ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىنىڭ جانە «جاھانداعى زاماناۋي قازاقستاندىق مادەنيەت» حالىقارالىق جوباسى اياسىندا  قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن م.اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترى 18-26 جەلتوقسان ارالىعىندا جاپونياعا گاسترولدىك ساپارمەن بارىپ قايتتى.

ءىس-ساپار بارىسىندا تەاتر ۇجىمى جاپون كورەرمەندەرىنىڭ نازارىنا «اقتاستاعى احيكو» قويىلىمىن، «ۇلى دالا ەلى» اتتى ۇلت رۋحانياتىن ۇلىقتايتىن كونتسەرتتىك باعدارلامانى ۇسىندى جانە «رۋحاني قازىنا» اتتى تەاترداعى قۇندى جادىگەرلەرىمىز بەن ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى تانىتاتىن كورمە ۇيىمداستىردى.

بۇل – قازاق ەلى ءۇشىن، قازاق ونەرى ءۇشىن تاريحي ساپار بولدى. قازاق تەاترى تۇڭعىش رەت توكيو تورىندە ونەر كورسەتتى. توكيو – تەاتردىڭ الەمدەگى اسا ءىرى ورتالىقتارىنىڭ ءبىرى سانالادى. وسى جەردە يۋنەسكو جانىنداعى حالىقارالىق تەاتر ينستيتۋتىنىڭ بولىمشەسى جۇمىس ىستەيدى.  جاپون تەاترى سونىمەن قاتار جانردىڭ ارالۋاندىعىمەن دە بولەك تۇر. مۇندا 8 عاسىردا قويىلعان سپەكتاكلدى قاز-قالپىندا تاماشالاۋ مۇمكىندىگى بار، سونىمەن قاتار ۋلترازاماناۋي قويىلىمدار دا بارىنشا كەڭ ورىن العان. توكيودا تەك كوممەرتسيالىق تەاترلاردىڭ ءوزى 35 تەاتر عيماراتىن يەمدەنىپ وتىر ەكەن، ولاردىڭ ارقايسىسى 500-دەن استام كورەرمەنگە لايىقتالعان. سوندىقتان ءبىزدىڭ قازاق تەاترى ءۇشىن تالعامى بيىك، تەاتر تاريحى ءبىر جارىم مىڭ جىلدى قۇرايتىن ەلگە كەلىپ، ونەر كورسەتۋ ۇلكەن سىن بولاتىن.

ءبىز جاپونياعا 19-جەلتوقسان كۇنى تۇندە اتتاندىق. العاشقى توپ، 17-ءسى كۇنى كەتىپ قالعان، جاپونياداعى قازاقستان ەلشىلىگىندە ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى كۇنىنە ورايلاستىرىلعان رەسمي شارالار بولىپتى، سوعان ءبىزدىڭ اكتەرلارىمىز، جىگىتتەر مەن قىزدار قاتىسىپ، ونەر كورسەتكەن ەكەن. جاسىنداي جارقىلداعان تالانتتى جاستارىمىزدىڭ ەرىك-جىگەرى كىم-كىمدى بولسىن تاڭ قالدىرۋعا، تامساندىرۋعا جەتەتىنى ءسوزسىز.

ءبىز ولارمەن 20-جەلتوقسان كۇنى توكيوداعى قوناقۇيدە كەزدەستىك. ءبىر جىل كورىسپەگەندەي نەمەسە ءبىز ولاردىڭ ۇيىنە (ەلىنە) قوناققا كەلگەندەي قۇشاق جايىپ قارسى الىپ جاتتى. قازاقى كوڭىل، باۋىرمال جۇرەك قوي باياعى.

