ماناستىڭ ۇرپاعى، سەن مىقتىسىڭ! بارەكەلدى!
ءيا، مىقتىسىڭ سەن، مىقتىسىڭ، ماناستىڭ ۇرپاعى! مىقتى ەكەنىڭدى، مىنە، تاعى ءبىر دالەلدەدىڭ! بيلىك باسىنا: «ەلىم! حالقىم!» دەپ كەلگەنى ەلىن، حالقىن الداۋ بولعان، شىندىعىندا ەلىن توناۋدى، حالقىن قاناۋدى كوزدەگەن ەكىنشى پرەزيدەنتىڭدى دە كوكەك ايىنىڭ 7-ءسى كۇنى تاقتان توڭكەرىپ تاستاعانىڭ تاريحي ەرلىك بولدى! بارەكەلدى! جەڭىسىڭ قۇتتى بولسىن!
ارعى عاسىرلاردى ارالاماي-اق، بەرگىگە جۇگىنگەندە: «ماناس» داستانى كونە قىرعىزدىڭ ادەبي مۇراسى ەكەنىن فرۋنزە قالاسىندا بولعان بۇكىلوداقتىق جيىندا بۇلتاقاي اسىرەبىلگىشتەردى بۇقتىرىپ دالەلدەپ بەرگەن مۇحتار ومارحانۇلى اۋەزوۆتىڭ شاكىرتى شىڭعىس تورەقۇلۇلى ايتماتوۆ تانىتقان مىقتىلىقتى ءيسى قازاق ۇمىتا قويماس، استە ۇمىتۋعا ءتيىس ەمەس! 1991-جىلدىڭ كۇزىندە ماسكەۋدە، كسرو حالىق دەپۋتاتتارىنىڭ قۇرىلتايىندا سويلەگەن سوزىندە ارۋاعىڭنان اينالايىن شىقاڭ قازاقتىڭ دا تاۋقىمەتتى كوپ تارتقان حالىق ەكەنىن، كەرەناۋ باسشىلاردىڭ كەسىرىنەن 1986-جىلعى جەلتوقساندا تاعىدا قاسىرەت شەككەنىن باتىل ايتا كەلىپ: - قازاقتى ءوز ۇيىندە بۇرىشقا تۇرعىزعاندى توقتاتۋ كەرەك، جەتەدى! - دەمەدى مە؟!.
ءيا، مىقتىسىڭ سەن، مىقتىسىڭ، ماناستىڭ ۇرپاعى! مىقتى ەكەنىڭدى، مىنە، تاعى ءبىر دالەلدەدىڭ! بيلىك باسىنا: «ەلىم! حالقىم!» دەپ كەلگەنى ەلىن، حالقىن الداۋ بولعان، شىندىعىندا ەلىن توناۋدى، حالقىن قاناۋدى كوزدەگەن ەكىنشى پرەزيدەنتىڭدى دە كوكەك ايىنىڭ 7-ءسى كۇنى تاقتان توڭكەرىپ تاستاعانىڭ تاريحي ەرلىك بولدى! بارەكەلدى! جەڭىسىڭ قۇتتى بولسىن!
ارعى عاسىرلاردى ارالاماي-اق، بەرگىگە جۇگىنگەندە: «ماناس» داستانى كونە قىرعىزدىڭ ادەبي مۇراسى ەكەنىن فرۋنزە قالاسىندا بولعان بۇكىلوداقتىق جيىندا بۇلتاقاي اسىرەبىلگىشتەردى بۇقتىرىپ دالەلدەپ بەرگەن مۇحتار ومارحانۇلى اۋەزوۆتىڭ شاكىرتى شىڭعىس تورەقۇلۇلى ايتماتوۆ تانىتقان مىقتىلىقتى ءيسى قازاق ۇمىتا قويماس، استە ۇمىتۋعا ءتيىس ەمەس! 1991-جىلدىڭ كۇزىندە ماسكەۋدە، كسرو حالىق دەپۋتاتتارىنىڭ قۇرىلتايىندا سويلەگەن سوزىندە ارۋاعىڭنان اينالايىن شىقاڭ قازاقتىڭ دا تاۋقىمەتتى كوپ تارتقان حالىق ەكەنىن، كەرەناۋ باسشىلاردىڭ كەسىرىنەن 1986-جىلعى جەلتوقساندا تاعىدا قاسىرەت شەككەنىن باتىل ايتا كەلىپ: - قازاقتى ءوز ۇيىندە بۇرىشقا تۇرعىزعاندى توقتاتۋ كەرەك، جەتەدى! - دەمەدى مە؟!.
