بۇگىندە مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتۋگە كوڭىلى تولمايتىن ادامدار كۇن ساناپ كوبەيىپ كەلەدى. «دارىگەرلەردىڭ نەمقۇرايلىلىعىنان جارقىنىمنان، بالامنان ايىرىلدىم» دەپ جىلاپ-ەڭىرەپ جۇرگەندەردى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنان ءجيى كورەتىن بولدىق. اۋرۋحاناعا بارا قالساق، ۇشى-قيىرى جوق كەزەكتە تۇرامىز. ۇزىن-سونار كەزەكتە تۇرىپ جۇيكەسى جۇقارعان، اۋرۋىنا اۋرۋ جاماپ، اۋرۋحانادان اۋرۋحاناعا سابىلعان جۇرتتىڭ گوي-گويىن ۇدايى ەستيمىز. قۇلاعىمىز دا ۇيرەنىپ كەتكەن. «يە، سول عوي بارلىق جەردە، قۇداي اۋرۋدان امان قىلسىن، دارىگەرلەرگە كۇنىڭدى قاراتپاسىن» دەپ تىلەپ وتىرامىز. مەديتسينالىق قىزمەتكە حالىقتىڭ سەنىمى ازايىپ كەتتى. ونىڭ سەبەبى نەدە؟

وزگە ەمەس، وزىمىزدەن باستايىق. سوڭعى ءۇش-ءتورت اي بويى كوزىم جاساۋراي بەرەتىن بولدى. جاساۋراعانى ەشتەڭە ەمەس، وڭ كوزىم مەن مۇرىننىڭ ەكى اراسىنا ءدۇمپيىپ الدەنە شىعاتىندى شىعاردى. اۋرۋحاناعا باردىم، «سۋىق تيگەن» دەپ، ەم جازىپ بەردى. جازعانىنىڭ ءبارىن ءىشتىم، ايتقانىنىڭ ءبارىن ىستەدىم. ءبىر اپتا جاقسى بولىپ كەتتى دە، قايتا باستادى. قايتا باردىم، تاعى دا سول ەم-دومدى جاسا دەدى. جاسادىم. ءبىر اپتا جاساۋراۋدى قويادى دا، قايتا جاساۋراپ، قايتا ءدۇمپيىپ بىردەڭە شىعادى. سول دۇمپيگەن جەردى باسىپ قالسام، قويمالجىڭ سۇيىق زات كوزىمنەن ىتقىپ شىعادى. تاعى دا الگى وكۋليستكە بارامىن. سوندا، الگى دارىگەرىم «بۇل ەندى حرونيچەسكي، بۇعان تەك وپەراتسيا جاساتۋ كەرەك. كوزىڭنىڭ جاستى جىبەرەتىن تەسىكتەرى بىتەلىپ قالعان» دەدى.  مۇنى ايتقان تالدىقورعان قالاسىنداعى قالالىق ەمحانانىڭ وكۋليستى بولاتىن. «ماعان وتانى تەك وبلىستىق  اۋرۋحانا جاسايدى» دەدى. وبلىستىق اۋرۋحاناعا باردىم، ۇزىن-سونار كەزەكتىڭ ارتىن كۇتە وتىرىپ، كىردىم. وكۋليست جاس جىگىت ەكەن. «نە بولدى؟ نە مازالايدى؟» دەدى. كوزىمنىڭ «تاريحىن» اينا-قاتەسىز بايانداپ بەردىم. ول: «بىزدە جاسامايدى وتانى. الماتىعا جاساتاسىز» دەدى دە، داپتەرگە الدەنەنى جازا باستادى. مەن: «قالاي سوندا؟ سىزدەر وپەراتسيا جاسامايسىزدار ما؟» دەيمىن قايتالاپ سۇراپ. «جوق» دەدى. «جازىپ بەرەمىن، قالالىق ەمحانا تۇسىندىرەدى» دەدى. جازعان-سىزعانىن الىپ قالالىق ەمحاناداعى وكۋليستىمە باردىم. وعان ەندى الدىن-الا جازىلىپ كىرۋگە ۋاقىتىم دا جوق ەدى. جازىلۋعا تالون دا جوق بولىپ شىقتى. تالون كەمىندە ءبىر اپتادان كەيىن بولادى دەدى. سودان، «باسا-كوكتەپ» دارىگەرگە ءبىر-اق كىردىم. كەزەگىن كۇتىپ وتىرعان جۇرت ازان-قازان بولدى دا قالدى. ءسويتىپ، وكۋليست دارىگەر ماعان، قازىر الماتىداعى كوز دارىگەرلەرى ەڭبەك دەمالىسىندا بولعاندىقتان، مەن ءبىر ايدان كەيىن عانا الماتىعا بارىپ، كوزىمدى كورسەتىپ، شىنىمەن وتا جاساتۋ كەرەك بولسا، جاسايتىن كۇندى بەلگىلەتكىزىپ، قايتىپ كەلۋىم كەرەك ەكەن. كەلگەن سوڭ تاعى دا قالالىق ەمحاناعا كەلەدى ەكەنمىن، ولار مەنى وتا جاسايتىن كۇنگە دايىندايتىن كورىنەدى. ايتۋلارىنشا، 16 ءتۇرلى اناليز تاپسىرىپ، قايتا الماتىعا بارامىن. ءسويتىپ بارىپ وتا جاساتۋىم كەرەك. وسىنىڭ ءبارىن بايانداي سالۋعا جارتى بەت قانا جەتكىلىكتى بولعانمەن، كوزدىڭ جىرىن جىرلاپ جۇرگەنىمە ءتورت اي بولىپ قالىپتى. ەندى تاعى ءبىر اي كۇتىپ ءجۇرمىن. بۇل اسقىنىپ كەتسە، كىم جاۋاپ بەرەدى. سونى تۇسىنبەدىم. مەن وسى ءتورت اي ارالىعىندا جەكە مەنشىك اۋرۋحانالارعا دا بارعانمىن. ولار مەملەكەتتىك اۋرۋحانالارعا بارىڭىز دەگەن سوڭ عانا، قالالىق ەمحاناعا كەلگەنمىن. ءبىر بىلگەنىم، تالدىقورعانداعى جەكە مەنشىك جانە مەملەكەتتىك اۋرۋحانالاردا كوز دارىگەرلەرىنىڭ كاسىبيلىگى تومەن ەكەن. قاراپايىم وپەراتسيانى وسىندا جاساتۋعا مۇمكىندىك بولماۋى دا سونى كورسەتەدى. قوش.