سونىمەن باسىمىز قوسىلىپ، «اقتاستاعى احيكونىڭ» 21-جەلتوقسان كۇنى بولاتىن ءبىرىنشى كورسەتىلىمىنە دايىندىقتى باستاپ كەتتىك.  ارينە، اكساكا كۋمين دەپ اتالاتىن كونتسەرتتىك ورتالىق – اۋەزوۆ تەاترىنىڭ عيماراتى ەمەس. ساحناسى قۋىقتاي عانا. ول جەردە ەپيكالىق تىنىستى بارىنشا اشىپ، كوسىلىپ ويناۋ مۇمكىن ەمەس. دەكوراتسيا دا بوتەن، اۋەزوۆ ساحناسىندا تۇرمەنى كورسەتكەندە تۇسەتىن تەمىر شىمىلدىقتى – تورعا مەڭزەۋ جاساپ سۋرەت سىزىلعان ماتا الماستىردى، تۇتقىنداردىڭ جاتاتىن ورنى – قامىستان جاسالعان توسەنىش بولدى. توردە تۇراتىن اۋليە اعاش تا الاسارىپ، بۇتالارى ازايعان. سپەكتاكلدە وينامايتىن، بىراق قويىلىمعا مەن سياقتى الدەبىر قاتىسى بار ادامداردىڭ كوڭىلىندە كۇمان بولعانى راس. ءتىل تۇسىنبەيتىن، الاشوردا، قازاق، رەپرەسسيا دەگەن ۇعىمداردى ۇقپايتىن ادامدارعا اكەلىپ، نە كورسەتكەلى جاتىرمىز، ويباي، دەگەن مازاسىزدىق – ۇرەيگە اينالارداي بولىپ قوبالجىتتى. جالپى قازاق تەاترى جاپونيا ەلىنە ءبىرىنشى رەت كەلىپ تۇر ەكەن. ولاردا وزدەرىنىڭ ۇلتتىق، تاريحي تەاترلارى جاقسى دامىعان، دراماعا كەلگەندە – زاماناۋي دراما تەاترلارى ەكسپەريمەنتتىك، اۆانگاردتىق شەكتەن اسىپ كەتكەن. ءبىزدى قالاي قابىلدار ەكەن دەگەن ۇرەي بولدى. ول ءار ءارتىستىڭ، ءاربىرىمىزدىڭ جۇزىمىزدە تۇردى.

كورەرمەن جيناۋمەن جاپونياداعى قازاقستان ەلشىلىگى اينالىسقان ەكەن. بۇل جەردە  قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جاپونياداعى ەلشىسى ەرلان باۋداربەك-قوجاتاەۆقا، كەڭەسشى ەرعالىم ءنۇرسالىمۇلىنا، انۆار ميرزاتيللاەۆقا، ارىستان قابيكەنوۆكە، رىسبەك الىبەكوۆكە، انۋاربەك قاراشاەۆقا، جاندوس سەمباەۆقا، اسىرەسە، ايدوس داركەنوۆكە راحمەت ايتۋعا ءتيىسپىز. وسى وتانسۇيگىش، قىزمەتتەرىنە ادال ازاماتتاردىڭ مۇرىندىق بولۋىمەن، كۇندىز-ءتۇنى جاتپاي-تۇرماي كونتسەرت زالىن تاۋىپ، ول جەردە ءتۇرلى كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ، ءبىزدىڭ تەاتر قويىلىمدارىنا بارلىق جاعدايدى  جاساعاندارى ءۇشىن ءبىزدىڭ ۇجىم شەكسىز ريزا.

راس، ءبىرىنشى كورسەتىلىمدە زال تولعان جوق. زالدىڭ سەكسەن پايىز عانا تولى بولدى. ولاردىڭ ءوزى تەاتر جانە كينو سالاسىنىڭ ماماندارى، سىبىردە جاپون تۇتقىندارىن زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ وكىلدەرى، تۇتقىنعا تۇسكەندەر اسسوتسياتسياسى وكىلدەرى، نەۆادا-سەمەي قوزعالىسىنا قاتىسى بولعاندار سياقتى ناقتى كاسىبي قىزىعۋشىلىعى مەن ماقسات-مىندەتى بار ادامدار.

سونىمەن «اقتاستاعى احيكو» باستالىپ كەتتى. بولات ءابدىلمانوۆ، بەكجان تۇرىس، باۋىرجان قاپتاعاي سياقتى مايتالماندار باستاعان ۇجىم كىمنىڭ جانىن قويسىن؟.. داناگۇل تەمىرسۇلتانوۆا، ازامات ساتىبالدى، دۋلىعا... جانداربەك سادىربەاۆ باستاعان الماس شاياحىمەتوۆ، جانات تينباەۆ، جاسۇلان بايسالبەكوۆ، مەيرامبەك تاعانوۆ، ايان وتەپبەرگەن، ابزالبەك اسحاتۇلى، مەرەي مۇحتارۇلى، عالىمبەك وسپانوۆ، قايرات نابيوللا، نۇرعيسا قۋانىشبايۇلى سياقتى جاس پەرىلەر جانە بار. بۇل جەردە احيكونىڭ اناسىن ويناعان زارينا كارمەنوۆا مەن نەمىس قىزىنىڭ ءرولىن سومداعان جانەل ماقاجانداردى ەرەكشە اتاۋ كەرەك.

