ارداقتى اعايىن! قادىرمەندى قازاقستاندىقتار، باۋىرلار، قانداستار!

مەن بۇگىندە سىزدەردى «سىرلاستارىم، مۇڭداستارىم، مۇددەلەستەرىم!» دەپ اتاعىم كەلىپ تۇر.

مەن دە سىزدەر ءتارىزدى تاۋەلسىز ەل اتالعانىمىزعا 23 جىل تولسا دا، سونىڭ ءالى كۇنگە دەيىن جەمىسى مەن جەڭىسىن كورە الماي، بيىكتەگى بيلىكتىڭ ەرىك-ىرقىمەن عانا باس كوتەرىپ، كەۋدە تىكتەمەستەن قىبىرلايتىن اششى وزەك، اش قارىن قازاقتىڭ ءبىرىمىن.

مەن دە ءدال سىزدەردەي ءومىرىمدى السا دا، بوستاندىعىم مەن دەربەستىگىمدى ەشكىمگە العىزبا دەپ اللاسىنا ماڭدايىن تاقىلداتىپ ۇرىپ، ازاتتىقتى اناسىنداي قۇرمەتتەيتىن الاش جۇرتىنىڭ ءبىر پەرزەنتىمىن.

مەن دە ەگەمەندىگىمىزبەن ەگىلە جىلاپ، ەركىندىگىمىزبەن ەڭىرەي قوشتاسپايىق دەگەن زار تىلەگىن مىناۋ مىلقاۋ جالعانعا جاريالاي جەتكىزىپ، رەسەيمەن ەۋروازيالىق وداققا مۇشە بولىپ كىرسەك، بۇرىنعى ءۇش ءجۇز جىلدىق توبەمىزدەن توقپاقتاتقان وتارشىلدىقتىڭ تەمىر بۇعاۋىنا قايتادان بودان بولىپ كىرەمىز-اۋ دەگەن قورقىنىشىمدى كەۋدەمنەن سىعىپ شىعارىپ، ەلباسىعا قۇلاققاعىس ەتىپ اشىق حات جازىپ دالباسالاعاننىڭ ءبىرىمىن.

جوعارى جاقتان جاۋاپ بەرەردەي تىرس ەتكەن ءۇن، شىلپ ەتكەن ەرىن بولعان جوق. قايتا ەۋرووداققا كىرگەن بويدا قاعاناعىمىز قارق، ساعاناعىمىز سارق بوپ، پايدانىڭ استىندا قالىپ، ۇلدە مەن بۇلدەگە ورانار تۇرمىس-تىرلىككە كۇمپ ەتىپ ەنىپ كەتەرمىز دەيتىن ورەكپۋلەرىن باق-تىڭ بارلىق تۇرىنەن باقىلداپ، تاقىلداپ بەرىپ جاتقان باسشىلاردى دا، سول باسشىلاردىڭ تاقىلداۋلارىن بارشاعا تاقىمداپ وتىرىپ جەتكىزىپ جاتقان ۇياتىن ۇرلاتىپ العان جۋرنالشىلاردى دا تىڭداۋدان قۇلاق سارسىلدى.

مەنى ءبىرازىڭىز قالامگەر رەتىندە تانۋلارىڭىز مۇمكىن. كوپشىلىگىڭىز تانىمايسىز دا. بىراق مەن بۇگىن سىزدەرگە وتە جاقىنمىن. سىزدەرمەن ءبىرمىن. سىزدەرمەن بىرگەمىن. سەبەبى مەن دە ءدال سىزدەر سياقتى ءار سايلاۋدا ءوز داۋسىن ۇرلاتقىزاتىن شاراسىز مۇڭداس پەندەمىن. مەن دە سىزدەر ءتارىزدى سوناۋ جاڭاوزەندەگى بەيكۇنا قىرىلعان قىرشىنداردىڭ قازاسىن ازا تۇتقان، جۇرەگى قان جىلاعان قازاقتىڭ ءبىرىمىن. سوندىقتان دا مەن سىزدەردىڭ سىرلاس، مۇڭداس مۇددەلەسىڭىزبىن.

جاڭاوزەن وقيعاسىنا، مىنە، ءۇش جىل تولىپتى. وسىناۋ ءۇش جىلدا ءۇش كۇندىك تەڭدىك تاپپاعان قازاعىڭنىڭ، وسى ءۇش جىلدا ەركىندىگىنىڭ اياسىن بارىنشا تارىلتىپ الىپ، جوعارىداعىلاردىڭ زاڭ-نيزامدى بەلىنەن باسىپ، بايىعان ۇستىنە بايىپ جاتقانىنا اش-جالاڭاش تىرلىگىنىڭ وزەگىنە اس، جىرتىعىنا جاماۋ تابا الماي جۇرگەن، تومەندەگى قانداستارىم، سىزدەردىڭ ەستەرىڭىزگە بيلىكتەگىلەردىڭ سول قىلمىستى ارەكەتىن قايتالاپ جەتكىزگىم بار.

ويتكەنى جاڭاوزەندەگى قاندى قىرعىن – بۇكىل قازاقتىڭ كەۋدەسىنە قادالعان قاندى جەبە بولاتىن;

 ويتكەنى جاڭاوزەندەگى قاندى قىرعىن – بۇكىل قازاقتىڭ جۇرەگىن قاق تىلگەن جازىلماس جارا سالعان;

ويتكەنى جاڭاوزەندەگى قاندى قىرعىن – بۇكىل قازاقتى بيلىكتەگى، بيىكتەگى باسىنعان شاعىن توپ پەن تومەندەگى وكسىگەن، اشىنعان قالىڭ كوپتى ەكى بولگەن قاندى مەجە ەدى;

ويتكەنى جاڭاوزەندەگى قاندى قىرعىن – مۇلگىپ، شۇلعىپ ماڭگۇرتتەنگەن قازاقتى جۇلقىپ وياتىپ، شارپىپ ويلانتىپ، ەسىن جيعىزىپ، ەرىك-ىرقىن بوساتىپ الۋعا يتەرمەلەي جازداعان عالامات وقيعا ەدى;

ويتكەنى جاڭاوزەندەگى قاندى قىرعىن – «قازاققا قازاق نەگە وق اتتى؟ قازاقتى قازاق نەگە قىرىپ سالدى؟ قازاقتى قازاق اتۋعا كىم بۇيرىق بەردى؟» دەگەن قانجارداي  تىلگىلەيتىن سۇراقتاردى ارقايسىمىزدىڭ كەۋدەمىزدەن ايتقىزا باستاپ ەدى-اۋ. 

