«بۇكىل حالىق تا ەڭبەك دەگەندە ەرىنبەسە ەكەن»

ەرىنبەيتىن ەرعاليەۆ
قايدا بولسىن الدا ءجۇرۋ – تالعات فايزوللاۇلىنىڭ قانىنا سىڭگەن قاسيەت. جاس كەزىنەن: مەكتەپتە، ينستيتۋتتا وقىعاندا ساباق دەسە سۋىرىلىپ تۇراتىن. ءتىپتى، وقۋلىقتا جوق دەرەكتەر مەن دالەلدەردى كەلتىرەتىن، باعدارلامادا جوق كىتاپتاردى وقىپ الاتىن. كەيىن دە قوعامنىڭ وزەكتى ماسەلەسىن باسقالاردان بۇرىن اڭعارىپ، الدىمەن قوزعايتىن بولدى.
بۇدان تۋرا ءبىر مۇشەل بۇرىن، سوناۋ 2013 جىلى پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى تالعات ەرعاليەۆ پاۆلودار قالاسىنداعى س. تورايعىروۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتتە كەزدەسۋ وتكىزگەن. جوعارى وقۋ ورنىنىڭ وقىتۋشىلارى مەن ماگيسترانتتارى الدىندا سويلەگەن. سول كەزدەسۋىندە ەڭبەك ادامىنىڭ قوعامدا قۇرمەتتەلۋى جانە جۇمىسشىلاردىڭ جەتىستىكتەرى جاپپاي ناسيحاتتالۋى كەرەك ەكەندىگىن قوزعاعان.
ودان كەيىن دە ءماجىلىس دەپۋتاتى جانە «قازاقستان قۇرىلىسشىلار وداعىنىڭ» توراعاسى بولا ءجۇرىپ وسى پىكىرىن مۇمكىن بولعان مىنبەرلەر مەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ارقىلى ايتىپ ءجۇردى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ جانىنان قۇرىلعان وتاندىق كاسىپكەرلەر كەڭەسىنە مۇشە بولىپ، سونىڭ وتىرىستارىندا تاعى «جۇمىسشىلارعا لايىق قۇرمەت كورسەتىلسىن» دەدى.
ەرعاليەۆ ۋاقىتتان وزىپ كەتكەن ەدى. «جاڭا قازاقستاندى» قۇرۋ قىزۋ ءجۇرىپ جاتقان شاقتا رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ 2025 جىلدى – جۇمىسشى جىلى دەپ جاريالادى. باق-تا ەڭبەك ادامدار جاپپاي ناسيحاتتالا باستادى. ءوندىرىستى قالالاردا ءتۇرلى كاسىپورىن جۇمىسشىلارىنىڭ بيلبوردتارى ىلىنەتىن بولدى. وسىنىڭ ءبارىن تالعات فايزوللاۇلى ءبىر مۇشەل بۇرىن قوزعاعان ەدى. «ەشتەن كەش جاقسى» دەگەننىڭ ءوزى بولىپ شىقتى.
قۇرىلىس سالاسى – ناعىز جۇمىسشىلاردىڭ ورداسى. مۇنىڭ وزىنەن بىرنەشە ونداعان ماماندىق تابىلادى. كرانشى، بەتونشى، كىرپىش قالاۋشى، سىلاقشى، بوياۋشى، دانەكەرلەۋشى، ەكسكاۆاتورشى سياقتى ماماندىقتار جۇرتقا بەلگىلى. قۇرىلىسشى دەگەن جالپى اتاۋدى كوپشىلىك وسىنداي جۇمىس تۇرلەرىمەن كوزگە ەلەستەتەدى. ال تالعات فايزوللاۇلى جىلۋ جۇيەسى، جەلدەتۋ جۇيەسى، كارىز جۇيەسى، سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسى بويىنشا ماماندىقتاردىڭ دا جۇمىسشى قاۋىمىنا جاتاتىندىعىن ايتىپ، قازاقستان كەيىنگى شيرەك عاسىر بويى وسى ماماندىقتار بويىنشا مامان دايارلاۋدى ۇمىتقانىنا قوڭىراۋ قاققان. كەز-كەلگەن عيماراتقا ەلەكتر جەلىسىنەن باسقا دا جەلىلەر كىرگىزىلەدى. دۇرىس جىلىتىلمايتىن جەردى ايتپاعاندا ءجونى ءتۇزۋ جەلدەتىلمەيتىن عيمارات پايدالانىلماي، يەن قالادى. وسى پىكىرى جۇمىسشىلار دايارلاۋ ماسەلەسىمەن اينالىسۋعا ءتيىستى سول كەزدەگى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە جەتكەنىمەن، ايتارلىقتاي ناتيجە شىعا قويمادى-اۋ.