جەمە-جەمگە كەلگەندە قازاقتىڭ رۋحى الىپ كەتەدى ەكەن، قۇرامىندا وسىنداي ارقالى اكتەرلارى بار ۇجىم ەشنارسەدەن قورىقپاۋعا ءتيىس ەكەن. وسىنى ۇقتىم. ءوزىنىڭ مەملەكەتتىك باعادارلاما سيپاتىندا جازعان ماقالاسىندا ەلباسىمىز: «...زاماناۋي الەمدەگى باسەكەلەستىككە قابىلەت – مادەنيەتتىڭ دە باسەكەگە قابىلەتىلىگى دەگەن ءسوز. اقش-تىڭ «قىرعي-قاباق سوعىس» كەزىن­دەگى تابىسىنىڭ قوماقتى بولىگى گولليۆۋدتىڭ ەنشى­سىندە. ءبىز ءححى عاسىردىڭ جاھاندىق كارتاسىندا ەشكىمگە ۇقسامايتىن، دەربەس ورنى بار ۇلت بولامىز دەسەك، «جاھانداعى زاماناۋي قازاقستاندىق مادەنيەت» جوباسىن ىسكە اسىرۋعا ءتيىسپىز. الەم ءبىزدى قارا التىنمەن نەمەسە سىرتقى سايا­سات­تاعى ءىرى باستامالارىمىزبەن عانا ەمەس، مادەني جەتىستىكتەرىمىزبەن دە تانۋى كەرەك» دەپ شەگەلەپ تۇرىپ ايتقان ەدى. ەگەر جاپونيانى باعىندىرماساق، ولاردى جىلاتىپ، 25-جەلتوقساندا بولعان ەكىنشى كورسەتىلىم كەزىندە ۇزىن-سونار كەزەككە تۇرعىزباساق، زالعا سىيماعاندارى تۇرەگەپ تۇرىپ، زال ىشىندەگى باسپالداقتارعا وتىرىپ كورمەسە، ساحنا سىرتىندا تۇرعان، قويلىمدى قىرىنان عانا تاماشالاعان جاپوندىق دىبىس رەجيسسەرىنىڭ  ەبىل-دەبىل جىلاعانىن ءوز كوزىمىزبەن كورمەسەك، قازاق ونەرىنىڭ قابىلەت-قارىمىن، دەڭگەيىن نەمەن ولشەر ەدىك؟ وزىمىزگە ءوزىمىزدىڭ سەنىمىمىز قايدان پايدا بولار ەدى؟

كورەرمەن بىتكەن اعىل-تەگىل جىلادى. سودان سوڭ، سپەكتاكلدەن شىققاننان كەيىن ءبىزدىڭ ەلشىلىك قىزمەتكەرلەرى وزدەرىنىڭ تاڭ قالىستارىن جەتكىزىپ جاتتى. «جاپوندار ەموتسياسىن كورسەتپەيتىن حالىق. ولار بۇنى السىزدىك دەپ ەسەپتەيدى. ال «احيكودا» جىلاعاندارى تاڭ قالارلىق جاعداي بولدى» دەدى ەلشىلىك قىزمەتكەرلەرى.

بىلمەيمىن، كورەرمەندى جىلاتۋ – ماقتاناتىن نارسە مە، جوق پا... بىراق، «جۇرەكتەن شىقپاسا، جۇرەككە جەتپەيدى» دەيدى. ءبىر جاپون ازاماتى باسىنان وتكەرگەن تاعدىردى باياندايتىن قويىلىم ءبىزدىڭ تەاتر ۇجىمىنىڭ ونەرىن تاماشالاعان بار جاپوننىڭ جۇرەگىن قوزعاعانى انىق.

زالعا مۇلدە سىيماعان جۇزدەگەن جاپون ۇيلەرىنە قايتىپ كەتتى. 25-جەلتوقسان - جاپوندىقتاردىڭ Christmas دەپ اتالاتىن رەسمي ەمەس، وتباسىلىق مەيرامى ەكەن. سوندىقتان دا ەلشىلىك تاراپىنان قويىلىمعا ادام از كەلە مە دەگەن قوبالجۋ بولعان. بىراق، جوق، 21-جەلتوقسان كۇنگى سپەكتاكل جايلى تەلەۆيدەنيە، گازەتتەر ارقىلى، سونىمەن بىرگە حالىق اراسىندا اۋىزەكى تاراعان اقپارات جاقسى جارناما بولدى.