قادىرمەندى مۇڭداستار! بيىكتەگى بيلىكتىڭ جاۋاپسىز نەمقۇرايلىعى بارىنشا اسقىنعاندىقتان ەل ىشىندەگى تومەنگى مەن جوعارعىنىڭ ءبىرىن-ءبىرى ءتۇسىنۋى مۇلدە جويىلدى. بارلىق وڭىردە جۇمىسسىزدىق بەلەڭ الىپ، اۋىلدىق جەرلەردە قايىرشىلىققا جاقىن جۇرتشىلىق تىرشىلىگى باستالدى. جوعارىنىڭ تومەندى مەنسىنبەۋى، توبەسىنەن ءتونىپ دىكىلدەۋى، وتىرىك اقپاردى كورنەۋ كوزگە العا شىعارۋى، سايلاۋ بىتكەندى بىردە ءبىر رەت دۇرىس وتكىزبەۋى، داۋىس ۇرلاۋى، وپپوزيتسيانى شەتتەتۋى، قۋدالاۋى، ازاماتتارعا وتىرىك پالە-جالا جابۋى كوبەيدى.

وسىنداي كەلەڭسىز، قيتۇرقى ارەكەتتەردىڭ سەبەپ-سالدارىنان تۇتانعان نارازىلىق كورىنىستەرى ەل ىشىندە  سول شاقتا-اق باس كوتەرە باستاعان-دى.

ولارعا بۇكىل قوعامىمىزدىڭ تىرەگىنىڭ سىقىرلاپ سىزات تۇسىرگەنىن بايقاتاتىن جاستاردىڭ وزىنە-ءوزى قول جۇمساۋلارى ايعاك.

ولارعا شاراسىز ۇلەسكەرلەردىڭ ساندالتقان كۇرەسكەرلىگىنەن ەش ناتيجە شىعارا الماي ەرىكسىزدىك بۇعاۋىندا قىلعىنىپ، ءوزىن-ءوزى ورتەۋدىڭ كوبەيۋى كۋا.

ولارعا وتانىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن ءدىني ەكسترەميستەردىڭ وقتى قارداي بوراتىپ، قىزىل قاندى سۋداي اعىزۋى دالەل.

ول ازداي-اق ءۇش جىل بۇرىن حالىقتىڭ كەلىسىمىنسىز كەدەن وداعىنا كۇمپ ەتىپ قويىپ كەتتىك تە، قوماعاي رەسەيدى تەسىك-جىرتىق قالتامىزعا ءبىر ءتۇسىرىپ ەدىك. ەرتەڭ ەۋرازيا وداعىنا سۇمەڭدەپ كىرىپ، ورتاق ەكونوميكا، ورتاق ۆاليۋتا، ورتاق شەكارا دەيتىن سۇمدىقتاردى العا شىعارىپ، جيىرما ءۇش جىلدىعىن تويلاعان تاۋەلسىزدىگىمىزدى، جيىرما ءتورتىنشى جىلى قىل موينىمىزعا قىلبۇراۋ بوپ تۇسەتىن ءپۋتيننىڭ قاندى قانجىعاسىنا مىقتاپ بايلاپ بەرىپ، بۇرىنعى قۇلدىق، كەمدىك، بوداندىق تاز كەپەمىزدى قايتا كيەمىز.

تىرشىلىگىمىزدىڭ بادىرايىپ تۇرعان وسىناۋ سۇرقيالارىن كوپسىنىپ جۇرگەنىمىزدە، جاڭاوزەندەگى قاندى قىرعىن ۇلت تراگەدياسى، حالىق قاسىرەتى بوپ تاعى قوسىلىپ ەدى عوي.

وعان نە سەبەپ؟

ول – ورتالىق، استانالىق بيلىكتىڭ ماڭعىستاۋ ولكەسىنىڭ اسا قيىن الەۋمەتتىك جاعدايىنا، تۇرمىس-تىرشىلىگىنىڭ كۇردەلى ماسەلەلەرىنە نەمكەتتىلىكپەن ءاتۇستى قاراۋدان تۋىنداعان ۇلتتىق تراگەديا بولاتىن.

ول – جەتى اي بويى اپتاپ پەن ايازدا ءوز مۇڭ-مۇقتاجىن جوعارىعا ايتىپ جەتكىزە الماعان مۇنايشىلاردى الىستان ىزبار شاشا قورقىتىپ، ۇركىتىپ وتىرىپ، بۇعالىققا باسىن سۇعار ۇيىرىنە قايتا قوسام دەيتىن وكتەمشىل بيلىكتىڭ ۇرداجىق ارەكەتىنەن وربىگەن حالىق قاسىرەتى ەدى.

توردەگىلەردەن ادىلەتتىك كۇتكەن، اقيقاتتى اڭساعان ماڭعىستاۋلىقتارعا پرەزيدەنت تۇگىلى، پرەمەر-مينيستر دە، سالالىق مينيسترلەر دە بارعان جوق ەدى. بارۋ قايدا، الگىلەردىڭ تالاپ-تىلەكتەرىن ەسكەرمەك تۇرماق، ەلەمەگەن دە.      