ويدا جوقتا بۇيىرعان تاۋەلسىزدىگىنىڭ دىزگىن-شىلبىرىن قىرعىز حالقى، ونىڭ ۇلى پەرزەنتى شىقاڭ دا سەنىپ تاپسىرعان اسقار اقاەۆ سول قىرعىز حالقىنا ءتىلىن ەمىزىپ، ءتاتتى-ءتاتتى سويلەپ، اقىرىندا ەلدىڭ بەرەكەسىن كەتىرىپ ەدى. اقاەۆ سۋدىراعان كوپ ءسوزىنىڭ بىرىندە ەلدىڭ تۇرمىس جاعدايى جاقسارعانىن ەلدە پالەن دە تۇگلەن سۋپەرماركەت سالىنعانىمەن «دالەلدەگەن» بولاتىن. قاراپايىم كوپشىلىككە سۋپەرماركەت اتاۋلىنىڭ قاجەتى بەش تيىن ەكەنىن، ولار ماڭدايى تەرلەپ كورمەگەن بايلاردىڭ مۇلكى ەكەنىن ەسكەرمەدى. حالىق ءۇشىن ەمەس، قاناۋشى توپ ءۇشىن جاسالىپ جاتقان وزگەرىستەردى ماقتان ەتتى. ءسويتىپ، وزىنە سەنگەن جۇرتتى جۇتاتتى. ونىڭ كوپەكورىنەۋ سولاقايلىعىنا نارازى بولا باستاعان كوپشىلىكتى قۇرمانبەك باقيەۆ باستاپ شىقتى، اقاەۆتىڭ قاتەلىكتەرىن تەرىپ، ونىڭ ءبارىن دە تۇزەتە الاتىنىن ايتتى. جۇرت وعان دا سەندى. بىراق، «باقساق، باقا ەكەن» دەگەندەي، باقيەۆتىڭ كوزدەگەنى پرەزيدەنتتىك بيىك تاق قانا ەكەن. قولى بيلىككە جەتىسىمەن ول دا ءوزىن جانە ءوزىنىڭ جەمتىكتەستەرىن قولپاشتاۋشىلاردى جارىلقاۋعا كىرىستى، حالىقتى كەرەك ەتپەدى، ول ءۇشىن دە «توبىر» بولدى.
اقاەۆتان قالعان اۋىرتپالىقتى باقيەۆ ۇستەي ءتۇستى. قاراپايىم قىرعىز تۇرمىستىق ەزگىدەن تۇنشىققاننىڭ ۇستىنە تۇنشىعا بەردى. تاۋەلسىزدىك ءتاتتى ءسوز قالپىندا قالىپ، تىرشىلىك نارقى قاناۋدىڭ قارا سويىلىنا اينالدى - حالىق جەرىنەن، ءناپاحاسىنان ايىرىلدى، قىمباتشىلىقتان كوز اشا المايتىن بولدى. بيىلعى ماعلۇماتقا عانا جۇگىنسەك، مىسالى، ەلەكتر مەن جىلۋ تولەمى ەكى ەسە، ىستىق-سۋىق سۋ تولەمى بەس ەسە ارتتى! مۇنىڭ قانداي قيامەت ەكەنىن باسىمىزدان وتكەرىپ وتىرعان ءبىز جاقسى بىلەمىز.
