«نۇر وتان»، «اق جول»، «ازات»، جسدپ پارتيالارى،

«سامۇرىق-قازىنا» ۇاق» اق، «قازەنەرجي» قاۋىمداستىعى،

 «اتامەكەن» ۇكپ، قازاقستان حالىقتارى اسسامبلەياسى،

قر ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسى، جازۋشىلار وداعى،

قارجىگەرلەر، تاۋەلسىز كاسىپكەرلەر، رەكتورلار

قاۋىمداستىعىنىڭ باسشىلارىنا

ءۇش تۇعىرلى تىلگە بايلانىستى ەلدەگى پارتيالار، قوعامدىق ۇيىمدار جانە زيالى قاۋىم وكىلدەرى (بۇدان ارمەن ۇيىمداستىرۋ القاسى) جازعان (№ 1/638, 30.06.2016ج.) اشىق حات «اباي»، «قامشى» سايتتارىندا جاريالانعان ەدى. سول حاتقا «سامرۇق-قازىنا»، «اتامەكەن» ت.ب. قول قويماپتى دەگەن الىپ قاشپا ءسوزدى «ۇلت» سايتى جاريالاپ وتىر.

ۇيىمداستىرۋ القاسىنىڭ اكتسيالارىن 2012 جىلدىڭ قىركۇيەگىنەن باستاپ ۇيىمداستىرار الدىندا بارلىق ۇيىمداردىڭ باسشىلارىنا ەلدە ادام كاپيتالى، مادەنيەت جانە مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتىپ، ينتەللەكتۋالدىق ۇلت قالىپتاستىرۋ باعىتىندا كۇش بىرىكتىرۋ قاجەتتىگى تۋرالى حات جازىلدى. «نۇر وتان»، قحا باستاعان بۇل توپ قر عالىمدار قاۋىمداستىعى، «جاس الاش» گازەتىنىڭ رەداكتسياسى ت.ب. قوعامنىڭ بارلىق سالاسى مەن ەلدەگى بارلىق ۇلتتاردىڭ وكىلدەرىن بىرىكتىرىپ، ياعني كوزقاراستارى ءارتۇرلى بولعانمەن، ءبىر مۇدە، ءبىر ماقساتقا قىزمەت ەتەتىن ۇيىم بولىپ قالىپتاستى. بۇل توپقا بىرىككەن ۇيىمداردىڭ ءتىزىمى 2012 جىلى قازان ايىندا «پرەزيدەنت جانە حالىق» گازەتىندە جاريالاندى.

بۇل ۇيىمداردىڭ كەلىسىمدەرىن العاننان كەيىن وتكىزگەن جۇمىستار جانە جازىلاتىن ءار حاتقا قول جيناۋ مۇمكىن ەمەس بولعاسىن، ول ۇيىمداردىڭ باستاپقى كەلىسىمدەرىنىڭ نەگىزىندە جۇمىس ىستەي بەرەمىز دەپ ەسكەرتتىك. وعان ەشكىم قارسى بولماعاسىن جۇمىستى وسى ۋاقىتقا دەيىن سول باعىتتا جالعاستىرىپ كەلەمىز.

بۇل توپتىڭ العاشقى جۇمىسى - ۇكىمەتتە... بارلىق مەملەكەتتىك مەكەمەلەردە ىسقاعازدى قازاق تىلىنە كوشىرۋ اكتسياسى بولدى. ونى الدىمەن پرەمەر-مينيستر س.احمەتوۆ قولداپ، 22.11.13 جىلدان باستاپ ۇكىمەتتە ىسقاعازدارىن قازاق تىلىنە كوشتى دەپ جاريالادى. وسى باستامانى 6 وبلىس قولدادى.

02.02.13 ج. ەكىنشى اكتسيادا: 20 جىلدا مەملەكەتتىك تىلدە ءبىر وقۋلىق نە مونوگرافيا جازباعان ۋنيۆەرسيتەتتەردى ءۇش اي ىشىندە جابۋ تۋرالى ۇكىمەتكە تالاپ قويىلدى. سول جىلى 46 ۋنيۆەرسيتەت ىقشامداۋ باعدارلاماسى بويىنشا قىسقارتىلدى.