16 جەلتوقسان 2011 جىل. بۇكىل ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدى مەرەكەلەيتىن قاسيەتتى دە، كيەلى توي كۇنى ەدى. ال سول ايتۋلى مەيرام كۇنىمىز قاسىرەتتى كۇنگە، قايعىلى كۇنگە اينالدى. حالىق قارا جامىلدى. ۇلتتى ۇرەي بيلەدى. ۇلت كەۋدەسىن كەك جايلادى. قازاققا قازاق وق اتتى!.. نەگە؟ نە ءۇشىن؟ كىم ءۇشىن؟ كىم اتقىزدى؟ كىم بۇيىردى؟

حالىقتىڭ جۇرەگىنە سوندا وق قادالدى. بۇكىل ۇلت بولىپ وكىنىشتىڭ جولىنا وكسىپ تۇستىك. وكىرىپ كور قۇشتىق. بۇرىنعى ءبىر ارمانىمىز، ءبىر تىلەگىمىز، ءبىر تالابىمىز ءبىر-اق ساتتە بىت-شىت بوپ ىدىرادى. توبە ءبىر بولەك. تومەندەگى ءبىر بولەك. ءبىر دىندەگى، ءبىر دىلدەگى، ءبىر تىلدەگى ۇلت ەكىۇداي. اكەگە بالا، ىنىگە اعا قارسى بولعانىمىز با شىنىمەن... نەگە؟

ويتكەنى زيالىمىز توزدى دا ازدى. ولارداعى جاعىمپازدىق، جالتاقتاۋشىلىق، سىباعا كۇتىپ قول جايۋشىلىق، ازاماتتىق پارىز بەن قارىزدى، ار مەن ۇياتتى، قايىرىم مەن مەيىرىمدى ۇمىتتىردى. كۇشتىنىڭ ءالسىزدى پىسىرمەي-اق جەيتىنى، مىقتىنىڭ ناشاردى ويىنشىق قىپ ويناۋى، قۇرباندىققا شالۋى – بۇگىنگى ءبىزدىڭ ادەتكە اينالعان تىرشىلىگىمىز عانا.

قۇلدىق كۇيدەگى قوعامنىڭ، مۇلگىگەن، شۇلعىعان قوعامنىڭ ءار تۇسىنان بيلىكتىڭ قياناتىنا قارسى قاداۋ-قاداۋ داۋىس كوتەرگەن بەس-التى قالامگەر بولماسا، تۇتاس زيالى قاۋىم زياندى قاۋىمعا اينالىپ كەتكەندەي-اق. ابىز اقساقالدارىمىز، ۇلىعاتتى دەيتىن ۇلكەندەرىمىز ءۇنسىز قالسا، بيلىكتىڭ ماڭايىندا جۇرگەن قالامگەرلەر  مۇنايشىلاردى «بۇزاقى! باسبۇزار!» دەپ كىنالاپ، قارا قارعىسىن قۇيا سالعان-دى.

ال ەلىمىزدەگى باسقا ۇلت وكىلدەرى، سونداي-اق پراۆوسلاۆيە، يۋدايزم توڭىرەگىندەگىلەردىڭ بىردە-ءبىرى ءتىس جارعان جوق. سوعان قاراعاندا، ولارعا قازاقتىڭ ءبىرىن-ءبىرى قىرعانى قىزىق بولاتىن سياقتى-اۋ.

«سياقتى-اۋ!» دەۋىم بەر جاعى عانا. رەسەيدىڭ تۇتاس ەلدى تۋلاقتاي سىلكىپ، شۇبەرەكتەي جىرتىپ ۋكراينادان قىرىمدى باس-كوزگە قاراماي تارتىپ العانىن كورمەي وتىرعان جوق. كورگەن سوڭ ءوز ەلىمىزدەگى، ءوز ىشىمىزدەگى ءبىراز ورىس جۇرتىنىڭ دەلەبەسى نەگە قوزباسىن. كۇنى ەرتەڭ ەل باسىنا «ۇلتىم!» دەيتىن ۇلتجاندى ازاماتتار كەلسە، قازاعىمىزدىڭ قاسيەتى مەن كيەسى وگەي قالپىنان وزىپ، بيىك مارتەبەسىن يەلەنسە، انا ءتىلىمىز بوساعادان سىعالاعان ورنىن تورگە شىعارسا، ۇلتتىق ءتىلىمىز بەن قادىر-قاسيەتىمىزدى ەلەمەي، مۇرىن شۇيىرەتىن شۇلدىرلەگىش جەرلەستەرىمىز (وعان ءورىستىلدى وزىمىزدىكى دە قوسىلارى ءسوزسىز) رەفەرەندۋم دەگەندى الدەن-اق سىلتاۋراتىپ، سولتۇستىك وبلىستارىمىزدى ءبولىپ اكەتۋگە جانىن سالارىنا ەش كۇمانىڭىز بولماسىن، اعايىن.

ويتكەنى ءدال وسى جىمىسقى ارەكەت كرەملدەن باستاۋ الىپ، ايتاقتاپ قوسار جيرينوۆسكي، ليمونوۆ ءتارىزدى جاندايشاپتارىنىڭ دۇبىرلەتۋىمەن ىرگەمىزدىڭ بەرىكتىگىنە سىنا قاعىپ، شاڭىراعىمىزدى شايقالتپاق بولىپ اق تەر، كوك تەرگە بوگىپ الەككە تۇسۋدە. ال وسىنداي قاسكوي تىلەكتى، جاۋىزدىق نيەتتى تىيۋ ءۇشىن وي تەربەپ، ساۋساق قيمىلداتقان بيلىكتەگىلەردىڭ بىرەۋى بولدى ما؟ بولعان جوق. كەيىن دە بولماۋى مۇمكىن.

