قازاننىڭ ءبىرى مە، ەكىسى مە ەكەن، «مير» تەلەارناسىن كورىپ، «ءماز» بولعانىم... ءبىزدىڭ ارنالاردان ادام تۇششىناتىن اقپارات تاپپاي وتىرعاندا، باتكانىڭ ءباسپاسوز ءماسليحاتىن تىكەلەي ەفيردەن ترانسلياتسيالاپ جاتىر. باتكا دەگەنىمىز، بەلارۋس باسشىسى ا.لۋكاشەنكونىڭ شارتتى اتاۋى ەكەنى بەلگىلى شىعار. سونداعىسى، رەسەيدىڭ گۋبەرنيا، ايماق، اۆتونوميالارىنان شاقىرىلعان جۇزدەن استام ءجۋرناليستى مينسكىدە مەيمان قىلىپ سىيلاسا كەرەك. ەسەسىنە، ولار دا ءدىلمار باتكاعا دىتتەگەن سۇراقتارىن قويىپ، ءتورت جارىم ساعاتتاي سۇحبات قۇردى. لۋكاشەنكوعا دا كەرەگى وسى بولاتىن. ويلارى جيناقى، سوزدەرى سالماقتى شىقتى. اڭگىمە اۋانى وزىنە قارسى جاسالعان اقپاراتتىق شابۋىلعا اۋعاندا، پرەزيدەنت «لۋكاشەنكونى سوققىعا الۋ» تۋرالى بۇيرىقتى تىكەلەي دميتري مەدۆەدەۆتىڭ ءوزى بەردى»، - دەپ ناقتىلادى. «قازىرگى قارىم-قاتىناسىمىز ناشار، بۇدان دا جامان بولماسا جارار ەدى... مەنى قارالاعان ەشقانداي دا اقپارات قۇرالى ەمەس، مەدۆەدەۆتىڭ كومانداسى، - دەي كەلە، باتكا - بۇل كوماندا مىنتەمىر شايميەۆتى ىعىستىردى، مۇرتازا راحىموۆتى قىزمەتىنەن الدى. بالاسىنا، ايەلىنە ءتيىستى مە، ايتەۋىر كەتىردى. لۋجكوۆقا قارسى لاڭ دا سولاردىڭ تىرلىگى. ەندى مىنە، مەنى دە تىزەرلەتكىسى كەلەدى».

قازاننىڭ ءبىرى مە، ەكىسى مە ەكەن، «مير» تەلەارناسىن كورىپ، «ءماز» بولعانىم... ءبىزدىڭ ارنالاردان ادام تۇششىناتىن اقپارات تاپپاي وتىرعاندا، باتكانىڭ ءباسپاسوز ءماسليحاتىن تىكەلەي ەفيردەن ترانسلياتسيالاپ جاتىر. باتكا دەگەنىمىز، بەلارۋس باسشىسى ا.لۋكاشەنكونىڭ شارتتى اتاۋى ەكەنى بەلگىلى شىعار. سونداعىسى، رەسەيدىڭ گۋبەرنيا، ايماق، اۆتونوميالارىنان شاقىرىلعان جۇزدەن استام ءجۋرناليستى مينسكىدە مەيمان قىلىپ سىيلاسا كەرەك. ەسەسىنە، ولار دا ءدىلمار باتكاعا دىتتەگەن سۇراقتارىن قويىپ، ءتورت جارىم ساعاتتاي سۇحبات قۇردى. لۋكاشەنكوعا دا كەرەگى وسى بولاتىن. ويلارى جيناقى، سوزدەرى سالماقتى شىقتى. اڭگىمە اۋانى وزىنە قارسى جاسالعان اقپاراتتىق شابۋىلعا اۋعاندا، پرەزيدەنت «لۋكاشەنكونى سوققىعا الۋ» تۋرالى بۇيرىقتى تىكەلەي دميتري مەدۆەدەۆتىڭ ءوزى بەردى»، - دەپ ناقتىلادى. «قازىرگى قارىم-قاتىناسىمىز ناشار، بۇدان دا جامان بولماسا جارار ەدى... مەنى قارالاعان ەشقانداي دا اقپارات قۇرالى ەمەس، مەدۆەدەۆتىڭ كومانداسى، - دەي كەلە، باتكا - بۇل كوماندا مىنتەمىر شايميەۆتى ىعىستىردى، مۇرتازا راحىموۆتى قىزمەتىنەن الدى. بالاسىنا، ايەلىنە ءتيىستى مە، ايتەۋىر كەتىردى. لۋجكوۆقا قارسى لاڭ دا سولاردىڭ تىرلىگى. ەندى مىنە، مەنى دە تىزەرلەتكىسى كەلەدى».

