دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعىن قۇرۋ، بەس جىلدا ءبىر مارتە الەم قازاقتارىن جيىپ قۇرىلتاي وتكىزۋ – ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ الىستاعى اعايىنعا دەگەن زور قامقورلىعى.

ەلىمىز بويىنشا ەڭ ۇلكەن ءۇش قوعامدىق ۇيىم بار. قۇرىلعان مەزىمىنە قاراي اتاپ ايتار بولساق، ولار - دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى (1992) قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى (1995) جانە «نۇر وتان» پارتياسى (1999). ۇشەۋىنىڭ دە توراعاسى ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى.

قازىر اسسامبلەيانىڭ 475, «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ 900 مىڭداي مۇشەسى بار.

ال، تاۋەلسىزدىك جىلدارى شەتتەن ءبىر ميلليوننان استام قازاق ەلگە ورالدى. وعان الىس-جاقىن شەتەلدە جۇرگەن بەس ميلليون قازاقتى قوسىڭىز. سونىڭ 18 جاسقا تولعان ازاماتتارىننىڭ سانى كەمىندە ەكى ميلليونداي بولۋ كەرەك. سول قانداستارىمىز تۇگەلىمەن وسى قاۋىمداستىقتىڭ بەيرەسمي مۇشەسى ەمەس پە!!؟ سوندا قاۋىمداستىقتىڭ قولداۋشىسى انا وزىمەن ارىپتەس ەكى ۇيىمنان دا كوپ بولىپ تۇرعان جوق پا؟!! دەمەك، قاۋىمداستىق قاتارداعى جاي ۇيىم ەمەس!

توراعاسى ەلباسىمىزدىڭ ءوزى بولىپ وتىرعان سوڭ، بۇل ۇيىمدارعا قويىلار تالاپ پەن جاۋاپكەرشىلىك قاتاڭ، ارتقارار مىندەت تە اۋىر.

سول اۋىر تالاپ پەن قاتاڭ جاۋاپكەرشىلىكتى، وزدەرىڭىز كۇندە كورىپ وتىرسىزدار، «نۇر وتان» پارتياسى مەن اسسامبلەيا تەرەڭ سەزىنىپ، وزدەرىنە جۇكتەلگەن مىندەتتەرىن ابىرويمەن اتقارىپ وتىر. بەدەلى مەن ىقپالى كۇن ساناپ ارتىپ بارادى!

ال، بۇگىنگىدەي دۇنيە دۇبىرگە تولىپ تۇرعان ۋاقىتتا الەم قازاقتارىنىڭ باسى استانادا قوسىلىپ، ۇلى توي وتكىزىپ جاتقاندا دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىن سىناعىم كەلمەيدى. تەك، كوڭىلگە كەلگەن ءبىراز جايدى ەسكە ءتۇسىرىپ، الداعى بەس جىلدا اتقارۋعا ءتيىس-اۋ دەگەن ءبىر-ەكى شارۋانى قۇلاققاعىس ەتۋدى عانا ءجون كوردىم.

ارىعا بارماي-اق قويالىق، ەلباسىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن 2015 جىلى «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭ جوباسىنا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ ءۇشىن ماجىلىستە توعىز ايعا جالعاسقان تالقى بولدى. سول جۇمىس توبى تالقىلاعان بۇكىل ۇسىنىس كەستەگە تۇسىرىلگەن كۇيى 18 توم بولىپ، مەنىڭ قولىمدا تۇر. سەنەسىز بە، الەمدەگى بۇكىل قازاقتىڭ مۇددەسىن قورعاۋ، ارىز-ارمانىن بيلىككە جەتكىزۋ، كوشكە قولعابىس ەتۋ ءۇشىن قۇرىلعان دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى ءبىر ۇسىنىس ۇسىنسا، ارام بولسىن!