جامان ايتپاي جاقسى جوق، ۇلى دەرجاۆالىق دارەجەنى كۇنى-ءتۇنى اڭساعان كورشىمىزدىڭ تۇتاستىعىمىزعا سىزات تۇسىرەر الىمجەتتىك جاسار ارەكەتى باستالىپ كەتسە...

ارميامىزدىڭ ۋكراينا ارمياسىمەن سالىستىرۋعا قاۋقارى ءالسىز ەكەنىن سەزسەك...

ەرتەڭىمىزدىڭ ەركىندىگىن ۋىسىمىزدان شىعارىپ الارمىز-اۋ دەيتىن وكىنىشتى وكسىكپەن توگىلەر قالىڭ ۋايىمعا باتام دە كەتەم، ارمانداستارىم.

سونداي-اق تاريحتىڭ كوكشەشەك جەتىمەگىندەي، لەنيندىك-ستاليندىك ساياساتتىڭ مۇراگەرىندەي بوپ، ءتىپتى زاڭ شىعارۋعا دا يكەمدەلگەن اسسامبلەيا دا تىرس ەتىپ ۇندەۋگە جاراماعان. ويتكەنى ول ۇلتارالىق دوستىق، تاتۋلاستىققا ەمەس، بيلىككە قىزمەت ەتىپ، سولاردىڭ شاشباۋىن كوتەرەتىنىن سول كەزدە دە، بۇگىن دە دالەلدەۋمەن كەلەدى.

توردەگى توپقا ويلى، ميلى باستىڭ، زەردەلى زەرەك كەۋدەنىڭ، ينتەللەكتىنىڭ تۇككە دە قاجەتى جوق. مىقتى بولۋىڭ ءۇشىن، ءوسۋىڭ مەن ءبوسۋىڭ ءۇشىن توبەدە وتىرعان تورە كلاننىڭ وكىلى بولساڭ جەتىپ جاتىر. مەكتەپ مۇعالىمىنەن ءتىزىم ارقىلى-اق ماجىلىسكە دەپۋتات، كولحوز اگرونومىنان وبلىسقا اكىم، اكۋشەردەن گەنەرال، سلەسار-سانتەحنيكتەن زاۋىت ديرەكتورى، ءھام قوجاسى بولىپ شىعا كەلۋ – تۇكىرىپ تاستاۋدان دا وڭاي.

حالقىمىزدىڭ كەمەڭگەرلىگى، جانىنىڭ كەندىگى، كونىمپاز كوڭتەرىلىگى – جوعارىداعىلار ءۇشىن ناشارلىق، سورلىلىق، السىزدىك ءھام بيشارالىق بوپ سانالادى. سول سەبەپتى دە ولار وزدەرىن قۇداي، نەمەسە قۇدايدان بىلاي ەمەستەي كورەدى. سول سەبەپتى دە مەملەكەتىمىز بۇگىن عانا تۋا سالعانداي، ۇلتىمىز الگىندە عانا جاراتىلعانداي سەزىنۋىمىزكەرەك. ويتكەنى سونىڭ ءبارىن جاساۋشى مەملەكەتتىڭ ىرگەسىن قالاپ، شەكاراسىن بەكىتكەن جالعىز عانا قۇدىرەت يەسى بىزگە عانا نۇرىن شاشىپ وتىرعانداي عاجايىپ ماقتانىشقا بولەنۋگە ءتيىس ەكەنبىز.

بىراق بولەنە المايمىن. مەن دە ءدال سىزدەردەي وسىنشاما جەر استى، جەر ءۇستى بايلىعىمىزدىڭ تاپ ورتاسىندا وتىرىپ، قايىرشىنىڭ كۇيىن كەشەتىنىمە قاتتى قينالام.

مەن دە سىزدەر سياقتى وسىنشا ىرىس-داۋلەتتىڭ بارشامىزعا تۇگەل ادالدىقپەن بولىنبەي، توردەگى وبىر توبىردىڭ ءبىر تولماس قۇردىمداي وڭەشىنە قۇيىلا بەرە مە دەپ وكىنىشىمدى وكپەمنەن توگەم.

ال ءوز كەنىمىزدى وزگەلەر قازىپ الىپ، بايىپ جاتقانىندا، باس قالامىزدى باسقالاردىڭ الاباجاق ەتىپ سالىپ جاتقانىندا مۇلدە جۇمىسىمىز جوق. دۋىلداپ، شۋىلداپ داليامىز، دالاقتايمىز كەپ. ال جاڭاوزەندەگىدەي قاندى وقيعالار بولعاندا عانا ەسىمىز شىعا الاقتايمىز كەپ.

ويتكەنى ءبىز «حاباردى» كورىپ، «ەگەمەندى» وقىپ، بايلىقتى كەشىپ جۇرگەن بەلشەسىنەن، بىزدەردە مىنانداي بار، مىنانداي بار!» دەگەن بيلىكتەگىلەردىڭ ۋاعىزناماسىنا كۇدىكپەن قاراۋ تۇگىلى، كىلتيپان كەلتىرۋدى بىلمەيتىن «جۇندەۋگە جاقسى جۋاس تۇيەگە» اينالعان كونتەرى جۇرت بوپ بارامىز. بۇرىنعى تەگىن ءبىلىم الۋ، تەگىن مەديتسينالىق ەمدى پايدالانۋ، تەگىن پاتەرگە يە بولىپ، وتانىمىزدىڭ شىن ماعىناسىنداعى تولىق قۇقىلى ازاماتى دەگەن ارداقتى اتاعىمىزدى قالپىنا كەلتىرۋدى جوعارىداعىلاردان وڭەشىن جۇلىپ الارداي قايسار تاباندىلىقپەن تالاپ ەتۋدى الدەقاشان ۇمىتقانبىز. سودان سوڭ-اق الدەكىمدەردىڭ ءوزىمشىل امبيتسياسى ءۇشىن وتكىزگەلى جاتقان ەكسپو-عا جۇمسالار ميللياردتاعان قارجى-قاراجاتتى تاعى دا سالىقتان سالىقتى ۇدەتىپ، تىر جالاڭاش حالىقتىڭ اشىق-تەسىك قالتاسىنا سۋماڭداتىپ قول سۇعۋدى باستاپ كەتكەن ۇكىمەتكە قارسى قاباق شىتۋ تۇرماق، جانار تىكتەۋگە دە شامامىز جوق.

