ساتىبالدى نارىمبەتوۆ: «ۇناۋ ءۇشىن عانا جۇرتتىڭ جەتەگىندە كەتە المايمىن...»
- ساتىبالدى اعا، سوڭعى ۋاقىتتا كوپ كورىنبەي كەتتىڭىز. قازىر قايداسىز؟ شىعارماشىلىعىڭىزدا نە جاڭالىق بار؟
- مەن قازىر «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى كوركەم فيلمدەر شىعارماشىلىق بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسىمىن. قازىرگى ۋاقىتتا ءا.نۇرپەيىسوۆتىڭ «سوڭعى پارىزى» بويىنشا كينو تۇسىرۋگە دايىندالىپ جاتقان جايىمىز بار. نەگىزى، «مۇستافا شوقايدى» ءتۇسىرىپ بىتكەننەن كەيىن ءبىراز ەمدەلدىم، وزىمە-ءوزىم كەلدىم. ويتكەنى بۇل اۋىر تاقىرىپ بولدى. قانشا دەگەنمەن، جاي ادام ەمەس، تاريحي تۇلعا. ونىڭ ۇستىنە كوپ جىلدار بويى تاريحي قوقىسقا لاقتىرىپ تاستاپ، اتىن اتاۋعا دا قورقىپ كەلدىك. سوڭعى شىققان ەكى تومدىق شىعارمالار جيناعى مەن ماريا شوقايدىڭ كۇندەلىكتەرىن وقىپ، بۇكىل تاعدىرىن، ادامي، قايراتكەرلىك قىرلارىن جۇرەگىمنەن وتكىزگەن كەزدە تەلەگەي تەڭىزدىڭ ورتاسىندا قالعانداي بولدىم. قىزىلوردانىڭ كىشكەنتاي ءبىر اۋىلىنان شىعىپ، الەمدىك تۇلعا دارەجەسىنە دەيىن كوسموستىق سەكىرىس جاساۋ دەگەن عالامات نارسە عوي.
- بىراق تاپ وسى ءفيلمىڭىز جۇرتشىلىق تاراپىنان قاتتى سىنعا ۇشىرادى عوي. ەل-جۇرتتىڭ ەسكەرتپەسىن ءوزىڭىز قالاي قابىلدادىڭىز؟
- ساتىبالدى اعا، سوڭعى ۋاقىتتا كوپ كورىنبەي كەتتىڭىز. قازىر قايداسىز؟ شىعارماشىلىعىڭىزدا نە جاڭالىق بار؟
- مەن قازىر «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى كوركەم فيلمدەر شىعارماشىلىق بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسىمىن. قازىرگى ۋاقىتتا ءا.نۇرپەيىسوۆتىڭ «سوڭعى پارىزى» بويىنشا كينو تۇسىرۋگە دايىندالىپ جاتقان جايىمىز بار. نەگىزى، «مۇستافا شوقايدى» ءتۇسىرىپ بىتكەننەن كەيىن ءبىراز ەمدەلدىم، وزىمە-ءوزىم كەلدىم. ويتكەنى بۇل اۋىر تاقىرىپ بولدى. قانشا دەگەنمەن، جاي ادام ەمەس، تاريحي تۇلعا. ونىڭ ۇستىنە كوپ جىلدار بويى تاريحي قوقىسقا لاقتىرىپ تاستاپ، اتىن اتاۋعا دا قورقىپ كەلدىك. سوڭعى شىققان ەكى تومدىق شىعارمالار جيناعى مەن ماريا شوقايدىڭ كۇندەلىكتەرىن وقىپ، بۇكىل تاعدىرىن، ادامي، قايراتكەرلىك قىرلارىن جۇرەگىمنەن وتكىزگەن كەزدە تەلەگەي تەڭىزدىڭ ورتاسىندا قالعانداي بولدىم. قىزىلوردانىڭ كىشكەنتاي ءبىر اۋىلىنان شىعىپ، الەمدىك تۇلعا دارەجەسىنە دەيىن كوسموستىق سەكىرىس جاساۋ دەگەن عالامات نارسە عوي.
