تۋعان جەرگە كىندىگىمەن بايلانعان ادامدار بولادى.   مۇحامەتساپا سولاردىڭ سويىنان.  قازاق ادەبيەتىندە جەتىسۋ تاۋلارىنىڭ تۇتاس ءانسامبىلى مەن پولوتنوسىن جاساعان ۇلى ەپيك – ءىلياس جانسۇگىروۆ دۇنيەگە كەلگەن ولكەدە تۋىپ وسكەن ول – ايگىلى اقسۋ بويىنداعى تامىلجىعان تابيعاتقا عاشىق. «قازىر اۋىل اعاسى اتانىپ قالسام دا  تاۋ تاسىمنىڭ سىرى مەن قۇپياسىنا ءالى قانىپ بىتكەن ەمەسپىن» دەيدى ءوزى.

بالاساز

بەسسالا  ەتەگىنە بويلاي قونعان

شىلىكتىنىڭ تالدارى بولعان ورمان.

باستاۋلاردان باستالعان بۇرىم - بۇلاق

بۇيەندى* ارنا جاساپ وزەن قىلعان.

 

جۇرەكتىڭ  كۇنگەيلى  جاق ءتور  بەتىندە

تۇرادى جۇرەك تاۋى  جەل  وتىندە.

قاپالدان ەسىلگەندە ءبىر جىلى جەل،

قار  تۇرماي  بۇرقىرايدى ءشوپ  بەتىندە.

 

سىلاڭداپ اققان تومەن تاستى بۇيەن،

تۇيەدەي تاستى الىپ قاشتى بۇيەن.

اعاتىن كۇندىز – كۇمىس، تۇندە التىن بوپ

كەرەمەتىن  كورسەتكەن  باستى بۇيەن.

 

بالاسازعا جالعانار شىبىنتايى

اشۋشاڭ ودان ارى جىندىسايى.

قىزىل مەن تەسىكتاستان  وزەن  قۇلاپ،

قۇس قاناتى سۋىلداپ ءبىر تىنبايدى.

 

جايلاۋىن بالاسازدىڭ  كوپ  جىرلادىم

تامسانىپ ءار تاسىنا تال قارمادىم.

شامامنىڭ جەتكەنىنشە جىرعا  قوستىم

ولكەمنىڭ بەل-بەلەسىن،   تاۋ  قىرلارىن.

 

جەر شالعاي،  شاعىن اۋىل تۇرعان  مىنا،

تاستارىن قاپتاي باسقان  مۇك پەن قىنا.

تاۋ  ىشىندە  بۇيىعى،  بەيعام جاتقان،

بالاساز بال بوبەكتەي  قاپتى  تىنا.

 اششىبۇلاعىم

اياداي التىن ۇيام  اششىبۇلاعىم،

سەن مەنەن ءان سۇراعىن، جىر سۇراعىن.

وزىڭدە تۋىپ ءوسىپ ەسەيسەم دە،

بىلمەيتىنىم بار ەكەن،  كوپ  سۇراعىم.

 

مىنا  جەردە  نە  بولعان،  انا  جەردە؟

نە قالعان مىنا سايدا، مىنا وردە؟..

دەيتىن سۇراق كوكەيدى  كوپ  تەسەدى:

مىنا تۇرعان  نە  قىستاۋ  تۇرعان  توردە؟

 

اۋىلىمنىڭ  ساي- سالا  جىڭعىلدارى،

ءبىز  بىلمەيتىن ۇڭعىل مەن  شۇڭعىلدارى.

ات  قويىلعان  باياعى  باستاۋ  بەلگە

وزگەرگەن  جوق  ءالى دە شىڭ  قۇزدارى.

 

مۇزدىبۇلاق، قويانكوز،  ارشالى  دەپ،

باقالى، تۇرسىنتورە، تىلەۋكە بەت.

وتسە دە قاناشا ۋاقىت، قانشا زامان،

ەستىمەدىم ءبىر جاڭا  ات قويىلدى دەپ.

 

ءبىزدىڭ  قازاق  ات قويعان  تاۋ  مەن  تاسقا

اسپان قورا، قىز ەمشەك، جامباس تۇما.

ارشالى شاڭىراقپەن قول الىسىپ،

الاتاۋ سارىتاۋمەن بولعان قۇدا.  