ال ەرتەڭ «بارماق باستى، كوز قىستىسى» ەرەكشە دامىعان جۇزىكتىڭ كوزىنەن وتەردەي الدەبىرەۋلەرىمىزدىڭ جىلپوستىعىنىڭ ارقاسىندا 2022 جىلعى قىسقى وليمپيادا الماتىدا وتەر بولسا... قۇداي باسقا سالماسىن. قالتاسىنان عانا ەمەس، قاسىعىنداعىسىن دا سالىق دەپ اۋزىنان قاقشىپ الار شەنەۋنىكتەرگە جەم بولعان قارابايىر بۇقارا جىرتىعىن جاماۋ بىلاي تۇرسىن، جاماۋ جاپسىرار جىرتىعىنىڭ ءوزىن تابا الماي، اق قار، كوك مۇزدا بۇرسەڭدەگەن جالاڭاش جوتاسىن... جوتاسىنان تومەنگى تۇسىن تۇس-تۇستان قاپتاپ كەلەتىن شەتەلدىك قوناقتاردىڭ تاڭىرقاعان كوزدەرىنە توسا قويار-اۋ دەپ الدەن-اق كۇڭىرەنە باستاعان ءىشىمنىڭ كىرنەسىن وزدەرىڭە اقتارىپ تاستاپ وتىرمىن، الاشىمنىڭ اڭقاۋ ۇلدارى.

قۇداي-اۋ، دەيىكشى: «قان نە ءۇشىن توگىلدى؟ قىرشىن ۇلداردىڭ قانى! ەلدى جاۋدان، ەردى داۋدان قورعاۋدا توگىلدى مە؟ جوق! اقشا ءۇشىن. وزگەلەردىڭ ەرتەڭ قورجىنىنا ميللياردتاپ قۇيىلار وڭاي ولجا ءۇشىن!

اناۋ «قازاقمىستىڭ» جارتىسى وزگەنىكى. اناۋ «قاراجانباس مۇنايدىڭ» توقسان پايىزى وزگەنىكى. ەكى-ءۇش جىل بۇرىن سونىڭ ون پايىزىن وزىمىزگە قايتارىپ الدىق دەپ ۇكىمەت شاپكىسىن اسپانعا اتىپ قۋاندى عوي. «قاراجانباس مۇنايدىڭ» نەگە توقسان پايىزىن قايتارىپ المايدى. ءسويتىپ بۇكىل ەلدى، بارشامىزدى نەگە قۋانتپايدى؟

جاڭاوزەندەگى توتەنشە جاعدايدىڭ مەرزىمىن بيلىك نەگە ۇزاققا سوزدى دەگەن سۇراق، قادىرلى مۇڭداستارىم، مەنىڭ دە  ميىمدى شاعىپ، مازامدى قاشىرىپ بىتكەن-ءدى سوندا. نە ءۇشىن سوزۋ قاجەت بولدى؟ قولمەن جاساعان قىلمىستى كومبەلەپ جاسىرۋ ءۇشىن بە؟ ولگەن قىرشىنداردىڭ انىق سانىن بىلدىرمەۋ ءۇشىن بە؟ ءىزسىز-ءتۇزسىز جوعالدى دەگەندەردىڭ ءىزىن جويۋ ءۇشىن بە؟ الدە قورقىتۋ-ۇركىتۋ، ۇرىپ-سوعۋ ارقىلى اناۋ وجەت جانداردىڭ، وجەت ادايلاردىڭ، وجەت ورالمانداردىڭ مىسىن باسۋ ءۇشىن بە؟

«بارىنە، بار كەلەڭسىزدىككە ورالماندار كىنالى» - دەيدى د. احمەتوۆ تە، شۇكەەۆ تە، ءماسىموۆ تە. ورالماندار وتانىنا ورالعانى ءۇشىن كىنالى مە؟ جۇمىسسىز، ءۇيسىز، كۇيسىز بولعانى ءۇشىن كىنالى مە؟ ونداي جوقتاردى ۇكىمەت نەگە بار قىلمايدى؟

