىلىمى نەگىزىن قالاۋشى – شاكيامۋني، ەم – شيپاگەرلىكتىڭ قۇدىرەتتى «وقىتۋشى-دارىگەرى» - بۋددا بحايشادجياگۋرۋ جانە دانالىق بودحيساتتۆاسى اكشوبحي بۋددالارى بەينەلەنگەن.

ودان بولەك جاعالاۋعا تاياۋ تۇرعان جەكەلەي جارتاستا 1771 جىلى ەدىل مەن جايىق وزەندەرى ارالىعىنان الىس جوڭعاريا جەرىنە ساپار شەگىپ، جول-جونەكەي كوشپەندى كورشىلەرىمەن اراداعى قاقتىعىستاردان، ءتۇرلى اۋرۋ-سىرقاۋدان، اشتىقتان امان قالىپ تامعا شاتقالىنا شەكتى امان جەتكەن ۋباشى باسشىلىعىنداعى تورعاۋىت قالماقتارىنىڭ ءتۇرلى بودحيساتتۆالارىنا تاۋەپ ەتىپ، جالبارىنا: «...جاندارىنا ەندى ۇزاققا سوزىلار تىنىشتىق بەرۋلەرىن...» وتىنگەن ون ءبىر قاتاردان تۇراتىن ويرات جازۋى ساقتالعان. (ي.ۆ. ەروفەەۆا، ا.ە. روگوجينسكي. التايدان كاسپيگە دەيىن. 2011 جىل. 121-133 بەت.)

«اتاپ وتەرلىگى، تاڭبالى-تاستا بەينەلەنگەن تيبەت پانتەونى كەيىپكەرلەرى قۇرامى جاعىنان بولسىن، نەمەسە ولاردىڭ سالىنۋ كولەمدەرى، ءتىپتى سولارعا قاتىستى جازىلعان ءار ءتىلدى ءتۇرلى ماعىنالى كوپتەگەن بۋددالىق جازبالارى بولسىن – ول ورتالىق ازيانىڭ باتىس ايماعىندا تەڭدەسسىز...» - دەپ عىلىمي ورتادا جوعارى باعالانعان تاڭبالى تاس جارتاس ونەرى ەپيگرافيكاسى 2018 جىلدان باستاپ رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى ەسكەرتكىشتەر قاتارىنا قوسىلىپ، قورعاۋعا الىنعان.

قازاقستان – تامىرىن تەرەڭنەن الاتىن ۇلتتىق، ءدىني رۋحاني ءداستۇرلى قۇندىلىقتارى وتە باي مەملەكەت. وسى قۇندىلىقتاردى ساقتاپ، ارى قاراي ساباقتاستىرا يگەرە ءبىلۋ – الەمدەگى وزگەدە رۋحاني قۇندىلىقتى مادەنيەت وكىلدەرىمەن اراداعى ءوزارا تۇسىنىستىكپەن مەردىگەرلىككە جول اشارى ءسوزسىز.

سەرىكبولسىن سادىقوۆ

Abai.kz