جاڭا جىلدا جاتىپ الىپ تەلەديدار كوردىك. دۇنيەنىڭ شارۋاسىن تىندىرىپ تاستاعانداي، ءتوردىڭ الدىندا كوسىلىپ جاتۋىمىز جامان-دى. سوندا بايقاعانىمىز نە بولدى؟ 
قازاقستان تەلەۆيزياسى قازىر ەكىۇداي كۇيدە تۇر ەكەن. جولايرىقتا تۇر. بۇدان بۇرىنىراقتا، 20 جىل شاماسى بۇرىن ءدال وسىنداي جاعدايدا ەمەس-ءتى. ول كەزدە ماقسات ايقىن، جول داڭعىل بولاتىن. نە ءبۇلىندى دەيسىز بە؟

قازىر ءبىزدىڭ تەلەۆيزيا اناسىنا دا، جارىنا دا جالتاقتاپ تۇرعان بوسبەلبەۋ ەركەككە ۇقسايدى. اناسىنىڭ ءسوزىن سوي­لەيىن دەسە، ايەلىنىڭ قاباعى ءتۇيۋلى. ايەلىنە جاقتاسايىن دەسە، اناسىن قيمايدى. 

ياعني تازا قازاقى دۇنيە جاساعىسى كەلەدى، بىراق تازا ءورىستىلدى اۋديتوريانىڭ تالابىنان دا شىعا المايدى. سوندىقتان دا ورتا دەڭگەيلى، اربانى دا سىندىر­مايتىن، وگىزدى دە ولتىرمەيتىن دۇنيەلەر فابريكاسىنا اينالۋعا ءماجبۇر. ونىڭ ۇستىنە، ءونىمىنىڭ جارتىسىنان استامىن اۋتسورسينگكە بەرىپ، ءوزى ەفيرلىك ستۋدياعا عانا اينالىپ بارا جاتقان كەبى جانە بار. زامان تالابى، وركەنيەتتى ەلدەردىڭ تەلەداستۇرى دەگەن سياقتى ۇزىن-شۇباق سىلتاۋلار ءتىزىمىن كەلتىرۋگە بولار، بىراق مەملەكەت قۇراۋشى ۇلتتىڭ مۇددەسىن بەلىنەن سىزىپ تاستاۋ تۋرالى زاڭ ءالى شىققان جوق. شىقپايدى دا. 

بايقاعانىمىز، بۇكىل تەلەارنا شوۋ فورماتىنا كوشىپ الىپتى. ويدا دا – توي، قىردا دا – توي. ۇياتتى جيىپ قويىپ، الەمدىك ۇزدىك تەلەجوبالاردىڭ جاداعاي كوشىرمەسىن ەفيرگە توعىتا بەرۋ داستۇرگە اينالىپتى. كابەلدىك ەمەس، ەفيرلىك 12 ارنانىڭ جاڭاجىلدىق شوۋلارىن كورىپ وتىرىپ، وسىنداي اسەردە قالدىق. اۋىستىرا-اۋىستىرا، پۋلتتەن دە ۇيات بولدى. كەمپىر بولىپ كيىنگەن ەركەكتەر (تفۋ، قانداي جيىركەنىشتى), يىعىن جالاڭاشتاپ، كويلەگىن توسىنە تىرەپ قويعان جۇرگىزۋشى قىزدار (الدە ايەلدەر), قاعاناعى قارق، ساعاناعى سارق انشىلەر. ءوز ازىلدەرى وزدەرىنە كەرەمەت بولىپ ەستىلە مە – جىرتىڭ-جىرتىڭ كۇلكى. ومىرگە رازى كوزقاراس. قۇداي-اي، ولاردىڭ «تاپقان باعىن» قىزعانىپ وتىرعانىمىز جوق، ءانىن ايتسىن، كۇيىن تارتسىن، بىراق حالىق دەگەن تارازىنى ۇمىتپاسىنشى. 