وۋ، جاراندار! كىندىكجۇرتىنان كەڭەستىك كەزەڭنىڭ ۇرداجىققا باعىشتالعان زورلىعىنان باسساۋعالاپ اۋىپ كەتكەن مىسكىندەردى نەگە كىنالايمىز. تۋعان جەردىڭ ءتۇتىنىن اڭساپ، سۇيەگىمىز بايىرعى اتامەكەننىڭ توپىراعىندا قالسىن دەپ، جۇرەگىن قولىنا ۇستاپ، ەلىن، جەرىن ساعىنىپ جەتكەن باۋىرلارىمىزدى نەگە كۇستانالايمىز. وتانىمىزدىڭ ارى مەن بارىن جوقتار ءتولتۋمالارىمىز كوبەيسە، كوز الارتاتىن قوس كورشىمىزگە كادىمگىدەي سەس ەمەس پە. سىرتتاعى 5 ميلليون قانداسىمىزدى تۇگەل، كوشىرىپ اكەلىپ، سوناۋ «قۇريدى، وشەدى، قيرايدى!» دەيتىن ارقالىق، جاڭاتاس سياقتى بوساپ قالعان قالالارعا نەگە ورنالاستىرمايمىز. سوندا ولار جۇمىسسىز، ءۇيسىز، كۇيسىز بولماي، وزدەرى-اق ءوندىرىس ورىندارىن اشىپ، اۋىلشارۋاشىلىق ۇجىمدارىن كوبەيتىپ، تاسقىنداعان ەڭبەكتىڭ ۇلگىسىن تانىتار ەدى-اۋ. ولاردى «ورالمان» دەپ كەۋدەدەن تۇيرەر وقشاۋلاۋدى جويىپ، ء«وزىم، وزەكتەسىم!» دەپ قاعاز-قۇجاتتارىن ەش سوزباستان كەلگەن بويدا قولدارىنا ۇستاتىپ، الاشتىڭ اقجۇرەك ادالدىعىن نەگە تانىتپايمىز. ايتپەسە بۇگىنگى بيلىكتى وگەي ۇل باسقارىپ وتىرعاندا، ءوز قانداسىمىزدى وڭمەنىنەن يتەرەر كىساپىرلىكتەن قۇتىلۋىمىز قيىن.

جاڭاوزەندەگى كيراعان-بۇلىنگەندى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن جانە الەۋمەتتىك ماقساتتارعا ميللياردتاپ قارجى بولىنبەك ەكەن. بولىنسە، سول قاراجات ءتيىستى ورنىنا دۇرىس جەتتى مە؟ الدە شەنەۋنىكتەردىڭ قوماعاي وڭەشىنە سۇڭگىپ كەتتى مە؟ گاپ وسىندا. ال ءماسىموۆ جولداس سول قىرۋار قارجىنى ءوز قالتاسىنان شىعارعانداي كەرىلىپ، كەردەڭدەپ ماڭعازدانعان بولاتىن. دەر كەزىندە ءالىپتىڭ الدىن الىپ، اناۋ ەرەۋىلدەگەن مۇنايشىلاردىڭ تالاپ-تىلەگىنە كوڭىل بولگەندە، قان توگىلمەس ەدى. وسىنشاما شىعىن بولماس تا ەدى. قاتەلىكتى كورە ءبىلۋ دە، كورسەتە ءبىلۋ دە وتە قاجەت ەكەنىن ەڭ الدىمەن پرەزيدەنت ەسكەرسە دەر ەدىم. ايتپەسە، «ەلباسىعا تەك قانا كومەكشىمىن!» دەيتىندەر كوبەيىپ، تومەندەگىلەردىڭ تالابىنا قۇلاق اساتىندار ازايا بەرمەك.

حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن ۇلى سەنىمى سونە باستادى. سول سەنىمدى قالاي قالپىنا كەلتىرە الامىز؟ اناۋ شاڭىراقتارى شايقالعان ماڭعىستاۋلىقتاردىڭ، كوپتەگەن قالانىڭ توڭىرەگىنە شوعىرلانعان شاراسىز قازاقتىڭ ۇلتاراقتاي جەر تابا الماي، تاپسا، قورعاي الماي جۇرگەندەردىڭ كوڭىلىنە مەدەۋ، ۇيىنە بەرەكە، اۋىلىنا مەرەكە بەرەر قانداي الدانىش پەن جۇبانىش بار؟ بار ما سونداي مەيىرىم مەن پەيىل بيلىكتە؟ الدە وسى ۋاقىتقا دەيىن توقتاتپاعان ۇرىپ-سوعۋىن، جازىقسىز جازالاۋىن، تۇرمەگە توعىتۋىن، ۇركىتىپ-قورقىتۋىن جالعاستىرا بەرە مە؟

قىمباتتى مۇددەلەستەرىم! مەن دە سىزدەر سياقتى «سايلاۋ نەگە دۇرىس وتپەدى؟ داۋسىمىز نەگە ۇرلاندى؟ وپپوزيتسيا سەركەلەرى تىزىمنەن نەگە ءتۇسىپ قالدى؟» دەيتىن كوپ سۇراقتىڭ قاماۋىندا قالدىم. ولارعا جاۋاپ جوق. بولمايدى دا. ويتكەنى بۇل بيلىككە وزىنە قارسى سويلەر اۋىز قاجەت ەمەس. وداعا، ماقتاۋ-ماداقتاۋعا ۇيرەنگەن قۇلاق سىن مەن ءمىندى تىڭدامايدى.

ال زيالى قاۋىمدى – زياندى قاۋىمعا اينالىپ بارادى دەۋىمىز جالعان ەمەس. ويتكەنى ءبىز جوعارىداعىلارعا باتىرىپ ايتا المايمىز. جالتاقتاپ كۇن كورىپ، جالپاقتاپ ەتەك ءسۇيىپ، جالپىلداپ ودا جازىپ تىرلىك كەشەمىز. قۇنىمىز پرەزيدەنت ستيپەندياسى دەيتىن 300 مىڭ تەڭگەنىڭ توڭىرەگى عانا. وزىمىزگە تيەسى الدەنەشە ميلليون دوللارعا تاتيتىن قالاماقىمىزدى – قالامگەرلىك ەڭبەگىمىزدىڭ وتەۋىن جيىرما ءۇش جىلدان بەرى الا الماي جۇرگەنىمىزبەن مۇلدە ءىسىمىز جوق. سول قالاماقىمىزدى ۇرلاپ، تىعىپ وتىرعان بيلىككە قارسى مىڭق ەتىپ تە كورگەن ەمەسپىز. زيالى دەپ اتانساق تا، ءوزىمىزدى-ءوزىمىز كەمىتىپ، ءوزىمىزدى-ءوزىمىز قورعاي الماي، وزىمىزگە ءوزىمىز زياندىق جاساپ ءجۇرمىز.