جاپونياداعى بەدەلدى تەاتر سىنشىسى يوسۋكە كۋكۋسابە «وسى كۇنگە دەيىن مەن التى مىڭعا جۋىق سپەكتاكل كورگەن ەكەنمىن، سونىڭ ىشىندە بۇل درامادان العان اسەرىم ەرەكشە. تۇسىنگەنىم -  ادامدار ۇلتقا، ناسىلگە بولىنگەنمەن، جۇرەكتەگى مەيىرىم بىرەۋ جانە وندا شەكارا جوق. ماعان بۇل سپەكتاكلدى كورۋ ءۇشىن اۋدارما قاجەت ەمەس ەدى، بۇكىل ادامزات باسىنا تۇسكەن بۇنداي پروبلەمانى جۇرەكپەن سەزىنەسىڭ» دەدى.

تەاتر سىنشىسى ناكامۋرا يوشيحيرو بولسا، بۇل درامانىڭ بۇكىل ادامزات تاريحىنداعى قارا تاڭبا – كونتسلاگەر تاقىرىبىن قوزعاۋ ارقىلى قازاق نەمەسە جاپون ۇلتى دەڭگەيىنەن شىعىپ، ادامزاتتىق اۋقىمدى باعىندىرعانىن مالىمدەدى. «سول سۇمدىق تراگەديا قايتالانباس ءۇشىن وسىنداي كوركەم دۇنيەلەر ارقىلى ارقايسىمىزدىڭ ەسىمىزگە  سۇراپىل دا سۇرقاي كۇندەردى سالىپ وتىرعان ءلازىم» دەدى ول.

جاپونيا دراماتۋرگتارى اسسوتسياتسياسىنىڭ ءتورايىمى، جاپون اكتريساسى ەري ۆاتانابە بولسا، «اكتەرلاردىڭ كاسىبي دەڭگەيى جوعارى دەڭگەيدە. اسىرەسە، احيكونى ويناعان اكتەر تاڭ قالدىردى. جانە، ارينە، ءوزىنىڭ ۇلىنان ايىرىلىپ وتىرسا دا، باسقا ۇلتتان شىققان بالالاردى باۋرىنا باسىپ، قايرات كورسەتكەن انانىڭ بەينەسى سانامىزدان ەشقاشان وشپەك ەمەس. تۇرمە ەپيزودى وتە شىنايى شىعىپتى. سپەكتاكل دەڭگەيىن اسا جوعارى دەپ باعالايمىن» دەدى.

سوناۋ ءبىر جىلدارى يادرولىق قارۋدان ءبىرىنشى بولىپ باس تارتىپ، بۇكىل الەمدى وسى قادامعا اياق باسۋعا شاقىرعان قازاق ەلى، بۇل جولى دا ادامزات بالاسىن، ەندى ونەر ارقىلى، تاعى ءبىر قاتەردەن قاشىق بولۋعا شاقىردى. جاپپاي قۋعىن-سۇرگىن، اشتىق، سوعىس بولماسىن دەگەن بايراقتى ساحنادان اكتەر ويىنى، وقيعا جەلىسى، كوركەم تۋىندى ارقىلى جەلبىرەتتى.

اسىرەسە، اقتاماق انانىڭ تاعدىرىن ساحنادا باستان كەشىپ شىققان (وينادى دەگەنگە قيمايسىڭ) داناگۇل اپاي جاپون كورەرمەندەرى ءۇشىن سەنساتسيا بولدى. ونى ءبىز سپەكتاكلدەن كەيىن كەتپەي فويەدە تۇرىپ العان جاپوندىقتار اراسىنا شىققاندا ۇقتىق. داناگۇل تەمىرسۇلتانوۆانى قاۋمالاپ، ورتالارىنا العان ولار بۇل ءرولدى ويناعاندا نە سەزىنەسىز، دەپرەسسياعا ءتۇسىپ كەتپەيسىز بە، شەبەرلىگىڭىزدى قالاي شىڭدايسىز دەگەن سياقتى ساۋالداردى قويىپ جاتتى.

