ورالمان» تەرمينىنەن باس تارتۋ كەرەك. سەناتور يكرام ادىربەكوۆءتىڭ بۇل پىكىرى ەلدى ەلەڭ ەتكىزدى.

«ەگەر بىزدە ءبىر ۇعىم، قانداي دا تەرمين پايدا بولسا، سوعان اياعىنا دەيىن بايلانىپ قالامىز. قازىرگى كۇنى بىزدە «ورالمان» تەرمينىنىڭ ءوزى ءبىرشاما كەرى تۇسىنىك تۋدىرىپ ءجۇر. ازاماتتىق العاندار وزدەرىنىڭ مارتەبەسىن اۋىستىرىپ، «ورالمان» مارتەبەسىنەن ايىرىلادى دەپ جاتىر. مەن بۇعان كەلىسپەيمىن. ويتكەنى، باسىنان باستاپ وعان «ورالمان» دەگەندىكتەن ول اۋىلداستارى ءۇشىن دە، سول ءوڭىر ءۇشىن دە ورالمان بولىپ قالا بەرەدى»، –  دەيدى سەناتور.  

بۇل پىكىرگە قاتىستى قوعام وكىلدەرى، ساياساتكەرلەر، زيالى قاۋىم نە دەيدى ەكەن؟. Abai.kz قىسقاشا ساۋالناما جۇرگىزگەن ەدى.  

اۋىت مۇقيبەك، اقىن:

– سەناتور يكرام ادىربەكوۆ اعامىزدىڭ بۇل ۇسىنىسىن ەستىپ، كادىمگىدەي ەلەڭدەپ، قۋانىپ قالدىم. «ورالمان» دەگەن ءسوزدىڭ قۇلاققا تۇرپىدەي تيەتىنى راس. نەگىزى بۇل اتاۋدى ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى دا جەك كورەدى. اناۋ ءبىر جىلى ءتورت-بەس ءجۋرناليستتى ارنايى قابىلداعان سۇحباتىندا «وسى اتاۋ ماعان ۇنامايدى! وزگەرتۋ كەرەك!» دەگەنىن بۇكىل دۇنيەجۇزى ەستىدى. ەلباسى ءسوزىنىڭ نەگە اتقارىلماعانىن بىلمەيمىن. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءوزى دە تاياۋ جىلداردان بەرى «ورالمان» دەگەن ءسوزدى قولدانىپ جۇرگەن جوق، ىلعي دا «قانداس»، «قانداستار»، «قانداستارىم» دەپ ءجۇر... ونىڭ ۇستىنە، مىنە، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە حالىقتىڭ كوشى-قونى جانە جۇمىسپەن قامتىلۋى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى ماجىلىستەن ءوتىپ، سەناتتىڭ قاراۋىنا باردى. بۇل كوشى-قون زاڭىنىڭ ءتيىمدى تۇستارى وتە كوپ. قازاق كوشىنىڭ ەكىنشى كەزەڭى باستالايىن دەپ تۇر. وسىنداي بەتبۇرىس كەزەڭدە «ورالمان» اتاۋىن وزگەرتىپ، الىستان كەلگەن اعايىندارىمىزعا ەلباسى ايتاتىن «قانداستار» دەگەن تەرمين قولدانعانىمىز وتە دۇرىس بولار ەدى.

ءازىمباي عالي، ساياساتتانۋشى:

– جالپى، شەت ەلدەن كەلىپ جاتقان قانداستاردىڭ ستاتۋسىن بىلدىرەتىن ساياسي تەرمين بولعانى دۇرىس. ەگەر دە ورالمان دەگەن ءسوز ۇناماي جاتسا، ونىڭ ورنىنا باسقا ساياسي تەرمين ەنگىزۋ قاجەت. مىسالى، دۇنيەجۇزىندە «رەپاتريانت» دەگەن تەرمين بار. الەم ەلدەرى تاريحي وتانىنان ورالعان ازاماتتاردى «رەپاتريانت» دەپ اتايدى. مەن ءوز باسىم وسى حالىقارالىق تەرميندى پايدالانعان دۇرىس بولار دەپ ويلايمىن.  