ەندى وزگەنىڭ ۋاجىنە نازار اۋدارايىق.

قينالىپ بۇيرەگىم دە دەم المادى...

جۋىردا فەيسبۋك الەۋمەتتىك جەلىسىندە پايدا بولعان بەينەتۇسىرىلىمدە ەرجان شاكەروۆ بۇيرەگىنىڭ ۇستاماسى ۇستاپ قالعان سوڭ، جەدەل جاردەم شاقىرتىپ، اۋرۋحاناعا تۇسكەنىن، ونداعى دارىگەرلەر وعان ءۇش كۇنگە دەيىن قاراماعانىن، تەكسەرمەگەنىن، تەك اۋرۋدى باساتىن ەكپە سالىپ وتىرعانىن ولەڭ جولدارىمەن اشىنا ايتقان ەدى.

«قينالىپ بۇيرەگىم دە دەم المادى،
بولار ەدى دارىگەردەن ەم العانى،
قۋىعىمدا تۇرعان تاستى كورىپ تۇرىپ،
بۇيرەگىڭدە تۇردى دەپ نەگە الدادى»، - دەدى جانى قينالعاندا شىعارعان ولەڭىندە.

ەرجانعا تەلەفون ارقىلى حابارلاسىپ، قال-جاعدايىن سۇرادىق. ونىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى ۋاقىتتا دەنساۋلىعى قالىپتى. ول شىلدە ايىنىڭ 5-ءى كۇنى الماتى وبلىستىق اۋرۋحاناسىنا تۇسكەن ول 8-ءى كۇنگە دەيىن اۋرۋدى باساتىن ءدارى قابىلداپ قانا جاتقان. ء«وزىمنىڭ جالعىز بۇيرەگىم بار ەدى. بۇعان دەيىن ءبىر بۇيرەگىمە وتا جاساپ، الىپ تاستاعان. ەندى، اۋىرىپ اۋرۋحاناعا تۇسكەندە دارىگەرلەر نەمقۇرايلىلىق تانىتتى. شىلدەنىڭ سەگىزىنە دەيىن ەشبىر دارىگەر كەلىپ قارامادى. تەك مەدبيكەلەر ۋكول سالدى. 8-ءى كۇنى شۋ شىعاردىم. ەندى قارامايتىن بولساڭدار، تەلەارنا شاقىرتام دەدىم. سودان كەيىن بارلىعى قيمىلداي باستادى. تاموگرافياعا ءتۇسىردى، دارىگەر كەلىپ قارادى. ءسويتىپ، بۇيرەگىڭدە تاس بار ەكەن دەدى. وتا جاساتۋ كەرەك دەيدى. مەن قالاي وتا جاساتامىن، ءوزى جالعىز بۇيرەك؟ سول كۇنى ءوزىم تاموگرافيانىڭ سۋرەتىن الىپ «جانسايا» مەديتسينالىق ورتالىعىنا باردىم. ونداعى ۋرولوگ دارىگەر تاس بۇيرەكتە ەمەس، قۋىقتا تۇرعانىن، بىراق ول سونداي ۇلكەن تاس ەمەس ەكەنىن، ونىڭ وتاسىز-اق، ءدارى-دارمەكپەن ءتۇسىپ كەتەتىنىن ايتتى. ءسويتىپ، سول كۇنى ءۇش ليتر سۋ ءىشتىم، ءدارى-دارمەگىن ءىشىپ، جاقسى بولىپ كەتتىم» دەپ بولعان ءجايدى بايان ەتتى ەرجان. 