داناگۇل اپايعا ءوزىنىڭ ارىپتەسى، حالىقارالىق دوستىقتى دامىتۋ قورىنىڭ PR مامانى، اكتريسا، مودەل يۋكو تاكيگۋچيدىڭ قوشەمەتى ەرەكشە  جاقتى دەگەن ويدامىن. سەبەبى، اكتريسا رەتىندە ول بۇل وبرازدىڭ پسيحولوگيالىق اۋىرلىعىن دا، سومداۋ كۇردەلىلىگىن دە سەزىنىپ تۇردى. يۋكو تاكيگۋچي حانىم سپەكتاكل بارىسىندا كوز جاسىن ءبىر ءسات تە تىيا الماعانىن ايتۋمەن بولدى. «انا رەتىندە سىزگە بۇنداي كۇردەلى، تراگەديالى وبرازدى سومداۋ قيىن بولعان جوق پا؟» دەپ سۇرادى ول. داناگۇل تەمىرسۇلتانوۆا «ونداي جاعدايدى ەشبىر انانىڭ باسىنا بەرمەسىن. انالار ەشقاشان جىلاماسىن، ونداي قاسىرەتتى جىلدار قايتىپ ورالماسىن. مەنىڭ ماقساتىم – كورەرمەندەردى وسى وي-بايلامعا جەتەلەۋ» دەپ جاۋاپ بەردى.

جاسىنداي جارقىلداعان (قايتالاۋدان جالىقپايمىن وسى تەڭەۋدى) اكتەرلارىمىز ءۇشىن كەۋدەمىزدى ماقتانىش كەرنەدى. سپەكتاكلدىڭ تەمىرقازىعى، جارىق جۇلدىزى، كۇرە تامىرى دۋلىعا اقمولدانىڭ سيقىرلى، ماگيالى ويىنى سانامىزدان ءبىر ءسات تە وشپەك ەمەس. ءالى دە تالاي تاماشالارمىز. بىراق سول جولعى، 25-جەلتوقسان كۇنگى ويىن قايتالانا ما، جوق پا، بىلمەيمىن. كوزىنەن پارلاپ اققان جاس كورەرمەن بىتكەننىڭ ازا بويىن قازا قىلدى. احيكونىڭ ارپالىسى، ءومىر ءۇشىن، ارى مەن جانى ءۇشىن جانكەشتى كۇرەسى، ول وتكەن توزاق – ءبارىن دۋلىعا ەنەرگياعا اينالدىردى. «عاشىقتىڭ ءتىلى ءتىلسىز ءتىل» دەيدى، بۇل جەردە عاشىق دەپ ونەردى مەڭزەگەن بولۋ كەرەك اباي. سەبەبى دۋلىعانىڭ ارقاسىندا بۇل سپەكتاكلگە اۋدارما قاجەت بولماي قالدى.

سپەكتاكل بىرنەشە ونەردىڭ سينتەزىنەن تۇرادى. وندا اۆتور بار، رەجيسسەر بار، كومپوزيتور بار، سۋرەتشى بار، «احيكونىڭ» جاعدايىندا يدەيا اۆتورلارى بار. وسىنشاما ادام ەڭبەكتەنىپ، ۇلكەن ماحابباتپەن جاساپ شىققان سپەكتاكل-قالىپقا بۇركىلەتىن جان – اكتەر ويىنى. سوندىقتان مەن اۆتور رەتىندە جانە قاتارداعى كورەرمەن، جاي عانا قازاق رەتىندە ءبىزدىڭ ارقايسىسى ۇلى، ارقايسىسى قايتالانباس تۇلعا اكتەرلارىمىز الدىندا باسىمدى يەمىن.

ەلباسىمىز ن.ءا.نازارباەۆتىڭ بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسى مەن «جاھانداعى زاماناۋي قازاقستاندىق مادەنيەت» حالىقارالىق جوباسى اياسىندا  قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن جاپونيا جەرىندە جۇرگەن م.اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترى قازاق ەلىن، قازاق ونەرىن تانىتىپ قانا قويعان جوق، وسى ءبىر اپتانىڭ ىشىندە جاپون مادەنيەتىن، جاپون تەاتر ونەرىن نىعىزداپ، بويىنا ءسىڭىرىپ كەتۋگە بارىنشا تىرىستى. وسى تالپىنىس ناتيجەسىندە تەاتر ۇجىمى جاپونيانىڭ الەمگە ايگىلى نو، كابۋكي جانە تاداسي سۋزۋكي تەاترلارىندا بولىپ، سپەكتاكلدەر تاماشالادى. جانە قويىلىم سوڭىندا اكتەرلارمەن، رەجيسسەرلارمەن كەزدەسۋ ۇيىمداستىرىپ، ەكىجاقتى كەلىسسوزدەر جۇرگىزدى. شىعارماشىلىق تاجىريبەلەرمەن ءبولىستى.