نۇرلان سەيدىن، ساياساتتانۋشى:

– شىندىعىندا دا، ورالمان اتاۋىن وزگەرتەتىن ۋاقىت جەتتى. ويتكەنى، بۇل ءسوز شەتتەن كەلگەن قازاقتى بولەكتەپ تۇرادى. مۇنىڭ سىرتىندا قازىر ءتۇرلى جاعدايلار سەبەبىنەن، بۇل اتاۋعا قاتىستى نەگاتيۆتى كوزقاراس قالىپتاسىپ ۇلگەردى. عىلىمي تىلدە «رەپاتريانت» دەگەن تەرمين بار. ءبىز سول سەكىلدى ەشكىمنىڭ كوڭىلىنە تيمەيتىن اتاۋ تاپقانىمىز ءجون. قازاقستان تاۋەلسىزدىك العالى 1 ملن. قانداسىمىز ەلىمىزگە كوشىپ كەلدى. سول ميلليون ازاماتتىڭ تالابىن ەسكەرىپ، «قانداستار» دەگەن سەكىلدى ۇلتتى بىرىكتىرەتىن اتاۋ قويعانىمىز ءجون. قويىلاتىن ول اتاۋدى عالىمدار، ساياساتكەرلەر، قانداستار، جالپى قازاق بولىپ تالقىعا سالىپ، شەشىم شىعارعان دۇرىس. ويتكەنى، قازىر ورالمان دەگەن ءسوز وزگەلەردى بىلاي قويىپ، ءوز قازاعىمىزدىڭ اراسىن ەكىگە ءبولىپ وتىر. اۋىلعا بارساڭىز، قاراپايىم حالىقتىڭ ءوزى «وي، ولار ورالماندار عوي» دەپ سىرتقا تەبەدى. ءبىز قازاقتىڭ ءبىر-ءبىرىن باۋىرلاستىراتىن يدەولوگيا جۇرگىزۋىمىز قاجەت. ايتپەسە، الەۋمەتتىك پروبلەمالارعا جول بەرىپ قويۋىمىز ىقتيمال.

سايىن بورباسوۆ، ساياساتتانۋشى:

– مەنىڭشە، «ورالمان» دەگەن جامان ءسوز ەمەس. بۇل اتاۋ باستاپقىدا الەۋمەتتىك ستاتۋس بەرۋ ءۇشىن قولدانىلا باستاعان بولاتىن. مۇنى كەمسىتۋدىڭ قۇرالى دەپ ويلاۋعا بولمايدى. بىراق، شەتتەن كەلگەن اعايىنعا بۇل اتاۋ ۇنامايدى ەكەن. ولار بۇل ستاتۋستى تومەندەتۋ، ءبولۋ دەپ قابىلدايدى. اتاۋدا تۇرعان ەشتەڭە جوق. ەگەر دە سولاي دەيتىندەر بولسا، «شەتتەن كەلگەن اعايىندار» دەپ اتايىق. ياكي، ەشقانداي انىقتاۋىشسىز-اق «اعايىندار» دەپ اتاپ، بۇل ءسوزدى الەۋمەتتىك ستاتۋس رەتىندە بەكىتەيىك.

داۋرەن بابامۇرات، ساياساتتانۋشى:

– ورالمان اتاۋىن وزگەرتۋدى قولدايمىن. سەبەبى، سوڭعى كەزدە وسى ءبىر اتاۋعا قاتىستى ىشكى كۇشتەر ءتۇرلى نەگاتيۆتى پىكىرلەر قالىپتاستىرىپ جىبەردى. قازاق قايدا بولسا دا، قازاق. ءبىر-بىرىنەن اناۋ ايتقانداي ايىرما جوق. ولاردى جەرگە، مەملەكەتكە قاراپ، بولشەكتەۋگە، ولاردى شىمكەنتتىك، الماتىلىق، قىتايلىق، موڭعوليالىق دەپ بولۋگە قۇقىعىمىز جوق. شەتتەن كەلىپ جاتقان اعايىن – ءبىزدىڭ باۋىرلارىمىز. سول باۋىرلارىمىزدىڭ كوشى سايابىرسىپ قالىپ ەدى. مەملەكەت قازىر زاڭدى قايتا قاراپ، ازاماتتىق الۋدىڭ جولدارىن جەڭىلدەتىپ جاتىر. وسىنداي كەزەڭدە قانداستارىمىز ەلگە كوپتەپ اعىلۋ ءۇشىن «ورالمان» ءسوزىن قولدانىستان الىپ تاستاعان ءجون.

دايىنداعان ءشارىپحان قايسار