2013 ج. ماۋسىمداعى اكتسيادا 7 ماسەلە، ونىڭ ىشىندە رەسپۋبليكاداعى جەتىم بالالار ۇيلەرى، ورىس جانە ارالاس مەكتەپتەردەگى قازاق ءتىلىن وقىتۋ جاعدايىنان باستاپ، حات اينالىمىنىڭ 80% ورىسشاعا جەتكەن پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ ءتىل ماسەلەسىن زاڭعى سايكەستەندىرۋ ت.ب. ماسەلەلەر كوتەرىلدى. وسى اكتسيادا كوتەرىلگەن بارلىق ماسەلەلەرگە بايلانىستى پرەزيدەنت اكىمشىلىگى جان-جاقتى مونيتورنيگ جۇرگىزىپ، ونىڭ قورىتىندىسى بويىنشا الماتى مەن استانا قالالارىنىڭ اكىمدەرىنە ەسكەرتۋ، قوستاناي وبل اكىمىنە سوگىس جاريالاندى.

ودان كەيىنگى ۇلتتىق كومپانيالارداعى مەملەكەتتىك تىلگە بايلانىستى ءبىر اكتسيادا كوتەرىلگەن ماسەلەنى ۋاقىتىلى ورىنداۋ ماقساتىندا «سامرۇق-قازىنا» ارنايى بۇيرىق شىعارىپ 19 فيليالىنا تاراتتى.

2013 جىلى تۋىسقان تۇرىك ەلىنىڭ جەتى باسشىسىنىڭ قۇزىرىنا جازعان حاتىمىز بەن، تۇرىك حالىقتارىنا ورتاق ءتىل قالىپتاستىرۋ، اقپاراتتىق جانە ەكونوميكالىق كەڭىستىك جاساۋ تۋرالى ۇسىنىستارىمىزدى تۇركيا، ءازىربايجان جانە قازاقستان ەلدەرىنىڭ باسشىلارى قولداپ، ونىڭ كەيبىر بولىمدەرى وسى كۇندەرى تۇرىك كەڭەسى ارقىلى ىسكە اسىپ جاتىر. 

وسى 3 جىل 8 ايدا وتىزعا جۋىق اكتسيا وتكىزىلىپ، وعان جاۋاپ رەتىندە رەسمي ورگانداردان 300-گە جۋىق، ارقايسىسى 1-25 بەتتەن حات كەلدى.  

سولاردىڭ ىشىندە 2015 جىلعى قر 2 اەس سالۋعا، كيىكتىڭ جاپپاي قىرىلۋىنا قارسى، سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس، 2016 جىلدى تمد ەلدەرىن دەموكراتيالاندىرۋ جانە تەررورمەن كۇرەس (سوفيا-دۋباي-پاريج–قازان-الماتى), 2016 جىل – 1916 جىلعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستىڭ 100 جىلدىعى، «جەلتوقسان-86-نىڭ» 30 جىلدىعى جانە تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعى اكتسياسىن ت.ب. اتاۋعا بولادى.

سونىمەن قاتار، «نۇر وتان» باستاعان بۇل ۇيىمداستىرۋ القاسى بۇۇ-دا (نيۋ-يورك، 2014), يۋنەسكو-دا (پاريج، 2015) ت.ب. قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ءيميدجىن كوتەرۋ ماقساتىندا بىرنەشە اكتسيا وتكىزدى. مىسالى، بۇۇ-دا «الاش» تاريحي-زەرتتەۋ ورتالىعى (ح.م.عابجالەلوۆ) وتكىزگەن «قازاقستان - ماڭگى ەل» اتتى شارادان كەيىن اقش، ءۇندىستان سباستاعان 23 ەلدىڭ ەلشىلەرى قازاقستاننىڭ باي تاريحىنا ءتانتى بولعاندارى تۋرالى ەستەلىكتەر جازىپ قالدىردى.