22-جەلتوقسان كۇنى كەشكە تامان، م.اۋەزوۆ تەاترىنىڭ جاپونيادا گاسترولدا جۇرگەن توبى، جۇبىمىز جازىلماي نو تەاترىنا باردىق. ءبىزدى ول جەردە نو تەاترىنىڭ ديرەكتورى سەنسەي وتوشيگە ساكاە ءوزىنىڭ اكتەرلارىمەن قارسى الدى. نو تەاترىنىڭ ۇجىمى بىزگە ارناپ، پرەزەنتاتسيا-ونەر كورسەتتى.

نو تەاترى ومىرگە 14 عاسىردا كەلگەن ەكەن. سامۋرايلار مەن اقسۇيەكتەر اراسىندا وتە تانىمال بولعان. ياعني نو تەاترى باستاپقى كەزدە تەك بەكزات توپقا عانا قولجەتىمدى ەدى. قازىر كەز كەلگەن ادام بارا الادى. بىراق ول بارعانىنان ءبىر نارسە شىقسا... ياعني ساحنادا بولىپ جاتقان ءىس-ارەكەتتى شىن سەزىنىپ، تۇسىنە السا. سەبەبى: قويىلىمدى كروسسۆورد شەشكەندەي شەشۋ كەرەك. بارلىعى سيمۆولداردان، جارتىلاي ەمەۋرىننەن، كونە تاريح پەن ادەبيەتكە، ونەرگە سىلتەمەلەردەن تۇرادى. ءبىر سپەكتاكل ادەتتە ءۇش جارىم، بەس ساعات جۇرەدى، جانە بىردەن بىرنەشە پەسادان تۇرادى.

نو سپەكاكلدەرى كەڭىستىك پەن ۋاقىتتىڭ بەلگىلى ءبىر ۇزىگىن بەينەلەپ، كورسەتىپ بەرۋدى ماقسات تۇتپايدى. ساحنادا دەكوراتسيا جوقتىڭ قاسى، ارتىستەردىڭ قيمىل-قوزعالىسى دا ەلەنەر-ەلەنبەس. ساحناداعى تىرشىلىك وتە بىرىرعاقتى، باياۋ ءارى ارەڭ ءوربيدى. ماسكالار مەن كەڭ پىشىلگەن كيىم-كەشەك اكتەردىڭ دەنە قيمىلىن دا، ميميكاسىن دا جاسىرادى.   جالپى قويىلىم وسى وتە ساراڭ قيمىل-قوزعالىستارعا قۇرىلعان. ءبارىنىڭ ءمانى دە، ماعىناسى دا، تۇزدىعى دا وسىندا. اكتەرلاردىڭ ءاربىر قوزعالىسىنىڭ سەبەبى، استارى بار. شىنى كەرەك، كوپشىلىگىمىز تۇك ۇقپادىق. بۇل قيمىلداردان الدەبىر مازمۇن تابۋ ءۇشىن جاپونيا مادەنيەتىن، تاريحىن تىم جاقسى ءبىلۋ جانە جاقسى كورۋ كەرەك سياقتى. جاقسى كورۋىن كورەسىڭ-اۋ، الايدا، تۇسىنە المايسىڭ... بىراق، ءبارىبىر ادەمى.

شيەلەنىستىڭ شارىقتاۋ شەگىنە جەتىپ، ۇزىلەتىن ءساتتىڭ تۋعانىن قۇلاققا ۇرعان تاناداي تىنىشتىقپەن بەرەدى ەكەن. كەنەت ءبارى تىم-تىرىس بولىپ قالدى. ساپالى كورەرمەن ءۇشىن بۇل ەستەن تانعىزاتىن مەزەت. نو تەاترىنىڭ تابىنۋشىسى، ادال كورەرمەنى بولۋ ءۇشىن وتە بيىك تالعام كەرەك سياقتى. ونەردى سانامەن عانا ەمەس، ەتىڭمەن، قانىڭمەن ءتۇسىنۋىڭ شارت بولىپ كورىندى.

