ءيا، اجالى تاقادى، تاتار ءدامى تاۋسىلدى وقاستىڭ. تومەننەن باستاپ ورلەگەن ءولىم بەل­گىسى سوڭعى بىرەر كۇندە كەۋدەگە جا­قىنداعانى انىق بىلىنگەن. ەندى اجال تىر­ناعى تەك جۇرەككە عانا جەتپەي تۇر. وعان دا جەتەر. كوپ بولسا ءبىر اپتا... سوسىن... اناۋ الاتاۋدىڭ باۋىرىندا... كوپ قورىمدى كوك جوتانىڭ ۇستىندە... كوكتەمنىڭ جىپ-جىلى شۋاعىنا بۋسانىپ، تاعى ءبىر جاس تو­پىراق ءۇيىندىسى جاتادى. سونىمەن ءبىتتى. ودان ءارى... قارا تۇنەك... 
جۇرەگى ءدۇرس-ءدۇرس سوعىپ اۋزىنا تى­عىلدى. وڭ جاق بۇيىرىنە قالاي اۋناپ تۇس­كە­نىن ءوزى دە سەزبەي قالدى. ءولىم! نەتكەن قور­قىنىشتى! ءبىر-اق ساتتە مىڭ-سان قۇمىرسقا تۇلا بويىن جورعالاپ وتكەندەي. ويىندا – ماڭ­گىلىك تۇنەك... ءتۇپسىز تۇڭعيىق... ول تۇڭ­عيىقتىڭ تۇبىندە نە جات­قا­نىن، كىمدى نە كۇتىپ تۇرعانىن جان بالاسى بىلمەيدى. راس، قانداي قور­قىنىشتى! وقاس كوزىن اشىپ الا قويدى. «جو-جوق، بۇل قاس-قاعىمدىق قانا قورقىنىش». ولىمنەن ەشقاشان قورقۋعا بولمايدى. ول – حاق. ول – قۇدايدىڭ ءىسى. ەرتە مە، كەش پە، جۇمىر باستى پەندەنىڭ باراتىن جەرى سول عانا. بۇنى اقىل-ەسى دۇرىس ادامنىڭ ءبارى بىلەدى. بىلمەيتىنى – تەك ءدال قاي ۋاقىتتا ولەتىنى عانا. بىلمەگەن سوڭ دا ماڭگى ءومىر سۇرەتىندەي بولىپ جايباراقات تىرشىلىك ەتە بەرەدى. ءومىر – سونىسىمەن دە ءومىر. ەگەر اركىم ولەتىن كۇنىن ءبىلىپ جۇرسە، وندا مىنا ومىردە نە قىزىق قالار ەدى. ەڭ وكىنىشتىسى سول – وقاس سونى ءبىلىپ جاتىر. قا­شان ولەتىنىن ءبىلىپ جاتىر... «جو-جوق، ءبارىبىر ولىمنەن قورقۋعا بولمايدى!» ول – حاق. ول – قۇدايدىڭ ءىسى. ەرتە مە، كەش پە، بۇ­نىڭ دا باراتىن جەرى سول عوي. الايدا، الاتىن جانىن قۇداي قيناماي-اق السا ەكەن دەيدى وقاس.
قايتادان شالقالاي جاتىپ، كوزىن جۇم­دى. ەشتەڭە ويلاماۋعا تىرىستى. بىراق سانا سارايىن قانشا جەردەن بەكىتىپ الدىم دەسە دە، سۇعاناق ويلار ايتەۋىر ءبىر تۇستان ساڭلاۋ تاۋىپ كىرىپ كەتەدى. كىرىپ كەتەدى دە، بۇكىل وتكەن ءومىرىن تاعى دا شاقشاداي باسىنان شىر اينالدىرىپ كوشىرە باستايدى. قۇددى قايتا-قايتا كورسەتە بەرەتىن الدەبىر كونە فيلم سەكىلدى. سول «كونە فيلمدەگى» كوپ كورىنىستەردىڭ ىشىنەن وقاس نەعۇرلىم كوڭىل­دى بىردەمە كورگىسى كەلەدى. كەيدە ونى دا كورەدى. سونداي ساتتەردە جابىققان جانى ءسال دە بولسا جادىراپ، قازىرگى جايىن ءبىر ساتكە بولسىن ۇمىتىپ، كادىمگى ساۋ ادام سياق­تى ءومىر ءسۇرىپ جاتقانداي كۇي كەشەدى. الايدا، بۇل دا ۇزاققا بارمايدى، جاڭاعى قىزىلدى-جاسىلدى، شۋاقتى-نۇرلى سۋرەتتەر الدەبىر ساعىنىش سەزىمدەرىن وياتىپ، ونىڭ سوڭى وزەكتى ورتەر وكىنىشكە اينالىپ شى­عا كەلەدى. وكىنىش! وقاستىڭ ءبىر بايقا­عانى – بارلىق مۇڭ-نالانىڭ ىشىندەگى ەڭ اۋىرى وسى وكىنىش ەكەن. قازىر دە بۇنىڭ جانىن قيناپ جاتقان سول وكىنىش. «اتتەڭ-اي! – دەيدى ىشتەي اھ ۇرىپ. – سول جولى دۇيسەن­مەن بىرگە ەلگە كەتىپ قال­سام عوي، ءدال مىناداي كۇيگە تۇسەر مە ەدىم». امال نە، بوق دۇ­نيە جەت­تى اقىرى تۇبىنە.
دۇيسەن!.. ءۇش كۇننەن بەرى ول دا جوق.ءۇش كۇننەن بەرى سىقىر ەتكەن ەسىك پەن سىبىر ەتكەن دىبىستى قالت جىبەرمەي بۇل جاتىر. جوق ول، جوق! ياپىراۋ، قايدا كەتتى؟ نەگە كو­رىنبەي كەتتى؟ بۇنىڭ كۇننەن كۇنگە تو­مەن­دەپ، دەمى ءبىتىپ، دىمى قۇرىپ بارا جاتقانىن، وسىناۋ سوڭعى ساعاتتارىندا جانىنا نەنىڭ دەمەۋ، نەنىڭ سۇيەۋ بولارىن ءبىر بىلسە، سول جىگىت قانا بىلەتىن ەدى عوي. ەندەشە، قايدا ءجۇر؟ قالادا ما؟ سىرتتا ما؟ الدە... قاراقان باسىنىڭ قامىنان اسا المايتىن كوپ قارا­نىڭ بىرىندەي، ول دا ءوز شارۋاسىن كۇيتتەپ كەتتى مە؟ بىراق وعان دا رەنجيتىن ءجونى جوق قوي بۇنىڭ. ءتىرى ادام تىرشىلىگىن جاساماي وتى­را الا ما! ولەتىن وقاستا ەندى كىمنىڭ نە شا­تاعى، نە شارۋاسى بار.
جابىققان، جاسىعان قوس جانارىنان ءۇزىلىپ تۇسكەن ءبىر تامشى جاس قان-ءسولسىز بە­تىنەن سىرعىپ بارىپ جاستىعىنا تامدى. ءبىر ءسات بۋالدىر تارتقان بۇلىڭعىر دۇنيە اراسىنان... بوساعا تۇسىنداعى توبەدەن بولماشى جارىقتىڭ بوزارا ءوشىپ بارا جاتقانىن بايقادى. تاعى ءبىر كۇننىڭ سوڭ­عى ساۋلەسى. مۇمكىن مۇلدە سوڭعىسى. «شىركىن-اي، سوڭ­عىسى بولسا ەكەن!». ءبۇيتىپ قينالىپ، سار­عايىپ، جامباسى تەسىلىپ جاتقانشا جىم-جىرت قانا اتتانىپ كەتسە ەكەن سول  و دۇ­­­­نيە­سىنە.

شىندىعىندا، ءدال قازىر بۇرىنعىداي قينالىپ تا جاتقان جوق. كەيىنگى ەكى كۇندە بۇكىل دەنەسى ادام تۇسىنگىسىز ءبىر جۇمباق كۇي­­گە تۇسكەن. نە اۋىرۋ، نە ساۋ ەكەنى بەل­گىسىز. ەش جەرىنەن جانىنا باتار ەشتەڭە سە­زىلمەيدى. تالايدان بەرى تۇلا بويىن قۋا­لاي سوعىپ، قۇتىرىنا جەلىككەن بوران-دەرت­تىڭ ەكپىنى ەندى كۇرت سايابىر تارتقانداي. بۇل – بەتتىڭ بەرى قاراعانى ەمەس، بويدان جان­نىڭ كەتە باستاعانى ەكەنىن وقاس ءبىلىپ جاتىر. قازىردىڭ وزىندە سول جاق اياعىنان تيتىمدەي تىرلىك بەلگىسى بىلىنبەيدى. الدىڭعى كۇنى بۇنى العاش سەزگەندە، وقاس ءولۋ دەگەن­نىڭ، ءولىم دەگەننىڭ سونشاما قورقىنىشتى بولارىن ءبىرىنشى رەت تۇيسىنگەندەي جۇرەگى تاس توبەسىنە شىعىپ ەدى...