بۇدان كەيىنگى سۇراقتارعا جاۋابىنا دا باتكا ەش بوگەلمەدى. «ا»، «ب» دەپ بولىكتەپ، ارگۋمەنتپەن تۇزدىقتادى. اسىرەسە، «زاڭ ديكتاتۋراسىن قالاي ورناتاسىز؟» دەگەن سۇراققا بەرگەن جاۋابى ۇناي كەتتى. بۇل ورايدا لۋكاشەنكو: «زاڭدى ورىنداتۋدا اسقان شەبەرلىكتىڭ قاجەتى شامالى. ونى ءبىر عارىشتىق دەڭگەيگە دەيىن اسىرەلەۋگە دە بولمايدى. بارلىعى وتە قاراپايىم. ءبارىن وزىڭنەن باستاۋ كەرەك. زاڭدى قالاي ورىنداساڭ، باسقالار دا ساعان قاراپ، بوي تۇزەيدى. سونىمەن بىرگە، زاڭنىڭ كۇشى جەتپەگەن جەردە مورال مەن ادىلدىك ۇستەمدىك ەتۋى ءتيىس. زاڭدا جازىلماعان جەردى ءادىل پايىمعا سالىپ كورۋ كەرەك»، - دەدى. ىڭعايسىز ساۋالعا كەلگەندە، ىڭىرسىمادى. مىسالى، وڭتۇستىك وسەتيانىڭ تاۋەلسىزدىگىن تانۋ تۋرالى سۇراققا كەلگەندە، ول «ونى نەگە بەلورۋسسيادان سۇراي قالاسىزدار؟ وسەتيانىڭ تاۋەلسىزدىگىن قايداعى ءبىر ارالدار توبى، الىستاعى ەلدەر تانىسا، تانىپ جاتىر. بىراق، ءبىزدىڭ ماڭايدا ونى رەسەيدەن باسقا كىم تانىدى؟ سوندىقتان، جان-جاعىمىزعا قارايلاپ وتىرمىز. باتىس بار. ەۋرووداق بار. سولاردىڭ ىڭعايىنا قاراپ دەگەندەي... ارى كەتكەندە، مۇمكىن رەسەي باسشىلىعى وسىنى قالاپ وتىرعان شىعار. ال، ءبىز مۇنداي تۇزاققا وڭاي تۇسە قويمايمىز»، - دەپ قاسقايا قالدى. كەدەندىك وداققا كەلگەندە، «ءبىزدىڭ مۇددەمىز ءالى ەسكەرىلمەي وتىر، رەسەيدىڭ دەگەنى بولىپ تۇر» دەگەن سىڭايدا ءسوز ايتتى. ال، بەلارۋس ەلىندەگى كەزەكتى پرەزيدەنت سايلاۋ تۋرالى سۇراقتان باتكا: «لۋكاشەنكو لاۋازىمىن بالاسىنا قالدىرىپ كەتەدى» دەگەن ءسوزدىڭ ءبارى بەكەر. ول جايىندا ويلامانىزدار. مەن پرەزيدەنتتىككە ابدەن تويدىم... كەيبىرەۋلەر پرەزيدەنتتىكتى پاتشالىق ەتۋ دەپ ويلايتىن شىعار، ال مەن ءۇشىن بۇل وتە اۋىر ءھام كوڭىلسىز جۇمىس. مەن ءوز بالالارىمنىڭ بەلورۋسسيا باسشىسى بولعانىن قالامايمىن! وسى جەتەدى... مەن كەتسەم، ابىرويمەن كەتەمىن. تاعى ءبىر ايتارىم، پرەزيدەنت رەتىندە قالىپتاسپايسىڭ، پرەزيدەنت بولىپ تۋاسىڭ»، - دەپ قۇتىلدى.