- بىراق تاپ وسى ءفيلمىڭىز جۇرتشىلىق تاراپىنان قاتتى سىنعا ۇشىرادى عوي. ەل-جۇرتتىڭ ەسكەرتپەسىن ءوزىڭىز قالاي قابىلدادىڭىز؟
- سىن بولماي، ەشتەڭە دە بولمايدى. مەيلى كينوگەر، مەيلى جازۋشى، مەيلى ءارتىس بول، سەنى قالايدا ءبىر سىنايدى. ۇنەمى ماقتاي بەرسەڭ، ادامدى رۋحاني سوقىرعا اينالدىرىپ جىبەرۋىڭ مۇمكىن. وندا ول «مەنەن باسقا ەشكىم جوق ەكەن» دەپ ءوسۋىن توقتاتادى. بىراق مەنىڭ ايتىلعان سىنداردى تىتىركەنىپ قابىلداعان دا كەزدەرىم بولدى. سەبەبى سىن ايتۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى كوركەم فيلم مەن دەرەكتى كينونىڭ جانرىن شاتاستىرىپ العاندار، مۇستافانىڭ تابيعاتىن تۇسىنبەگەندەر ەدى.
ءبىر انىعى، بىزدە پىكىر ايتۋ جوق، ۇكىم ايتۋ باسىم. «ماعان پالاۋ قاجەت ەمەس، بيفشتەكس كەرەك» دەگەن سياقتى تۇتىنۋشىلىق كوزبەن قارايدى. بىراق ولارعا قىزمەت كورسەتەتىندەي، مەن داياشى ەمەسپىن. ءبىزدىڭ مىندەتىمىز - كورەرمەننىڭ جەتەگىندە كەتۋ ەمەس، جەتەكتەپ ءجۇرۋ. سول سەبەپتى دە، مەن رەتسەپتى ايتپايمىن، سۇراق قويامىن. مەندە بىرەۋگە اقىل ايتۋ، تاربيەلەۋگە تىرىسۋ دەگەن ميسسيا جوق.
- سۇراق قويۋ، ىزدەۋ ارقىلى ءوزىڭىزدىڭ دە قاراما-قايشىلىققا ۇرىناتىن كەزىڭىز بولا ما؟
- مەن، جالپى، قاراما-قايشىلىقتان تۇراتىن اداممىن. وزىمە-ءوزىم ۇنامايمىن. جانە تۇسىرگەن كينومدى ەكى رەتتەن ارتىق كورمەيمىن. بىلايىنشا، ەشكىمنەن كەم تۇسىرمەيتىنىمدى، پروزادا دا ەشكىمنەن كەم جازبايتىنىمدى بىلەمىن. بىراق مەندە توقمەيىلسۋ جوق.
- ال «مۇستافانىڭ تابيعاتى...» دەگەندە، ءوزىڭىز ونى قاي قىرىنان تاني الدىڭىز؟
- مەنىڭشە، مۇستافا - قازاق تاريحىنداعى شوقان، اباي، شاكارىم، مۇحتار سياقتى عاسىردا ءبىر تۋاتىن شوقجۇلدىزدار ساناتىنداعى تۇلعا. مەنى تاعى ءبىر تاڭعالدىراتىنى - ول كىسىنىڭ جۇرەگىنىڭ كەڭدىگى. مىسالى، ول ورتا ازيا حالىقتارىن بولمەگەن، بۇكىل تۇركى تەكتەس حالىقتاردىڭ باسىن بىرىكتىرىپ، ءبىر عانا جاسىل جالاۋدىڭ استىنا جيناۋدى ارمان ەتكەن. ياعني بۇگىنگى ايتىلىپ جۇرگەن جاھانداندىرۋ دەگەندى وتكەن عاسىردىڭ باسىندا-اق سەزىپ، تۇركىستان مەملەكەتىن قۇرعان. وكىنىشكە قاراي، قولداۋشىسىنىڭ از بولۋى، قارجى تاپشىلىعى، الاش قايراتكەرلەرى اراسىنداعى الاۋىزدىق سالدارىنان ونىڭ نەبارى 62-اق كۇن ءومىر سۇرگەنى بەلگىلى. سونىڭ ءبارىن سارالاي كەلە مەن مۇستافا اتامىزدىڭ بولاشاقتى بولجاعىشتىعىنا، ءتىپتى اۋليەلىگىنە ەرەكشە قايران قالدىم. ماناعى كوسموستىق سەكىرىس دەگەنىمىزدىڭ ءوزى دە ول كىسىنىڭ عالامدىق ويلاۋ دەڭگەيىنەن، دۇنيەتانىمىنىڭ مەيلىنشە كەڭدىگىنەن تۋىندايدى.