بىردە سىزداپ، بىردە شانشىپ، ەندى بىردە وت بوپ كۇيىپ تۇراتىن سول اياعىن اندا-ساندا سيپاپ قويىپ جاتسا، وقاستىڭ از دا بولسا جانى جاي تاپقانداي بولاتىن. بۇنىسى كەيىن ادەتكە اينالىپ كەتكەن دە، ءبىر جەرى شىم ەتە قالسا، قولى الدىمەن شودىرايعان تىزەسىنە قاراي جۇگىرەتىن. سول كۇنى تۇندە دە الدەنەدەن سەلك ەتىپ ويانا كەتكەن بۇل بىردەن اياعىن ۇستاعان. ۇستاعان ساتتە ۋىسىنا سۇپ-سۋىق بىردەمە ىلىككەن. تىزەسى دە، قارا سانى دا سۇپ-سۋىق. وزىنىكى ەمەس، ولگەن بىرەۋدىكى سەكىلدى. اياق ەكەنى، وزىنىكى ەكەنى تەك الا­قانىنا تۇرپىدەي تيگەن قىلتاناق-قىلتاناق قىلشىقتاردان عانا بىلىنەدى. باس بارماعىن باتىرىپ كوردى. ەشتەمە سەزبەيدى. شىمشىپ كوردى. اۋىرمايدى. ء«بىتتى! – دەدى. – ءبارى دە ءبىت­تى!..». ماڭ­دايىنان سۇپ-سۋىق تەر بۇرق ەتە ءتۇستى.
– بالجا-ان! – دەپ قالاي داۋىستاپ جى­بەر­گەنىن ءوزى دە سەزبەگەن. – بار­مىسى-ىڭ؟ – دەدى ارتىنشا.
توسەك جانىنداعى جۇمساق كرەسلودا ءبىر قىرىنان قيسايا ۇيىقتاپ وتىر­عان قىزى باسىن شۇعىل كوتەرىپ العان.
– نە؟! مورفي سالايىن با؟ – دەدى ول ءابىر­جىپ.
– جوق... جاي انشەيىن... سەنى دە شار­شاتتىم-اۋ، بالام.
– شارشاعام جوق... تەك كوزىمە ۇيقى تىعىلا بەرەدى. سەن جازىلىپ شىققان سوڭ ءبارىمىز ءبىر دۇرىستاپ دەمالامىز عوي، پاپا. سوندا سەنى ماشيناعا وتىرعىزىپ الىپ، التاي قايداسىڭ دەپ تارتىپ تۇرامىز ءالى.
وقاس كوزىن جۇمعان كۇيى ەرنىن تىستەگەن. ء«بارىمىز دۇرىستاپ ءبىر دەما­لا­مىز...» ءيا، دەمالاسىڭدار. وعان دا كوپ قالعان جوق، ۇزا­سا – ءبىر اپ­تا. سو­سىن ۇيقىلارىڭ دا قا­نادى...».
– پاپا.
– تىڭداپ... جاتىرمىن...
– اياعىڭا ماسساج جاساپ بەرەيىن بە؟
«ماسساج جاسايتىنداي مەندە نە اياق قالدى...». كوزىن اشپاعان قالپى قولىن ءسال جوعارى كوتەرىپ ەدى، «ۇستاشى» دەگەندى بالجان بىردەن ۇعا قويدى دا، جىپ-جىلى الاقانىن بۇنىڭ ۋىسىنا سالدى. وقاس ونى السىزدەۋ قيمىلمەن وزىنە تارتىپ، جىبىر-جىبىر ەتكەن ەرنىنە تاقادى. ادەتتە، ءدارى ءيىسى اڭقىپ تۇراتىن قولدان بۇل جولى الدەبىر ءيىسمايدىڭ قولقا قابار وتكىر لەبى بىلىنگەن. قاباعى كىرجىڭ ەتە قالدى. ارتىنشا كوزىن سىعىرايتا اشىپ، قىزىنىڭ بەت-ءجۇزىن جايلاپ ءبىر شولىپ ءوتتى. وسكەمەندە دارىگەر ەدى، اكەمنىڭ جانىندا بولام، ءوزىم ەمدەيمىن دەپ كەلگەنىنە جارتى ايدان اسقان. سودان بەرى كۇندىز-ءتۇنى جانىندا. شارشاپ، قاجىعانى انىق سەزىلەدى، كەلگەن كەزدەگى توپ-تولىق بەتى سولىڭقىراپ، ۇيالى قارا كوزدەرى كىرتيە ءتۇسىپتى. دەگەنمەن... كۇندەگى ۇيپا-تۇيپا ۇزىن شاشى بۇگىن قىسقارىپ، بۇيرالانىپ، جىپ-جيناقى بولىپ قالعان. مانا ەكى كەشتىڭ اراسىندا ءبىر جاققا شىعىپ كەتىپ ەدى، سوندا تۇزەتىپ-كۇزەتىپ ۇلگەرسە كەرەك... «ايتەۋىر، ەشكىم دە ءوزىن ۇمىتپايدى، – دەدى وقاس تاعى كىرجيىپ. – بىرەۋدىڭ جايىن، بىرەۋدىڭ قامىن ويلاي ءجۇرىپ تە ۇمىتپايدى بۇلار وزدەرىن!». بۇگىن بە، ەرتەڭ بە... كەز كەلگەن ساتتە بۇنىڭ تىراڭ ەتە تۇسەتىنى بەلگىلى. سوندا الىس-جاقىننان اعىلعان ادامدار لىق تولادى وسى ۇيگە. سولاردىڭ الدىندا بىرەۋى ادەمى بوپ ءجۇرۋدى، بىرەۋى ۇياتقا قالماۋدى ويلايدى. سوعان قازىردەن باستاپ كىرىسىپ كەتكەن بۇلار. كەشە ءار نارسەنى سىلتاۋراتىپ، قاتىن كەتتى قىرىق شاقىرىم جەردەگى قارعالىداعى سىڭلىسىنە. بۇل مىناداي ءولى مەن ءتىرىنىڭ اراسىندا جاتقاندا، ول قايبىر تۋىسسىراپ ءجۇر دەيسىڭ، اسقا سويار مال ىزدەي باستاعانى دا... ءبارى جالعان، ءبارى الداۋ! شىن سويلەيتىن ءبىر جان قالماعان جانىندا. الدە... «اش ادام ۇرىسقاق، اۋرۋ ادام تىرىسقاق»، بۇعان تەك سولاي عانا كورىنەر. ايتپەسە كىم جامانشىلىق ويلار وقاسقا. كىم ءبىلسىن، ايتەۋىر، ءوزىن دە، وزگەنى دە تۇسىنبەس بۇلدىراعان ءبىر دۇنيە. وسى بۇلدىر دۇنيە اراسىنان اڭساپ-كۇتكەنى ءبىر-اق ادام ەدى، ول دا قاراسىن باتىرىپ تىندى اقىرى.
– بالام... دۇيسەن حابارلاستى ما؟
– جوق، حابارلاسپادى. زۆونداسا ايتام عوي... سۋ بىردەمە ىشەسىڭ بە؟
وقاس ىشپەيمىن دەگەندى باس شايقاپ بىلدىرگەن دە، قابىرعاعا قاراي تەرىس بۇرىلا بەرگەن.
بۇل – اياقتان جان كەتكەن كۇنگى تۇندەگى جاعداي ەدى.

ودان بەرى، مىنە، ەكى تاۋلىك وتكەن. قارعالىعا كەتكەن قاتىن بۇگىن تۇستە ورالىپ ەدى. ورالعان بويدا بۇنىڭ جانىنا كەلىپ، جىپسىگەن مايلى الاقانىن ماڭدايىنا باسىپ، وزىنشە قىزۋىن ولشەگەن بولىپ، وزىنشە جىلى سوزبەن كوڭىلىن اۋلاعانسىپ، ماڭايىندا ءبىراز بالپاڭداپ ءجۇردى دە، سوسىن توسەك جانىنداعى جۇمساق كرەسلوعا وتىرىپ، قارعالىدا كورگەن-بىلگەنىن سامپىلداپ ايتا باستاعان.
– بالدىزىڭ كەلەسى ايدا كىشى قىزىن ۇزاتقالى جاتىر، – دەيدى. – اناۋ ايگۇلدى ايتام دا. سول كەتەدى ەكەن، – دەيدى. – كۇيەۋبالا اناۋ قىتايعا جاقىن جەردەگى «درۋجبا» دەگەن ستانسادا ۇلكەن قىزمەت ىستەيتىن كورىنەدى. ءوزى دە، اكە-شەشەسى دە باي دەيدى بالدىزىڭ. سەنى باس قۇدا ەتىپ اپارعالى وتىر... 
بۇدان ءارى... وقاستىڭ باسى اينالىپ، كوزى قاراۋىتىپ كەتىپ ەدى. قۇلاعىندا – شىڭ-شىڭ ەتكەن ءبىر ءسوز... «سەنى باس قۇدا ەتىپ...»، «باس قۇدا ەتىپ...». ءبىر ورنىندا شىر اينالعان كۇيتاباق سەكىلدى... «سەنى باس قۇدا ەتىپ...»، «باس قۇدا ەتىپ...». نەتكەن مازاق! ءوستىپ تە كوڭىلدى اۋلاي ما ەكەن. ءوستىپ تە وتىرىك ايتۋعا بولا ما ەكەن! قانداي توپاستىق! نەتكەن سەزىمسىزدىك! كەۋدەسىن كەرنەگەن اشۋ-ىزا لىقسىپ كەلىپ كومەيىنە تىرەلگەن. بىراق سىرتقا شىعارۋعا دارمەن جوق. قاتتىراق سويلەۋگە دە كۇش كەرەك. وكىرىپ تۇرىپ جىلاعىسى كەلدى. بىراق جىلاي المادى. جىلاۋ ءۇشىن دە كۇش كەرەك. بار شاماسىنىڭ كەلگەنى:
– مورفي... ماعان... مورفي بەرىڭدەرشى... – دەدى ۇزدىگە سىبىرلاپ.