ال ەلباسىمىزدىڭ وسى بيىلعى ەنتەلەتىپ، ەرتەلەتىپ توبەمىزدەن ۇيە سالعان جولداۋىنان الدەبىر ءتونىپ كەلە جاتقان دۇربەلەڭنىڭ، ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ باسىپ قالارداي دۇرىلدەتىپ جاقىنداعانىن سەزەم بە، ۇيقىم مۇلدە قاشىپ كەتتى، باۋىرلارىم. سول قۇبىجىق تىرلىكتىڭ الدىن الماق بولىپ، قۇبىجىقتىڭ اياق-قولىنا كەشىكتىرمەي كىسەن سالماق بولىپ، داعدارىستان امان-ەسەن الىپ شىعار ما دەيتىن «نۇرلى جولىن» ەلى مەن جۇرتىنىڭ الدىنان اشپاق بولىپ جانۇشىرا قيمىلداعان پرەزيدەنتتىڭ ارەكەتىن دە ءبىر كىسىدەي تۇسىنەمىن-اۋ. ءاي، بىراق ءبىلىم الۋدىڭ، قولجەتىمدى ءۇي الۋدىڭ قيامەتكە اينالۋىن، زەينەتاقىنىڭ بولىمسىزدىعى مەن كرەديت بەرۋدىڭ، شاعىن جانە ورتاشا بيزنەسكە كومەك كورسەتۋدىڭ جوقتىعىن جويۋدىڭ ءدال بۇگىنگى تاڭدا شارالارى تابىلا قويۋى نەعايبىل عوي. ازاماتتاردىڭ تابىس كوزى مەن ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەرىنىڭ قۇلدىراۋى، جۇمىسسىزدىقتىڭ شارىقتاپ ءوسۋى بارىنشا ەتەك الىپ كەتكەن كەزدە، تىعىرىققا تىرەلگەن الدىمىزدان قانداي دا ءبىر جولدى اشىپ بەرەم دەۋ – ەرتەگىنىڭ ەرتەگىسىندەي سەزىلەرى حاق.

كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتالۋعا ءتيىستى ۇلتتىق قورىمىزدان ساۋىلداتىپ قۇيىپ الا باستاۋىمىز – شاراسىزدىقتىڭ انىق بەلگىسى ەمەس پە.

ول ول ما، سوڭعى كەزدەگى كادر اۋىستىرۋلاردىڭ تۇسىنىكسىزدىگى ۇكىمەتتىڭ تىياناقسىزدىعىن تاعى ءبىر دالەلدەپ كەتكەندەي. وسىلاردىڭ اراسىنان اسىرەسە احمەتوۆ سەرىك الدەبىر قيانپۇرىس ەسەپتىڭ، الدەبىر كلاندىق مۇددەنىڭ جازىقسىز قۇربانى بولىپ كەتتى-اۋ دەيتىن كۇدىك ويىمدى دا، بويىمدى دا بوساتار ەمەس.

جەتپىس جاسقا تولعانىمدا وبلىسىمنىڭ اكىمى بولىپ تۇرعان احمەتوۆ: «ساكە، ءسىزدى قاراعاندىعا انە شاقىرامىز، مىنە شاقىرامىز!» دەيتىن جالعان ۋادەسىمەن وبلىسىم تۇگىل اۋدانىما، اۋىلىما توبەمدى كورسەتپەي، استاناعا اۋىسىپ كەتكەن سەرىككە وكپەمنىڭ قارا قازانداي ەكەنىن دە جاسىرمايمىن. بىراق وسى ازاماتتىڭ تازالىعىنا، ەشبىر كلاندى باسقارماعانىنا، وزگە مىقتىلارداي جىلى-جۇمساققا تۇمسىعىن تىعا سۇعىنىپ كەتپەگەنىنە قالامگەرلىك سەزىمتالدىقپەن كوزىم جەتەتىندەي. سوناۋ ءبىر جىلدارى الدەكىمنىڭ الدەبىر جىكشىلدىككە ۇرىنعان جەتەسىز تاپسىرماسىن ورىنداۋ ءۇشىن بە (ول اراسىن اشىپ ايتا المايمىن), بىراق تاپجىلتپاس تەگەۋرىنمەن ورتا ءجۇز تۇتاس ورنالاسقان سەمەي، كوكشەتاۋ، جەزقازعان، ارقالىق وبلىستارى جويىلىپ كەتىپ ەدى. سول وڭىرلەردىڭ بۇگىندە قۇلدىراۋدىڭ شەگىنە جەتىپ وتىرعانىن بارشامىز بىلەمىز. ال مىناۋ قاراعاندى ارعىندارىنا قارسى باستالعان قاساقى شابۋىل سونداي زىميان ەسەپتىڭ ادەيى ويلاستىرىلعان ارەكەتىمەن كۇرمەلە قالۋى مۇمكىن-اۋ دەمەسكە لاجىم جوق. ەلباسىنىڭ ءوزى «كەز كەلگەن مينيستر، اكىمدى قولىنان جەتەكتەپ اپارىپ، تەمىر توردىڭ ارعى جاعىنان سىعالاتا سالۋعا ولاردىڭ قىزمەت ورنىن پايدالانۋى، سىبايلاستىعى، جەمقورلىعى جەتكىلىكتى!» دەمەپ پە ەدى. ەندەشە احمەتوۆتىڭ دا، ابدىشەۆتىڭ دە كۇن سايىن قاباتتالىپ جاتقان «قىلمىستارى» اناۋ كرەسلولارىندا شالقاقتاپ ء«تىرى» وتىرعان اكىم-تورەلەردەن ارتىق ەمەسىنە مەن عانا ەمەس، قازاق جۇرتى تۇگەل سەنىمدى. ونى مەن توڭىرەگىمدەگىلەردىڭ ءدال وسىناۋ قاراعاندىلىقتاردى تۇقىرتۋدى ەلباسىنىڭ ءوزى كۇشتىك قۇرىلىمدارعا تاپسىرۋى مۇمكىن دەپ ىشتەي قارسىلىق ءبىلدىرىپ، باس شايقاۋلارىنان انىق سەزەم.