قۇرىلىس – ەكونوميكانىڭ قوزعاۋشى كۇشى. قۇرىلىس باستالسا كىرپىش، بەتون، شىنى، ارلەۋ مەن بوياۋ، ەلەكتر، جىلىتۋ، جەلدەتۋ، سۋ جەتكىزۋ بۇيىمدارىن شىعاراتىن ونداعان وندىرىسكە جان بىتەدى. ادامداردا جۇمىس ورنى عانا ەمەس، جالاقى دا بولادى. مۇنىڭ سىرتىندا قۇرىلىس ماتەريالدارىن ساقتاۋ مەن تاسۋ ءۇشىن لوگيستيكالىق قىزمەت قىزۋ ىسكە كىرىسەدى. وسىنى ەسكەرگەن تالعات فايزوللاۇلى قۇرىلىستى توقتاتپاۋ ءۇشىن ءتۇرلى ۇكىمەت باعدارلامالاردى، ونىڭ ىشىندە يپوتەكانى قولداي بەرۋ قاجەت دەپ كەلەدى. اسىرەسە، «7-20-25» يپوتەكالىق باعدارلاماسىن باسەڭدەتۋ، اقىر اياعىندا توقتاتۋ تۋرالى ەكونوميكالىق ساياساتقا قارسى بولدى.
بۇل پىكىرى جەردە قالمادى. 2025 جىلعى قازان ايىنىڭ ورتاسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ ول باعدارلامانى ءارى قاراي جالعاستىرا بەرۋ تۋرالى ۇكىمەتكە ناقتى تاپسىرما بەردى.
ءاربىر جۇمىس ورنى ساقتالعاندا جەكە وتباسىنىڭ تىنىشتىعىنا كەپىلدىك بار. ءارى قاراي ءاربىر وتباسىنىڭ تىنىشتىعى – مەملەكەتتىڭ ىشكى تۇراقتىلىعىنىڭ كەپىلى.
«قازاقستان قۇرىلىسشىلار وداعىنىڭ» توراعاسى تالعات ەرعاليەۆ ەكونوميكانى جاقسى دامىتقاندا عانا ساياسي رەفورمالار جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك تۋاتىنىن ەسكەرتىپ كەلەدى. جالپى رەسپۋبليكانىڭ ساياسي ارەناسىندا جۇرگەن وداقتار مەن بىرلەستىكتەر اراسىندا ول باسقاراتىن «قازاقستان قۇرىلىسشىلار وداعىنىڭ» ءۇنى ءجيى ەستىلەدى. شىعارماشىلىق وداقتارعا قاراعاندا ەكونوميكانىڭ سالالارى بويىنشا قۇرىلعان وداقتاردىڭ جۇمىسىن ۇيلەستىرۋ مەن ساياسي ساحناعا شىعارۋ – وتە قيىن. ءححى عاسىردىڭ باسىندا رەسپۋبليكا ازاماتتارى تەك «قازاقستان ماشينا جاساۋشىلار وداعى» بارىن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنان بىلسە، بەرگى ۋاقىتتا قۇرىلىس سالاسىنداعىلاردىڭ ءوز داۋىسى مەن باعىتى بارىن تالعات فايزوللاۇلى باسقارعان وداق بايقاتىپ وتىر.
بۇل ءۇشىن وداق باسشىسى ۇكىمەت مۇشەلەرىمەن، وبلىس اكىمدەرىمەن، ساياسي پارتيالاردىڭ جەتەكشىلەرىمەن، سەنات پەن ءماجىلىس دەپۋتاتتارىمەن ۇنەمى كەزدەسەدى. كوبىنەسە تۇسىنىستىك تابادى، كەيدە كوزقاراستار ۇيلەسپەيدى. بىراق، تالعات ەرعاليەۆ سول ەكى جاققا تارتىپ تۇرعان باعىتتاردىڭ ءوزىن ۇيلەستىرۋ ءۇشىن ەڭبەك ەتەدى. زاڭ شىعارۋشى ورگان بولسىن، اتقارۋشى بيلىك بولسىن – حالىق مۇددەسىن ويلاۋى كەرەك. جالعىز پرەزيدەنتتىڭ اعىمداعى جۇمىستىڭ بارىنە اتسالىسۋىن كۇتىپ وتىرۋعا بولمايدى. قايتا ول كىسىنىڭ ءبىر جاعىنا شىعىپ، مەملەكەتكە ورتا دەڭگەيدەگى دەپ سانالاتىن ماسەلەنى قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنا جەتكىزبەي-اق، پرەزيدەنتتىڭ اۋزىنان ايتقىزباي-اق شەشۋ كەرەك.