نە قۇدىرەتى بارىن كىم ءبىلسىن، وسى مورفيدەن كەيىن... زىلدەي اۋىرلاپ جاتقان دەنەسى جەڭىلدەپ، از دا بولسا اۋىرعان جەرى باسىلىپ، كوز الدىنداعى تۇمان مەن مۇنار، كوكىرەگىندەگى ۋايىم مەن مۇڭ ءبىر ساتكە سەيىلىپ، سەرپىلىپ شىعا كەلەتىنى بار. قىزىق! سونداي ساتتە بۇل عۇمىرى اۋىرماعانداي، كۇنى ەرتەڭ-اق الشاڭ باسىپ قاتارعا قوسىلىپ كەتەتىندەي بولادى. بۇنىڭ ءوزى ءبىر-اق ساعاتتىق الدانىش ەكەنىن دە بىلەدى. الايدا، سول ءبىر ساعاتتىڭ وزىندە وقاس كادىمگى ءومىر سۇرگەندەي بولىپ قالادى. باسىنا ادەمى-ادەمى ويلار كەلەدى. جۇرەگىن ءتاتتى-ءتاتتى سەزىمدەر قىتىقتايدى. سول ۋاقىتتا ەسكە تۇسەر ەلەستەردىڭ سۋرەتى قانداي انىق، بوياۋى نەتكەن قانىق دەسەڭشى! جو-جوق، ەلەس ەمەس، ءومىردىڭ ءدال ءوزى عوي، ءدال ءوزى! جانە ول – الماتىدا وتكىزگەن سوڭعى ون بەس جىلىنان الدەقايدا بۇرىنعى، الدەقاشان التايدىڭ قويناۋ-قولاتتارىندا قالىپ كەتكەن بالالىق شاق، بال داۋرەندەگى قيماس تا قىزىق ءومىرى. جەردەن باۋىرىن ءسال كوتەرىپ السا، تىراڭ قاعىپ ماڭايىنان كوك ىزدەيتىن كوتەرەم قوي سەكىلدى وقاس تا اۋرۋىن از-كەم ۇمىتسا بولدى، سول باياعى ءتاتتى كۇندەر تورىنەن ءبىر-اق شىعادى. سوندا بۇنىڭ ءبىر تاڭقالاتىنى – جايشىلىقتا قانشاما باس قاتىرسا دا ەسىنە تۇسە بەرمەيتىن كەشەگى ءبىر جايلاردى بىلاي قويعاندا، وسىدان وتىز-قىرىق جىل بۇرىنعى ۇساق-تۇيەك وقيعالاردان باستاپ، كەزدەيسوق كەزىككەن الدەبىرەۋلەردىڭ اتى-ءجونى، ايتقان سوزدەرىنە دەيىن ەندى وپ-وڭاي ويىنا ورالا كەتەتىن بولعان. ءيا، ءدال سولاي! وسى اۋرۋ جابىسقالى، اسىرەسە، ءنار سىزۋدان قالا باستاعان كەيىنگى كەزدە، وقاستىڭ وي-ساناسى، جادىسى سۇمدىق جارقىراپ، جاڭارىپ شىعا كەلگەن. قۇددى قايداعى ءبىر قۇدىرەتتى كۇش ميىنىڭ قاتپار-قاتپار قىرتىستارىن شاڭ-توزاڭ، كىر-قوقىستان تۇك قالدىرماي تازالاپ، جارقىرا­تىپ، جايناتىپ جىبەرگەندەي. ميى دەيسىڭ-اۋ، بۇعان قوسا مۇرىن مەن قۇلاقتى ايتساڭشى! بۇل شىركىندەر دە باياعى ءبىر كۇندەردىڭ ءيىسى مەن تىنىسىن، سەزگەنى مەن سەلت ەتكەنىن ۇمىتپايدى ەكەن. ۇمىتپاعاندارىن ايتەۋىر بىردە ادامعا سول قالپىندا، سول تابيعي كۇيىندە قايتا سەزدىرەدى ەكەن. وقاس بىلەدى، ءوز مۇرنى مەن قۇلاعىندا مۇنداي قاسيەت بۇرىن السىزدەۋ ەدى، ال قازىر؟ عاجاپ! اسىرەسە، مورفي سالعاننان كەيىن... ون مينۋتتاي وتكەندە... بارلىق سەزىم مۇشەسى بىرىنەن سوڭ ءبىرى ويانىپ، ءبىر كەزدەردە كورگەن، سەزگەن، ەستىگەندەرىن جادىندا قايتا جاڭعىرتىپ، بۇگىندە كوزىنەن بۇلبۇل ۇشقان قايران كۇندەرىن قاز-قالپىندا الدىنا توسا بەرەدى. وقاستىڭ سونداعى الدىمەن كورەتىنى – تاعى دا باياعى اقشوقى... ماڭايىنداعى بارلىق شوقىلى-شىڭدى، شوقتىقتى تاۋلاردان ەڭسەسى بيىك اقشوقى... ون جەتى جاسىندا ارتىندا قيماي-قيماي قول بۇلعاپ قالعان اقشوقى. كەيىن... ىلعي دا اۋىلىن ساعىنىپ كەلە جاتقاندا كۇنشىلىك جەردەن كوزىنە وتتاي باسىلاتىن اقشوقى. ەندى مىنە، ماھشار الدىندا جاتىپ تا اڭساعانى – سول اقشوقى. ال اڭساپ جاتىپ، قيالداپ جاتىپ اقشوقىنى كورسە-اق قاراداي شولدەپ، تاڭدايى قاڭسىپ سالا بەرەدى. شولدەگەن كەزدە... سول اقشوقىنىڭ باۋىرىندا، جەلكىلدەگەن قالىڭ ءشوپتىڭ اراسىندا، جىلانداي يرەتىلىپ، جىلاپ اعىپ جاتاتىن مارالدىبۇلاقتىڭ سىلدىر-سىلدىرىنا دەيىن اپ-انىق ەستىر ەدى... سىلدىر-سىلدىر اعىستان سالقىن لەپ ەسەدى. سالقىن لەپپەن ىلەسىپ يا بالىقتىڭ، يا بالشىقتىڭ ءيىسى بىلىنەدى. وقاس بالىقتىڭ دا، بالشىقتىڭ دا كۇلىمسى ءيىسىن بالا جاستان ۇناتپاۋشى ەدى، ەندى سونىڭ ءوزىن شولىركەي اڭساپ، سارعايا ساعىنىپ جاتىر. «شىركىن-اي! – دەيدى كەبىرسىگەن ەرنىن جالاي ءتۇسىپ. – ءبىر عاجايىپتىڭ كۇشىمەن قازىر اقشوقىنىڭ توبەسىنەن توپ ەتە ءتۇسىپ، مارالدىبۇلاقتىڭ قايراق تاستى جاعاسىنا جاتا قالىپ، ءشولىم قانعانشا ىشەر مە ەدىم، سۇپ-سۋىق ءمولدىر سۋىنان. سوسىن ءولىپ كەتسەم، ارمان نە؟! بىراق وعان جەتۋ قايدا ەندى. دۇيسەن بالا ايتقانداي، جەر كيەسى اتتى عوي، قۋ تىرشىلىك جەتتى عوي مەنىڭ تۇبىمە...».
راس، قۋ تىرشىلىك، كۇيبەڭ تىرلىك جەتتى اقىرى تۇبىنە. سول جولى ەگەر دۇيسەنگە ەرىپ كەتە بارسا اۋىلعا... بۇگىندە اياق تا ساۋ، دەن دە ساۋ، جۇرمەس پە ەدى الشاڭ باسىپ ورتادا. جوق، وتقا تارتسا بوققا قاشتى بۇل وقاس. اۋىلعا ەمەس تاۋعا اتتاندى داچاعا. سول داچادان تاپتى ءسويتىپ بەينەتتى دە، اجالدى. ء«اي، اتتەڭ-اي! اتتەڭ-اي!».
ەسىك قوڭىراۋى شىلدىر ەتە قالعاندا، وقاستىڭ ويى ءبولىندى. تاعى شىلدىر... ەكىنشى رەت... قىسقا عانا. دۇيسەن! دۇيسەن عوي بۇل ەكى-اق رەت ەپپەن باساتىن قوڭىراۋدى. «اينالايىن-اي، كەلدىڭ بە، جەتتىڭ بە اقىرى اعاڭنىڭ كوڭىلىن اۋلاۋعا. كەل، كەلشى تەزىرەك جانىما...».
بالجان شيراق قيمىلداپ بولمەدەن شىعىپ كەتتى دە، سىرتقى ەسىكتى اشىپ، الدەكىممەن كۇبىر-كۇبىر سويلەسە باستادى. ەر ادامنىڭ داۋىسى... دۇيسەننىڭ... ءيا، سوعان ۇقسايدى. «كەلشى... كەلشى، اينالايىن، جانىما. ەل مەن جەردى ەسكە الايىقشى ءبىر ارمانسىز...».
جوق، بالجاننىڭ ءوزى عانا كىردى بولمەگە. دۇيسەن قايدا؟ ول نە عىپ بوگەلىپ قالدى، ياپىر-اۋ؟
– قايىرجان اعا عوي... بەرى جىبەرەيىن بە؟..