قۇداي-اۋ، وسىنداي شەشۋشى ساتتە تالعات ماماشەۆتىڭ ءوزى بولماسا دا ءسۇلتانالى بالعاباەۆ پەن بوتاگوز ۋاتقان، كەرەك بولسا،  كورپە-جاستىعىن استاناعا الىپ كەلىپ، دەپۋتاتتارعا «مىنا ۇسىنىستارىمىزدى قايتسەڭ دە زاڭعا كىرگىزىپ بەرەسىڭ!» - دەپ، پارلامەنت ءۇيىنىڭ بوساعاسىنا توسەكتى سالىپ الىپ، ايلاپ جاتۋى كەرەك قوي!

تەلەارنا جاڭالىقتارىنان كوردىم، پارلامەنتتىڭ قوس پالاتاسىندا اتالعان زاڭ جوباسىن ابدەن تالقىلانىپ بولىپ، ەلباسى قول قويعان سوڭ بارىپ قاۋىمداستىق الماتىداعى قوعامدىق ۇيىم باسشىلارىن جيىپ اپ، دوڭگەلەك ۇستەل ءوتىزىپ، دۋىلداتىپ «تالقى» ءجۇرىزىپ جاتىر. نە كۇلەرىڭدى، نە جىلارىڭدى بىلمەيسىڭ....

ەكىنشى ءبىر اڭگىمە. سول «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭ جوباسىن تالقىلاۋ بارىسىندا مەنىڭ ءبىر نارسەگە كوزىم ابدەن جەتتى، ماجىلىستە شەتتەن ورالعان قانداستارىمىزدان ءسوزسىز ءبىر-ەكى دەپۋتات بولۋ كەرەك ەكەن. ەگەر، سول تالقىلاۋعا قايرات بوداۋحان ەكەۋمىز قاتىسپاعاندا، زاڭ جوباسى ءماجىلىستىڭ ەكى-ءۇش-اق تۇزەتۋىمەن ۇكىمەتتەن كەلگەن كۇيى ءوتىپ كەتەر ەدى. ارينە، بۇل جەردە دەپۋتاتتاردى كىنالاۋدىڭ ورنى جوق، ولاردىڭ بۇل ماسەلەگە كەلگەندە ىنتا-ىقىلاسى جاقسى بولعانمەن، «ۇساق-تۇيەك» تۇيتكىلدەردى، ءبىز قۇساپ باسىنان وتپەگەن سوڭ، بىلمەيدى ەكەن. ەندى قاراڭىز، 2016 جىلى ناۋرىز ايىندا مەرزىمىنەن بۇرىن ءماجىلىس سايلاۋى بولدى. «نۇر وتان» پارتياسى مەن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى تالاسا-تارماسا ءوز كانديداتتارىن ۇسىنىپ جاتتى. ال، 2 ميلليوننان استام بەيرەسمي مۇشەسى بار ءبىزدىڭ قاۋىمداستىق «ءماۋ!» دەگەن جوق!

2016 جىلى قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعى تويلاندى. ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ شەتتەگى قازاقتى اتاجۇرتىنا شاقىرۋ تۋرالى قازاق كسر مينيسترلەر كەڭەسىنە «باسقا رەسپۋبليكالاردان جانە شەتەلدەردەن سەلولىق جەرلەردە جۇمىس ىستەۋگە تىلەك ءبىلدىرۋشى بايىرعى ۇلت ادامدارىن قازاق كسر-ىندە قونىستاندىرۋ ءتارتىبى مەن شارتتارى تۋرالى» №711 قاۋلى شىعارتقان 1991 جىلعى 18 قاراشادادان باستاپ ەسەپتەگەندە، قازاق كوشىنىڭ باستالعانىنا دا 25 جىل تولدى. بۇل اقجولتاي كۇندى اتاپ ءوتۋ ۇسىنىسىن دا ەڭ الدىمەن كوتەرەتىن; جوبا-جوسپارىن جاساپ، دۇركىرەتىپ اتاپ وتەتىن جانە «18 قاراشانى» مەرەكەلەر تىزبەسىنە كىرگىزۋگە ىقپال ەتەتىن، ارينە، تاعى دا وسى دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى عوي! جوق، ءبىزدىڭ قاۋىمداستىقتا ونداي ورە، تالپىنىس بولعان ەمەس!! شەتەلگە بارىپ، دوپ تەبۋمەن، اعاش ەگۋمەن قازاق كوشىنىڭ ماسەلەسى شەشىلمەيدى.