قۇلاعىما بۇل «شۋىل» قايدان كىردى؟ 

الماتى وبلىستىق اۋرۋحاناسى قىزمەتكەرلەرىنىڭ قىزمەتىنە كوڭىلى تولمايتىنداردىڭ بۇل ءبىرى عانا. ەكىنشىسى – تاعى دا جەدەل جاردەممەن وسى اۋرۋحاناعا تۇسكەن تالدىقورعان قالاسىنىڭ تۇرعىنى دانيار ىسقاق. ول شىلدە ايىنىڭ 9-ى كۇنى تاڭعى ساعات 4-تە جەدەل جاردەممەن وبلىستىق اۋرۋحاناعا تۇسكەن. ازاماتتىڭ ايتۋىنشا، ول سول ءتۇنى سارەسىنى ىشۋگە تۇرعاندا قۇلاعىنىڭ ىشىندە الدەنە جۇرگەندەي گۇبىر-گۇبىر ەتكەن. ول بىردەن قۇلاعىما جاندىك كىرىپ كەتتى دەپ ويلاعان، ويتكەنى سول كۇنى جەرگە ۇيىقتاعان ەكەن. كەلىنشەگى جەدەل جاردەم شاقىرعان. ءسويتىپ، وبلىستىق اۋرۋحاناداعى لور بولىمىنە تۇسكەن. ونداعى كەزەكشى مەدبيكە قاراپ، قۇلاعىنا الدەبىر سۇيىقتىقتاردى ارى قۇيادى، بەرى قۇيادى. ەشتەڭە شىقپايدى. سوڭىندا لەدوكاين قۇيادى. شىقپايدى. ءسويتىپ، ءبىر ساعات وتەدى، ناۋقاستىڭ قۇلاعى گۇمبىرلەۋىن توقتاتپايدى. «لور دارىگەردىڭ ءوزىن شاقىرتىڭىزشى» دەسە «شاقىرمايدى بىزدە» دەيدى مەدبيكە. نە ىستەۋ كەرەك؟ تاڭنىڭ اتىپ، جۇمىس ۋاقىتىنىڭ باستالۋىن كۇتۋ كەرەك، سوندا لور دا كەلەدى ەكەن. «جاقسى. وعان دا كوندىك» دەپ سوندا قونىپ، تاڭەرتەڭ ساعات 8-دەن باستاپ لور دارىگەرىن كۇتەدى. ساعات 9 بولادى، ءالى جوق. مەدبيكەگە: «دارىگەرگە حابارلاپ وسىندا تۇندە جەدەل جاردەممەن تۇسكەن ناۋقاس كۇتىپ وتىرعانىن ايتشى» دەيدى دانيار. مەدبيكە دارىگەرگە قوڭىراۋ سوقسا، «جارتى ساعاتتان كەيىن كەلەمىن» دەيدى. بىراق، 9:30-دا ەمەس، 10-عا تاياعاندا ءبىر-اق كەلەدى. ونىڭ اراسىندا دانياردىڭ كەلىنشەگى اۋرۋحانا باسشىلىعىنا كىرىپ، شاعىم ايتىپ ۇلگەرگەن. الماتى وبلىستىق اۋرۋحاناسىنىڭ ديرەكتورى مۇرات كومەكۇلى راحمەتوۆ قىزمەتكەرىنە حابارلاسىپ، ۇرسادى، تەز كەلۋىن تالاپ ەتەدى، ال دانياردىڭ كەلىنشەگىنە: «لور دارىگەرىنە ءزارۋ بولعاندىقتان، ول بالانى (لور دارىگەرىن) ءبىز كۆارتپلاتاسىن تولەپ وتىرىپ، ۇستاپ وتىرمىز» دەپ ايتقان.

«لور دارىگەر جاپ-جاس جىگىت ەكەن. قۇلاعىمدى كوردى دە، ەشتەڭە جوق» دەي سالدى. ەشقانداي ءدارى جازىپ بەرگەن جوق، نەگە گۇمبىرلەيتىنىن انىقتاۋعا دا تىرىسپادى. دەنساۋلىق ادامنىڭ ءوزى ءۇشىن قاجەت قوي. سوندىقتان، قۇلاعىمدا نە بولىپ جاتقانىن قالاي دا ءبىلۋىم كەرەك بولدى. وبلىستىق اۋرۋحانادان شىقتىم دا، سوعان قاراما-قارسى ورنالاسقان «نۋراۆيتسەنۋم» مەديتسينالىق ورتالىعىنا باردىم. اقشامدى تولەپ، لور دارىگەرىنە كورىنىپ ەدىم، ول: «قۇلاقتا ەشتەڭە جوق. تۇماۋىڭىز اسقىنىپ، قۇلاققا ءبىر-اق شاپقان» دەدى. اۋرۋحاناعا تۇسكەنگە دەيىن از-ماز تاماعىم اۋىرىپ، مۇرنىم بىتەلىپ جۇرگەن. سويتسە، سول اسقىنعان ەكەن. سوندا، وبلىستىق اۋرۋحاناداعى لور دارىگەرى وسىنى انىقتاۋعا ساۋاتى جەتپەدى مە دەگەن ويعا قالدىم»، - دەپ ءوز پىكىرىن العا تارتتى دانيار ىسقاق.