وقاستىڭ جاڭا عانا جاستىقتان كوتەرىلە بەرگەن باسى قايتادان سىلق ەتە ءتۇستى. جۇمعان كوزىن الاقانىمەن كولەگەيلەپ، «كىرگىزبە» دەگەندى ىممەن ءبىلدىردى اقىرىن. سوسىن كەۋدە كەرە كۇرسىندى. كوكىرەگى تۇز جۇتقانداي اشىدى. كوز الدىنا جۇپ-جۇمىر تۇكتى بىلەكتەگى سارى ساعات ەلەستەدى. قايىرجاننىڭ ساعاتى.

بۇدان ءبىر ايداي بۇرىن وقاستىڭ دەرتى قازىرگىدەن جەڭىلدەۋ، كوڭىل-كۇيى سەرگەكتەۋ ەدى. ول ۋاقىتتا جانىندا وبەك قاعىپ جۇرگەن بالا-شاعاعا دا، سىرتتان كوڭىل سۇراي كەلگەن اعايىن-تۋىس، دوس-جارانعا دا بۇل ريزا-تۇعىن. دەنىڭ ساۋ، كۇش-قۋاتتىڭ مىعىم كەزىندە ارالارى الشاقتاپ كەتكەن كەيبىر كوزتانىس، كوڭىلجاقىنداردى دا ەندى قايتا ەسكە ءتۇسىرىپ، ەسەپتەپ-تۇگەندەپ، كەلەدى-اۋ دەپ اڭساپ-كۇتىپ جاتتى. شۇكىرشىلىك، كوبى كەلدى، اڭگىمە-دۇكەن قۇرىپ، جانىن جادىراتىپ كەتتى. ال قازىر... ەشكىمدى دە كورگىسى جوق. كورسە بولدى، اياۋشىلىق دەگەن يت سەزىمنىڭ اركىمنىڭ كوزىندە مولدىرەي تۇنىپ تۇرعانىن بايقايدى دا، ءوزىنىڭ سونشاما بەيشارا دا سورلى، ءمۇساپىر دە مۇسكىن كۇيدە جاتقانىن تىپتەن سەزىنە تۇسەدى. قۇداي-اۋ، وسى اياۋشىلىق اتاۋلىنىڭ مۇنداي سۇيكىمسىز، مۇنداي جيىركەنىشتى بولاتىنىن كىم بىلگەن؟! تۇسىنگەن جانعا قورلىق تا، قورلاۋ دا وسى ەكەن عوي. جو-جوق، تۇسىنبەيدى ەشكىم دە. وزدەرىنشە ءبارى بۇنى جاقسى كورەتىنىن، سىيلايتىنىن، قيمايتىنىن، اۋرۋ ازابىن از دا بولسا جەڭىلدەتكىلەرى كەلەتىنىن بىلدىرگەندەي بولادى. ونى وقاس قالاي قابىلداپ، قالاي سەزىنىپ جاتقانىندا ءبىرىنىڭ ءىسى جوق. ءجا، بۇل دا العاشقى كەزدەگى جاي عانا ءتۇڭىلۋ، ىشتەي ءمۇجىلۋ ەكەن، ال كەيىنگى كۇندەرى... ادام اتاۋلىنىڭ مۇلدە قاراسىن كورۋدەن بەزىنگەن. بۇنىسى – وسىناۋ بايانسىز جالعاننىڭ بار قىزىعى مەن راحاتىنان، كۇللى ءۇمىتى مەن سەنىمىنەن كۇدەر ۇزگەندىگىنەن ەمەس، ءتىپتى ەندى ەش ادامعا كەرەكسىز بولىپ قالعانىنا كوزى جەتكەندىگىنەن دە ەمەس – الپىس بەس جىل بويى سونشاما كۇردەلى دە قيىن، اسا جۇمباق تا قۇپيا كورىنگەن ءومىر دەگەن بوق تىرلىكتىڭ قاراپايىم عانا سىرىن سوڭعى ساناۋلى-اق كۇندە اپ-انىق تۇسىنگەندىگىنەن ەدى. باقسا... مۇندا ادام ميى جەتپەستەي ەشتەمە دە جوق ەكەن. كۇن سايىن تاڭنىڭ اتىسىنان كۇننىڭ باتىسىنا دەيىن قىبىر-قىبىر قيمىلداي ءجۇرىپ، ءبىر ءىستى باستاپ، ءبىر ءىستى تىندىرا ءجۇرىپ، بىردە قىزىق، بىردە شىجىقتى كورە ءجۇرىپ، اركىمنىڭ عۇمىر بويى ىزدەيتىنى – ءوزى ەكەن، ءوز قاجەتى ەكەن. ءتىپتى ول وزگەنىڭ مۇڭىن، باسقانىڭ جايىن ويلاي ءجۇرىپ تە ءوز قامىن ءبىر ءسات ۇمىتپايدى ەكەن.
وقاس بۇنى وتكەن اپتادا، ءدال وسىنداي ەكى كەشتىڭ اراسىندا، جانىندا جارتى ساعاتتاي بولىپ كەتكەن جاڭاعى قايىرجاننىڭ ەلەۋسىز عانا ءبىر قيمىلىنان سەزىپ قالعان دا، كو-كىرەگى الاي-تۇلەي بوپ شىعا كەلگەن. سول ساتتە الدىندا... ءبىر عىلىمي ينستيتۋتتىڭ ءبىر بولىمىندە ون جىل بىرگە ىستەگەن ەڭ سىرالعى دوسى ەمەس، ءشوپ-شالام اراسىنان ءوز جەمتىگىن ىزدەگەن ساسىق قوڭىز وتىرعانداي بولعان. وقاستىڭ ونى ەكى جىلدان بەرى كورىپ تۇرعانى دا وسى ەدى. قىسقارتۋ دەگەن بالەنىڭ تىقىرى سەزىلە باستاعاندا-اق بۇل جەدەل پەنسياسىن رەتتەپ ۇلگەرگەن دە، ول ءبولىم مەڭگەرۋشىسى رەتىندە ورنىندا قالا بەرگەن.
– مىنە، مەن دە سەنىڭ قاتارىڭا قوسىلدىم. قولىم بوس. ءوزىڭ سياقتى ەسكى دوستاردى ىزدەگەننەن باسقا شارۋام جوق، – دەگەن ول امان-ساۋلىقتان سوڭ. بۇنىسى وقاستىڭ ءىشىن جىلىتقان.
– ەسىڭدە مە، ينستيتۋتتاعى قۇرداستار سەنى – «لەونوۆ»، مەنى – «مورگۋنوۆ» دەۋشى ەدى عوي، – دەپ، سابا پىسكەندەي گۇرىپ-گۇرىپ كۇلىپ الدى. 
بۇل سوزگە وقاس تا جىميىپ قويدى. راس، لەونوۆ پەن مورگۋنوۆ سەكىلدى ەكەۋى دە ول كەزدە تولىق ەدى. ەكەۋى دە تاز ەدى. ال بۇگىن... «سەن مورگۋنوۆ بولعانمەن ماعان ەندى لەونوۆ بولۋ قايدا!» دەدى بۇل ىشتەي.
وبالى نەشىك، قايىرجان العاشىندا وسىنداي جايلى سوزىمەن، كوڭىلدى اڭگى­مە­لەرىمەن بۇنىڭ جانىن ءبىراز جادىراتىپ تاستاعان. اسىرەسە، ۇزاق جىل ينستيتۋتتا بىرگە ىستەگەن كۇندەرىندە باستان كەشكەن نەبىر وقيعالاردى ەسكە العاندا، وقاس: ء«يا، ءيا... ەسىمدە... دۇرىس ايتاسىڭ» دەپ، قايىر­جاننىڭ قولتىعىنا سۋ بۇركىپ قويۋعا دا شاماسى جەتىپ ەدى. سول ساتتە...امسە ءبىر ىسىپ-ءبىر سۋىپ، بىردە سىزداپ، بىردە شانىشقاقتاپ تۇراتىن سول جاق اياعى دا تىلسىم ءبىر تىنىشتىق كۇيگە تۇسكەن. «شىركىن-اي، ناعىز ءومىر – وتكەن كۇندەر ەكەن عوي! راحات تا، قىزىق تا تەك سول كۇندەردە ەكەن عوي»، – دەپ ويلاعان بۇل سوندا. وسى ويىن تۇسىنگەندەي قايىرجان دا كونە ءورىس، ەسكى سۇرلەۋدى ۇزاق-ۇزاق شيىرلاعان اسىقپاي. ونى وقاس قۇشىرلانا تىڭداپ ەدى شارشاماي. «ايتا بەرسە، ايتا بەرسە»، – دەپ تىلەپ ەدى شىنىمەن.
بىراق، امال نە، قايىرجاندى قاراباستى ارتىنشا. توسەك جانىنا جاساعان شاعىن داستارقاننان مايلى قازىنى بىرىنەن سوڭ ءبىرىن قاربىتا جەپ، قويۋ شايدى سوراپتاي ىشە وتىرىپ، ءوزى دە، ايەلى دە جيىرما ەكى مىڭ تەڭگەمەن پەنسياعا شىققانىن، بىراق سول قىرىق ءتورت مىڭنىڭ ەشتەمەگە جەتپەيتىنىن، سوندىقتان ءبىر جەردەن جەڭىل-جەلپى جۇمىس ىزدەپ جۇرگەنىن تاپتىشتەپ ايتا باستاعان.
وعان ءۇنسىز قاراپ جاتقان وقاستىڭ قۇلاعىنا بۇل سوزدەردىڭ ءبىرى جەتىپ، ءبىرى جەتكەن جوق، تەك ىشىنەن: «دەنىم ساۋ بولسا، تاماقتى مەن دە ءوستىپ جەر ەدىم عوي»، – دەپ ويلادى.