كينونى تۇسىرەر الدىندا ەلدىڭ پىكىرىن بىلمەك نيەتپەن سۇراۋ سالىپ كورگەنىمىزدە زامانداستارىمىزدىڭ كوپشىلىگى: «مۇستافانى بىلەمىز، ول الگى «تۇركىستان لەگيونىن» ۇيىمداستىرعان كىسى مە، ول كەڭەس وكىمەتىنە قارسى بولعان عوي»، - دەگەننەن ارىعا بارا العان جوق. ءبىر جاعىنان، ولاردى كىنالاۋعا دا بولمايدى. مۇستافا تۋرالى بەرتىنگە دەيىن ەشتەڭە ايتىلمادى، جازىلمادى، ياعني جۇرت تۇسىنىگىنىڭ ول تۋرالى قاساڭ بولاتىنداي ءجونى بار. ەكىنشى جاعىنان العاندا، تاپ وسى ماسەلەدە ءبىزدىڭ كورەرمەندەرىمىزدىڭ مەنتاليتەتى سىر بەرىپ قويدى. «كەڭەس وكىمەتىنە قارسى شىققان» دەسە بولدى، جۇرت اقبوز اتقا ءمىنىپ، قىلىشىن جالاڭداتىپ جاۋعا شاپقان تۇلعالاردى ەلەستەتەدى ەكەن. بىراق «كۇرەسكەر» مەن «جاۋىنگەر» دەگەن ۇعىمداردىڭ ەكەۋى ەكى بولەك. بۇل كىسى كۇرەسكەر بولعان، يدەولوگيامەن قارۋلانعان. مۇستافانى قوبىلاندى باتىرمەن، الپامىسپەن شاتاستىرۋعا بولمايدى. شەتەلگە كەتۋىنىڭ دە وزىندىك سەبەپتەرى بار. ونىڭ ءوزى دە، ءاليحان، احمەت سياقتى الاش ارىستارى دا 37-ءنىڭ قاندى قىرعىنى قالايدا كەلەتىنىن سەزگەن، مۇستافانىڭ شەتەلدە ءجۇرىپ قازاق مۇددەسىنىڭ جوقتاۋشىسى بولعانىن، ءباسپاسوز ارقىلى ساياسي كۇرەس جۇرگىزگەنىن قالاعان. ءسويتىپ، مۇستافا ەۋروپانىڭ قاق جۇرەگىندە وتىرىپ «ياش تۇركىستان» جۋرنالىن شىعاردى، گازەت باستىردى. ەميگراتسيادا ول تەڭدەسسىز جۇمىس اتقاردى.
- سويتە ءجۇرىپ، ەلىن ساعىنادى، كوزىنە جاس الادى. سودان دا بولار، فيلمگە قاتىستى «مۇستافانىڭ قايراتكەرلىگىنەن گورى، جەكە سەزىمدەرىن كوبىرەك سيپاتتاپ كەتكەن. بوركەمىك، ۋايىمشىل ادام بەينەسىندە كورسەتكەن» دەگەن پىكىرلەر ايتىلدى عوي...
