قر باس پروكۋرورى جاقىپ اسانوۆتىڭ،

الماتى قالاسىنىڭ اكىمى

باۋىرجان بايبەك مىرزانىڭ نازارىنا!

اشىق حات

ءبىز 2014-جىلى 11-قازان كۇنى الماتى قالاسى، فادەەۆ ك-ءسى بويىنان جەر ءۇي ساتىپ العان ەدىك. ءۇي قۇجاتتارى تولىق. الايدا، ارادا 3 اي وتكەندە الماتى قالاسى «توسپا سۋ» مەملەكەتتىك   كوممۋنالدىق كاسىپورنىنىڭ ء(ارى قاراي-«توسپا سۋ») ادامدارى كەلىپ، بۇل ءۇي قىزىل سىزىق ۇستىنە ورنالاسقانىن ايتتى. سوندا قالاي؟! ءۇي قۇجاتتارى قالاي بەرىلگەن؟! ءۇي قۇرىلىستارى 1974 — 1999 جىلدارى ارالىعىندا سالىنعان. «توسپا سۋ» بۇرىن قايدا قاراپ قالعان؟!  مىنە، سودان بەرى ايتىس، تارتىس. اقىرى «توسپا سۋ» 2017 جىلى 20-قاڭتاردا بىزگە تيەسىلى جەر تەلىمىندەگى كارىز قۇبىرى جەلىسىن ءوز كۇشىمىزبەن باسقا جاققا شىعارۋىمىزدى تالاپ ەتىپ، الاتاۋ اۋداندىق سوتىنا مەنىڭ ۇستىمنەن ارىز ءتۇسىردى. قازىر وسى ءىس بويىنشا سوت ءىسى ءجۇرىپ جاتىر.  ال، «توسپا سۋدىڭ» ارىزىندا زاڭعا قايشى مىناداي قۇقىق بۇزۋ فاكتىلەرى ورىن العان.

1. ەڭ اۋەلى بۇل ارىز مەملەكەتتىك تىلدە جازىلماعان.

1). بۇل مەنىڭ انا ءتىلىمدى اياق استى ەتىپ، مەملەكەتتىك ءتىلدى قورلاۋ، مەملەكەتتى، قر زاڭىن سىيلاماۋ.

2).مەنىڭ ورىسشا شالا ساۋاتتىلىعىمدى پايدالانىپ، ءوز ەسەپتەرىن تۇگەندەپ الۋ ءۇشىن قاساقانا جاسالعان قىسىم دەپ بىلەمىن. ايتپەسە، ءۇي ايەلىمنىڭ اتىندا ەكەنىن بىلە تۇرا، سوتقا ورىسشا جاقسى بىلەتىن ايەلىمدى بەرمەي، ارىزدى ورىس تىلىندە مەنىڭ اتىما جازۋىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟!  

3). انا ءتىلىم – ارىم. ال، بۇلار ارىمدى تاپتاپ، ورالمان دەپ وتقا سالماق.  

 2. ارىزدارى شىندىققا جاناسپايدى.

 «2016-جىلدىڭ 31-قاڭتارىندا ينجەنەرلىك كوممۋنيكاتسياسىن تەكسەرۋ بارىسىندا «توسپا سۋ» يەلىگىندەگى كارىز قۇبىر جەلىسى ورنالاسقان فادەەۆ، 26 مەكەن-جايىندا قر زاڭىنا قاراما-قايشىلىقتى تاپتىق» – دەيدى دە، ءبىزدىڭ 20.07.2015 جىلعى جازعان وتىنىشىمىزگە 31.07.2015 جىلى بەرگەن جاۋاپتارىن  جازعان ارىزىمەن بىرگە سوتقا تاپسىرعان. بۇدان باسقا حاتتاردىڭ بارىندە ولاردىڭ وسى كارىز قۇبىر جەلىسىنىڭ جاي-جاپسارىن بۇرىننان بىلەتىنى ايقىن كورىنىپ تۇر. ءبىز بۇل ءۇيدى 11.10.2014-جىلى ساتىپ الدىق. ال، «توسپا سۋدىڭ» ءبىز وسى ءۇيدى ساتىپ الاردان 2 جىل 7 اي،  (وزدەرى 31.01.2016 جىلعى «انىقتاعان زاڭسىزدىقتان» 3 جىل 10 اي) ىلگەرى بۇرىنعى مەنشىك يەلەرىنىڭ اتىنا 2012-جىلى 15-ناۋرىزدا جازعان اكت قولىمىزدا تۇر. وسى ايعاقتىڭ ءبارى «توسپا سۋدىڭ»  سوتقا جالعان كۋالىك بەرگەنىنە دالەل.   