– جۇمىسسىز وتىرعان جامان ەكەن، وقاس. تاڭ اتىپ، كۇن باتىپ بەرمەيدى، – دەدى ول تاعى دا نانعا مايدى باپتاپ جاعا وتىرىپ.
«مەنىڭ ورنىمدا بولساڭ، بىلەر ەدىڭ تاڭنىڭ قالاي اتىپ، كۇننىڭ قالاي باتاتىنىن»، – دەپ مىرس ەتتى وقاس.
– ەلگە بارماعانىما دا جيىرما جىلداي بوپ قاپتى. بىراق ەل دەيتىندەي وندا قايبىر ەل قالدى دەيسىڭ، – دەپ ءبىر قويدى ول.
«ەل قالماسا، جەر قالدى عوي وندا. جەر ماڭگى ءتىرى ەمەس پە؟!.»، – دەپ ويلادى بۇل. وسىنى ويلاۋى مۇڭ ەكەن، كوز الدىنا تاعى دا اقشوقى كەلدى. باياعى اقشوقى. اۋىلعا كەلە جاتقاندا كۇنشىلىك جەردەن كوزىنە وتتاي باسىلاتىن اقشوقى. قايران اقشوقى!
– مەن كەتەيىن، وقاس. جولاي سوعاتىن جەرىم بار ەدى. شارۋا جايى دا، ءتايىرى، – دەپ، قايىرجان اۋزىن ءسۇرتىپ، جۇپ-جۇمىر تۇكتى بىلەگىندەگى سارى ساعاتىنا قاراعان. سارى ساعات ەمەس، سارى شايتانداي كورىندى بۇعان. سارى ساعاتقا دا، سارى قايىرجانعا دا وقاس كوز قيىعىمەن جيرەنە قاراعان سوندا. سوسىن ول بولمەدەن شىعىپ كەتكەننەن كەيىن داستارقان ءۇستىن جيناي باستاعان بال­جان­عا:
– ماعان ەندى... دۇيسەننەن باسقا... ەشكىمدى كىرگىزبە، – دەپ، تەرىس قاراپ، سۇلىق جاتىپ قالىپ ەدى.

« ... ا-ا-اي!.. ا-ا-وي!.. و-و-وي!..».
ايقايلايىن دەيدى. ايقايلاي المايدى... قاشايىن دەيدى. قاشا المايدى... جۇرەگى اتقاقتاپ اۋزىنا تىعىلادى. دەمى ءبىتىپ، تۇنشىعىپ بارادى.
«ا-ا-اي!.. ا-ا-وي!..».
تاعى دا جانۇشىرا ايقايلاعان بولادى، بىراق داۋىسى شىقپايدى. تاعى دا قاشايىن دەيدى، قاشا المايدى. اياق استى... جان-جاعى... ءبارى-ءبارى – سۋماڭ قاققان، يرەلەڭ­دەگەن، قاپتاعان قارا جىلان. مارال­دىبۇلاق­تىڭ قايراق تاستى جاعاسى دا، شىمىرلاي اققان سۋ بەتى دە – ىسىلداعان، ىسقىرىنعان، باستارى قاقشاڭداعان قالىڭ جىلان. ءبىرى مەن ءبىرى جارىسىپ، ءبىرىن-ءبىرى قۋالاپ، اقشوقىنىڭ قورىم تاستارىنا قاراي قوپارىلا كوشىپ بارادى جوڭكىلىپ. كوشىپ بارا جاتقان جىلانداردىڭ بىلەكتەي جۋان بىرەۋى بۇنىڭ سول جاق اياعىنا وراتىلا قاپتى سۇپ-سۋىق بوپ. قىل ارقانداي قۇيرىق جاعى قىزىل اسىقتان قىسا ءتۇسىپ، قاقشاڭداعان باسى تىزەدەن جوعارى ورلەپ كەلەدى سۋماڭداپ...
ايقايلايىن دەيدى. ايقايلاي المايدى. دەمى ءبىتىپ، تۇنشىعىپ بارادى. تۇنشىعىپ جاتىپ، الدەقايدان بىرەۋدىڭ قۇمىعا جەتكەن داۋسىن ەستيدى. تانىس داۋىس... دۇيسەندىكى...
– اعا-ا!.. قاش كەيىن، قاش!.. اقشوقى ەندى بىزدىكى ەمەس، قاش بەرى.
قاشايىن دەيدى. قاشا المايدى. اياققا وراتىلعان جىلاننىڭ قۇيرىعى جىبەرمەيدى تاستاي قىسىپ جابىسىپ. جوق، اياققا ەمەس، ەندى مىنە، بىلەگىنە جارماستى. قازىر مويىنعا ورلەيدى.
– ا-ا-اي!.. و-و-وي! ق-ھ-ىھ!..
– پاپا، پاپا! نە بولدى ساعان! ويانشى تەز، ويانشى!
جانتالاسىپ جاتىپ كوزىن اشىپ الدى. جاپ-جارىق. تاڭ اتىپ قالىپتى. بالجان شيدەي بىلەگىن قىسا ۇستاعان كۇيى بۇعان ابدىراي ءتونىپ تۇر ەكەن.
– ۋ-ۋھ! – دەدى تەرەڭ دەمالىپ. جۇرەگى سولق-سولق ۇرىپ تۇر. اسقازان استى ۋداي اشيدى. تۇلا-بويى قارا تەر.
– نە بولدى، پاپا؟! جامان ءتۇس كوردىڭ بە؟ ويانا الماي قاتتى قينالدىڭ عوي.
– سۋ!.. سۋ بەرشى!
– مۇمكىن شاي ىشەرسىڭ؟..
– جوق، سۋ!.. سۋ!..
بالجان اسۇيگە جىلدام بارىپ، ءبىر كەسە سۋ الىپ كەلدى دە، وڭ قولىمەن شۇيدە تۇسىنان دەمەي كوتەرىپ، ىشكىزە باستادى. سۇپ-سۋىق ەكەن. ەكى ەزۋىنەن اعىزىپ-تامىزىپ ۇزاق ءىشتى. كەسە ءتۇبى باياۋلاپ كوتەرىلگەن سايىن باسى جاستىققا جاقىنداي بەردى دە... اقىرى سىلق ەتە ءتۇستى. 
– مورفي سالايىن با؟ – دەدى بالجان كورپەسىن قىمتاپ بولعاسىن.
ۇندەگەن جوق. ءبىر اۋىق قىبىرسىز، قيمىلسىز، جىم-جىرت جاتتى دا قويدى. اسقازان استىنىڭ ۋداي اشىپ اۋىرعانى بىرتىندەپ باسىلايىن دەدى. جۇرەگى دە ءبىر قالىپتى سوعا باستادى. كوزىنە جاڭاعى جىلاندار ەلەستەدى. «جاقسى ءتۇس ەمەس. بۇگىن ولەتىن شىعارمىن... بىلەكتەن ورلەپ، مويىنعا ۇمتىلدى... قارا جىلان... بىلەكتەي. ءيا، بۇگىن ولەتىن شىعارمىن... ال دۇيسەننىڭ: «اقشوقى ەندى بىزدىكى ەمەس» دەگەنى نەسى؟ سۇمدىق-اي!».
سىرتتان الدەبىر قۇستىڭ قۇيقىلجىتا سايراعانى ەستىلەدى. تەرەزە تۇبىندە جالعىز ءتۇپ بوزقاراعان بار ەدى، سوعان قونىپ وتىرسا كەرەك. ءۇنىن قۇبىلتا-قۇبىلتا سايراۋىن قاراشى، شىركىننىڭ! كوكتەم عوي. كوكتەمدە ءتىرى دۇنيەنىڭ بارىنە عاجايىپ ءبىر ءتىل بىتەدى عوي... كوكتەم دەمەكشى... 
– بالجا-ان!..
– ءاۋ!
– بۇگىن... قاي كۇن وسى؟
– اپرەلدىڭ 15-ءى عوي، پاپا. 
اپرەلدىڭ ون بەسى-ءى... تۋرا توعىز اي! وتكەن جىلى... اۆگۋستىڭ ون بەسىندە اياعىن جارالاپ ەدى داچادا. سودان بەرى كۇن سايىن تارتقانى ازاپ. توعىز اي بويى... ازاپ! ونىڭ سوڭى مىناداي بولدى مىنە... اتتەڭ، اتتەڭ!.. سول كۇنى دۇيسەنگە ەرىپ كەتە بارسا عوي اۋىلعا... ەندى وكىندى نە، قويدى نە! قۋ تىرشىلىكتىڭ قامى جەتتى اقىرى تۇبىنە. تۋعان جەردىڭ كيەسى اتتى بۇنى اياماي!..
– بالجا-ان!..
– تىڭداپ وتىرمىن، پاپا.
– مورفي... سالشى.