 

اششىبۇلاق، ەلىڭ جومارت،  جەرىڭدە - قۇت

بىرلىگى  اجىراماس ەسىڭدە  تۇت.

مەن  ءوزىم  اۋىلىمدى ماقتان  ەتەم

ءبىر-ءبىرىن اش  قىلمايدى بولسادا  جۇت

 

جەرىمىز  ورىن تەپكەن ارال  تۇبەك،

ۇقساستىق بار قاراشى  بەينە   جۇرەك*.

 توپىراعىنا ءتاۋ ەتىپ، كەلگەن-كەتكەن،

دۇعا وقىپ اتتانار تىلەك تىلەپ.

 قوبدالى ساي

 سارىتاۋدىڭ  ناق  باسىنان  باستاۋ  الىپ

بويىنا مالعا جايلى  قىستاۋ  سالىپ

تومەن  قاراي سوزىلىپ   قوبدالى  ساي

تىك  جاقپار  تاس ەكى تاۋدى  تۇر عوي  جارىپ

 

ار  جاعى  بۇرالاڭدى ۇلكەن  اڭعار

تاۋلارى   سونشا  بيىك  ەمەس  زاڭعار

ارعى  سارىتاۋ  بەرگى  سارىتاۋ  شەكاراسى

قوبدالى ساي  ەكەۋىنە  بولعان  باعدار

 

تومەنىرەك  سارىتاۋدىڭ ەتەگىندە

تار  كەزەڭ قوبدالىنىڭ كەتىگىندە

مامىردىڭ  مەيرامدارىن قارسى الۋشى  ەك

ءدال  وسى  قوبدالىنىڭ  ەتەگىندە

 

ورتادا اسەم  تۇرعان ارال   توبە

شۇعىنىق، راۋعاشتى  شىعا تەرە

اۋىل ەل، بالا  بولىپ  ءماز  بولۋشى ەك

سامال  جەلى قارسى الىپ بەتتى  وبە

 

بيىكتەن  اۋىل  ەلگە  قارايمىز  ءبىز

شىعادى بۇل  بيىككە سوقپاقتى ءىز

تومەندە اسىر  سالىپ  دوپتى قۋىپ

سۋ شاشىپ، بالا بولىپ وينايمىز ءبىز

 

قوبدالىدان اعادى  شاعىن  بۇلاق

قۇرعاقشىلىق  جىلى قالادى  سۋى  قۇرىپ

وسى  شاعىن  اعاتىن   بۇلاق  سۋى

جوتا  ەلىن  سۋلاندىرىپ تۇر  عوي جىرعاپ.

 

قوبدالىنىڭ  ەكى  بەتى  قالىڭ  شيە

تالاسۋشى ەك  ءار  بەتكە  بولىپ يە

بۇزاۋ  باعىپ  بەتكەيىمەن  توسكەيىنە

جالاڭ  اياق  جۇرگەن   بىزگە،  بولعان  كيە

 

ءوتتى وزىڭدە  بوزبالا، بالالىق  شاق

تالاي  قىزىق بۇل  جەردە وتكەنى  ناق

ء بىز جۇرگەن  جىلعا  سۋ  مەن ىزدەر سوقپاق

ەلەس پە ەلەستەرى  بالالىق  شاق

 

قوبدالى ءوتتى وزىڭدە   تالاي قىزىق

بولعان  جوق جامان  ادەت ويلار  بۇزىق

سەيىلدەپ  قايتقان  مىنە  بار  بوزبالا

تاسىڭا  سالىپ  ءجۇر عوي  اتپەن  سىزىق

 

كۋاسى  بولدىڭ  تالاي  ماحابباتىڭ

كورسەتتىڭ  قۋانىشىن  شاپاعاتتىڭ

سىرلى  ءسوز، سىرلى سەزىم  ءبىر  بولىسكەن

قوبدالى اينالدىڭ  بولىگىنە  ادامزاتتىڭ

 

وزىڭدە  تالاي  قۋانىش  قىزىق  ءوتتى

قوس عاشىق وزىڭە  ايتىپ  سىرىن  شەرتتى

ءۇي بولىپ، بالالى  بوپ  مىنە قارا

باسىڭا  بالاسىمەن  تاعى  كەپتى.