- شىندىعىندا، ونىڭ ءبارى - تابيعي نارسە. ول دا ادام بالاسى، سىرتتا ءجۇر، قانشا قايراتكەر بولعانىمەن، ەلىن، جەرىن، تۋعان-تۋىسىن ويلاپ، جۇرەگى جىلايدى. ايتسە دە، ونە بويى ەگىلىپ قالعان ادام ەمەس قوي، تەك ەلدەن كەلگەن حاتتى وقىعاندا عانا كوزىنە جاس الادى. گولليۆۋدتا س.سپيلبەرگ «شيندلەر ءتىزىمى» دەگەن كينو ءتۇسىردى. كەيىپكەرى ءۇش مىڭداي ەۆرەيدى ساقتاپ قالعان ادام ەكەن. دۇنيەجۇزىندەگى ەۆرەيلەر قاۋىمى سوعان قازىر ەسكەرتكىش قويىپ، تابىنىپ، حان كوتەرىپ جىبەردى. ال ءبىز 180 مىڭ مۇسىلماندى سوعىستان امان ساقتاپ قالعان مۇستافا اتامىزعا قانداي قۇرمەت كورسەتە الدىق؟ ءبىر ەمەس، ول كىسى تۋرالى ونداعان فيلمدەر ءتۇسىرىلۋى ءتيىس. ءبىر كينو ارقىلى ول كىسىنىڭ ادامدىق، ازاماتتىق، قايراتكەرلىك قىرىن، سوم تۇلعاسىن تۇتاستاي كورسەتپەدىڭ دەۋ - اقىلعا سىيمايتىن ءنارسە.
- ءسىزدى سىناۋشىلار نەگىزگە الاتىن ءبىر جايت - ءوز فيلمدەرىڭىزگە كينودان سىرت ادامداردى تۇسىرەتىنىڭىز. ال رولگە ءارتىس ەمەستەردى تاڭداي وتىرىپ، ءسىز قانداي پرينتسيپكە سۇيەنەسىز؟
- «تىڭ بەينە» دەگەن ءوز الدىنا، نەگىزى، كينو - ومىرگە جاقىن نارسە. ماسەلەن، اۋىل تاقىرىبىنا، مالشىلارعا بايلانىستى فيلمگە قالادا جۇرگەن ينتەلليگەنتتى تۇسىرسەم، ول قانداي شوپان بولادى؟ سول سەبەپتى دە، مەن ەڭ الدىمەن، وبلىستىق تەاترلارداعى بىلايعى جۇرت بىلە بەرمەيتىن اكتەرلەردى كورىپ شىعامىن. ودان تابىلماسا عانا سىرتتان ىزدەيمىن. ءارينە، بۇل ۇردىسكە اينالماۋى كەرەك. بىلايشا ايتقاندا، مەن «تەك قانا كوشەدەن ۇستاپ الىپ ويناتۋ كەرەك» دەگەنگە قارسىمىن. ەگەر رولگە ىڭعايى، بولمىسى كەلىپ تۇرسا، نەگە كاسىبي اكتەرلەردى ويناتپاسقا؟ مىسالى، مەن كوپتەگەن تانىمال اكتەرلەرگە لايىقتى ماتەريال ىزدەپ ءجۇرمىن.