نو تەاترىنىڭ ساحناسىنا ەشكىم ماسكاسىز شىقپايدى. ماسكا – تەاتردىڭ بولىنبەيتىن اتريبۋتىنىڭ ءبىرى. وسى كۇنى ونەر ورداسىنىڭ قولدانىسىندا 200-گە جۋىق ماسكا بار ەكەن. ماسكالاردىڭ قىزمەتى  - ەموتسيالاردى بەرۋ. ءۇستىرت قاراعاندا ول ماسكالاردىڭ كوپشىلىگىن بىرىنەن ءبىرىن اجىراتۋ قيىن. بىراق ساحنادا ونى اكتەردىڭ كيۋ، قولدانۋ تاسىلىنەن باستاپ، ەرنىنىڭ ۇشىنداعى ءسال وزگەرىسكە دەيىن ەموتسيانى ەرەكشە ءدال بەرۋدىڭ بىردەن ءبىر قۇرالى ەكەن. سيمۆولعا تولى قوزعالىستارمەن جانە بىرىرعاقتى، جاي شىعاتىن مۋزىكامەن تۇتاسىپ ماسكالار درمانىڭ بارلىق يدەياسىن، ماقساتىن تانىتۋعا قابىلەتتى. مۋزىكانىڭ ىشىنە – حور، بارابان، فلەيتا ءۇنى كىرەدى. ولاردىڭ ويىنشا ماسكا – اكتەردىڭ ينتەرپرەتاتسياسىن ەمەس، شىن، ناعىز ەموتسيانىڭ ءوزىن ۇسىناتىن قۇرال. شىنايى، ناقتى، دەرەكتى ەموتسيا ىزدەسەڭىز نو تەاترىنا بارىڭىز.
تەاترىمىزدىڭ ديرەكتورى ەرلان ءبىلال ماستەر وتوشيگە ساكاەمەن رەسمي كەزدەسۋ وتكىزىپ، ول كىسىنى جانە شىعارماشىلىق ۇجىمدى  قازاقستانعا كەلىپ ونەر كورسەتۋگە شاقىردى. ماستەر وتوشيگە ساكاە الداعى جىلى كۇزدە گرافيكتەرىندە بوس ۋاقىت بار ەكەنىن ايتىپ، بۇل كەلىسىمدى ءالى دە پىسىقتايىق دەدى.

23-جەلتوقسان كۇنى تاداسي سۋزۋكي تەاترىنا بارىپ، شەبەردىڭ ەكى سپەكتاكلىن تاماشالادىق. قويىلىم سوڭىندا ۇستازدىڭ ءوزى ءبىزدىڭ ۇجىممەن كەزدەسۋگە شىعىپ، اكتەرلاردىڭ ساۋالدارىنا جاۋاپ بەردى.

تاداسي سۋدزۋكي  - تەاتر رەجيسسەرى، جازۋشى، فيلوسوف. جاپونيانىڭ توياما، توگي دەگەن جەرىندە جۇمىس ىستەيدى. سۋزۋكي ترۋپپاسىنىڭ تاريحى سوناۋ 1966 جىلدان باستاۋ الادى، رەجيسسەر سول كەزدە "ۆاسەدا شو-گەكيو" اتتى اۆانگاردتىق تەاتردىڭ نەگىزىن قالادى. بۇل ونەر ۇجىمى جاپونيادا ەرەكشە تانىمال بولدى، دۇنيەجۇزىنە جاپونيا مادەنيەتىن پاش ەتكەن بىردەن ءبىر تەاترعا اينالدى. 1984 جىلدان باستاپ ترۋپپا «توگاداعى سۋزۋكي تەاترى» دەپ اتالا باستادى.  تەاترىن توكيودان توگا دەپ اتالاتىن تاۋلى مەكەنگە كوشىرىپ الىپ كەلگەن سۋزۋكي ءوزىنىڭ ارمانىن جۇزەگە اسىرادى. ياعني اكتەردى دايىنداۋ بارىسىندا ءوزى ويلاپ تاپقان ءادىستى پايدالانادى، ول تەاتر الەمىنە ساحنالىق ويىننىڭ مۇلدەم  باسقا، جاڭا ءستيلىن الىپ كەلدى. ول ءادىس اكتەرلىق ويىندى مۇلدە باسقا دەڭگەيگە شىعاردى.  ەڭ باستىسى ستاتيكالىق پوزالاردىڭ  ەستەتيكاسى. مىسالى، اكتەرلار كەنەت قاتىپ تۇرىپ قالادى دا، ارەكەت ەتۋشى تۇلعادان ءتىرى دەكوراتسياعا اينالادى. بۇل شەبەرلىككە جەتۋ ءۇشىن تاداسي سۋدزۋكي اكتەرلارىن جىلدار بويى دايىندىقتان وتكىزەدى. دايىندىق بارىسىندا يوگا، جەكپە-جەك ونەرى ەلەمەنتتەرى پايدالانىلادى. سونىمەن بىرگە ونىڭ ىشىندە كلاسسيكالىق بالەت پەن زاماناۋي بي دە بار.  سۋزۋكي – الەمگە ايگىلى تەاتر رەجيسسەرى عانا ەمەس،  كورنەكتى تەورەتيك تە بولىپ تابىلادى. ونىڭ ماقساتى – ادامنىڭ بيولوگيالىق ەنەرگياسىن ناقتى قۋاتقا اينالدىرۋ. «قازىرگى الەمگە تەاتر الەۋمەتتىك تۇرعىدان دا، رۋحاني ماعىنادا دا وتە قاجەت» دەپ ەسەپتەيدى رەجيسسەردىڭ ءوزى.