قاراقۇرتقا توتەپ بەرە المادىق

اقشاڭ بولسا جاقسى، بولماسا اۋرۋحانا جاعالاپ، سابىلىپ جۇرگەنىڭ جۇرگەن. الماتى وبلىستىق اۋرۋحاناسىنىڭ ديرەكتورى مۇرات راحمەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، بيىل وبلىستىڭ ءار تۇرعىنى ءۇشىن مەديتسينالىق كومەككە 301 مىڭ تەڭگە كولەمىندە قارجى قاراستىرىلعان. ەگەر، ءسىز وسى جىلى ەش جەرىڭىز اۋىرماي، اۋرۋحاناعا بارماساڭىز ول قارجى اۋىرىپ ەم ىزدەپ جۇرگەندەرگە بەرىلەدى. ياعني، كەز كەلگەن قىمبات ەم-دومنىڭ وزىنە قارجى جەتكىلىكتى. ءبىز ۇسىنعان وسى فاكتىلەردەن وزگە كۇردەلى دەرەك بار. الماتى وبلىسىنا قاراستى اقسۋ اۋدانىنىڭ تۇرعىنى گۇلجاھان اسانوۆا ۇلىنىڭ ولىمىنە دارىگەرلەردى كىنالايدى.  

گۇلجاھان اپايدىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ مارقۇم بالاسىن ماۋسىمنىڭ 28-ءى كۇنى قاراقۇرت شاعىپ العان. «بالام 28-ءى كۇنى ويناپ كەتكەن. جانىندا ەلدوس دەگەن بالا بولعان. سودان، ءبىر ۋاقىتتا ەلدوس كەلدى: «تاتە، ەلدوس قۇلاپ قالدى» دەپ. مەن جۇگىرىپ بارسام، بالام جەردە جاتىر ەكەن. «بالام، نە بولدى؟» دەپ ەدىم ء«ىشىم اۋىرىپ تۇر» دەدى. دەرەۋ جەدەل جاردەم شاقىرتتىم. 20 مينۋتتا جەدەل جاردەم كەلمەدى، شىداماي جولدان كولىك توقتاتىپ، بالانى سالىپ الىپ بارا جاتىر ەدىم. جولدا جەدەل جاردەم كولىگى توقتادى، ءسويتىپ ولار اۋداندىق اۋرۋحاناعا الىپ باردى. دارىگەرلەر قاراپ، بالانىڭ وزىمەن سويلەسىپ: «سەنى بىردەڭە شاعىپ العان جوق پا؟» دەپ سۇراپ ەدى: «مەنى ويناپ جۇرگەندە ورمەكشى شاعىپ الدى» دەدى بالام. سودان، دارىگەرلەر ۋكول، سيستەمالارىن سالىپ جاتتى. بىراق، قاراقۇرتتىڭ ۋىن قايتاراتىن ىرىتكى بولماعان ەكەن. ءسويتىپ، بالام 30-ى كۇنى قايتىس بولدى. ال دارىگەرلەر ماعان ول تۋرالى ايتقان جوق. نە تالدىقورعانعا اپارۋعا تالپىنباعان»، - دەدى بىزگە جىبەرگەن ۆيدەوسىندا گۇلجاھان اسانوۆا. قازىر شاعىمدانۋشى اقسۋ اۋداندىق  اۋرۋحاناسىنىڭ باس دارىگەرىن سوتقا بەردى. ال، باس دارىگەر اشىمعالي جۇماگەلدين بۇل ماسەلەدە ءوزىن كىنالى سانامايدى. ونىڭ ايتۋىنشا، دارىگەرلەر قولدان كەلگەن كومەگىن جاساعان.