بىزگە تانىس جانە ءبىر ءجايت: باقيەۆتىڭ وكىمەت پەن ۇكىمەت قۇزىرىنداعى جىلى-جۇمساق ورىندارعا حالىقتىڭ وكىلدەرىن ەمەس، ىنىلەرى مەن بالالارىن، ءوزىنىڭ وكىلدەرىن جايعاستىرىپ قويعانى. ماسەلەن، ماكسيم باقيەۆتى دامۋ، ينۆەستيتسيا جانە ينوۆاتسيا جونىندەگى رەسپۋبليكالىق اگەنتتىكتىڭ توراعاسى كرەسلوسىنا قونجيتتى. ول - قىرعىزستانعا شەتتەن كەلەتىن ميلليونداعان، ميللياردتاعان دوللاردى بالاسىنىڭ قولىنا ۇستاتتى دەگەن ءسوز. قانشا قارجىنىڭ قايدان ءتۇسىپ جاتقانىن بىزدەگىشە حالىقتىڭ قۇلاعى ەستىسە دە، كوزى كورگەن جوق. باقيەۆ پەن باقيەۆشىلاردىڭ سونداي سوقىر-كەرەڭ وكتەمدىگىنە ماناس ۇرپاعى نەگە، قاشانعى شىداسىن؟! كوكەك ايىنىڭ 6-7-ءسى كۇندەرى داۋىلدى دارياداي تولقىدى دا، باقيەۆتاردى جاڭقاشا لاقتىردى! ق. باقيەۆ ا. اقاەۆتىڭ اياعىن قۇشتى. ول دا اندا-مىندا «ات شالدىرىپ»،سودان سوڭ شەت ەلدەردىڭ بىرىنە تايىپ تۇراتىن شىعار؟ ابدەن مۇمكىن! ونىڭ ءوزىنىڭ دە، ۇلدارى مەن كەلىندەرىنىڭ دە، قىزدارى مەن كۇيەۋبالالارىنىڭ دا انگليا مەن فرانتسيادا، شۆەيتساريا مەن يسپانيادا... ونداعان، جۇزدەگەن ميلليون-ەۆروعا ساتىپ الىپ قويعان كورول مەن پرينتس سارايلارى جوعىنا كىم كەپىل؟ ءوزى دە، وزگەلەرى دە قادىرلەپ كورمەگەن، مەنسىنبەگەن، قاناعان، توناعان حالىقتان ءتۇپتىڭ تۇبىندە قورىققان وبىرلار ەرتەڭ تۇرا قاشپاسىنا بولمايتىن جازا كۇنى تۋعاندا بارىپ تىعىلاتىن اپانىن نەگە دايىنداپ قويماسىن!
قىسقاسى: ۋا، ماناس ۇرپاعى! جەڭىسىڭ باياندى بولسىن! ەندى ساقتانا ءبىل، تاعى ءبىر تاجالعا تاپ بولىپ جۇرمەۋدى ويلا!
توڭكەرىس اتاۋلىنىڭ «اتتەڭ-ايى» بولاتىنى - وكىنىشتى زاڭدىلىق. ەسكى مەن جاڭانىڭ كۇرەسىنە شىققاندارعا ۋشىقتىرۋشى، ارانداتۋشى ارامزالار جاسىرىن ىلەسە كەتەدى دە: «ءبىرىڭ ءولىپ، ءبىرىڭ قال!» دەگەن پاسىقتىعىن قارۋ ەتىپ، ادامگەرشىلىككە كەرەعار قارەكەت، قىلمىس جاسايدى. ءبىز ونى جاستارىمىزدىڭ 1986-جىلدىڭ جەلتوقسانىنداعى تولقۋىندا بىلگەنبىز، كورگەنبىز. الاڭدا اۋتوماشىندەردىڭ ورتەلگەنى، جيىندى تاراتۋعا جۇمسالعان ميليتسيا مەن اسكەرگە تاس، كىرپىش، مۇز لاقتىرىلعانى - جىمىسقى ارانداتۋشىلاردىڭ ءىسى. ول ول ما، بيلىك جۇمىسشىلارعا تەمىر تاياق ۇستاتىپ، جاستارعا قارسى ايداپ سالىپ، اشىق ارانداتۋ جاسادى. كەيىن انىقتالعانىنداي، بيلىك الاڭعا اراق اپارىپ تاراتىپتى دا. سەندەردىڭ تولقۋلارىڭدا دا سونداي زالىمدىقتىڭ بولعانى ءسوزسىز. دۇكەندى توناعاندار، ءۇيدى ورتەگەندەر - ارانداتۋشىلار. بىزدەگىشە سەندەردە دە قانشاما ادام قازا بولسا، ول - باقيەۆشىل بيلىكتىڭ سەندەرگە وق اتۋعا بۇيرىق بەرگەن اشىقتان-اشىق ارانداتۋشىلىعى، جاۋىزدىعى!
حالىق مۇددەسى ءۇشىن قۇرباندىققا ۇشىراعان باۋىرلارىمىزدىڭ توپىراعى تورقا بولسىن!
اعايىنىڭ عابباس قابىشۇلى،
جورنالشى، جازۋشى