 قاراسۋ

جۇلدىزبەكتەن جوعارى  باستاۋ  الىپ

قامىس، قوعا باسىڭا  جاستاي  قالىپ

تومەن  قاراي ءىز  سالىپ جىلجىپ  ەدىڭ

قاينار بۇلاق  قوسىلدى  قوستاي  قالىپ

 

بويىڭدا  ادىم  سايىن  ءبىر- ءبىر تۇما

اعىپ  جاتىر قوسىلىپ جاردى  قۋا

ءار باستاۋدىڭ وزىندىك  دامدەرى  بار

سارايىڭدى اشادى، ىشسەڭ  داۋا

 

ءبىر  تۇما جالبىزى  مول  مايلى دەيمىن

ال ءبىرى جەڭىل وتە  جايلى  دەيمىن

ءبىرىن  ىشسەڭ سارايىڭ  اشىلعانداي

ىشىندەگى كەتەر  مىنە  قايعىڭ  دەيمىن

 

قاسيەتىن  تۇمانىڭ  ىشكەن  بىلەر

ال، بىرەۋى جاي سۋ دەپ  كوزگە  ىلەر

بۇل  تۇمانىڭ  قادىرىن  قاسيەتتەرىن

سورتاڭنىڭ  سۋىن  ىشكەن  جاقسى بىلەر

 

قاينار بۇلاق، تۇما  باستاۋ  قادىرلىسىڭ

ءوزىڭدى  قۇرمەتتەيدى قادىر  كىسىڭ

ءوزىڭنىڭ  بۇلاعىڭنىڭ  كوزىن  اشىپ

شورىلداتىپ قويادى  جاقسى كىسىڭ

 

مەن  ءار  كەزدە، ءار ۋاقىتتا  بايقاپ جۇرەم

بۇلاق   كوزىن  اشقاننىڭ  مەن دە  ءبىرى ەم

بىراقتا  نۇسىپبەكتىڭ  جاساعانى

ول اشقان  قاينارلاردى  مىڭداپ  كورەم

 

باسىنا تال  ورناتىپ، سۋ  قۇيادى

جوعارىراق  باسپاسىن  دەپ  مال  تۇياعى

تاڭعى  ازاندا  بەلۋاردان  شەشىپ  تاستاپ

ۇستىنە  بۇلاق سۋدان  سۋ  قۇيادى

 

بار – جوعى  1-2 شاقىرىم  جەر

تۇما  سۋ حالىقىڭا  شيپاڭدى  بەر

وسى بۇلاق  قايناردان  باستاۋ  العان

قارا سۋ  اۋىل  ەلدىڭ  سىڭارى  دەر

 

بويىڭدا قىسى،  جازى  بالىعى  مول

قىستاعان  قاراسۋدا  ۇياسى  مول

حان  بالىعى  دەگەن  بۇل  ءتاتتى  بالىق

تۇنىق  سۋدا  قاراساڭ قاراسى  مول

 

مىنە بۇل كىپ-كىشكەنە  وزەن  بۇلاق

بويىندا تاۋسىلمايتىن  شوپپەن  قۇراق

الا  جاز  بۇزاۋ  تورپاق، اۋىل  قويى

بويىنان  ەشۋاقىتتا  كەتپەر  جىراق.

 

بۇيەن – كوركىسىڭ  سەن  سۋىقسايدىڭ

 

بۇيەننىڭ  وڭ  جاق، سول  جاق  قاپتالىندا

كورىنەر  قىز-  ەمشەكتىڭ  شاتقالىدا

بۇيەن  بويىن  جاعالاي  قونعان  اۋىل

وزىڭە  كورىك  قوسار  كوك  تالىدا

 

وزەن  بويى قىمىزدىق  تالدى  بۇتا

سۋ  گۇرىلىن  جىبەرمەي  جاتىر  جۇتا

الۋان ءتۇرلى  قوي  تاسى  سىرتقا  شىققان

بۇلاڭ  قاعىپ  وينايدى  بالىق  زىتا

 

وزەن  سۋعا  بەرىپ  تۇر اسەم  كورىك

بىرەر  جىلدا شىعار  دەيمىن سۋعا  ورىك

سوناۋ  جىلعى  تاسقىننان  پايدا بولدى

وزەن  سۋعا ەگىز  بوپ اعاش  بەرىك

 

بالا  كەزدە  بۇيەن  سۋ  تاقىر  بولعان

بالالار  كەپ  دوپ  تەۋىپ  قاقپا  قۇرعان

قىزىلجاردان  تومەن  قاراي  كوزدى  سالساڭ

بارلىق  جارلار  كورىنەتىن  بۇيەن جىرعان

 

