• بىزدە تومەندەگىلەردىڭ پىكىرىمەن ساناسۋ، قۇلاق ءتۇرۋ بار ما؟ كەڭەستىك زاماننان قالعان «باستىقتىڭ ايتقانى ارقاشان ءجون» تۇسىنىگى شەنگە باس ۇرۋشىلىق پسيحولوگياسىن قالىپتاستىردى. ءتىپتى اقىلعا قونىمدى ۇسىنىستار قابىلدانبايدى.

عىلىم تاريحىندا جاپون پسيحولوگتارى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بوپ باتىس اكادەميالىق عىلىمي پسيحولوگياسىنا  كۇمانمەن قاراعانى ءمالىم. ويتكەنى، ونىڭ كوپشىلىك الەمىنە سايكەس كەلە بەرمەيتىنىن بايقادى. باتىس پسيحولوگياسىن يمپورتتاۋعا بالاما رەتىندە ينديگەندىك ء(تولتۋما) پسيحولوگيانى دامىتۋ قاجەتتىلىگى نەگىزدەلۋدە. عىلىمداعى «ين سيتۋ» (In situ, لاتىنشا- سول جەردە) ۇعىمى نەمەسە جاپوندار نەگىزدەگەن «گەمبا» (جۇمىس ورنىندا) يدەياسى كابينەتتەن تومەنگە، «جەرگە» ءتۇسۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن ەسكەرتەدى. ماسەلەن، جاپوندىق مەنەدجمەنت مەكتەبىن الەمنىڭ ءبارى مويىندايدى. «كايدزەن» دەگەن جاپون ءسوزى جۇرتشىلىققا كەڭىنەن تانىس بولۋدا. «كاي» – وزگەرىس، «دزەن» – ەڭ وزىق، ەڭ جاقسىعا ۇمتىلۋ دەگەندى بىلدىرەدى. ەكى يەروگليف بىرىگىپ «ۇزدىكسىز جەتىلدىرۋ، تۇراقتى تۇردە ۇنەمى  جاقسارتۋ» دەگەن ماعىنانى  بەرەدى. بۇگىندە «كايدزەن» تەرمينى الەمدىك مەنەدجمەنتتىڭ نەگىزگى كونتسەپتسياسىن انىقتاپ وتىر. 1993 جىلى ول New Shorter Oxford  English Dictionary جاڭا باسىلىمىنا كىردى. وندا «كايدزەن» تەرمينىنە جۇمىس ادىستەرى مەن جەكە تۇلعالىق تيىمدىلىكتى  ۇزدىكسىز جەتىلدىرۋدى كوزدەيتىن بيزنەس فيلوسوفياسى دەگەن انىقتاما بەرىلگەن. وسى ستراتەگياعا سۇيەنە وتىرىپ، توقتاۋسىز جەتىلدىرۋ پروتسەسسىنە ءبارى جۇمىلدىرىلادى — مەنەدجەرلەردەن باستاپ قاتارداعى جۇمىسشىلارعا دەيىن جانە ونى ىسكە اسىرۋ شاعىن ماتەريالدىق شىعىندى تالاپ ەتەدى. كايدزەن فيلوسوفياسى ءبىزدىڭ ءومىردى تولىعىمەن (ەڭبەك، قوعامدىق جانە جەكە) ۇزدىكسىز جاقسارتۋ باعىتىنا باعامدايدى. پسيحولوگتاردىڭ پىكىرىنشە، كايدزەن پرينتسيپتەرىن قولدانۋ بيزنەس سالاسىمەن قاتار ادامنىڭ تۇلعالىق جانە كاسىبي ومىرىندە تابىسقا جەتۋىنە مۇمكىندىك تۋعىزادى. ال بىزدە تومەندەگىلەردىڭ پىكىرىمەن ساناسۋ، قۇلاق ءتۇرۋ بار ما؟ كەڭەستىك زاماننان قالعان «باستىقتىڭ ايتقانى ارقاشان ءجون» تۇسىنىگى شەنگە باس ۇرۋشىلىق پسيحولوگياسىن قالىپتاستىردى. ءتىپتى اقىلعا قونىمدى ۇسىنىستار قابىلدانبايدى. قوعام مەن مەملەكەت دامۋ ءۇشىن ادامعا جاي قۇرال نەمەسە ەڭبەك سالاسى تالاپ ەتەتىن «جۇمىس كۇشى» رەتىندە ەمەس، وزىندىك ۇستانىمى، ءوزىن-ءوزى تولىققاندى جۇزەگە اسىرۋعا ۇمتىلۋشى جان دەپ وعان قاراۋ ماڭىزدى. ويتكەنى، كەز كەلگەن ادام وزىنە قۇرمەتپەن قاراعاندى، ونىڭ پىكىرىمەن ەسەپتەسكەندى ءجون كورەدى جانە جەكە باسىنىڭ قادىر- قاسيەتى سىيلاۋعا لايىقتى دەپ سانايدى.

وسى كۇنى كوپتەگەن زەرتتەۋشىلەر تەحنوگەندىك وركەنيەتتەن انتروپوگەندىك وركەنيەتكە كوشۋ پروتسەسى باستالعانىن ايتادى. بۇل جاڭا پاراديگماعا سايكەس تەحنولوگيالىق دەتەرمينيزم كونتسەپتسياسىن مادەني دەتەرمينيزمگە الماستىرۋ قاجەت. ادام ساناسى قوعام دامۋىنىڭ جەتەكشى قاينار كوزىنە اينالادى. پوستيندۋستريالدىق قوعامدا الدىڭعى ورىنعا ادام ماسەلەسى مەن ونى زەرتتەيتىن عىلىمدار شىعادى. كۇللى الەۋمەتتىك، ساياسي - ەكونوميكالىق رەفورمالاردى باعالاۋدىڭ نەگىزگى ولشەمى – ادامنىڭ يگىلىگى. كەز كەلگەن مەنەدجەردىڭ، فۋنكتسيونەردىڭ كوزقاراسى سانانىڭ مۇنداي دەڭگەيىنە جەتە بەرمەيدى. الايدا ستراتەگيالىق تۇرعىدا گۋمانيزم ءپرينتسيپىن ۇستانعان مەنەدجمەنت كونتسەپتسيالارى ءتۇپتىڭ تۇبىندە ۇتادى. وسى ءپرينتسيپتى ۇستانا وتىرىپ، قازاق مەنەدجمەنتى قوعامدى «باستىقتىڭ ايتقانى ارقاشان ءجون» تۇسىنىگىنىڭ تۇيىق شەڭبەرىنەن الىپ شىعىپ، ءىستى باسقارۋ مەن ۇيلەستىرە بىلەتىن ورتانىڭ التىن ارقاۋىنا اينالا ءبىلۋى كەرەك.

(جالعاسى بار. ماقالانىڭ باسى مىنا سىلتەمەدە: http://abai.kz/post/53257)

جاراس سەيىتنۇر، ءال فارابي اتىنداعى قازۇۋ ءدىڭ جالپى جانە قولدانبالى پسيحولوگيا كافەدراسىنىڭ دوتسەنتى، پسيحولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى 

Abai.kz