اركىم ءوز ماماندىعىنا قاراي ءىس ىستەۋ كەرەك دەگەن پىكىر بار عوي. اقىمەت مۇنى تۇسىندىرگەندە: «ونەردىڭ ءبىر تاراۋىن عانا ءبىلىپ سونى قۇۋدا ءجۇر دەگەن ءسوز ەمەس، ءار تاراۋىن دا ءبىل، بىراق، ىستەۋگە كەلگەندە وزىڭە قولايلىسىنا جابىس» دەيدى.

اقىمەت ءوزى وسى ءسوزىن جارىققا شىعاردى: اقىمەت دارىگەر سىنىقتى دا ەمدەيدى دەگەن لاقاپ بار ەدى، بىراق، توبەكتىڭ اياعىن جازا المادى بىلەم، اقىمەت اقىن، اقىمەت جازۋشى...

قازاق ءسوزىن تەكسەرگەندە اقىمەت قۇداي سياقتى. شانگەرەيدىڭ جازعانىن ماقتايدى، شانگەرەيدىڭ:

                            «قۇيرىق اتقان قۇليا،

                            تۇلكىدەي قاشقان جىميا.

                            قاراڭدى ءۇزىپ باراسىن

                            بىزدەن دە قايران دۇنيا»

دەگەن ولەڭىن قايتا-قايتا ايتادى.

جالعىز ولەڭ ەمەس، اقىمەتتىڭ قارا سوزگە دە ماماندىعى بار. قارا ءسوزدىڭ باستىلارىن دا ەكىگە بولەدى.

1)    جەلدى ءسوز.

2)    ەمدى ءسوز.

جەلدى ءسوز وقىعان كىسىنى ەرىكسىز تارتىپ كەتەتۇن، ءتىلدى ۇستاماي وقۋعا جەڭىل كەلەتۇن ءسوز.

ەمدى ءسوز وقۋعا اۋىرىراق بولسا دا تۇسىنىكتى، ماڭىزدى، كىسىگە ءبىلىم بەرەتۇن، كىسىنىڭ كەرەگىنە ەم بولىپ قوناتۇن ءسوز...

بۇل ەكەۋىنە كىرمەيتۇن كەي ءبىر سوزدەردى اقىمەت «جىندى ءسوز» دەيدى.

-         قوي، شىراعىم، ءسوزدىڭ جىندىسى بولۋشى ما ەدى.

-         بولادى.

-         كورسەتشى.

-         تىڭدا، - دەدى.

ءبىر گازەتتى الا سالىپ سوقتى.

«... مايدىڭ 12-ءى كۇنى اعىلشىن ۇكىمەتىنىڭ سىرتقى ءىس كەمەسەرەتىنە جىبەرگەن مەماروندۋى مەن تانىسقاننان كەيىن كەڭەس ۇكىمەتى اعىلشىن ۇكىمەتىنە كەڭەستەر وداعىندا شەتكە اقشا جىبەرۋدى تياتۇن زاكۇن جوقتىعىن جالعىز اق شەتكە جىبەرىلەتۇن اقشانى قاراپ مولشەرىن عانا بەلگىلەيتۇنىن كەڭەس ۇكىمەتى جۇمىسكەر مەن قارا شارۋا ۇكىمەتى بولا تۇرا، كەڭەستەر وداعىنىڭ مۇلايەندەگەن جۇمىسكەرى كىرىپ وتىرعان كەسىپشىلەر وداعىنا اعىلشىن كەسىپشىلەرىنە كومەك كورسەتە جىبەرگەن اقشاسىن بەرگىزبەي توقتاتا المايتۇنىن بىلدىرەدى. جانە دە، كەڭەس ۇكىمەتى اعىلشىن ۇكىمەتىنە دۇرىستىققا كەلمەيتۇن ەكى ارانى بوسقا قاجاستىراتۇن ءبىرتالاي ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ ايتىپ جۇرگەن اعىلشىن كەسىپشىلەرىنە جىبەرىلگەن اقشا كەڭەس ۇكىمەتى جىبەر دەگەن سياقتى سوزدەرىنىڭ دۇرىستىققا كەلمەيتۇنىن، ەكى ۇكىمەتتىڭ اراسىن بوسقا قاجاستىراتۇن اقشانى كەڭەس كەسىپشىلەرى مەن كەڭەس ورتالىعىنداعى باسقالارمەن كەلىسىپ، كەسىپشىلەر وداعىنىڭ عانا جىبەرىپ وتىرعانىن اڭعارتادى...»