 «توسپا سۋ» سوتقا ارىزبەن بىرگە تاپسىرعان قۇجاتتارىنىڭ اراسىندا، كارىز قۇبىرى جەلىسىنىڭ جوبا كارتاسى بار. ءبىزدىڭ قارسى پىكىرىمىزدى بىلگەن بويدا، سول كارتانى ءوز مۇددەلەرى ءۇشىن قايتا وزگەرتكەن. (دالەلى قولىمىزدا).

  3. «توسپا سۋ» وزبىرلىق كورسەتىپ، بالالارىمىزدىڭ قۇقىن تاپتاپ، وتباسىمىزدىڭ شىرقىن بۇزىپ وتىر.

ء بىز 2016-جىلى 9-ناۋرىز كۇنى ءۇيدىڭ بۇكىل قۇجاتتارىن الىپ، بالا-شاعامىزبەن قوسا ءبىر ءۇيلى جان «توسپا سۋدىڭ» باس ديرەكتورى (ول كەزدە باس ديرەكتور مىندەتىن اتقارۋشى بولاتىن) ن.جاربولوۆقا باردىق. كوپ بالالى وتباسى ەكەنىمىزدى، بولىپ جاتقان جايدى ايتتىق. ەگەر، ءبىزدىڭ يەلىگىمىزدەگى قۇرىلىستى سۇرگىزەمىز دەسەڭىزدەر، بىزگە ماتەريالدىق شىعىندى تولەپ، سۇرگىزىڭىزدەر دەپ قۇجاتتارىمىزدى كورسەتتىك. بالالاردىڭ قۇقىن تاپتاماۋدى وتىندىك. بىراق، ن.جاربولوۆ قۇجاتتارىمىزدى ءبىر قاراپ كوردى دە، ءبىز سەندەرگە كوك تيىن تولەمەيمىز، وزدىكتەرىڭنەن سۇرگىزۋگە كەلىسپەسەڭدەر سوتقا بەرەمىز. جارايدى، سوتقا جاي ءبىر وكىلىمدى جىبەرە سالايىن، ەگەر سوت اقشا تولە دەسە، قانشا بولسا دا بەرەيىن. بىراق، سوتتا ءسوزسىز ءبىز جەڭەمىز دەپ كەۋدەسىن كەردى.    

بالا قۇقى تۋرالى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باس اسسامبلەياسى 1989 جىلعى 20 قاراشادا قابىلداعان كونۆەنتسياسىنىڭ 3-باپ، 1-تارماعىندا: «... مەملەكەتتىك نەمەسە جەكە مەكەمەلەردىڭ، سوتتاردىڭ، اكىمشىلىك نەمەسە زاڭ شىعارۋشى ورگانداردىڭ قابىلداعانىنا قاراماستان، بارىندە دە ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە بالانىڭ مۇددەلەرىن بارىنشا تولىق قامتاماسىز ەتۋگە كوڭىل بولىنەدى»،  – دەپ كورسەتىلگەن. وسى كونۆەنتسياعا قاتىسۋشى ەلدەردىڭ ءبىرى رەتىندە ەلىمىزدىڭ 2002 جىلى 8 تامىزداعى قابىلداعان قر «بالانىڭ قۇقىقتارى تۋرالى»، №345 زاڭىنىڭ 6-بابى، 2-تارماعىندا:«بالالار مۇددەسiن كوزدەيتiن مەملەكەتتiك ساياسات مەملەكەتتiك ورگاندار قىزمەتiنiڭ باسىم سالاسى بولىپ تابىلادى»، – دەپ ايقىن جازىلسا، وسى 2-تارماقتىڭ 1-تارماقشاسىندا:«بالانىڭ قۇقىقتارى زاڭ تۇرعىسىنان قامتاماسىز ەتىلەدى»، دەلىنگەن. ال، وسى زاڭنىڭ 45-بابىندا:  وسى زاڭدى ورىنداۋ كەزiندە داۋلاردى شەشۋدiڭ سوت ءتارتiبi: «...قر زاڭدارىندا بەلگiلەنگەن تارتiپتە، بالانىڭ دەنساۋلىعىنا، مۇلكiنە كەلتiرiلگەن زياندى، سونداي-اق مورالدىق زياندى وتەۋ تۋرالى تالاپ ارىزبەن سوتقا جۇگiنۋگە قۇقىلى» ەكەنى ايتىلسا، وسى زاڭنىڭ 50-بابى 1-تارماعىندا: «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بالا قۇقىقتارى تۋرالى زاڭدارىنىڭ بۇزىلۋىنا كiنالi ادامدار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭ اكتiلەرiنە سايكەس جاۋاپتى بولادى», – دەپ جازىلعان.  ال، «توسپا سۋدىڭ» باسشىسى حالقارالىق كونۆەنتسياعا، قر زاڭ اكتىلەرىنە قارسى قادام جاساپ، بالالارىمىزدىڭ قۇقىن تاپتاپ وتىر.