- «قىزجىلاعان» اتتى فيلمىڭىزدە ءلايلانى جۇباتىپ جۇرەتىن ەۆرەي شال بار. ۇمىتپاسام، سوعان قاتىستى دا «ەۆرەيدى دارىپتەگەنى نەسى» دەگەن سياقتى ءبىراز سىن ايتىلعان بولاتىن. وسى ورايدا، لايلاعا سىرلاس، مۇڭداس ىزدەگەندە تاڭداۋ نەگە ەۆرەيگە ءتۇستى؟
- ولار - ەكى جاڭعىز. «جاڭعىزدىق» دەگەن اسقار سۇلەيمەنوۆ ەنگىزگەن ءسوز بار. «جالعىزدىق» بولەك. بۇل - جاننىڭ جاڭعىزدىعى. ەۆرەي شال - يەرۋساليمگە جەتە الماي جۇرگەن ادام. شىنداپ كەلەتىن بولساق، كەڭەس وكىمەتىنەن ەڭ كوپ قيانات كورگەن دە - قازاق پەن ەۆرەي. مەن وسىنى اشىق ايتقىم كەلدى. سوسىن ءبىزدىڭ قازاقستاندى «حالىقتار دوستىعىنىڭ لابوراتورياسى» دەيدى ەمەس پە؟ ياعني سەمەي زوبالاڭىن دا سول ماڭايداعى ۇلتتاردىڭ بارلىعى باستان وتكەردى. ەكىنشى جاعىنان، سونى كورسەتتىم. بۇل جەردە قاشقان-پىسقانداردىڭ ءبارى، كارلاك تا، «الجير» دە، تىڭ كوتەرۋشىلەر دە قامتىلىپ وتىر. نەگىزى، تىڭدى كوتەرگەن ەشقانداي دا كومسومول ەمەس، سونىڭ 90 پايىزى - تۇرمەدەن شىققاندار مەن انتيسوۆەتتىك ەلەمەنتتەر. «قىزجىلاعانداعى» ەۆرەي دە جەر اۋىپ كەلگەن. ەكى مۇڭلىق بۇلار. ءلايلا - ورىسشا ايتقاندا، «پاستۋشكا، كوتورايا پوتەريالا سۆوي پاستوراي ي وپلاكيۆاەت»، ال ەۆرەي شال - «چەلوۆەك، كوتورىي پوتەريال سۆويۋ رودينۋ ي يششەت». ياعني ءلايلا ءوزىنىڭ كەڭ جايلاۋىنىڭ جوقتاۋشىسى بولىپ ءجۇر. جايلاۋىمىز دەگەنىمىز - ءبىزدىڭ ءدىنىمىز بەن ءدىلىمىز، ءتىلىمىز.
«ەۆرەيدى اكەپتى، ەۆرەيدى ءتۇسىرىپتى» دەيدى. سوندا قازاقستاندا ەۆرەي جوق پا؟ بۇل جەردە مەن ەشتەڭەنى كوكتەن الىپ، ويدان شىعارىپ وتىرعان جوقپىن. اركىمدى ءار جاقتان اكەلىپ توگىپ، جەرىمىزدى قوقىس سالاتىن جاشىككە اينالدىرىپ جىبەرگەندەرى راس قوي.
- ال «كوزىمنىڭ قاراسىندا» سوزاققا تۇتقىنداعى جاپون اسكەرلەرىنىڭ كەلگەنىن كورسەتكەن ەدىڭىز...
- ول دا - ومىردەن الىنعان جايت. وسى الماتىدا جارتى عاسىردان استام ۋاقىت وتسە دە سىر بەرمەي تۇرعان جيىرما شاقتى ءۇي بار، سونى سوعىستان كەيىنگى كەزدە جاپون تۇتقىندارى سالعان. سوزاق وڭىرىندەگى ءبىرتالاي عيماراتتاردى دا سولار تۇرعىزعان. اكەمنىڭ قاراماعىندا جۇمىس ىستەگەن. ۇيگە كەلىپ تۇراتىن. مەن وندا كىشكەنتاي بالامىن، مويىندارىنا مىنگىزىپ ويناتاتىن، باتپىراۋىق جاساپ بەرەتىن. «كوزىمنىڭ قاراسى» - سول كىسىلەرگە ارناعان ەسكەرتكىشىم. ايتپەسە «جاپون كەرەك ەكەن» دەپ، ولاردى كينوعا ادەيى الىپ كەلگەن جوقپىن.