ال 24-جەلتوقسان كۇنى جاپونيانىڭ ۇلتتىق تەاترى كابۋكيگە بارىپ، سپەكتاكل تاماشالاۋدىڭ ءساتى ءتۇستى.

كابۋكي ءسوزى جاپونشا «ءان، بي، شەبەرلىك» دەگەن ماعىنا بەرەدى. كابۋكي تەاترى – جاپونيانىڭ ءداستۇرلى تەاترلارىنىڭ ءبىر ءتۇرى. ءان ايتۋ، مۋزىكا، بي بيلەۋ مەن درامانىڭ قوسىندىسىنان تۇرادى. كابۋكي ورىنداۋشىلارى وتە كۇردەلى گريم جاساپ، ماعىنالىق سالماعى مول كوستيۋمدەر  كيەدى. ولار وسىلاي وزدەرىنىڭ سىرتقى كەيىپتەرىنە پەسا يدەياسى مەن مازمۇنىن الىپ شىعاتىن ەلەمەنتتەر قوسادى.

كابۋكي جانرى 17 عاسىردا حالىق اندەرى مەن بيلەرىنىڭ نەگىزىندە قالىپتاسقان.  تەاتردىڭ نەگىزىن قالاعان يدزۋمو-نو وكۋني دەگەن ايەل بولعان. 1603 جىلى  ول بۇقارا كوپ جينالعان جەرلەردە ريتۋالدى  بيلەردى  بيلەپ، ونەر كورسەتە باستاعان. سودان كەيىن ول قويىلىمىنا رومانتيكالىق جانە بەكزادا بيلەردى  دە قوسا باستاعان. ونىڭ بۇل ونەرى حالىققا ۇناعاندىقتان، وتە تانىمال بولىپ، وعان تەاترلاردا ورىن ۇسىنىلا باستادى، ول ءتىپتى يمپەراتور سارايىندا ونەر كورسەتۋگە شاقىرۋ العان. اقىر اياعىندا تەاتر ونەرىنىڭ بۇل ءتۇرى كەڭىنەن تانىمال بولىپ، باسەكەلەس توپتار پايدا بولعان. وسىلايشا كابۋكي تەاترىنىڭ نەگىزى قالاندى.

قازىرگى زاماناۋي جاپونيادا كابۋكي – ءداستۇرلى درامالىق جانرلار ىشىندەگى بارىنشا تانىمالى بولىپ تابىلادى. كابۋكيدىڭ نەگىزىن قالاعان يدزۋمو-نو وكۋني قۇرمەتىنە 2003 جىلى كيوتا قالاسىندا ەسكەرتكىش قويىلدى.

2005 جىلى كابۋكي يۋنەسكو-نىڭ «ادامزاتتىڭ اۋىزشا قالدىرعان مۇراسى شەدەۆرلەرىنىڭ ءۇشىنشى دەكلاراتسياسىنا» ەندى. مىنە، مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ەلدىڭ بەت-بەينەسى بولىپ تابىلاتىن وسىنداي ىرگەلى شاڭىراقتا ءبىزدىڭ تەاتردىڭ شىعارماشىلىق قۇرامى قويىلىم تاماشالادى.

مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترى جاپونيادان ابىرويمەن ورالدى. قازاق دەگەن ەلدى الەمگە تانىتتى. ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ «مادەني قازىنالارىمىزدى الەم جۇرتشىلىعىنا تانىستىرۋدىڭ مۇلدەم جاڭا تاسىلدەرىن ويلاستىرۋ كەرەك.  مادەني ونىمدەرىمىز تەك كىتاپ تۇرىندە ەمەس، ءارتۇرلى مۋلتيمەديالىق ت.ب. تاسىلدەرمەن دە شىققانى ابزال» دەگەن نۇسقاۋىن العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ىسكە اسىرعان ءبىزدىڭ تەاتر بولدى. ءبىز ءۇشىن بۇل – ۇلكەن مارتەبە.

مادينا وماروۆا، جازۋشى، دراماتۋرگ

الماتى – توكيو. توكيو – الماتى.

Abai.kz