ەندى  مىنە  نۋ  جىنىس  تالدى  ورمان

بۇيەن  سۋعا بوپ  جاتىر   ءوزى  قورعان

سۋدىڭ  بويىن  جايلاعان   بۇزاۋ  تورپاق

سۇيكەنەدى  جارعا كەپ  تاسقىن  ورعان

 

بۇيەن  بويىن  جايلاعان  اۋىل- ايماق

قاز – ۇيرەگى  بۇيەندى  جۇرعوي  جايلاپ

بالا- شاعا تاس  قالاپ  ءيىرىم  جاساپ

سۋعا  ءتۇسىپ، ءماز  بولار ءشاشىپ  ويناپ

 

بۇيەن  وزەن  سۋىقسايعا كورىك  بەرگەن

كورگەن  ادام  بويىنا  جەرىك  كىرگەن

جاعالاساڭ  وزەن  سۋ  قورەك  دەيدى

بولىنبەسىن دەيمىن  مەن  سۋدان ىرگەڭ

 

بولىنبەسىن، ەي حالقىم، سۋدان  ىرگەڭ

وۋ باستان اق  ادامزات سۋمەن  بىرگەڭ

سۋ مەن  جارىق، جىلىلىق، اۋامەنەن

بولىنبەسىن  ەشقاشان  بۇدان  ىرگەڭ

 

مىنە، بۇيەن از  عانا  كورىنىسىڭ

بولىپ جاتقان بويىڭداعى  جالپى ءىسىڭ

بۇيەن  وزەن، سۋىقساي  حالقىم ەلىم

ساعان  كورىك، ساعان  سۋرەت  سونى  ءتۇسىن

 

سۋ جاعالاۋ  تابيعات  اياسىندا

كاۋسارلارىن وزىڭنەن  اياسىنبا

دەم الساڭ  سەن، تال  جاعالاپ، سۋدى  بويلاپ

كوگالدى، تالدى  ويپاڭ  ساياسىندا

 

كەرەمەت ءبىر  قۇيىلمايما  بويعا  جىگەر

كوڭىلىڭدى كوك  دونەنمەن  ەرتتەپ  جىبەر

وزەن  سۋدىڭ سوقپاقتى  تار جولىمەن

شارلاسىن،بىرگە  شارلا، ەرسەڭ  ەگەر

 

بۇيەن- وزەن، سۋىقسايدىڭ  ءاندى  ايماعى

بىرىككەن  بۇيەندەردىڭ بال قايماعى

ءوزىڭدى  انگە  قوسىپ، جىر – جىرلاعان

كوركىڭە، جوق، ەلىڭنىڭ  ەش  تويماعى

 

كۇندەلىكتى كورگەن  جاندار ءمان  بەرمەيدى

بۇيەن – سۇلۋ دەگەنە قول  سەرمەيدى

وزىڭدە  باردىڭ دەيدى  قادىرى  جوق

بار - جوعىن  كەيبىر  جاندار  ەلەمەيدى    

 

ءارلى  بۇيەن، سىرلى بۇيەن، ءنارلى  بۇيەن

قادىرلىسىڭ، قاستەرلىسىڭ، باستى يەم

سىلدىرلاپ ءبىر- بىرىنە  جەتە المايتىن

تاسقا  سوعىپ  سەكىرگەن  تولقىن  كيەڭ.

 

«ولەڭ - ءومىر»

 

ولەڭ جازدىم ارتىم دا مۇرا قالسىن

ولەڭ  سەندە ويلايمىن  قۇبا تالسىڭ

ءار بۇرشاقتان شىعاتىن، جاپىراقتار

ءار شۋماقتا اقىندار سەنەن السىن

 

ولەڭ، ءوزىڭ ۇلپاسىڭ، اپپاق قارسىڭ

ورنەك سالعان اينەككە  قىراۋ  قارسىڭ

ولەڭ ءسوزى اپپاق  قار جەردى  جاپقان

جاپالاقتاپ كوكتەن جاۋعان  شۋماقتارسىڭ

 

ولەڭ ءوزىڭ  گۇلبايشەشەك  كوكتەم  ءانسىڭ

ناۋرىز  ءانسىڭ، ءساۋىر سۇلۋ ءارى  ءسانسىڭ

مامىردا  القىزىل  گۇل جىر شۋماق  بوپ

كوكتەم  كۇن  اسەم  جىرعا ارقاۋ  ءتانسىڭ

 