الەكساندر مىرزا ءباسپاسوز ءماسليحاتىن قورىتىندىلاي كەلە، «بىزدە، ارينە ماسەلەلەر بار. ناشاقور دا، القاشتار دا جەتكىلىكتى. بىراق، رەسەيدەگىدەي بارداك جوق بىزدە... ەڭ باستىسى، كارتوپ وسىرۋدەن اۋىلدىڭ الەۋمەتتىك دامۋىنا دەيىن بارلىق جولدى بىلەمىز... ءبىز كەتەمىز، ال حالىق قالادى. مەدۆەدەۆ تە، لۋكاشەنكو دا ۋاقىتشا تۇلعالار. ءبىزدىڭ قاتەلىكتى حالىق تۇزەمەۋى ءتيىس. بۇل ەكى تۋىس حالىقتىڭ ەمەس، تۇلعالاردىڭ اراسىنداعى قاقتىعىس»، - دەپ، قاداپ-قاداپ ايتتى. بىلايعى جۇرت وعان «ءىستى تىلمەن شەشەتىن شەشەن، اككى پوپۋليست» دەپ سىرتىنان باعا قويىپ جاتادى. بىراق، ونىڭ ءبىرىنشى قازانداعى سوزىنە سۇيسىنگەن ادام از بولمادى-اۋ، شاماسى. راسىندا، ءبىز ونى رەسەي باق-ىنىڭ «سۇمىراي ەتىپ كورسەتۋ» ساياساتىنان تۋعان دۇنيەلەرمەن ءبىلىپ كەلدىك. باتكانى مۇرنىنىڭ استىنان سويلەيتىن ىنجىق، ورىس دەسە، وجارلانا قالاتىن، مامىلەگە قىڭبايتىن قيقار دەپ تانىدىق. جارايدى، بۇنى كورشىمىزدىڭ اقپاراتتىق ساياساتى دەپ بىلەيىك. بىراق، مىنا بىزگە نە جورىق؟ بيلىككە بۇيرەگى بۇرعان باسىلىم بولسىن، ارنا بولسىن، لۋكاشەنكونى سايقىمازاق قىلىپ، ماسكەۋدىڭ «شايناپ بەرگەن» اقپاراتىن جۇتقىزىپ كەلەدى.

جالپى، اقپاراتتىق ساياسات دەگەنىمىز - ءاربىر ازاماتتىڭ اقپارات الۋعا دەگەن كونستيتۋتسيالىق قۇقىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان مەملەكەتتىڭ ساياسي، قۇقىقتىق، ەكونوميكالىق ءىس-شارالار كەشەنى. انىقتامادا سولاي دەيدى. قازاقستاندا سول قۇرىعىر اقپاراتتى تەك بىرجاقتى، سىڭار پوزيتسيادا بەرىپ كەلە جاتقانىن قۇقىعىمىزدىڭ تاپتالۋى دەپ قاراساق، جاراي ما؟ جارايدى. اسىرەسە، حالىقارالىق احۋالعا، كورشى ەلدەر اراسىنداعى كليماتقا كەلگەندە، اقپارات اتاۋلىنىڭ دەنى ماسكەۋدىڭ سورىپ تاستاعان ءمامپاسيى بولىپ شىعادى.   مىسالى، ماسكەۋ مەرى يۋ. لۋجكوۆتىڭ قىزمەتىنەن كەتكەنىن دە باس ارنالارىمىز كرەملدىڭ كوزىمەن شولعانداي اسەر قالدىردى. سول تراكتوۆكا، سول سارىن.. سااكاشۆيليدى دە «باتىسشىل، بۇلدىرگى، نە ىستەپ، نە قويعانىن بىلمەيتىن بىرەۋ» دەپ تانىپ جۇرسەك، وندا دا رەسەي ءباسپاسوزىنىڭ ىقپالى بار. سااكاشۆيليدى سوزبەن سويعاندار ونىڭ قۇقىقتىق رەفورماسىنا كەلگەندە، ءسوز تاپپاي قالدى ما؟ ماقتاي دا المايدى. ال، ءبىز سول ورىستىڭ ماقامىندا قالىڭ قازاقتىڭ ساناسىن قالىپتاستىرىپ كەلەمىز. قىسقاسى، ءالى دە كورشىمىزدىڭ اقپاراتتىق ارباۋىنان ايىعا الماي وتىرعان جايىمىز بار. راس، لۋجكوۆتى، لۋكاشەنكونى، سااكاشۆيليدى اتقا تەرىس وتىرعىزدى دەپ، رەسەي ارنالارىنا رەنجي المايمىز. ولارعا قوعامنىڭ سولاي ويلاعانى قاجەت. اقپاراتتىق ساياساتىن «ادال» جۇرگىزىپ وتىر. ال، قازاقستان... الەمگە كورشىنىڭ كوزىلدىرىگىن سۇراپ الىپ، قاراپ وتىرعان سياقتى. ورىستىڭ دوسى ءبىزدىڭ دە دوس. ونىڭ جاۋى - ءبىزدىڭ جاۋ. سوندا، دوس پەن قاسىمىزدى بىرەۋ اجىراتىپ بەرۋ ءۇشىن تاۋەلسىزدىكتى الىپپىز با؟ ءبىزدىڭ ادامعا التەرناتيۆا، بالاما اقپارات كەرەك. قيسايىپ كەتكەن كوزقاراس پريزماسىن تۇزەۋ كەرەك. كەرەك، كەرەك... ەندى وسىنى مۇددەلى ورگاندار كۇنتىزبەسىنەن قاشان كورەدى ەكەنبىز؟ سەبەبى، قازاق قوعامىنىڭ سۇرانىسىن مۇددەسىن ماپەلەگەن ماسكەۋ «ماتەريالى» قاناعاتتاندىرا المايدى.

«حالىق ءسوزى» گازەتى، №18