ماناعى قۇستىڭ داۋسى ءالى ەستىلىپ تۇر. تىنباي سايرايدى. ءۇنىن قۇيقىلجىتا قۇبىلتادى. نەتكەن عاجاپ! قانداي سيقىرلى داۋىس! بۇل جالعاندا تابيعاتتان قۇدىرەتتى نە بار دەسەڭشى! ەرتەڭ كورگە تۇسكەندە مۇڭكىر-ناڭكىر بۇدان: «ومىردە كىمدى ءسۇيدىڭ؟ نەنى ءسۇيدىڭ؟» دەسە، بۇل ويلانباستان: «تابيعاتتى! تۋعان جەردى!» دەيتىنى انىق. راسىندا، بۇل دۇنيەدە ءدال وقاستاي تابيعاتتى سۇيگەن كىم بار ەكەن؟! سۇيگەندە، ءتىپتى ءولىپ-ءوشىپ ءسۇيدى عوي. سۇيگەندە، ءتىپتى مىناۋ جاندى، مىناۋ جانسىز دەپ قارادى ما. اسىرەسە، تۋعان جەرگە بارعاندا بۇعان قارا تاستىڭ ءوزى ءتىل قاتقانداي بولۋشى ەدى-اۋ، جارىقتىق!.. قاراعاي باسىنىڭ شۋىلى... تاسبۇلاقتىڭ سىلدىرى... تىرنالاردىڭ قيقۋى... ءبارى-ءبارى عاجاپ اۋەن ەمەس پە؟! بۇل اۋەندى وقاس كوكتە قالىقتاعان قۇستىڭ قاناتىنان دا، جەردە تولقىعان قالىڭ ءشوپتىڭ سىبدىرىنان دا، كولدە ويناعان اق شاباقتىڭ شولپىلىنان دا تاباتىن. بۇنى دا قويشى، بارىنەن دە اقشوقىنىڭ باۋىرىنداعى سالبا-سالبا سامىرسىننىڭ ءۇپ ەتكەن جەلمەن سىرنايداي سىڭسىپ، قوبىزداي كۇڭىرەنىپ تۇراتىنىن ايتساڭشى. تۋعان جەردى، اقشوقىنى ساعىنعان كەزدە، سول اۋەن، سول سارىن ارقاشان دا وقاستىڭ قۇلاق ءتۇبىن قىتىقتاپ كەپ تۇرۋشى ەدى. ال ەلدى، جەردى، اقشوقىنى ساعىنباي جۇرگەن كەزى بولدى ما بۇنىڭ؟ جەردىڭ تارتىلىس كۇشى قۇدىرەت دەيدى عالىمدار. جو-جوق، قۇدىرەتتىڭ كوكەسى تۋعان جەردىڭ تارتۋ كۇشى دەر ەدى وقاس. سول كۇشتىڭ كەرەمەتى ەمەس پە، بۇرىن جىلىنا كەم دەگەندە ەكى رەت ەلگە بارىپ قايتپاسا، كوڭىلى ءبىر كونشىلمەيتىن وقاستىڭ.
توقسانىنشى جىلداردىڭ ورتاسىنا دەيىن وسى ادەتىنەن بىردە-ءبىر اينىماعان بۇل. سودان كەيىنگى كەزەڭدە ينستيتۋتتىڭ جاعدايى ناشارلادى. مال تۇقىمىن اسىلداندىرامىز، سەلەكتسيا جۇمىسىن جانداندىرامىز دەپ، التايعا اتتانىپ كەتەتىن كومانديروۆكالار ازايدى. ايلىق قولعا بىردە ءتيىپ، بىردە تيمەيتىن بولدى. ءسويتىپ ءجۇرىپ توقسان التىنىڭ جازىندا ەلگە ءبىرىنشى رەت جولى تۇسپەي قالعان. سوندا ايەلىنە كەيىپ: «باياعىدا بەكەر كەلدىك وسىندا. بالالاردى ەلدە وتىرىپ تا وقىتاتىن ەدىك... مىنە، بيىل اۋىلعا دا بارا المادىق»، – دەگەن. ونىمەن دە قويماي: «تۇسىمە تاۋ كىرىپ ءجۇر... كىرپىگىم ءىلىنىپ كەتسە بولدى، اقشوقىنى كورەمىن»، – دەپ ەدى، ايەلى: «وسى تاۋ، تاۋ دەپ قاقساعانىڭدى قاشان قوياسىڭ سەن! تاۋدا باسىڭ قالدى ما؟ تاۋ كەرەك بولسا، تۇر عوي انە الاتاۋ! بار، قىدىر، كور! بىرەۋلەر اناۋ قۇم دالادا دا ءومىر ءسۇرىپ جاتىر ەمەس پە»، – دەدى شاپتىعىپ. «مەن ونداي جەردە ءومىر سۇرە المايمىن. مەن ويتكەنى ونداي جەردە تۋعام جوق. اركىمگە تۋعان جەرى – مىسىر شاھارى»، – دەپ بۇل مونشا جابدىقتارىن جيناپ الىپ، سىرتقا شىعىپ كەتكەن.
ءالى ەسىندە... دۇيسەنمەن دە العاش رەت سول كۇنى، سول مونشادا تانىسىپ ەدى.

قالانىڭ كۇنشىعىس جاعىنداعى جاتاعان ۇيلەردىڭ اراسىندا ۇزىن قارا مۇرجاسىنان قىسى-جازى قويۋ ءتۇتىن بۋداقتاپ جاتاتىن بۇل مونشانىڭ سىرتى قانداي سۇرعىلت، سۇرىقسىز بولسا، ءىشى دە سونداي لاس، كىر بولاتىن. كيىم شەشەتىن بولمەنىڭ تەرىستىككە قاراعان ەكى تەرەزەسى ۇنەمى تەرشىپ، بۋلانىپ تۇرادى. قىزىل-سارعىش كافەل توسەلگەن ەدەنى شىلقىعان سۋدان قۇرعايتىن كەزى سيرەك. كوزىنە ىلعي ۇيقى تىعىلىپ جۇرەتىن، بەتى مىج-مىج اقسارى كەمپىر ونى اندا-ساندا شۆابرامەن بىرەر سۇيرەپ وتەدى دە، سوسىن بوساعا تۇسىندا قالعيدى دا وتىرادى. وسىنى بىلە تۇرا وقاس تەك سول مونشاعا عانا باراتىن. ويتكەنى، ونىڭ «پارنويى» – ناعىز «پارنوي» ەدى، شىركىن! شەشىنە سالىپ توردەگى قارا ەسىكتەن كىرىپ بارعاندا... بىردەن بەتكە ۇرار ىستىق لەبى، ىستىق لەپپەن قوسا قولقاڭدى قابار قاراعايدىڭ قاڭسىعان ءيىسى، ارتىنشا ارقاڭنان مىڭ-سان قۇمىرسقا جورعالاپ وتكەندەي بۇكىل دەنەڭنىڭ شىمىرلاپ، جىبىرلاپ قويا بەرەتىنى – كەرەمەت ەندى! سوندا وقاس مۇرىن قىتىقتار تاعى ءبىر اشقىلتىم، جاعىمدى ءيىستى سەزەر ەدى. تانىس ءيىس. بىراق ەسىنە تۇسىرە المايدى. وسى مونشاعا بۇنى تارتىپ تۇراتىن دا سول ءيىس سياقتى كورىنەدى كەيدە.
سول جولى دا وقاس الگى ءيىستىڭ راحاتىنا باتىپ، «پارنويدا» جالعىز وتىر ەدى. كەنەت... ىڭىرسي اشىلعان اعاش ەسىكتەن... ورتا بويلى، وتىزدار شاماسىنداعى ەكى جىگىت كىرە بەرگەن.
– پاھ! پاھ!.. ناعىز بابىندا ەكەن! – دەدى قالىڭ ەرىن، قىسىق كوز سارىسى، تومەندە ءسال-ءپال تامسانا تۇرىپ. سونان كەيىن جانىنداعى ارىق قاراعا:
– ءجۇر، جوعارى شىعايىق. جاڭاعى ايتقان تاماشانى قازىر ءوز كوزىڭمەن كورەسىڭ، – دەدى.
ەكەۋى وقاستىڭ قاسىنا، ۇستىڭگى سورەگە كەلىپ وتىردى.
– جارىقتىقتىڭ ءيىسى-اي! – دەدى قىسىق كوز سارى تاعى تامسانىپ. – نە سەزەسىڭ، بايقاشى؟
– كادىمگى ىستىقتان قاڭسىعان اعاشتىڭ ءيىسى، – دەدى ارىق قارا جايباراقات.
– ءوي، مۇرنىڭدى!.. – دەپ، قىسىق كوز كۇلىپ قويدى. – ايتپاقشى، سەندەردە... قاراقالپاقستاندا اعاشتىڭ ءبارىن تەرەك دەمەي مە؟
– ءيا... كەيدە سولاي دەيدى. ونى قايدان بىلەسىڭ؟
قىسىق كوز دەنەسىنە بىرشىپ شىعا باستاعان تەردى الاقاندارىمەن سۇرتە وتىرىپ تاعى كۇلدى. كۇلە وتىرىپ:
– رەداكتسيامىزدا ىستەيتىن مويناقتىڭ ءبىر جاس جىگىتى بار، – دەدى. – سونى بىردە داچاما الىپ بارعاندا... مەن پاقىر نە ءبىلدى دەيسىڭ عوي؟ «اعاي، تەرەكتەرىڭىز كوپ ەكەن!» – دەيدى ول سىڭسىعان باققا قىزىعا قاراپ تۇرىپ. «قايداعى تەرەك؟» – دەيمىن تاڭدانىپ. «مىنانىڭ ءبارى تەرەك ەمەس پە؟» – دەيدى ول، قالاي كورمەي تۇرسىز دەگەندەي، الما، المۇرت، شيەنى نۇسقاپ. تۇسىنە قويدىم. تۇسىنە قويدىم دا، ىرقىنا كوشە بەردىم. «مىناۋ قانداي تەرەك؟» – دەيدى ءۇي الدىندا ءوسىپ تۇرعان بيىك اعاشتى كورسەتىپ. «بۇل – ابريكوس، ورىك دەگەن تەرەك»، – دەيمىن. «ال مىناۋ شە؟». «شابدالى دەگەن تەرەك»، – دەيمىن...
