قازاقستان قازىرگى كۇردەلى الەمدىك ەكونوميكالىق لاندشافتىسىندا بەيىمدەلۋدى عانا ەمەس، تۇبەگەيلى جاڭعىرتۋدى كوزدەيتىن جاڭا ستراتەگيانى ىسكە قوسۋدا. بۇل جول ۇلتتىق بانك، ۇكىمەت جانە قارجى نارىعىن رەتتەۋ اگەنتتىگىنىڭ (ارفرر) بىرىڭعاي ۇشجىلدىق باعدارلاماسىمەن بەلگىلەندى — ولاردىڭ ساياسي جانە قارجىلىق شەشىمدەرى ەندى ءبىر-بىرىنە قاراما-قارسى تۇرىپ قالماي، سينحرونمەن جۇزەگە اسادى.

وسىنىڭ ءوزى ماڭىزدى: ەلىمىز بۇرىن-سوڭدى كىرىكتىرىلگەن ماكروەكونوميكالىق ساياساتتى وسىنشاما تەرەڭدىكپەن جۇرگىزگەن ەمەس. بۇل باعدارلاما — تەك ينفلياتسيانى رەتتەۋ نەمەسە بيۋدجەتتى شەكتەۋ ەمەس، ەكونوميكا قۇرىلىمىن قايتا جاساقتاۋ، ينۆەستيتسيانى بەلسەندى تۇردە تارتۋ، ءوندىرىستى دامىتۋ، جانە ەڭ باستىسى — حالىقتىڭ ناقتى تابىسىن تۇراقتى تۇردە ارتتىرۋ.

وسى جاڭا ارحيتەكتۋرانىڭ جۇرەگى — ناقتى تابىستىڭ ءوسۋى. ۇشجىلدىق باعدارلاما 2026–2028 جىلدارى حالىق تابىسىن ينفلياتسيادان جوعارى — جىلىنا 2–3 %-عا ءوسىرۋدى كوزدەيدى. بۇل جاي عانا جوسپار ەمەس، ەسەپتەلگەن ەكونوميكا مودەلى. ينفلياتسيا تومەندەيدى، بيۋدجەت تاپشىلىعى رەتتەۋدە بولادى، مەملەكەتتىك قارىز قولجەتىمدى دەڭگەيدە ساقتالادى — ءبارى حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋ ءۇشىن «ەكونوميكالىق سالماقتى» قولدايدى.

ءسوز جوق، ەكونوميكانىڭ ناقتى سەكتورىن دامىتۋ — وسى مودەلدىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى تىرەگى. قازىر قازاقستانداعى ءوسىمنىڭ جىلدامدىعى جالپى ەكونوميكامەن سالىستىرعاندا ناقتى سالالاردا — قۇرىلىس، تاۋ-كەن، وڭدەۋ ونەركاسىبىندە — اناعۇرلىم جوعارى. بۇل تسيفرلار ستراتەگيانىڭ تيىمدىلىگىن راستايدى: ينۆەستيتسيا تەك «ءجاي اقشاعا» ەمەس، ءوندىرىستىڭ ناقتى نەگىزىنە باعىتتالعان. جاڭا جوبالار، جوعارى قايتا وڭدەۋ وندىرىستەرى، ماشينا جاساۋ، حيميا، مەتاللۋرگيا — وسى سالا ەلەمەنتتەرى ەلدىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىن نىعايتىپ، ىشكى ءوندىرىستى كەڭەيتۋدى قامتاماسىز ەتەدى.