- ال ءسىز رەجيسسەر رەتىندە ءوز ءستيلىڭىزدى قالاي انىقتادىڭىز؟
- ءالى انىقتاپ ۇلگەرگەن جوقپىن. ويتكەنى كينونىڭ ءتىلىنىڭ ءوزى - بىدىق. ءالى كۇنگە دەيىن بىرەسە تەاتردىڭ، بىرەسە ادەبيەتتىڭ اراسىندا ءجۇر. ەلگە ۇناسىن، ۇناماسىن، ناعىز كينونىڭ ءتىلىن، پلاستيكاسىن تابۋعا تالپىنىس بار. ءبىز ونى سول ءۇشىن سىيلايمىز. جالپى، بىزدە عانا ەمەس، دۇنيەجۇزى بويىنشا العاندا، كينو ءوزىنىڭ ءتىلىن ىزدەۋ ۇستىندە. بۇل رەتتە، ۆەنەتسيا، توكيو سياقتى تاعى ءبىراز جەرلەردە وسىعان ارنالعان جەكە فەستيۆالدەر بار. جۇلدە بەرەتىن بولسا، «كينو ءتىلىن تابۋداعى ىزدەنىستەرى ءۇشىن» دەپ بەرەدى. كان، بەرلين ءتارىزدى ۇلكەن-ۇلكەن فەستيۆالدەر ءفيلمنىڭ قالاي تۇسىرىلگەندىگىن عانا تارازىلايدى. ال اناليزگە كەلەتىن بولساق، ءبارى - بىدىق، تۋرا ءتىلى شىقپاعان بالا...
- ءبارىبىر كورەرمەنگە ۇنايتىن فيلمدەر بار عوي. بۇل سوندا «ول ءوز ءتىلىن تاپتى» دەگەن ءسوز ەمەس پە؟
- اڭگىمە وندا ەمەس. «تازا كينو» دەگەن بار. مىسالى، «قىز جىبەك» ماعان دا ۇنايدى. بىراق قاراپ وتىرساڭ، ءبىر ساتتەردە تەاتردىڭ تىلىمەن سويلەپ كەتەدى. بۇل بىراق «قىز جىبەك» ءفيلمىن كەمسىتۋ ەمەس، اڭگىمە - ونىڭ تازا سينەماتوگراف ەمەستىگىندە. ءبىر جاعىنان، سولاي بولۋى زاڭدى دا. ويتكەنى ول نەگىزىندە، ەپوسقا قۇرىلعان شىعارما عوي. الايدا قانشا جەردەن سينەماتوگراف ءتىلى بىدىق دەسەك تە، شىنىن ايتۋ كەرەك، 60-جىلدارى تۇسىرىلگەن، كەزىندە ماسكەۋ اسا كوڭىل ءبولىپ باعالاماعان ەكى كورنەكتى فيلم بار. ولار - ش.ايمانوۆتىڭ «اتامەكەنى» مەن م.بەگاليننىڭ «تۇلپاردىڭ ءىزى» فيلمدەرى. بۇلار بۇگىندە قازاق كينوسىنىڭ كلاسسيكاسىنا اينالدى. ەكەۋى دە -ناعىز كينوىزدەنىستىڭ كورىنىسى.
مەنىڭ دە كينونىڭ ءتىلىن ىزدەۋ بارىسىنداعى ىزدەنىستەرىم بار شىعار، بىراق كينونىڭ ءتىلىن تاپتىم دەپ ءالى ايتا المايمىن. مەنىكى - تەك سوعان تالپىنىس. دەگەنمەن «ومپا»، «كوزىمنىڭ قاراسى»، «قىزجىلاعان»، «سوزاقتان شىققان گاملەت» دەگەن فيلمدەرىم شەتەلدە جاقسى كورسەتىلەدى، ءتۇرلى فەستيۆالدەردىڭ پانورامالىق باعدارلاماسىنا ەنگەن. ويتكەنى ولار حالىقارالىق كينوقورعا ساتىپ الىنعان. ماقتانعانىم ەمەس، بىراق سىرتتا مەنىڭ شىعارماشىلىعىما دەگەن سۇرانىس باسىم. بۇل ءبىر جاعى قۋانتادى، ەكىنشى جاعىنان، شابىتتاندىرادى. ءوزىڭنىڭ كەرەك ەكەنىڭدى سەزىنەسىڭ.