– ءجا، ءجا... بولدى! – دەدى شىلبيگەن ارىق قارا قىزاراقتاپ. – تۇك كورمەگەن، وقىماعان بىرەۋگە بولا ءبارىمىزدى اقىماق كورەسىڭ بە؟ ەكىنشىدەن – ونىڭ ءسوزى دە دۇرىس، پارسى تىلىندە اعاشتى «داراق» دەيدى. تەرەك دەگەن ءسوز سودان شىققان. ال بىلگىش بولساڭ، ءوزىڭ ايتشى، قۇم اراسىندا قانداي شوپتەر وسەدى؟ ساعىز، قۇمارشىق دەگەن نە؟ 
– قويدىم، سەكە، قويدىم! ۇستادىڭ وسال جەرىمنەن... – دەپ، جورتا كۇلگەن قىسىق كوز اڭگىمە اۋانىن كىلت باسقا جاققا بۇرىپ جىبەرگەن.
– جاڭا جولاي ساعان وسى مونشادان ءبىر قىزىق كورسەتەم دەپ ەم عوي. سول قىزىعىڭ – مىناۋ، – دەپ ول اياعىمەن باسىپ وتىرعان تومەنگى جالپاق تاقتايدى وكشەسىمەن تىق-تىق ەتكىزدى. – بۇل – قۇرىلىس ماتەريالىنا پايدالانۋعا باياعىدا تيىم سالىنعان بالقاراعاي دەگەن اعاش. ورىسشا – كەدر.
وقاستىڭ قۇلاعى كەنەت ەلەڭ ەتە تۇسكەن. «بالقاراعاي دەيدى... كەدر دەيدى. ءسوز جوق، ءبىزدىڭ ەلدىڭ بالاسى شىعار وسى».
– شىراعىم، قاي جەردەنسىڭ؟ – دەدى بۇل ءسوز اياعىن كۇتۋگە شىدامى جەتپەي.
– التايدانمىن، اعا.
– ونىڭ قاي جەرىنەن؟
– قاراعايلى دەگەن اۋداننان.
– اقشوقىنى... مارالدىبۇلاقتى بىلەسىڭ عوي؟
– نە؟! ءسىز دە سو جاقتانسىز با، اعا؟
– ءيا... ۇلگىلى اۋىلىنان.
– مىنە، قىزىق! ال مەن مويىلدىدانمىن... ەكى ورتاسى – ون بەس-اق شاقىرىم. قالاي ءسىزدى كورمەدىم ەكەن؟
– قايدان كورەسىڭ... مەن ەلدەن كەتكەندە، سەن كوپ بولسا بەس جاستا شىعارسىڭ... كىمنىڭ بالاسىسىڭ؟
– ءازىمباي دەگەن قويشىنى ءبىلۋشى مە ەدىڭىز؟
– بىلگەندە قانداي! مەنىڭ بالا كەزىمدە ازەكەڭ كومباين ايداۋشى ەدى. قويعا شىققانى كەيىن عوي. شەشەڭ باعاشتىڭ قولىنان دا تالاي ءدام تاتقام.
– مەن سول كىسىلەردىڭ ورتانشى بالاسىمىن... دۇيسەن دەگەن ءىنىڭىزبىن عوي.
بۇدان سوڭ وقاس دۇيسەننىڭ گازەتتە ىستەيتىنىن، كەلىن دە قاراعايلىنىڭ قىزى ەكەنىن، تاياۋدا ەكى بالاسىن ەرتىپ، ەكەۋى دە ەلدە بولىپ كەلگەنىن ءبىلدى.
– سەن مىنا تاقتايدىڭ بالقاراعاي سامىرسىن ەكەنىن قالاي ءبىلىپ ءجۇرسىڭ؟ – دەدى ءبىر ارەدىكتە.
– بىلمەيتىن نەسى بار، مىنە، قازىر دە ءيىسى اڭقىپ تۇر ەمەس پە، – دەدى دۇيسەن. سوسىن تۋ سىرتىنداعى دوسىنا جىميا بۇرىلىپ:
– سەكە، قۋراپ قالسا دا عۇمىرى ءيىسىن جويمايتىن ەكى تەرەك بار، – دەدى. – سونىڭ ءبىرى – ارشا، ەكىنشىسى – بالقاراعاي. ەكەۋىن دە قازاقتار ەرتەدەن-اق ەرەكشە قاسيەت تۇتقان. وڭتۇستىك جاقتا ءۇيدى ادىراسپانمەن الاستاسا، ءبىزدىڭ التايدا نە ارشامەن، نە وسى بالقاراعايدىڭ بۇرىمەن الاستايدى. سوندا ولاردىڭ شىتىرلاپ جانعانداعى ءيىسى ۇيدە بىرنەشە كۇن تۇنىپ تۇرار ەدى! سولاي ەمەس پە، اعا؟
– سولاي، – دەدى بۇل نىعىزداپ.
– سولاي بولسا... ەندى ءوزىمنىڭ قانداي ءيىسشىل ەكەنىمدى ايتايىن، – دەپ، دۇيسەن ءبىر ءسات مولداس قۇرا وتىردى. – الدىڭعى جىلى جازدا وسى مونشاعا كەلسەم، مىنا تاقتايلاردى جاڭادان توسەپ قويىپتى. ءالى كىر سىڭبەگەن. اپپاق. جاس اعاش. شايىر ءيىسى مۇرىن قىتىقتايدى. شايىرمەن قوسا جانە ءبىر ءيىس جانىما جاعىپ بارادى. شىنىمەن-اق سامىرسىننىڭ ءيىسى مە دەيمىن. تاعى يىسكەيمىن... تۋرا سامىرسىندىكى. تاقتايلارعا ءۇڭىلىپ قاراي باستادىم. ۇستىڭگى سورەدەگىنىڭ ءبارى – قاراعاي. ەندى تومەن كوز سالسام... مىنە، تاماشا! ەكى جاق جيەگى كوك جولاقتانىپ، اياق استىمدا جالعىز سامىرسىن تاقتاي جاتىر. بۇل قايدان كەلگەن؟.. سىرتقا شىققاندا، قوجايىننان سۇراسام، ءبىر ءماشىن تاقتايدى التاي جاقتان كەلگەن كومەرسانتتاردان ساتىپ العان ەكەن. تۇسىنىكتى دەدىم دە كەتە بەردىم. كەزىندە قۇرىلىسقا دايىنداعان كوپ اعاشتىڭ اراسىنا ءبىر سامىرسىن كەزدەيسوق ءتۇسىپ كەتسە كەرەك. سودان بەرى تەك وسى مونشاعا كەلەمىن.