ينفراسترۋكتۋرا جانە ەنەرگەتيكا جاڭعىرتۋى — بۇل باعدارلامانىڭ ۇزاق مەرزىمدى «ياكورلەرى». مەملەكەت 2029 جىلعا دەيىن ۇلتتىق ينفراقۇرىلىمدى جاڭارتۋ جوسپارىن جۇرگىزەدى — لوگيستيكادان كوممۋنالدىق جەلىلەرگە دەيىن. بۇل تەك ەكونوميكانى دامىتۋ ءۇشىن عانا ەمەس، حالىقتىڭ كۇندەلىكتى جاعدايىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان: جاڭارتىلعان ەنەرگەتيكا، سەنىمدى جەلىلەر — بۇل تاريفتەردىڭ تۇراقتىلىعى مەن بولاشاقتا قۋات تاپشىلىعىنىڭ بولماۋىن قامتاماسىز ەتەدى.

جاڭا باعدارلامانىڭ تاعى ءبىر ايقىن باعىتى — كرەديت نارىعىن قالىپقا كەلتىرۋ جانە ونى جاۋاپكەرشىلىككە نەگىزدەۋ. تۇتىنۋشىلىق نەسيەلەردىڭ ليميتتەرى مەن گەسۆ-ءدىڭ تومەندەۋى، ۇزاق مەرزىمدى كەپىلسىز قارىزدارعا شەكتەۋ ەنگىزىلۋى — بۇل ازاماتتاردى ارتىق قارىزدان قورعاۋ ءۇشىن جاسالعان ناقتى قادامدار. سونىمەن بىرگە، مسب (شاعىن جانە ورتا بيزنەس) ءۇشىن نەسيەنىڭ قولجەتىمدىلىگى ارتپاق: تسيفرلىق راسىمدەر، كەڭەيتىلگەن كەپىل تالاپتارى، سۋبسيديالانعان جانە «دامىتۋعا» باعىتتالعان كرەديتتەر — بارلىعى بيزنەسكە دۇرىس باعىتتا قارجى اعىنىن قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

«بايتەرەك» حولدينگىنىڭ ءرولى دە ماڭىزدى تۇردە وزگەرتىلەدى: ول ەندى تەك قارجى تاراتۋشى ورگان ەمەس، ستراتەگيالىق ينۆەستور رەتىندە 15–20 جۇيەلىك جوبانى قولدايدى. بۇل تەك تابىس الۋ ءۇشىن عانا ەمەس، تەحنولوگيا ەنگىزۋ، ەكسپورتتى دامىتۋ جانە ونىمدىلىكتى كوتەرۋ ءۇشىن ماڭىزدى

مۇنىڭ ءبارى — ەلدەگى ماكروەكونوميكالىق ساياساتتى «ىزالى جاۋاپ» رەجيمىنەن «بەكەم، الدىنى كورەتىن باسقارۋعا» اۋىستىرۋ ارەكەتى. ۆاليۋتا باعامى نارىقتىق تۇردە قالىپتاسادى، بىراق ۇلكەن سەكىرۋلەرگە جول بەرمەۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك مەحانيزمدەر قولدانىلىپ، كۆازيمەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ ۆاليۋتالىق وپەراتسيالارى ۇيلەستىرىلەدى. بۇل تەڭگەنى تۇراقتاندىرۋدا جانە سەنىمدىلىكتى ارتتىرۋدا ۇلكەن ءرول اتقارادى.

قورىتا كەلگەندە، قازاقستان ءۇش نەگىزگى ينستيتۋتتىڭ ۇيلەسىمدى قىزمەتىنە نەگىزدەلگەن جاڭا ەكونوميكالىق داۋىرگە كىرۋدە. بۇل ساياسات — جالعىز ماقساتقا: حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ۇزاق مەرزىمدى جانە ناقتى ءوسىم ارقىلى كوتەرۋ. باعدارلاما تەك سانداردا ەمەس، ومىردە سەزىلەتىن وزگەرىستەرگە باعىتتالعان. ەگەر وسى ستراتەگيا تابىستى ىسكە اسىرىلسا، ول بولاشاقتا قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ تۇراقتىلىعى مەن حالىقتىڭ لايىقتى ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتەتىن مىقتى قۇرىلىم بولادى.

Abai.kz