وقىپ بولىپ وجىرانىپ، بەتىمە قارادى.

-         ءتۇسىندىڭ بە؟

-         جوق.

-         ەندى مۇنى نەندەي ءسوز: دەيمىز؟..

ساسايىن دەدىم بىلەم، جەلكەنى قاسيىن دەدىم.

-         مىنە، وسىندايلاردى «جىندى ءسوز» دەپ ايتادى دەدى اقىمەت. -ۇكىمەت قانشاما كۇش، ەڭبەكتى سارىپ قىلىپ، ەل ەڭبەكشىلەرى وقىپ پايدالانسىن، ەل ەڭبەكشىلەرىنىڭ كوزى اشىلسىن دەپ باسپا ءسوز   شىعاردى. سول ءباسپاسوز بەتىندە ءدۇنيا جالشىلارىنىڭ قوزعالىسىنا بايلانىستى تەلگىرام مىنا تۇردە اۋدارىلىپ ەلدىڭ الدىنا تارتىلسا، بۇدان ارتىق نە جىندىلىق بار؟

-         توقتا جولداس، بۇل جەردە ءسوزدى ايىپتاۋعا بولا ما؟ مۇنى باسقارىپ، قاراپ جىبەرەتىن ادامدى ايىپتاۋ كەرەك قوي.

-         باسقارۋشىنى ايىپتاماقسىڭ عوي؟

-         يا.

-  گازەت جايىنان تۇك قابارىڭ جوق ەكەن عوي. باسقارۋشى ءسوزدىڭ جالپى باعىتىن قارار بولار. گازەتتىڭ ءار ءبولىمىنىڭ ءبىر ءبىر سولاقبانداي باسقارۋشىلارى بولادى. ءسوزدى دۇرىستاپ جازۋ، ءوز ءبولىمىن اجارلاندىرۋ، ءبولىم باسقارۋشىلارىنىڭ مىندەتى. ايتپەسە، ءبولىم باستىقتارىنىڭ جازۋىن گازەت باسقارۋشى جاس بالالاردىڭ تەتىرەتى قۇساتىپ تۇزەتىپ سىزعىلاپ وتىرسا، ونداي ىستەن جەمىس شىعۋشى ما ەدى؟!

- ءبولىم باستىعى بولعان مەن قاساقانا ىستەمەگەن شىعار، ءبىلىمنىڭ تايازدىعى شىعار، - دەپ كۇمىلجيىن دەدىم.

اقىمەت تاعى ىزالاندى:

- تاعى قاتالاستىڭ. تەلگىرامدى دۇرىس اۋدارۋ ءۇشىن ورىس ءتىلىن جەتىك ءبىلىپ، قازاق تىلىنە جازۋعا ىڭعايى بار ادام بولۋ كەرەك. ايتپەسە، دەپلومى ءبىر قۇلاش بولعان مەن تۇسىنىكتى ءسوز جازۋى وڭاي ەمەس،-  دەدى.

مەن جەڭىلدىم. شىنىندا، گازەتتەگى جوعارعى ءسوزدىڭ جازىلۋى وتە اۋىر. اۋىر ەمەس-اۋ، مىڭ ىرەت وقىساڭ دا تۇسىنەر ەمەسسىڭ. تەگىندە ءبولىم باسقارۋشىسى زەيىنىن باسقا نارسەگە جىبەرىپ وتىرىپ، ات ۇستىنەن اۋدارا سالعان بولار دەپ قورتىندى شىعاردىم.

تەگىندە، ءسوز جازۋشىلار «جىندى ءسوز» دەن اۋلاق بولۋ كەرەك عوي دەيمىن.

                                                                                                                 سەن

(«حح عاسىر باسىنداعى قازاق ءتىلى جونىندەگى زەرتتەۋلەر» اتتى جيناقتان الىندى. – الماتى، «قازىعۇرت» باسپاسى، 2013. – 640 بەت. دايىنداعان: كەنەسوۆا ارايلىم)  

Abai.kz