مۇنىڭ سەبەبى نەدە بولۋى مۇمكىن؟ كەز كەلگەن ارنانىڭ قۇلاعىن قايىرىپ وتىرعان باسشىلار، بىلاي قاراساڭ، ءوز حالقىنا جاماندىق ويلايتىن جاندار ەمەس. جانىن سالىپ ەڭبەكتەنىپ ءجۇر. بار جاقسىسىن ەلىنە بەرگىسى كەلەدى. بىراق... ولاردىڭ ءبارى «رەيتينگ» دەپ اتالاتىن «قۇدىرەتتىڭ» قۇلدارى عانا. ەگەر دايىنداعان ءونىمىنىڭ رەيتينگى تومەن بولسا، بيشىك كەلىپ سارت ەتە قالۋى مۇمكىن. ونىڭ يەسى كىم ەكەنىن ء«ىشىڭىز ءبىلسىن، ءالۋاي»...

رەيتينگتى سىرتقى جۇرت ابدەن مويىن­داعان كومپانيا جاسايدى. ارينە، ول كومپانيا ۇلان تاۋدىڭ قۋىسىندا قوڭىرقاي تىرشىلىك كەشىپ جاتقان، قازاقشا ويلاپ، قازاقشا سويلەيتىن، «وتاۋ-تۆ» سپۋتنيكتىك ارناسىن وركەنيەتتىڭ ەڭ سوڭعى جەتىستىگى كورەتىن اۋىلعا بارىپ، ارنايى قۇرىلعىسىن قوسىپ قويادى دەيسىز بە؟ كەمى 100 مىڭ تۇرعىنى بار، اۋديتورياسى نەگىزىنەن ءورىستىلدى قالالاردان عانا رەيتينگ تۇزەدى. سوندىقتان دا قازاقى حابارلاردىڭ «بەلى بۇكىر، اياعى اقساق». ء«وزىن-ءوزى اقتاي الماعاسىن»، ياعني قالالارداعى ءورىستىلدى باۋىرلارىمىزدى قىزىقتىرا الماعاسىن، مۇراعاتتاردا قالسا قالدى، قالماسا – شەيىت كەتىپ جاتىر. سونىڭ اسەرىنەن مەملەكەتتىك تاپسىرىس ورىندايتىن ارنانىڭ ءبارى شوۋعا عاشىق، شوۋعا ىڭكار. ودان باسقا ويلى باعدارلامانىڭ ءبارى رەيتينگ جيناۋعا قىزمەت ەتە المايدى. سوندىقتان دا قازاقى حابارلار «پرايم-تايمنىڭ» ەسىگىنەن سىعالاي المايدى. جۇرت جۇمىستا جۇرگەندە، يا ۇيقىعا باس قوياتىن شاقتا جىلت ەتىپ، جوق بولادى. اپتا وتكەننەن كەيىن ونىڭ رەيتينگى سول كۇنگى ەفيرلىك ارنالاردىڭ 0,02 پايىزى بولىپ تۇراتىنى داۋسىز.

ەڭ وكىنىشتىسى، قاراپايىم كورەرمەن دە شوۋ مەن سەريال اڭساۋشى دەڭگەيىنە ءتۇسىپ كەتىپتى. جاسى وتىزدان اسقان جىگىت «قازاقستان داۋىسىنا» دايىندالىپ جۇرگەنىن ماقتانا ايتتى. اۋەلدە ءازىلى شىعار دەپ ويلادىق. جوق، شىنى ەكەن. كۇندەلىكتى جۇمىرتقا ءىشىپ، ءان ايتىپ ءجۇر ەكەن. «جولىڭ بولسىن» دەدىك تە قويدىق. ال ءۇندى سەريالىنا اربالعانداردا ەسەپ جوق. ء«وزىڭ ساقتاي گور، كريشنا-قۇداي!» دەپ اناسىنىڭ شاپالاعىنان قاشىپ جۇرگەن بالانىڭ ارەكەتى العاشقىدا كۇلكىلى بولىپ كورىنەر، بىراق بەت العان باعىتىنان تۇزەلمەسە شە؟