2016 جىلى ەلدەگى 10 ملن گا جەردى الىپ جاتقان رەسەيدىڭ اسكەري پوليگوندارىن جابۋ، تۇركسوي-دىڭ تولىققاندى جۇمىس جاساۋىن قامتاماسىز ەتۋ جانە «پروتون» راكەتاسىنىڭ 7 جارىلىسىنان بولعان زارداپتاردى جاھاندىق ەكولوگويالىق فورۋمدا تالقىلاۋ سياقتى ماسەلەلەردى بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى، يۋنەسكو ت.ب. ارقىلى شەشۋ قارالۋدا. 

جەر رەفورماسىنا ارنالعان 7 اكتسيا ءوتتى. 22.04.16ج. اكتسيادا ۇكىمەتكە، بۇگىنگى كۇنى قالىپتاسقان ەكونوميكالىق داعدارىس، جەر داۋى جانە ءبىلىم رەفورماسىن جەتىلدىرۋ ماقساتىندا قوعامدىق ۇيىمدارمەن بىرگە ءۇش ءتۇرلى كوميسسيا قۇرۋ تۋرالى ۇسىنىس جاسالدى. قازىرگى ۋاقىتتا جەر كوميسسياسى جۇمىس ىستەپ جاتىر.

سوڭعى اكتسيانىڭ (№1/638, 30.06.2016ج.) ماقساتى – ول ءبىلىم سالاسىنداعى رەفورماعا وڭ وزگەرىس ەنگىزۋ ماقساتىندا ۇكىمەتپەن بىرىككەن كوميسسيا قۇرۋ بولدى. سەبەبى، قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى ۇسىنعان رەفورماعا حالىقتىڭ 90%-عا جۋىعى قارسى. ونىڭ ۇستانىمدارى ۇلتتىق مەملەكەتتىڭ جانە «ماڭگى ەلدىڭ» ء(«بىر ءتىل، ءبىر مورال، ءبىر ءدىن، ءبىر مەملەكەت») ۇستانىمدارىنا كەرەعار. سونىمەن قاتار ء«تىل تۋرالى» زاڭعا دا قايشى. 1992 جىلى بۇۇ-عا مۇشە بولىپ كىرگەندە قازاقستانعا، «اۆتوريتارلىق رەجيمدەگى ۇلتتىق مەملەكەت» دەگەن انىقتاما بەرىلگەن. قازاقستان، مەملەكەت قۇرۋشى قازاق حالقىنىڭ نەگىزىندە قۇرىلعان ۇلتتىق مەملەكەت. ول مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ نەگىزى. ول تۋرالى ءبىزدىڭ عالىمداردىڭ جۇمىستارى الماتى، استانا، پاريج ت.ب. جەرلەردەگى عىلىمي كونفەرەنتسيالاردىڭ ەڭبەكتەردە جاريالانىپ، 2014 ج. ماۋسىمدا قر پارلامەنتى ءماجىلىسى مەن «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ بىرىككەن وتىرىسى (42 دەپۋتات قاتىستى) مەن «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ەكسپەرتتەر كەڭەسىندە (قازان، 2014ج.) ت.ب. باياندالدى.

