قر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ توراعاسى

ن.ابىقاەۆقا;

قر باس پروكۋرورى

ا.داۋىلباەۆقا;

قر ىشكى ىستەر ءمينيسترى

ق.قاسىموۆقا

اشىق حات

قازاقستان تاۋەلسىز مەملەكەت اتانىپ، ەگەمەندى ەل بولعالى شيرەك عاسىرعا اياق باستى، جەتپىس جىل بوداندىق بۇعاۋىندا بولىپ وتارشىلدىقتىڭ وتىنا كۇيىپ ۇلتتىق قۇڭدىلىقتارىمىزدى جوعالتقانىمىز از بولعان جوق. سونىڭ ەڭ باستىسى - ءتىلىمىز. شوۆينيستىك باعىت ۇستانعان كوممۋنيستىك يدەيانىڭ العا قويعان باستى ماقساتتارى ۇلتتاردىن ءتىلىن تۇقىرتۋ ارقىلى جويۋ بولدى. بۇل جوسپارلارىن ءبىزدىڭ قازاق حالقى ءۇشىن بىرنەشە پايىزعا اسىرا ورىندادى. بارلىق جەرلەردە قازاق مەكتەپتەرى جابىلىپ وقۋ ءتارتىبى تەك ورىس تىلىندە جۇرگىزىلدى. وسىنىڭ سالدارىنان قازاق ءتىلىنىڭ جاعدايى وتە مۇشكىل حالگە جەتتى. وسىنىڭ كەسىرىنەن ۇلتتىق تۇتاستىعىمىزعا نۇقسان كەلدى. ءوز ۇلتىنان تۋعان تىلىنەن جەرىپ مۇرىن شۇيىرەتىندەر كوبەيدى. قازاق تىلىنە مەملەكەتتىك مارتەبە بەرىلسە دە ونى بيلىكتىن ءار تارماعىندا وتىرعان شەندىلەر كوسموپوليتتىك باعىتتارىنان اينىماۋدا. وسىنى وڭتالى پايدالانىپ قازاق تىلىنە،ۇلتىنا دەگەن سوراقى پىكىرلەر ايتىلىپ جازىلىپ، ءتىپتى كىتاپ بولىپ تاراتىلىپ جاتقانىنا كۋا بولۋدامىز. وسى اشىق حاتتى جازۋىمىزعا تىكەلەي سەبەپكەر بولعان مىنا جاعا ۇستاتار جاعداي.

جاقىندا عالامتور بەتتەرىندە مۇرات تەلەبەكوۆ (سۋرەتتە) دەگەن تەولوگسىماق، دەماگوگ بىرەۋدىڭ قازاق ۇلتى، ونىڭ ءتىلى تۋرالى مىنانداي ماسقارا شاتپاق-شيمايلارىن وقىپ، قانىمىز باسىمىزعا شاپتى. قازاق ۇلتىن ماسقارالاۋعا قالاي شىداۋعا، توزۋگە بولادى؟ مۇرات تەلەبەكوۆتىڭ ءوزى جازعان تىلىندە اۋدارماسىز بەردىك. وقىپ كورىڭىزدەر:

«كازاحسكايا ناتسيا ۆسەگدا بۋدەت چۋجوي پودستيلكوي، گيگەنيچەسكيم تامپونوم ۆ چۋجوم ۆلاگاليششە، گەموررويدالنوي سۆەچوي، كوتورۋيۋ بۋدۋت ۆۆوديت ۆ زادني پروحود كاكوي-نيبۋد ۆەليكوي دەرجاۆى. كازاحسكايا ناتسيا، ۆ لۋچشەم سلۋچاە، ستانەت چۋجيم پرەزەرۆاتيۆوم. چەرەز نەە بۋدۋت سنوشاتسيا ۆەليكيە ناتسي (رۋسسكايا س كيتايسكوي، تۋرەتسكايا س ۋزبەكسكوي). نا ەتوم پوپريششە كازاحسكايا ناتسيا بۋدەت يزوششرياتسيا! پرەزەرۆاتيۆى ۆەد بىۆايۋت رازنىە; رەبريستىە، يگولچاتىە، س ۋسيكامي ي باكەنباردامي».

ءارى قاراي سوزا بەرۋگە ادامنىڭ ءداتى مەن ۇياتى جەتپەيدى. بۇنى جازىپ وتىرعان - «قازاقستان مۇسىلماندار وداعىنىڭ توراعاسى» دەگەن لاقاپ اتتى جامىلىپ جۇرگەن الگى الاياق، مۇرات تەلەبەكوۆ دەگەن تەولوگسىماق. ۇلتتى قورلاۋدىڭ بۇدان اسقان سوراقىسى بولماس، ءسىرا! ەندى قازاق ءتىلى تۋرالى تەلەبەكوۆتىڭ تولعاۋى مىنانداي:

«ۆى وبراتيلي ۆنيمانيە نا تو، چتو ۆ كازاحسكوم يازىكە وتسۋتستۆۋەت جارگون. توت سامىي ۋليچنىي جارگون، كوتورىە ەست ۆ رۋسسكوم، انگليسكوم ي درۋگيح يازىكاح. ۆ كازاحسكوم يازىكە نەت داجە زاچاتكوۆ جارگونا. ەتو گوۆوريت و توم، چتو يازىك نە رازۆيۆاەتسيا، ون كاك بى زاستىل، ۆ نەم نەت ەنەرگي دۆيجەنيا. ۆ وپرەدەلەننوم سمىسلە ەتو وتراجاەت پسيحولوگيۋ كازاحسكوگو نارودا، پريسۋششي ەمۋ دوگماتيزم ي نەپرياتيە نوۆوگو. نە يسكليۋچەنو، چتو ەتو پريزناك ستارەنيا يازىكا، ون وتحوديت، ۋميراەت، كاك ۋمەر ۆ سۆوە ۆرەميا لاتينسكي ي منوگيە درۋگيە يازىكي».

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ قازاق حالقىنىڭ تاريحىن تۇگەندەپ، بيىل قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن اتاپ ءوتۋ تۋرالى جارلىعى شىعىپ، اتا-بابا اماناتىنا ادالدىق تانىتىپ، ۇلت بولاشاعىنىڭ تامىرى تەرەندە ەكەنىن مويىنداتىپ جاتقان كەزدە بۇڭداي كەسىرلىكتى، ۇلتقا جاساعان جاۋىزدىق دەپ قالاي باعالامايسىڭ؟ تەلەبەكوۆ ءوزىنىڭ وسىنداي پاسىق نيەتتى سوزدەرىمەن رەسەيلىك شوۆينيستەر جيرينوۆسكي، ليمونوۆ، دۋگين سياقتى مىسىقتىلەۋلى پيعىلدارىن ءىلىپ اكەتىپ، ءتىرىلتۋدى كوزدەۋدە. مۇمكىن وسى ەكى ءجۇزدى ساتقىنداردىڭ اۋىزىمەن ايتقىزىپ، "قازاقتىڭ ءوز ۇلتىنىڭ ءسوزى، اناۋ-مىناۋ ەمەس، قازاقستان مۇسىلماندار وداعىنىڭ توراعاسى ايتىپ وتىر عوي" دەگەندى كوزدەگەن تىرلىك پە؟ مىناۋ مىسىقشا مۇلايىمسىگەن مۇرات تەلەبەكوۆتىڭ ويسىماقتارىنا قاراپ، ءبىز بۇل ادامنىڭ قازاق ۇلتىنان ەكەنىنە ءشۇبا كەلتىردىك. قانشا جەردەن وپاسىز بولسا دا ءوز تۋعان ۇلتىنا وڭباعاندىق جاساۋ ويعا سىيمايدى. كەزىندە تاعدىردىڭ تالكەگىنە ۇشىراپ، جات جۇرتقا امالسىزدان تارىداي شاشىراپ، ەندى ەگەمەن ەلىنە اتا-جۇرت قونىسىنا ورالىپ جاتقان قانداستارىمىز تۋرالى ايتقان ءۋاجى: ء«بىز ەلىمىزدەن ورىس، كارىس، نەمىستەردى قۋىپ جاتىرمىز. ولاردىن قۇقىن شەكتەتىپ، نەبىر زاڭدار قابىلدادىق. ال سونىمەن بىرگە مونعوليادان، قىتاي، يران مەن اۋعانستاننان قازاقتاردى جيناپ جاتىرمىز. ەرتەڭ ەلگە قاۋىپ تونسە، مىنا سىرتتان كەلگەن قازاقتار قايتادان قاشىپ كەتەدى. ەلدى قورعايتىن وسىنداعى ۇيعىرلار، كارىستەر مەن ورىستار» دەپ، ورعىتادى پاتشاعار. بۇنىڭ ءبارىن «يت ۇرەدى، كەرۋەن كوشەدى» دەپ قولدى سىلتەپ وتىرا بەرسەك، ىشتەن شىققان كوسموپوليت، رۋحاني داعدارىسقا ۇشىراعان مانگۇرتتەر ەل ىشىنە ىرىتكى سالىپ، تاتۋلىققا تاس اتۋىن توقتاتپايدى.

 ءبىز قر جاڭا قابىلداعان قىلمىستىق كودەكسكە سايكەس اقپارات قۇرالدارىندا، سونداي-اق عالامتوردا ويىنا كەلگەنىن جازىپ جانە الابوتەن قيتۇرقى ويمەن ەلدىڭ، ۇلتتىڭ تۇتاستىعىنا نۇقسان كەلتىرۋشى م.تەلەبەكوۆتى سەپاراتيست دەپ تانىپ، ون جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىپ، اباقتىعا جابۋدى تالاپ ەتەمىز. جانە ونىڭ جازعان-سىزعان الگىندەي شاتپاقتارىن تاركىلەپ، بۇدان بىلاي ەش جەردە جاريا ەتپەۋ تۋرالى شەشىم شىعارۋدى سۇرايمىز!

قازاق حالقىن مورالدىق تۇردە قورلاعان بۇنداي ازعىندارعا ارامىزدا ورىن بولماۋى ءتيىس!

1986 جىلعى ۇلت-ازاتتىق جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسقان ۇلت پاتريوتتارى.

اباي.kz