- ال كينولارىڭىزدىڭ شەتەلدە كورسەتىلگەنىنەن، تارالعانىنان سىزگە تۇسەتىن پايدا بار ما؟
- جوق. ويتكەنى مۇنداي نارسەلەر بىزدە زاڭمەن رەتتەلمەگەن، بىزدە ءالى «كينو تۋرالى» زاڭ جوق. بىزگە ەش پايدا تۇسپەيدى.
- ال «قازاقفيلمگە» شە؟
- «قازاقفيلمگە» تۇسەدى. سەبەبى شەتەلدىك كومپانيالار، پروديۋسەرلەر فيلمدەردى كينوستۋديادان ساتىپ الادى عوي.
- سوندا قىزمەت ەتىپ، كينو ءتۇسىرىپ جۇرگەننەن كەيىن ءسىزدىڭ «قازاقفيلم» كينوستۋدياسىنا دا، قاناتتاس ارىپتەستەرىڭىزگە دە سىن ايتپاسىڭىز بەلگىلى. ايتسە دە، جۇرتتىڭ باسىم كوپشىلىگى قازىر «تۇشىنىپ كورەتىن كينو جوق» دەگەن پىكىردە. بۇعان قالاي قارايسىز؟
- العاشقى ماحابباتىن كىم جەك كورەدى؟ بۇل دا - سول سياقتى نارسە. اركىم ءوزىنىڭ كەزەڭىن ماقتايدى، ءوز زامانداستارىنىڭ قولتاڭباسىن ساعىنادى.
- جوق، بۇل جەردەگى ماسەلە وندا ەمەس. مىسالى، شاكەن ايمانوۆ، سۇلتان قوجىقوۆ، ءماجيت بەگالين، ءشارىپ بەيسەمباەۆ، ابدوللا قارساقباەۆ اعالاردىڭ كوزىن دە، كەزەڭىن دە كورمەگەن بۇگىنگى بۋىننىڭ ءوزى سول كىسىلەردىڭ فيلمدەرىن ءبىر كورگەننەن-اق جىلى قابىلدايدى، جاقسى پىكىر ايتادى...
- ءبارىبىر قازىر باسقا زامان كەلدى. سوعان بايلانىستى كينو دا وزگەرىپ جاتىر. بۇگىنگى كومپيۋتەر داۋىرىنە وراي كينوعا ەكشن دەگەن كەلدى. ءداستۇرلى فيلمدەردى ۇناتاتىندارمەن قاتار، ولاردى جەك كورەتىندەر دە بار. ءوز باسىم كينومدى «مىنانداي كورەرمەن كورسىن»، «مىناعان ارناپ شىعارايىن» دەگەن ويدان اۋلاقپىن. مەن تەك جۇرەكجاردى سىرىمدى ايتقىم كەلەدى. ول سىرىم بىرەۋگە ۇناماي قالۋى مۇمكىن. بىراق سولاي ەكەن دەپ مەن ول كورەرمەنىمدى كۇستانالاي دا المايمىن. دەمەك، ەكەۋمىزدىڭ كوزقاراسىمىز ءارتۇرلى دەگەن ءسوز. ۇناۋ ءۇشىن عانا ولاردىڭ جەتەگىندە تاعى كەتە المايمىن. ءبارىبىر مەنىڭ دە ءوز كورەرمەنىم بار. ولار سىرتتا، انا جاقتا ءجۇر.