قازاق تەلەۆيزياسىنا سوڭعى جىلدارى تاعى ءبىر جامان ءۇردىس ءسىڭىپتى. جاڭا جىلدىق شوۋلاردى كورىپ وتىرىپ، مەملەكەتتىك تەلەارنالار جۇرگىزۋشىسىنىڭ كوم­مەر­تسيالىق، يا جەكە ارنالاردىڭ شوۋىن وپ-وڭاي تىزگىندەيتىنىنە كۋا بولدىق. نۇرداۋلەت شەرتىم، جاڭى­لىسپاساق، وسىمەن ءۇشىنشى ارنادا ءوزىنىڭ بەساس­پاپتىعىن پاش ەتىپ ءجۇر. بۇعان دەيىن «قازاقستانداعى» ء«ار ءتۇرلى ويىندار عىلىمدارىنىڭ دوكتورى» داۋلەت بيجانوۆ «بالاپاندا» دا ءجۇردى، نتك-دا دا «قورقىنىشتى» باعدارلامانىڭ كوشىن سۇيرەدى. بۇل، ەندى، وركەنيەتتى ەلدىڭ تە­لەۆيزياسىنا ءتان نارسە ەمەس. ارينە، ءار باعدارلامانىڭ تۇبىندە قۇلاعى شوشايىپ ءبىر اۋتسورسينگتىك كومپانيا تۇرعانىن ءىشىمىز سەزەدى. ءار باعدارلاما جۇرگىزۋشىگە يميدج، تابىس ەكەنىن دە بىلەمىز. بىراق ءار تەلەارنا ءوز ايناسى، ءوز تۇلعاسى ءۇشىن كۇرەسۋى دە كەرەك قوي. بۇگىن – مەملەكەتتىك، ەرتەڭ جەكە ارنادا «بارىنە ۇلگەرىپ» جۇرگەن ادام ءبىر ارنانىڭ بەت-بەينەسى دەپ قابىلدانا ما؟ ءوزىمىز ۇلگىسىن كوبىرەك سىڭىرەتىن رەسەيلىك ارنالاردا ءبىر تەلە­جۇرگىزۋشى باسقا ارناعا اۋىسسا، بۇكىل­حالىقتىق تالقىلاۋعا تۇسپەيتىن بە ەدى؟ باعدارلامادان باعدارلاماعا سەكىرىپ ءجۇرىپ، ارنادان ارناعا اۋىسىپ ءجۇرىپ، بىزدىكىلەر ورتاڭقول شوۋمەن دارەجەسىندە قالىپ جاتقانى دا سودان شىعار. دەمەك، قازاق تەلەۆيزياسى ەرەكشە جۇرگىزۋشىلەرگە دە ءزارۋ. 

جاڭاجىلدىق باعدارلامالاردان جانە ءبىر بايقاعانىمىز – وتاندىق تەلەارنالار دايىن ونىمدەرگە كوبىرەك يەك ارتا سالۋدان اسپايدى ەكەن. «ەۋرازيا ءبىرىنشى ارناسى» ءتورت كۇن بويى ءتۇس ۋاقىتىندا «مۇز ءداۋىرى» مۋلتسەريالىنىڭ ءتورت شى­عارىلىمىن كەزەك ۇسىندى. 31 ارنادا قازىرگى سۇرانىسقا يە شەتەلدىك فيلمدەر كوبىرەك كورسەتىلدى. «مۇراجايداعى ءتۇننىڭ» ەكى نۇسقاسىن كورىپ، «تۇيسىك» فيلمىنە تەربەلىپ، ۋاقىتىمىزدىڭ ءبىرازىن ولتىردىك. كتك مەن 7 ارنا ەجەلگى داستۇرىنەن جاڭا جىلدا دا اينىعان جوق: رەسەيلىك سەريالدار مەن فيلمدەردى ەفيرگە توعىتتى دا جاتتى. ارا-اراسىندا «جۇلدىزدار اقيقاتى» سياقتى قاپتاعان جۇلدىزداردىڭ قاڭسىق-تاڭسىعىن كورسەتكەنى بولماسا...

كورەرمەن رەتىندە العان ءلاززاتىمىز شامالى. شوۋلار شاتتاندىرعان جوق، شارشاتتى. شارۋاسى شاش ەتەكتەن بولسا دا، شوۋعا شومىلىپ جاتقان جۇرتتى ايادىق. قايىرىن بەرسىن...

«ايقىن» گازەتىندەگى ماقالاسىنان.

دەرەككوز: http://aikyn.kz/articles/view/6320