ەلگە بارا الماي كوڭىلى كۇپتى بوپ جۇرگەندە، وقاسقا ەندى دۇيسەن دەگەن ءبىر الدانىش تابىلعان. جاقسى بولعاندا، ۇيلەرىنىڭ دە اراسى ونشا قاشىق بولماي شىقتى. «اعا، قالايسىز؟» دەپ كەيدە دۇيسەننىڭ ءوزى جۇگىرىپ كەلەدى. كەيدە بۇل ونى تەلەفونمەن شاقىرىپ الادى. سونان سوڭ ۇزاق-سونار اڭگىمە باستالادى دا كەتەدى. سوندا نە ايتىلمادى دەيسىڭ؟!. التايدىڭ اقشۇناق ايازى... اقشوقىنىڭ شىبىنسىز جازى... اۋىلدىڭ اپەندى ادامدارى... ەلدى زار جىلاتقان كەيبىر باسشىلار... بۇگىندە ءتىرى جۇرگەن ەسكىكوزدەر... ءبارى-ءبارى ەسكە الىنادى. كەيدە ءتىپتى كىمدەر قانداي ات ءمىنىپ ءجۇردى دەگەندەي ۇساق-تۇيەكتەرگە دەيىن ءسوز بولادى. دەگەنمەن، وسى ۇساق-تۇيەكتەردىڭ ءوزى جانعا جىپ-جىلى اسەر ەتەدى. «جاپ-جاس بولىپ وسىنىڭ ءبارىن قايدان بىلەدى، قالاي ەسىنە ۇستاپ جۇرەدى» دەپ وقاس دۇيسەنگە ىشتەي تاڭقالىپ وتىراتىن دا كەزى كوپ. ءسويتىپ وتىرىپ ءوز بالاسىن ويلايدى. وسى دۇيسەنمەن شامالاس جالعىز ۇلى – التايبەگىن جانىما جاقىن بولسىنشى دەپ كىشكەنتايىنان قازاقشا تاربيەلەپ ەدى: قازاق بالاباق­شاسىنا بەردى، قازاق مەكتەبىندە وقىتتى. بىراق ءتىل تۇسىنگەنمەن جان تۇسىنەتىن بالانى ازىرگە بايقاماي ءجۇر. اكەگە دەگەن جاناشىرلىق بار، بىراق سەزىم جوق، ىشتەگىنى ايتقىزباي ۇعاتىن تۇيسىك جوق. ونىڭ قاسىندا بالجانمەن سويلەسۋ الدەقايدا اسەرلى. «قۇدايىم-اۋ، ەكەۋىنىڭ دە اكەسى مەنمىن. قايسىسىن قاي جەردە الالادىم ەكەن. نەگە ەكەۋى ەكى بولەك؟» دەپ ويلايتىن بۇل. سويتسە گاپ مىنادا ەكەن. بالجاننىڭ بالا كەزىندە وقاستىڭ شەشەسى ءتىرى ەدى. اۋىلدا ەدى. جاز بويى كىشكەنتاي قىز سول اپاسىنىڭ قولىندا بولىپ، كۇزدە ءبىر-اق كەلەتىن قالاعا. كەلگەندە ءدال اپاسى سياقتى سويلەپ، ءماز قىلاتىن بۇلاردى. بويعا ەرتە سىڭگەن سول كەڭقولتىق مىنەزدەن بۇگىنگە دەيىن ارىلعان ەمەس. ال التايبەگى اسفالتتان باسقا دىم كورگەن جوق. دالىرەگىندە جالعىز ۇلدى جانىنان شىعارعان جوق وقاس. ءسويتىپ، ونىڭ تابانىن ىستىق توپىراقتان ۇزگەن ەكەن وقاس. سونىڭ «جەمىسىن» ەندى جەپ وتىر وقاس. بىلتىر جاز شىعىسىمەن وعان: «ماشينەڭ بار عوي، مەنى ەلگە اپارىپ كەلشى» دەپ، بىرنەشە رەت ءوتىنىش جاساعان. العاشىندا: «قازىر قولىم بوس ەمەس، كەيىن كورەرمىز» دەپ ءجۇردى دە، اقىرى ءبىر كۇن: «ەلدە نە بار وسى ساعان، پاپا. اعايىن-تۋعاننىڭ ءبارى جان-جاققا كوشىپ كەتتى. ەندى كىمگە باراسىڭ؟» دەپ سالعان. «تۋىپ-وسكەن جەرگە بارام. جەردى ەشكىم ارقالاپ كەتكەن جوق» دەگەن ءسوز ىشتە قالدى كوكىرەكتى كۇيدىرىپ. سول ارادا ۇيگە دۇيسەن كەلە قالماسى بار ما. ءمان-جايدى بىلگەن ول: «بۇگىن دەمالىسقا شىعىپ، ءوزىم دە اۋىلعا جينالىپ وتىر ەدىم. مىناۋىڭىز جاقسى بولدى. ەرتەڭنەن قالماي بىرگە ءجۇرىپ كەتەيىك، اعا. ءبىر اپتاداي ەلدە بولىپ، اقشوقىنى ارالاپ، مارالدىبۇلاقتىڭ سۋىن ءىشىپ، ەمىن-ەركىن ءبىر دەمالىپ قايتامىز» دەگەن بۇنى قۋانتىپ. بىراق بۇل ءسوزدى ەستىپ وتىرعان قاتىن: «جوق، اعاڭ كۇزدە ءبىر-اق بارادى. قازىر داچادا جۇمىس كوپ. اعاشتاردىڭ ءبارى سۋسىز قاڭسىپ تۇر»، دەپ شورت كەسكەن. سونىمەن ەرتەڭىندە دۇيسەن اۋىلعا اتتانىپ كەتتى دە، وقاس بوقشاسىن كوتەرىپ تاۋداعى داچانى بەتكە الدى. ال سول كۇنى داچادا... شاتىردان ءتۇسىرىپ كەلە جاتقان زىلدەي تەمىر جاشىك قولىنان ءتۇسىپ كەتىپ، تۋرا سول جاق اياعىنىڭ باسىنا قۇلاعان. ونىڭ سوڭى جازىلماس جاراعا اينالدى. جازىلماس جارانىڭ ارتى ايىقپاس مىنا جامان دەرتكە ۇشىراتىپ، ءبىر-اق تىندى...

ءتۇننىڭ قاي مەزگىلى ەكەنىن بىلمەيدى. ميىن مۇزداي قۇرساعان اۋىر ويلاردان سىلەسى قاتىپ جاتىپ، نە زاماتتا الدەبىر بۇلىڭعىر، بۇلدىر دۇنيەنىڭ ىشىنە سىڭە باستاعانداي بولدى. جان-جاعىنان بىرەۋلەردىڭ ەلەسى، بىرەۋلەردىڭ تانىس بەينەسى كورىنەدى. ارتىنشا ولار جوق بولىپ كەتەدى دە، قايداعىبىر ءمۇيىزدى، تىرناقتى، جالعىز كوزدى بىردەمەلەر پايدا بولادى. ولاردىڭ ءبىرى ءسۇزىپ، ءبىرى تىرناعىمەن ءبۇرىپ، بۇنى وڭمەڭدەپ قۋا جونەلەدى. بۇل جانۇشىرا قاشادى. سوسىن بىرتىندەپ ولار دا عايىپ بولادى دا، بۇل ءبىر جاڭا سالىنىپ جاتقان اۋىر قۇرىلىستىڭ ىشىندە جۇرەدى. اياق استىندا – شاشىلعان كىرپىشتەر... شەگەلەر... قىرلارى پىشاقتاي وتكىر تەمىر سىنىقتارى... الدەقايدان دۇيسەننىڭ داۋسى ەستىلەدى. «بەرى ءجۇرىڭىز، اعا، بەرى!..» دەيدى ايقايلاپ. بۇل العا ۇمتىلا بەرىپ، ماڭدايىن ءبىر تەمىربەتونعا سوعادى. قۇلايدى. قايتا تۇرادى. تەمىر­بەتونعا تاعى دا سوعادى ماڭدايىن. سوعىلعان جەرى ۋداي اشيدى. ەندى ءبىر مەزەتتە... جاپ-جاقىن جەردەن ءيتتىڭ ءىشىن تارتا ۇلىعانىن ەستيدى. ءوستىپ جانتالاسىپ جاتىپ كوزىن اشىپ العاندا، بولمەگە ءسال-ءپال جارىق تۇسە باستاعانىن بايقادى. تاڭعى ساعات بەستەر شاماسى سەكىلدى. جانىنداعى جۇمساق كرەسلودا بالجان ءبىر جاعىنا قيسايىپ ۇيىقتاپ وتىر. جوق، بالجان ەمەس. ايەلى. ىرك-ىرك ەتكەن تولىقتاۋ دەنەسى كرەسلوعا ارەڭ سيعانداي. دۋدىراعان ۇزىن بۋرىل شاشى جارتىلاي بەتىن جاپقان. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، وقاس ىشتەي تىجىرىنىپ قالدى. ەسكى ادەتىنشە قولىن تومەن سوزىپ، سول جاق اياعىن سيپادى. سۇپ-سۋىق اعاش. سوسىن وڭ اياعىنا الاقانىن سالدى. بۇل دا اعاش... بۇدان دا جان كەتكەن ەكەن. ء«بىتتى! – دەدى اقىرىن سىبىرلاپ. – ءبارى دە ءبىتتى!..». بىراق بۇرىنعىداي ۇرەيلەنگەن جوق. وسىلاي بولارىن بىلگەن. بىرەر كۇندە وسىعان دا جەتەرىن سەزگەن. «ولىمنەن قورقۋعا بولمايدى، – دەدى تاعى دا اقىرىن سىبىرلاپ. – ول – حاق. ول – قۇدايدىڭ ءىسى...». كۇتپەگەن جەردە تەرەزە تۇبىنەن يت ۇلىدى. «ە، الگىندە ەسەڭگىرەپ جاتقاندا ەستىگەنىم وسى ەكەن عوي»، – دەدى. بىراق تۇك تە اسەر ەتكەن جوق. «ۇلي بەرسىن، ۇلىسىن» دەدى. قىبىرلاپ-جىبىرلاپ قاسىنداعى ايەلى وياندى. بۇنىڭ وياۋ ەكەنىن بىلگەن ول تىرپ-تىرپ باسىپ بارىپ، بولمە شامىن جاقتى. وقاس بۇنى دا ۇناتپادى. «از دا بولسا جارىق بار عوي. نەسىنە جاقتى ونى. الدە مەنى ءتىرى جاتقاندا ءبىر كورىپ قالايىن دەدى مە...». كوزىن اشپاعان كۇيى:
– د-ءدۇيس-سەن... حابارلاس-س-تى ما؟ – دەدى.
– وي، سەن بىلمەۋشى مە ەدىڭ. ول ءۇش كۇن بۇرىن اۋىلعا شۇعىل جينالىپ، كەتىپ قالدى عوي، – دەدى ايەلى ادەتتەگىدەي سامپىلداي سويلەپ.
وقاستى توبەدەن بىرەۋ توقپاقپەن بىلش ەتكىزگەندەي بولدى. كوزى قاراۋىتىپ كەتتى. ءالى دە سويلەپ جۇرگەن ايەلىنىڭ داۋسى ەمىس-ەمىس ەستىلەدى.
– كەتەردەگى سوزىنە قاراعاندا... شەكارانى ەكى جاق قايتا بولگەن دەي مە... سوندا اقشوقى ورىستار جاعىنا قاراپ كەتكەن بە...
ەكىنشى سوققى شۇيدەدەن ءتيدى. گۇرزىمەن ۇردى اياماي. قۇلاق ءتۇبى شىڭىلداپ، ەسى اۋىپ بارا جاتقانىن سەزدى. ءتۇپسىز تۇڭعيىققا وزىمەن ءبىر ءسوز كەتىپ بارا جاتتى. سوڭعى ءسوز. «اقشوقى ورىستار جاعىنا قاراپ...».
جانارىندا جالعىز سۋرەتتىڭ سۇلباسى قالدى. اقشوقىنىڭ سۋرەتى. سوڭعى سۋرەت...