ايتپاقشى، شەتەل دەگەننەن شىعادى، بەس قۇرلىقتى ارالاۋدا  قاۋىمداستىق ەشكىمنەن كەم قالىپ جاتقان جوق. الەمنىڭ ەڭ دامىعان ەلدەرىنە جانە شەتتەگى قانداستارىن وزدەرىنە شاقىرۋمەن اينالىسىپ كەلە جاتقان مەملەكەتتەرگە دە بارىپ جاتادى. سول ەلدەردىڭ كوشى-قون ساياستىنداعى ۇزدىك تاجىريبەلەرىن اكەلىپ، ءوز ەلىمىزگە ۇيلەستىرىپ جوبا جاساپ، سول جوباسىن ۇكىمەتكە بەكتتىرۋگە، قولدانىسقا ەنگىزۋگە بولادى عوي. اتتەڭ، قاۋىمداستىق ونداي ىسكە دە نازار اۋدارعان ەمەس!

سوڭعى ءبىر وكىنىش، ۇلكەن وكىنىش، بيىل قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنا وزگەرىس ەنگىزىلىپ، قايتا قابىلداندى. سول اتا زاڭىمىزدىڭ 10-بابى «رەسپۋبليكا شەگiنەن تىس جەرلەردە تۇراتىن ەتنيكالىق قازاقتار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا كەدەرگىزسىز ورالادى جانە تۇرۋ مەرزىمىنە قاراماستان، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن (تىركەۋ تارتىبىمەن) الادى» - دەگەن جاڭا ءبىر تارماقپەن ءسوزسىز تولىقتىرىلۋى كەرەك ەدى. بۇل دا بەس ميلليون قازاقتىڭ اتبايلارى، ارقاسۇيەرى بولعان دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى ءبىرىنشى بولىپ كوتەرەتىن شارۋا!

جالپى، وسى ءبىز ايتىپ وتىرعان ماسەلەلەرگە بەل شەشە كىرىسسە، «مۇشەلەرىن» ءوز دەڭگەيىندە ۇيىمداستىرا بىلسە، قاۋىمداستىقتىڭ المايتىن قامالى، اسپايتىن اسۋى جوق! الىستان كەلگەن اعايىندى قۇتتى قونىسىنا قوندىرۋعا، بىلق ەتكىزبەي ۇستاپ وتىرۋعا، كوش تىزگىنىن ەشكىمگە بەرمەي بيلەپ الۋعا تولىق مۇمكىندىگى بار.

سەبەبىن، جوعارىدا ايتتىق، قاۋىمداستىق جاي ۇيىم ەمەس، ونىڭ توراعاسى اسا مارتەبەلى ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى!

سول ءۇشىن قاۋىمداستىق توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى مۇحتار قۇل-مۇحامەد پەن ەرالى توعجانوۆ سەكىلدى ىسكەر تۇلعا بولۋ كەرەك!

ەگەر، ورالمانداردىڭ ماسەلەسىن، ەڭ كەمىندە، قاراپايىم قالامگەر مەن قۇساپ كوتەرىپ، شەشۋگە ىقپال ەتىپ وتىرسا، جوعارىداعى ءبىز ايتىپ وتكەن  قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن شەتەلدەردەگى بۇكىل قازاق دياسپوراسى قاۋىمداستىقتى ۇكىمەتكە تەلمىرتپەي، قارجىلىق جاعدايىن وزدەرى-اق شەشىپ تاستايتىن ەدى!

اۋىت مۇقيبەك

Abai.kz