قازىناسى مول - قاراتاۋ
ءوز تاۋەلسىزدىگىنىڭ شيرەك عاسىرىن ارتقا تاستاعان قازاقستان مەملەكەتى ءۇشىن الەمدىك باسەكەلەستىككە توتەپ بەرۋ مىندەتى تۇر. مۇنى پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوزىنىڭ بيىلعى جىل باسىنداعى حالىققا ارناعان جولداۋىندا اشىق ايتتى. سونىمەن قاتار، ەلباسى ارنايى "تۋعان جەر" باعدارلاماسىن قابىلداپ، ءار وڭىرگە ەرەكشە كوڭىل ءبولۋ كەرەكتىگىن بەكىتتى. ونىڭ الدىنداعى ماڭىزدى ءبىر قۇجاتتا: «ءبىزدىڭ مودەلىمىز شەتەلدىك ينۆەستيتسيالاردى تارتۋداعى مەملەكەتتىڭ بەلسەندى رولىنە نەگىزدەلگەن»، دەپ اتاپ كورسەتكەنى دە بار، ياعني، ءار كەزەڭنىڭ تالابىنا ساي، جۇمىس ۇيىمداستىرا ءبىلۋ قاجەتتىگى تۇسىنىكتى. بۇل زاماناۋي تالاپتارعا سايكەس، باتىلدىق پەن اشىقتىق سىر وڭىرىندە دە جاڭا يدەيالاردىڭ جۇزەگە اسۋىنا باستاما بولۋى ءتيىس دەگەن ءسوز.
بۇرىنعى ۋاقىتتاردا نەگىزىنەن تەك اۋىل شارۋاشىلىعى باعىتىنداعى سالامەن بىرىڭعاي كەلە جاتقان قىزىلوردا وبلىسى ايماق باسشىسى قىرىمبەك كوشەرباەۆتىڭ باتىل باستاماسىمەن سوڭعى 3-4 جىل كولەمىندە مەتاللۋرگيا سالاسىنا دا تۇرەن سالا باستادى.
وبلىسىمىزدىڭ شيەلى اۋدانى تەرريتورياسىنا باس تىرەپ، سوزىلا قۇلايتىن قارت قاراتاۋدىڭ سوڭعى سىلەمدەرىنەن گەولوگيالىق زەرتتەۋلەرگە قاراعاندا، سىر وڭىرىنەن جالپى الەمدە سيرەك كەزدەسەتىن ۆانادي مەتاللىن وندىرۋگە مۇمكىندىك بار ەكەندىگى انىقتالدى. اسا قىمبات تابيعي بايلىق سانالاتىن ۆانادي مەتاللىنىڭ قوسپاسى ارقىلى اۆتوكولىك جانە اسكەري تەحنيكالاردى جاساپ شىعارۋ بارىسىندا ونىڭ بەرىكتىگى ارتتىرىلاتىندىعى بۇرىننان دالەلدەنگەن. مەتاللدىڭ وسى ءبىر قاسيەتى ارقىلى تەحنيكالاردىڭ سالماعى بەرىكتىگىمەن قوسا بارىنشا جەڭىل تارتادى. جانە دە ءۆاناديدى قوسۋ ارقىلى بروندى ترانسپورتەر، برونەجيلەت جاساۋعا دا قاجەتتىگى اتالعان مەتاللعا سۇرانىس ارتاتىندىعىن كورسەتەدى.
مىنە، وسى تىڭ سالانىڭ شارۋاسىمەن شيەلىدە «فيرما بالاۋسا» جشس ماقساتتى تۇردە شۇعىلدانىپ كەلەدى. جوبالىق قۇنى 1 ملرد تەڭگە كولەمىندەگى ۆانادي مەتاللىن اۆتوكلاۆتى ءتاسىل بويىنشا ءوندىرۋدى قولعا الاتىن زاۋىتتى ىسكە قوسۋ – ۇزاق مەرزىمدى جوسپارلى ءىس. ايماق باسشىسى اتالعان ءوندىرىس ورنىندا بىرنەشە رەت بولىپ، ونىڭ قارقىندى دامۋىنا، ياعني، تىكەلەي ءونىم بەرە باستاۋى جانە الداعى بولاشاقتا مۇنان دا زور جەتىستىكتەرگە جەتىپ، كوشباسشى كاسىپ¬ورىنعا اينالۋىنا قامقورلىق تانىتۋدا.