4. كوزدەگەن ويلارىنا جەتۋ ءۇشىن، بىزگە اشىق جالا جاۋىپ وتىر.  

جازعان ارىزدارىندا: «قالالىق كارىز جۇيەسىنىڭ د=150مم ۇستىنە تۇرعىن ءۇي تۇرعىزىلعان. قاۋىپ-قاتەر تونگەن جاعدايدا ونىڭ الدىن الۋ، قالپىنا كەلتىرۋ، جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە ەش مۇمكىندىك جوق... »، – دەيدى.

 1). ءبىز وسى ءۇيدى 2014-جىلى ساتىپ العانىمىزدى جوعارىدا ايتتىق. ال، بۇل جەردەگى سالىنعان قۇرىلىستىڭ بارلىعى الدى 1974-جىلى، سوڭى 1999-جىلى سالىنعان. ونىڭ ءبارى ءۇي قۇجاتتارىندا تايعا باسقان تاڭباداي ايقىن جازۋلى تۇر. بۇل قۇرىلىستاردىڭ بىردە-ءبىر كىرپىشى ءبىزدىڭ قولىمىزبەن قالانباعان.

2). «قاۋىپ-قاتەر تونگەن جاعدايدا ونىڭ الدىن الۋ، قالپىنا كەلتىرۋ، جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە ەش مۇمكىندىك جوق»،  – دەگەن سوزدەرى تىپتەن قيسىنسىز. ءبىزدىڭ قاقپا ەش ۋاقىتتا جابىق تۇرعان ەمەس. ال، كارىز قۇبىر جەلىسىنىڭ اشىق نۇكتەسى كەدەرگىسىز كورنەۋ جەردە تۇر.  

5. بۇل ادام ءومىرىن قاتەرگە قالدىرىپ، اياق استى ەتۋ. 

 سوندا وزدەرى ىستەۋگە ءتيىستى كارىز جەلىسىن شىعارۋ جۇمىستارىن بىزگە ىستەتىپ، ۇڭىرەيگەن جەلى ورنىندا قالعان قاتەرگە تاعى دا ءبۇتىن ءبىر وتباسىنىڭ تاعدىرىن تاستاپ كەتۋ «توسپا سۋعا» تۇككە تۇرعىزىز ۇساق ءىس سياقتى.  

6. «توسپا سۋدىڭ» بىزگە تاعىپ وتىرعان ايىپتارى ءوز جاۋاپكەرشىلىكتەرىن وزگەنىڭ موينىنا قيسىنسىز قيىپ سالۋ. «توسپا سۋ» جۇمىسقا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراماعان. سالىنعان قۇرىلىستا جولسىزدىقتىڭ بارىن بىلگەن بويدا، شارا قولدانباعان. وسى مەكەن-جايدا 28 جىل تۇرعان بۇرىنعى مەنشىك يەلەرىنىڭ ىسىنە كوز جۇما قاراپ كەلىپ، 1974 – 1999-جىلدار ارالىعىندا سالىنعان قۇرىلىستىڭ كومەسكىدە كورىنبەي جاتقان جەر استى جەلىسىن بىلمەي، بۇل ءۇيدى 2014-جىلى عانا ساتىپ العان ءبىزدى كىنالاۋ قۇقىق بۇزۋدىڭ بۇلتارتپاس ايعاعى بولماق.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى «ساۋلەت، قالا قۇرىلىسى جانە قۇرىلىس قىزمەتى تۋرالى»، №242 زاڭى، 17-بابى، 4-تارماعىندا: «سۋبەكتiلەردiڭ ساۋلەت، قالا قۇرىلىسى جانە قۇرىلىس قىزمەتi تۋرالى زاڭداردى بۇزعاندىق ءۇشiن جاۋاپكەرشiلiگi; ... جوبالاۋ (جوبالاۋ-سمەتالىق) قۇجاتتاماسىن ازىرلەگەن ۇيىم، سونداي-اق جوبالاۋ (جوبالاۋ-سمەتالىق) قۇجاتتاماسى بويىنشا وڭ قورىتىندى بەرگەن ساراپشى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىندا بەلگىلەنگەن جاۋاپتىلىقتا بولادى»،  – دەپ جازىلعان. دەمەك، زاڭسىز قۇرىلىستى سالعاندار مەن وعان قۇجات بەرگەن ورىن جەنە سول مەكەمەلەرگە وسى مەكەن-جايداعى قىزىل سىزىقتى  ەسكەرتپەگەن «توسپا سۋدىڭ» ءوزى جاۋاپتى.