جوعارىداعى حاتتا، ەلدە دايىندالىپ جاتقان رەفورمانى سىناۋمەن قاتار، ونىڭ ورنىنا الەمدەگى ەڭ ۇزدىك مامانداردىڭ قاتىسۋىمەن زاماناۋي تالاپتارعا ساي جوبا جاساۋ ۇسىنىلدى. 25 جىلدا اۋىسقان 18 ءمينيستردىڭ ارقايسىسى وزىنشە رەفورما جاسادى. بىراق، ولاردىڭ ەشقايسىسى ەلدىڭ كوڭىلىنەن شىقپاعاسىن ىسكە اسپاي قالدى. سەبەبى، ولاردىڭ ەشقايسىسى ەل مۇددەسىنە ساي، زاماناۋي جوبا ۇسىنا المادى. ونداي جوبا عاسىردا بىرەۋ عانا بولۋى مۇمكىن! مىسالى، وتكەن عاسىردىڭ باسىنداعى جاپونيادا جاسالعان جوبا "عاسىر جوباسى" بولا الادى. سوندىقتان، بۇل ماسەلەنى ءاتۇستى قاراپ، ساياسي ناۋقانعا اينالدىرۋعا بولمايدى. قازىرگى دايىندالىپ جاتقان رەفورمانىڭ نيەتى دە بۇرىنعىلارداي دۇرىس بولۋى مۇمكىن. بىراق، ونىڭ ىسكە اسىرۋ جولى قازاقتىڭ ۇلتتىق مۇددەسىنە ياعني ۇلتتىق مەملەكەتتىڭ تابيعاتىنا ساي بولماعاندىقتان، ول دامۋدىڭ ەمەس، قوعامداعى ءارتۇرلى داعدارىستاردىڭ سەبەبىنە اينالادى. مىسالى، بۇل رەفورما بويىنشا مەكتەپتە 1991 جىلعا دەيىنگى تاريح وقىلمايدى ەكەن. ال، تاريحىن بىلمەيتىن ماڭگۇرت ۇرپاق حالىقتى توبىرعا اينالدىرۋى مۇمكىن. ءوز تاريحىن بىلمەيتىن ۇرپاق ەشقاشان دا ۇلتتى ۇشپاققا شىعارمايدى. انا ءتىلى مەن تاريحى جوق ۇلت بولمايدى جانە سول تىلدە عىلىمى مەن تەحنولوگياسى ياعني ەكونوميكاسى دامىماعان ەلدىڭ دامىمايتىنى اكسيوما! وسىنى تۇسىنبەگەندەردىڭ رەفورما جاساۋى – ول قاسىرەت! ۇلتتىڭ، ەلدىڭ، مەملەكەتتىڭ قاسىرەتى! ونداي رەفورمانى توقتاتۋ كەرەك! الدىمەن بىزگە قانداي رەفورما كەرەكتىگىن ويلانىپ، ەلمەن، ماماندارمەن اقىلداسۋ كەرەك!

ۇيىمداستىرۋ القاسى 2012 جىلدان بەرى ەل ىشىندە جانە حالىقارالىق دەڭگەيدە ەلدىڭ ابىرويىن كوتەرۋدە جەكە مينيسترلىكتەر نەمەسە باسقالاي ۇيىمدار اتقارا المايتىن جۇمىستاردى ىسكە اسىردى. سول ءۇشىن، ونىڭ مۇشەلەرىنە العىسىمىزدى بىلدىرەمىز.

ءبىلىم رەفورماسى – ول ەكونوميكا مەن قوعامداعى رەفورمانىڭ نەگىزى بولعاندىقتان، ونى دايىنداۋعا بارلىق قوعام اتسالىسۋى كەرەك!

ەگەر، ۇيىمداستىرۋ القاسىنان شىعامىز دەيتىندەر بولسا، ونداي شەشىم اركىمنىڭ ءوز ەركىندە جانە ءبىز ونىمەن دە كەلىسەمىز. جوعارىداعى شارالاردى اتقارۋ بارىسىندا بيۋدجەتتەن نەمەسە وعان قاتىسقان پارتيا، كومپانيالاردان قارجىلاي شىعىن بولعان جوق.

ۇيىمداستىرۋ القاسىنان جەكە تۇلعالار مەن كەيبىر ۇيىمداردىڭ بەلگىلى كەزەڭدە (باسشىلارى اۋىسادى، ساياسات وزگەرەدى ت.ب.) شىعىپ جاتۋى زاڭدى قۇبىلىس. بىراق، ودان، ونىڭ باسىندا قالىپتاسقان ساياساتى مەن ۇستانىمى وزگەرمەيدى. جۇمىس جالعاسا بەرەدى.

جانۇزاق اكىم،

ۇيىمداستىرۋ القاسىنىڭ كوورديناتورى

Abai.kz