گەولوگيالىق بارلاۋ ناتيجەسى «بالاساۋىسقاندىق» كەنىشىندە 69 ملن توننا ۆانادي رۋداسىنىڭ قورى بار ەكەندىگىنە عىلىمي تۇجىرىم جا-سالىنعان. بۇل، ارينە، وراسان زور بايلىق. ونى يگەرۋ ماقساتىنداعى دايىندىق جۇمىستارىندا فيرمادا ازىرگە ەكى جۇزگە تارتا استام ادام ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتسا، الداعى ۋاقىتتاردا ولاردىڭ سانى مۇنان ەسەلەپ ارتۋى بەك مۇمكىن. ارينە، بۇل ءۇشىن اۋەلگى جوسپارداعى ءوندىرىستى ساتىلاپ ىسكە قوسۋ تاجىريبەسى كەڭىنەن ءورىس الۋى ءتيىس. كاسىپورىن باسشىلىعى، ينۆەستيتسيا سالۋشى ارىپتەستەرىمەن بىرلەسىپ، ونىڭ ءتيىمدى جولدارىن قاراستىرۋ ۇستىندە. الداعى ۋاقىتتا وسى جوبانىڭ جۇزەگە اسىرىلۋى ايماقتىڭ كەلەشەگىن كەمەل ەتەرى، جۇزدەگەن جەرگىلىكتى تۇرعىنداردى جاڭا جۇمىس ورىندارىمەن قامتاماسىز ەتەرى تۇسىنىكتى.
ناقتى كەزەڭدە ءوندىرىس ورنىن قايتا جاڭعىرتۋ، جاڭادان جابدىقتاۋ جۇمىستارى جالعاستىرىلۋدا. ونەركاسىپ سالاسىن جولعا قويۋ ماقساتىندا تىنباي ىزدەنىس ۇستىندەگى كومپانيا 20 ملن اقش دوللارى كولەمىندە ينۆەستيتسيا سالسا، ونىڭ سونشالىقتى ەل بايلىعىن ارتتىرۋعا مول ۇلەس قوساتىندىعىنا جوبا اۆتورلارىنىڭ سەنىمى مول. وسى جوبا تولىق جۇزەگە اسقان كەزدە مۇندا ۆاناديدەن وزگە وعان ساباقتاس وندىرىلەتىن ونىمدەر – ۆانادي پياتيوكيسى، فەرروۆانادي، اليۋموۆانادي، موليبدەندى كونتسەنترات، كومىر قىشقىلى سەكىلدى ءوندىرىس پەن تۇرمىسقا كەرەكتى زاتتارعا قاجەتتى شيكىزاتتار دا مولىنان بولادى. دەمەك، وسى جەردە كوپتەگەن ساباقتاس كاسىپورىندار جۇمىس ىستەپ، جۇزدەگەن ايماق تۇرعىندار جۇمىسپەن قامتىلادى دەگەن ءسوز.
«فيرما بالاۋسا» جشس-نىڭ باستاماسى راسىندا وزگە دە كاسىپكەرلەرگە ۇلگى. جوعارىدا ايتقانىمىزداي، زامان تالابىنا ساي قالدىقسىز ءوندىرىس ورنىعۋى ءۇشىن ۆانادي وندىرۋدەن سوڭ، بىرنەشە ساتىلى قوسىمشا ءونىم ءوندىرۋ تسەحتارى جۇمىس جاسايتىن بولادى. ماسەلەن، اككۋمۋلياتور شىعارۋ، تەمىر-بەتون بۇيىمدارى، باسقا دا قاجەتتى زاتتار. كاسىپورىندا قازىر جەرگىلىكتى تۇرعىندار ەڭبەك ەتىپ كەلەدى. جەرلەستەرىمىزدى نارىقتىق قاتىناس تالابىنا ساي جۇمىسپەن قامتىپ، ولاردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن كوتەرۋ ەلباسى تاپسىرماسىنا ساي اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستاردىڭ باستىسى.
ن.نازىمحانۇلى
Abai.kz