-         قازىر قاراقۇرتتىڭ وتە ۋلى كەزى. اۋرۋحاناعا قاراقۇرت شاققان ادامدار كوپتەپ ءتۇسىپ جاتىر. بىراق، ولاردىڭ بارلىعى قايتىس بولىپ جاتقان جوق. ەگەر، وسىناۋ ۋلى جاندىك شاققان كەزدە دەر كەزىندە مەديتسينالىق كومەك الا السا، ادام جازىلىپ كەتەدى. ال، ايتبەك اسانوۆ قاراقۇرتتىڭ ۋىن قايتاراتىن ەم قابىلداماعاننان قايتىس بولعان جوق. ونىڭ جاعدايى كۇردەلى ەدى. ونى اۋرۋحاناعا ەرمەك ەسىمدى جىگىت الىپ كەلگەن. ۋاقىت وتكىزىپ الىپ كەلدى. بىزگە كەشكىسىن ءتۇستى. جانە ول بالا تۋرالى وقىعان مەكتەبىنەن وقۋعا قابىلەتى جوق، ءالسىز دەپ شىعارعان انىقتاماسى دا بار. قاراقۇرتتىڭ ۋىن قايتاراتىن ىرىتكى سالمادى دەيدى. ول قاراقۇرت شاققاننىڭ بارىنە بىردەي سالىنا بەرمەيدى. ىرىتكى – ۋىتتى پرەپارات، ونى بالانىڭ ورگانيزمى كوتەرە مە جوق پا، ول دا بەلگىسىز. سوندىقتان، ول دا بالا ومىرىنە قاۋىپتى ەدى.  ونىڭ ۇستىنە، بالانى قاراقۇرت ەكى جەرىنەن شاققان. جاعدايى اۋىر ەدى, - دەيدى دارىگەر.

اۋرۋ كوبەيسە دە، دارىگەر سانى وزگەرمەيدى...

 دارىگەردىڭ ايتقانى راس پا، انانىڭ ايتقانى راس پا ونى ءوزىڭىز سارالاپ الاسىز. بىزگە بۇل فاكتىلەردىڭ بارلىعى ءبىر نارسەنى انىق ايتادى. ول – الماتى وبلىسىنداعى مەديتسينالىق مەكەمەلەردىڭ جۇمىس ىستەۋ ساپاسى مەن دارىگەرلەردىڭ كاسىبيلىگىنىڭ تومەندىگى. ولاي بولۋعا، دارىگەرلەردىڭ تاپشىلىعى سەبەپ بولىپ وتىر. ونى رەسمي ورگاننىڭ دەرەكتەرى دە كورسەتىپ وتىر. قازىرگى كۇنى الماتى وبلىسىنا 209 دارىگەر جەتىسپەيدى، ونىڭ 122-ءسى اۋىلدارعا قاجەت. بۇل اقپارات ءبىزدىڭ رەداكتسيانىڭ سۇراۋىمەن وسىدان تۋرا توعىز اي بۇرىن بىزگە جالپاق جۇرتقا جاريا بولعان. بىراق، مالىمەت ءالى وزگەرمەپتى. سەبەبى، شىلدە ايىنىڭ 17-ءسى كۇنى وبلىس اكىمدىگى 2015 جىلعى جارتى جىلدىق جۇمىسى تۋرالى ەسەپ بەرگەندە الماتى وبلىسى اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ماحاببات بيگەلديەۆ وبلىستا ءالى 205 دارىگەر جەتىسپەيتىنىن تىلگە تيەك ەتكەن ەدى. دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، وبلىستا 11 763 ورتا بۋىن ماماندارى، 4243 دارىگەر جۇمىس ىستەيدى. 2 ميلليون حالىق تۇراتىن ءوڭىر ءۇشىن بۇل وتە از تسيفر. اۋرۋحانالارداعى ۇزىن-سونار كەزەك تەك دارىگەردىڭ سانى كوبەيگەندە عانا شەشىلەدى. دەسەك تە، وبلىستاعى دارىگەرلەر مەن وسى سالانىڭ جاۋاپتىلارىنىڭ حالىققا كورسەتىپ جاتقان ەڭبەگىن جوققا شىعارمايمىز. تالدىقورعانداعى مەديتسينا تۋرالى ماقتاناتىن بولساق، اۋىزىمىزعا بىردەن وبلىستىق كارديولوگيالىق اۋرۋحانا تۇسەدى. ويتكەنى، وندا زاماننىڭ وزىق تەحنولوگياسىمەن جابدىقتالعان جانە مۇندا كاسىبيلىگىن شەتەلدە شىڭداعان دارىگەرلەر جۇمىس ىستەيدى. بۇل تۋرالى ءبىز الداعى ۋاقىتتا كەڭىرەك جازامىز.

شىنارگۇل وڭاشباي.

Abai.kz