جىل مەزگىل  ءاربىر  كۇنىڭ انگە  كەرەك

جىرلاردى  جالعاستىرار ۇيقاس جەلەك

قيىننان قيىستىرىپ  ءۇن  قوساتىن

ءاربىر كۇنىڭ، جىل  مەزگىلى، سەنىڭ  دەمەك

 

اقىندا سەنەن قۋات كۇش الادى

ءاربىر  كۇنىڭ ول  ماعان جىر  ساباعى

ءوزىڭنىڭ ىلىمىڭنەن ءبىلىم الام

ءار كۇنىڭ بولەك- بولەك بار سالماعى

 

تۋادى قۇبىلىستاردان نەبىر  ولەڭ

وي ساناڭ وي  ىزدەيدى  ويلاپ  تەرەڭ

ويىڭدى  تىڭنان تەرەڭ  وي  وياتىپ

جاۋلاپ  الار  ءسوز  شۋماق  بويدى  بەلەڭ

 

سوزدەر  كەتسىن اق جاۋىن وي  سىركىرەپ

ۇيقاس ويلار كوبەيسىن ءبىر  دۇركىرەپ

ساناداعى  وي  سەزىمدە نايزاعاي بوپ

ساتىر – سۇتىر بوپ كەتسىنشى كۇن  كۇركىرەپ

 

سوندا  جاقسى جىر  مەن ولەڭ  شىعادى

اسىپ  تاسار جىردىڭ  قاينار بۇلاعى

قاراڭعى ەمەس جاپ- جارىق بوپ  اينالاڭ

ەستى بلىپ شىعار جىردىڭ شۋماعى

 

وسىلاي ءبىر جاقسى- جاقسى جىر  جازىپ

جىر مايەگىن ءتۇرتىپ- ءتۇرتىپ ءجۇر  جازىپ

تەرەڭ  ويلى اسەم  سوزدەر  جىيناعان

بويىڭا  ءوزىڭ ءنار قىپ جىينا، بۇل ازىق

 

ولەڭ دەگەن جىر  الەمدە نۇر  قازىق

ولەڭ ءسوزى  جاتىق  بولسا  جىر  جازىق

تۇسىنبەيتىن  ويى  بولەك  ولەڭدى

كەيبىرەۋلەر  ولەڭ  قىلىپ  ءجۇر  جازىپ

 

نە ءماتىن جوق، نە ماعىنا،  نەۇيقاس

ونداي  جىرعا سانا قارسى، بولار قاس

ونداي  جىرلار ومىرشەڭ ەش  بولمايدى

نە جىلۋ  جوق، نە قىزۋ  جوق، قارا  تاس

 

جازبا  ولەڭ  كوزدىڭ مايىن  تاۋىسىپ

ويىڭ جۇرەر جايداق ويمەن قاۋىشىپ

اق قاعازعا قالام  كەتەر  جورعالاپ

ولەڭ  ءسوزدىڭ  بۋىندارى اۋىسىپ

 

جاقسى  ولەڭ ۇرپاقتارعا ميراس  ول

جاقسى  ويدا  بولماس دەيمىن قيعاش  قول

وتكىر ويمەن  سىرلى  سەزىم  ۇيقاسى

جامان ويمەن ءبىر  ارناعا سىيماس ول

 

ولەڭ دەگەن مەنىڭ دەنەم وي  سانام

ولەڭ ءسوزدىڭ ماعىناسىنان  سىر باعام

ولەڭ  سەنى   جازباس بۇرىن  نەشە  كۇن

شارتاراپقا  وي جىبەرىپ ويلانام

 

تەڭەۋ ىزدەپ، جالعاۋ ىزدەيمىن جىر  ساعان

نىق تۇرسىن دەپ تايماسىن دەپ  جىرتاعام

جىر  قۇدىرەتى، ءسوز قۇدىرەتى  ۇندەس بوپ

كوتەرىلەر اسەم ولەڭ جىر باعاڭ

*بۇيەن - وزەن اتى

*جۇرەك - تاۋ اتى

مۇحامەتساپا قاۋىسوۆ

اششىبۇلاق اۋىلى

اقسۋ اۋدانى

الماتى وبلىسى

Abai.kz