- ال ءسىز ءوزىڭىزدى تۇسىنەتىن، باعالايتىن سول ءوز كورەرمەندەرىڭىزدىڭ ورتاسىنا بارىپ تۇسىرە الار ما ەدىڭىز؟
- مەنى بىرنەشە رەت شاقىردى ولار. بىراق ءالى كۇنگە دەيىن نارىمبەتوۆ نارىمبەتوۆتى، ياعني ءوزىمدى ءوزىم تۇسىنە الماي جۇرگەندە ول جاققا بارىپ مەن قالاي تۇسىرەمىن؟! راس، تيمۋر بەكمامبەتوۆ ءتارىزدى امبەباپ رەجيسسەرلەر بار. بىراق ولار - سۋرەتكەر ەمەس، تاپسىرىستى ورىنداۋشىلار، وزگەنىڭ يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋشىلار. ال مەندە ءوزىمنىڭ يدەيام بار، مەن ءوز يدەياما قىزمەت ەتەمىن.
- ءوزىڭىز ايتپاقشى، ءسىز قازىر ءوز جولىڭىزدى ىزدەۋ ۇستىندەسىز. قالاي ويلايسىز، ءتۇبى سونى تاباتىن نەمەسە تاپقانىڭىزدى سەزىنەتىن كەزىڭىز بولۋى مۇمكىن بە؟
- مەن ساعان ءبىر انەكدوت ايتىپ بەرەيىن. ماسكەۋدە دەكادا بولىپ جاتىر دەيدى. ساحناعا قىرعىز اعايىن شىعىپ، قومىزىنىڭ ۇنىمەن بىرەسە ورگە شاۋىپ، بىرەسە تومەن قۇلديلاپ، بىرەسە ايعايعا باسىپ، بىرەسە سىبىرعا كوشىپ، ابدەن ويقاستاپتى. دۋ قول شاپالاق سوعىلىپتى. ارتىنشا دومبىراسىن قولتىقتاپ قازاق شىعىپ، سوزاقتىڭ شەرتپەسىن شەرتىپتى. سول كەزدە كوركەمدىك كەڭەستىڭ مۇشەسى تۇرىپ: «انا قىرعىز نەگە سونداي كەرەمەت، اسەرلى ءان ايتتى. سەن نەگە بۇلاي جاي، سىلبىر نارسە ورىندادىڭ؟» - دەپ سۇراپتى. سوندا قازاق: «ويتكەنى ول ءوزىن ىزدەپ ءجۇر، ال مەن ءوزىمدى تاپقان اداممىن» دەپتى»، - دەيدى. سول سياقتى، «تاپتىم» دەگەن «ءبىتتىم» دەگەن ءسوز. ونداي جاعدايدا نەمەرەلەردىڭ قاسىندا، دومبىرا تارتىپ، شەرتپە كۇيدى تىڭقىلداتىپ جاتۋ كەرەك. بىلەم، «ءوزىمدى تاپتىم» دەيتىن جازۋشىلاردا، رەجيسسەرلەر دە بار. ولاردىكى دە وزىنە ءجون شىعار. بىراق مەنىڭ تابيعاتىم وعان كونبەيدى...
الاشقا ايتار داتىم...
... ءبىر انىعى، بىزدە پىكىر ايتۋ جوق، ۇكىم ايتۋ باسىم. «ماعان پالاۋ قاجەت ەمەس، بيفشتەكس كەرەك» دەگەن سياقتى تۇتىنۋشىلىق كوزبەن قارايدى. بىراق ولارعا قىزمەت كورسەتەتىندەي، مەن داياشى ەمەسپىن. ءبىزدىڭ مىندەتىمىز - كورەرمەننىڭ جەتەگىندە كەتۋ ەمەس، جەتەكتەپ ءجۇرۋ. سول سەبەپتى دە، مەن رەتسەپتى ايتپايمىن، سۇراق قويامىن. مەندە بىرەۋگە اقىل ايتۋ، تاربيەلەۋگە تىرىسۋ دەگەن ميسسيا جوق.
سۇحباتتاسقان روزا راقىمقىزى
«الاش ايناسى» گازەتى