 7. «توسپا سۋ» بۇل جەردەگى قۇرىلىستى ءبىز سالماعانىمىزدى بىلە تۇرا، ءبىزدىڭ جاۋاپكەرشىلىگىمىز ءۇشىن جۇكتەلمەيتىن زاڭ باپتارىن ايتىپ، بىزگە دوق كورسەتىپ، جالعان ايىپ تاعىپ، 4 بىردەي كىشكەنتاي بالا-شاعامىزدى شىرىلداتىپ، ءبىزدى سوتقا سۇيرەپ، قىسىم كورسەتىپ، ازاماتتىق ارىمىزدى، زاڭدى قۇقىمىزدى تاپتاپ، ۇيىمداسقان تۇردە جالا جاۋىپ، زاڭدى بەلدەن باسىپ، قىزمەت بابىن اسىرا پايدالانىپ، ءبىزدى قىسپاققا الۋ ارقىلى ءادىل زاڭدى ادىلەتسىز جالاعا قالقان قىلىپ، قر زاڭىن اياق استى ەتىپ وتىر.

8. مەملەكەتتىك كىرىس كوميتەتىنەن ءبىزدىڭ سالىق تولەمىمىز تۋرالى مالىمەتتەر ىزدەپ (سوتقا تۇسىرگەن ارىزدارىمەن بىرگە بەرىلگەن) قر «ازاماتتىق كودەكسى»، 144-بابى، 1-تارماعىنداعى:«ازاماتتىڭ جەكە باس قۇپياسىن... سالىمدار قۇپياسىن ساقتاۋعا قۇقىعى بار», دەگەن باپقا قارسى ازاماتتىق قۇقىمىزعا قول سۇعىپ وتىر.

9.«توسپا سۋدىڭ» كوزدەگەنى ءبىزدىڭ ءۇيدى زاڭسىز سالىنعان دەگەن جەلەۋمەن، ءبىر تيىن تولەمەي سۇرۋگە جىبەرۋ شەشىمىن شىعارتۋ. سەبەبى، كارىز قۇبىرىن باسقا جاققا شىعاراتىن جەر جوق. ماڭايدىڭ ءبارى وزگەنىڭ مەنشىگىندەگى ۇيلەر.     

10. وسىعان دەيىن سۋديا ءبىزدىڭ جازعان قارسى تالاپ ارىزىمىزدى العاشقى تالاپ ارىزبەن بايلانىسى جوق دەگەن جەلەۋمەن 2-رەت قايتارىپ تاستادى. سوندا ءبىز «توسپا سۋدىڭ» تالابىمەن كەلىسۋىمىز كەرەك پە؟! سوت ءىسى ءبىر جاقتى جۇرگىزىلىپ، تەك «توسپا سۋدىڭ» تالاپ ارىزى بويىنشا قارالىپ، ءبىزدىڭ تالاپ ارىزىمىز نازاردان تىس قالۋدا. 13.03.2017ج ءبىزدىڭ جازعان قارسى ارىزىمىز قايتارىلىپ، كەلەسىدە «تالاپ ارىز» دەپ جازىپ، باسقا دا قۇجاتتارمەن بىرگە سوتقا تاپسىراسىز. ءسىزدىڭ تالاپ ارىزىڭىز بويىنشا باسقا سۋديا قاراۋى مۇمكىن. ال، كەلەسى سوت وتىرىسىنا تەك «قارسى پىكىرىڭىزدى» عانا اكەلەسىز دەيدى. دەمەك، سۋديانىڭ ءبىزدىڭ «تالاپ ارىزىمىزدى» قاراماي، «توسپا سۋدىڭ» تالاپ ارىزى بويىنشا شەشىم شىعارۋدى كوزدەگەنى انىق. كەلەسى سوت وتىرىسى 28-ءشى ناۋرىزعا قالدىرىلدى. ۋاقىت وتە تىعىز، ال ءبىز بۇل ءۇيدىڭ سۇرىلۋىنە قارسى ەمەسپىز. تەك زاڭ بويىنشا تولىق وتەماقى بەرىلىپ، ءسۇرىلۋىن تالاپ ەتىپ وتىرمىز. قۇرمەتتى باس پروكۋرور، قۇرمەتتى اكىم!!! وسىنداي ورەسكەل قۇقىق بۇزۋشىلىققا توسقاۋىل قويىپ، ءبىزدىڭ كەلتىرگەن دالەلدەرىمىز بويىنشا «توسپا سۋعا» تەكسەرۋ جۇرگىزۋىڭىزدى، وتباسىمىزدىڭ، بالالارىمىزدىڭ قۇقى قورعالۋىن، سوت ءىسىنىڭ قازاق تىلىندە وتۋىنە ىقپال ەتىپ ءارى ءادىل قارالۋىن قاداعالاپ، ءبىزدىڭ قويعان تالاپتارىمىزدىڭ دۇرىس شەشىلۋىن  قامتاماسىز ەتۋلەرىڭىزدى سۇرايمىن!

جابىرلەنۋشى الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىنى بىرلىك توقاي

Abai.kz