بۇل ءۇشىن بەلسەندىلىك كەرەك. حالىققا دا، پرەزيدەنتكە دە جاناشىرلىق كەرەك. ءوز باسىم امان بولسا جەتەدى دەپ كورپەنى قىمتاپ بۇركەنىپ الۋعا بولمايدى. كەيدە قورىقپاۋ قاجەت. بىراق، ونداي باتىرلىقتى مەملەكەتتىڭ مىعىم بولۋى جولىندا عانا جاساۋعا بولادى.
وسىلاي ىستەيتىن ەرعاليەۆتىڭ مالىمدەمەلەرى ناتيجە بەرىپ جاتادى. بۇعان مىسال كوپ. ەڭ سوڭعىسى مىنانداي.
2024 جىلى «قازاقستان قۇرىلىسشىلار وداعىنىڭ» توراعاسى تالعات ەرعاليەۆ رەسپۋبليكانىڭ ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس ءمينيسترى قانات شارلاپاەۆ وتستاۆكاعا كەتسىن دەگەن تالاپ قويدى. ونى وڭاشا جەردە ايتقان جوق، بۇكىل قوعامعا ەستىلگەن مالىمدەمە جاسادى. بۇرىن تەك بانك-قارجى بويىنشا جۇمىس ىستەگەن ادامنىڭ قۇرىلىس ىسىنەن كوپ نارسەنى بىلمەيتىندىگى سالانى توقىراۋعا ۇشىراتۋى مۇمكىن. سوندىقتان بۇل ءمينيستردى قىزمەتتەن الۋ كەرەك دەپ تالاپ قويدى.
تالاپ وتە قاتاڭ ەدى. ءارى ول تالعات فايزوللاۇلىنىڭ جەكە باسىنا قۋعىن-سۇرگىن اكەلۋى دە مۇمكىن. بىراق تۇتاس قۇرىلىس سالاسى ءمينيستردىڭ سولاقاي شەشىمدەرىنەن تۇرالايتىن بولعان سوڭ وداق باسشىسى اۋزىن بۋىپ، كوزىن جۇمىپ وتىرا المادى. «قازاقستان قۇرىلىسشىلار وداعىنىڭ» توراعاسىنىڭ اشىق تا اششى مالىمدەمەسىنەن كەيىن كەشىكپەي 2025 جىلدىڭ اقپان ايىندا پرەزيدەنت جارلىعىمەن شارلاپاەۆ مينيستر قىزمەتىنەن بوساتىلدى.
تالعات فايزوللاۇلى كەيدە شەگىنە دە بىلەدى. ول – جەكە پايداسىنا ەمەس، قوعامنىڭ دامۋى مەن ىلگەرلەۋىنە جاسالاتىن قادام. مۇنىڭ ءبىر مىسالىن كەلتىرۋگە بولار.
ەرعاليەۆ كەزەكتى پرەزيدەنت سايلاۋىندا ءوزىنىڭ كانديداتۋراسىن ۇسىنعانى ءمالىم. قۇجاتتار دايىندالىپ، پرەزيدەنت رەتىندە نە ىستەيتىندىگى جايىندا باعدارلاماسى ايقىندالعان تۇستا ول ءوزىنىڭ كانديتاتۋراسىن پارتيالاس ارىپتەسى ءدانيا ەسپانوۆاعا جول بەرۋ ءۇشىن الىپ تاستايتىنىن مالىمدەدى. بۇل وڭدى شەشىم بولدى. ارىپتەسى داۋىس بەرۋ قورىتىندىسىندا توقاەۆتان باسقا ۇمىتكەرلەر اراسىندا جاقسى ناتيجەگە جەتتى. حالىقتىڭ قۇرمەتى شىعار، كەيىن ءماجىلىس توراعاسىنىڭ ورىنباسارى بولىپ، مەملەكەت ءۇشىن قاجەتتى زاڭدار قابىلدانۋىنا ايتارلىقتاي ىقپال ەتىپ وتىر.
نە كەرەك، ەرعاليەۆ ەرىنبەيدى. ونىڭ ەرىنبەگەنى حالىققا، قوعامعا، مەملەكەتكە قاجەت.
Abai.kz