كىمگە دە بولسا قاي كەزەڭدە ءومىر سۇرمەيىك ادالدىقتىڭ اپپاق جىبىنەن اتتاپ كەتۋ ابىروي اپەرمەيتىنىن ەسكەرە بىلگەنگە نە جەتسىن، ءاۋ، اعايىن. سولاي عوي، ءا...

قىمباتتى مۇڭداستارىم، ۇزەڭگىلەستەرىم مەنىڭ! جاڭاوزەندەگى قاندى قىرعىن بيلىككە عالامات قورقىنىش تۋعىزعانىن مەنەن ارتىق بىلەسىزدەر. بيلىكتىڭ وي-بويىن قۇرساۋلاپ ۇلكەن ۇرەيدىڭ بيلەپ العانىن سول بيلىكتىڭ سول كەزدەگى سولاقاي ارەكەتىنەن-اق كورە باستادىڭىزدار عوي.     

ول قانداي ارەكەت؟

كۇندىز كۇلكىسىن ۇرلاپ، تۇندە ۇيقىسىن بۇزىپ، قاراداي قالشىلداتىپ بارا جاتقان ءوز كەۋدەسىندەگى سۇمدىق ۇرەيدى بيلىك كوپكە، حالىققا اۋدارا سالماق بوپ جانتالاسا دالباسالاي باستادى. بيلىك بارشامىزدى ۇركىتپەك بوپ الەك. ءبارىمىزدى قورقىنىشتىڭ قورشاۋىنا تۇسىرمەك بوپ ابىگەر. جالعان ايىپتاۋلاردى جابۋداي عىپ جاپسىرىپ، جازىقسىز جازالاۋلاردى وزدەرىنىڭ مىزعىماس ءتاسىل-قۇرالىنا اينالدىرىپ الدى.

ويتكەنى ۇرەي بيلەگەن كەۋدەدە وجەتتىك تۇنەمەيتىنىن، قورقاق جاننان كۇرەسكەر شىقپايتىنىن توردەگىلەر دە، تۇيسىكسىز ەمەس، سەزەدى. سوندىقتان دا ولار ادىلەت ىزدەپ شىرىلداعان باتىل دا قايتپاس، جەرىنە جەتكىزىپ ايتاتىن- داردى تەمىر توردىڭ ارعى جاعىنان ءبىر-اق شىعارادى.

اپىراۋ، ۇيىنە، جۇمىس ورنىنا ساۋىلداپ جەتىپ كەلىپ، دىرىلداتىپ سۇيرەپ اكەتىپ، اپىر-توپىر كۇيدە سوت ۇكىمىن تەپ-تەز شىعارىپ، ەلىمىزدىڭ ازات ازاماتتارىن ەركىنەن ايىرىپ، كىناسىز بولسا دا قاماپ تاستاۋ – قاي زاڭدىلىققا، قاي اقيقاتقا، قاي ادىلەتكە سىيادى؟ وسىنى اقتاي قوياتىن قاي «مىقتى» بار؟

وسىنداي زاڭسىزدىققا قارسى باس كوتەرگەن ۋكرايندىقتار ءوز ەلىندە دەموكراتيانىڭ سالتانات قۇرۋىنا جول اشتى.

رەسەيلىك باق-تاردىڭ ۋكراينانى جەردەن الىپ، جەرگە سالىپ جامانداۋى – ءوز قىلمىسىن بۇركەۋدىڭ جالعان ارەكەتى. ال ءبىر پۇشپاعىندا سوعىس ءورتى تۇتانعان ۋكراينانىڭ كوپ قيىندىققا قاراماستان جاعدايى جاقسارىپ كەلە جاتقانىنان حاباردارمىز. ازات تىرلىك كەشكەن ازاماتتارىنىڭ ارقاسىندا سول ەل ءبىر جىلدىڭ ىشىندە اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىن ەكى ەسەدەي ءوسىرىپ، ءوندىرىسىن جانداندىرۋدا دا ايتارلىقتاي جەڭىسكە قول جەتكىزىپ وتىر.

ال ءبىز شە؟.. اۋزىمىزعا قۇلىپ سالىپ، كوزىمىزگە شۇبەرەك بايلاۋىمىز عانا قالعانىن بايقايمىز با، اقىلداس، ماقۇلداستارىم.

ءبىر، ون، ءجۇز ءتىپتى مىڭ ادامدى ۇركىتىپ، قورقىتۋعا بولار. بىراق ميلليونداردى سەسكەنتۋ مۇمكىن ەمەس قوي. ەندەشە، بۇگىنگى تىكتەلەر ەڭسەمىزدى، جازىلار بەلىمىزدى، كوتەرىلەر ءيىنىمىزدى، جاڭعىرار جىگەرىمىزدى كەۋدەمىزدە ساقتاي بىلەيىك. سوندا عانا كارل ماركستىڭ: «بۇكىل بايلىعىن ازداعان توپ يەمدەنگەن مەملەكەتتى وتانىم دەپ اتاۋعا بولمايدى!» دەگەن پايىمداۋىنا سۇيەنىپ، ءوز وتانىمىزدىڭ بار يگىلىگىن، ادىلەتىن، شىندىعىن، بارلىق زاڭىن پايدامىزعا اسىرا الاتىن ازاماتى اتانارىمىز حاق.

سول كۇنگە قول ۇستاسىپ، قاتارىمىزدى تۇزەپ تەزىرەك جەتەيىك، مۇددەلەستەرىم مەنىڭ.

اباي.kz