قازىرگى جاڭارتىلعان باعدارلاما بويىنشا ورتا مەكتەپكە قازاق ادەبيەتى پانىنەن بەرىلەتىن بازالىق ءبىلىمنىڭ مازمۇنىن قاراپ شىقتىم. كاسىبي ادەبيەتشىلەر تولىقتىرا جاتار، مەنىڭشە مۇندا بىرنەشە كەمشىلىك (ولقىلىق) بار.

1. بۇل ءپان ىشتەي ادەبيەتتىڭ تاريحى، سىنى جانە تەورياسى دەگەن سالالارعا بولىنەدى. بۇرىنعى باعدارلامادا جوعارى سىنىپتار حالىق اۋىز ادەبيەتىنەن باستاپ بۇگىنگە، قازىرگى قازاق ادەبيەتىنە قاراي بىرتە-بىرتە جىلجيتىن ەدى، مۇندا ءار سىنىپتا ادەبيەت تاريحىنىڭ انا كەزەڭىنەن، مىنا كەزەڭىنەن ءبىر-ەكى شىعارمادان ءۇزىپ-جۇلىپ بەرىلەدى. وسى دۇرىس پا؟

2. ادەبيەتتىڭ ءار كەزەڭىن باستاپ تۇراتىن جازۋشىلار بولادى. سولار تۇگەل قامتىلعان با؟ ماسەلەن، ءانۇران اۆتورى ن.ناجمەدەنوۆ، 30 توم مۇرا قالدىرعان ءماشھۇر ءجۇسىپ، قىسقا ءسوز شەبەرى ب.ءمايليننىڭ اڭگىمەلەرى جانە ت.ب. بۇل باعدارلاماعا كىرمەي قالعان.

3. اۋىز ادەبيەتى كەرقۇلا اتتى كەندەسباي مەن قوبىلاندى، قىز جىبەك، اسان قايعىمەن بىتە مە؟ قازاق وقۋشىسىنا حالقىنىڭ عاسىرلار بويى جيناعان مول مۇراسى (100 توم بابالار ءسوزى) ەندى كەرەك ەمەس پە؟ اۋىز ادەبيەتىنەن وسىلاردى عانا وقىسا جەتەدى دەپ كىم شەشكەن؟ ماقال-ماتەل، جۇمباق، ايتىس جانە ت.ب قايدا؟

4. قازاق ادەبيەتتانۋ عىلىمى مەن قازاق ءتىل ءبىلىمىنىڭ نەگىزىن سالۋشى، جالپى قازاق فيلولوگياسى عىلىمىنىڭ نەگىزىن سالۋشى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ ەڭبەكتەرىنىڭ ىشىنەن بۇكىل ورتا مەكتەپ بويى بالا تەك «ەگىن باستارى» مەن «ادامدىق ديقانشىسى»دەگەن ەكى ولەڭىن وقىسا، جەتكىلىكتى مە؟ اقاڭ ۇلتتىڭ ار-وجدانى ەمەس پە؟ ەكى ولەڭىنەن بالا اقاڭدى بالا تولىق تانىپ بولا ما؟ ابايدان كەيىنگى پوەزيانىڭ ءىرى وكىلى ماعجاننىڭ "باتىر باياننان" باسقا ءبىر دە ولەڭى كىرمەگەن. نەگە؟

5. ءبىر توقسان بويى (24 ساباق) ادەبيەتتەن ءبىر-ەكى شىعارمانى عانا وقىتۋ بالانى شەكتەۋ ەمەس پە؟ ماسەلەن، بۇل باعدارلاما بويىنشا وقۋشى 9 سىنىپتا 4 توقساندا (24 ساباق) تەك ن.ايتۇلىنىڭ «بايتەرەك» پوەماسى مەن كنۋت گامسۋننىڭ «اشتىق» رومانىن عانا وقيدى ەكەن. بۇل قازاق مەكتەبىندە قازاق بالاسىن رۋحاني اشتىققا ۇشىراتۋ ەمەس پە؟ كوركەمسوزدىڭ شەبەرلەرى-سول كەزەڭنىڭ بەينەسىن ءدال تانىتاتىن ج.ايماۋىتوۆ پەن م.اۋەزوۆتىڭ اڭگىمەلەرى نەگە تولىق كىرمەگەن؟

6. قازاق ادەبيەتى پانىنە 5-پەن 11-ءشى سىنىپتاردا التى جۇزدەن اسا ساعات بەرىلەدى ەكەن. وقۋشىعا ءار شىعارمانى تالداۋعا ءۇش ساعاتتان بەرىلگەندە، نەگە ەڭ قۇرىعاندا 200-دەن اسا شىعارمامەن تانىسۋعا مۇمكىندىك بەرىلمەگەن؟ نەگە بۇل باعدارلاما ءبىر وقۋ جىلىنا بەرىلەتىن 108 ساباققا بار-جوعى 12-14 تۋىندىمەن عانا شەكتەلگەن؟ مىسالى،

5-سىنىپتا جىل بويىنا 14 شىعارما،

8-سىنىپتا جىل بويىنا 16 شىعارما،

11-سىنىپتا جىل بويىنا 8 شىعارما. بۇل قولدان جاسالعان شەكتەۋ ەمەس پە؟

7. ادەبيەتتىڭ تەوريا مەن سىنى قايدا؟ ونداي ءبىلىم نەگە وقۋشىنىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە قاراي مولشەرلەپ بەرىلمەگەن؟ بۇل ادەبيەتتانۋ دەگەن عىلىمي ءپاننىڭ مەكتەپتەگى بازالىق بىلىمىنە كىرمەي مە؟ جالپى ادەبيەتتانۋدىڭ سالالارى، وسى ۋاقىتقا دەيىنگى جۇيەلەنگەن كاتەگوريالارى، تيپتەرى دەگەن ۇعىمداردان وقۋشى ماقۇرىم بولۋى كەرەك پە؟ نەگە، نەنى وقىتۋدى كاسىبي ادەبيەتشى عالىمدار شەشىپ، ال كەمبريدجدىڭ «جاڭا» مازمۇنداعى وقىتۋ تەحنولوگياسىمەن قايتا قارۋلانعان ادىسكەر-ترەنەرلەر سونى قالاي وقىتۋدىڭ جايىنا عانا ارالاسپايدى؟ ادەبيەتتانۋ عىلىمىنىڭ مەتودولوگياسىن بەيبەرەكەت بۇزۋعا ولارعا كىم قۇقىق بەرگەن؟ نەگىزىن اقاڭ سالعان ادەبيەتتانۋ عىلىمى ەندى ادىرەم قالا ما؟

8. ادەبيەت ءپانىنىڭ نەگىزگى ماقساتى: ۇلتتىڭ رۋحاني الەۋەتىن قالىپتاستىرۋ ەمەس پە؟ ورتا مەكتەپتەگى وسىنداي جۇيەسىز بىلىمنەن كەيىن تامىرى تاريحي قۇندىلىقتارعا تەرەڭدەمەگەن باتىستىڭ لەبىنە دە، شىعىستىڭ جەلىنە دە كوزسىز دومالاي بەرەتىن ۇلتىنىڭ ايالىق بىلىمىنە قانىقپاعان قاڭباق سياقتى جاستار قايدان شىعادى دەپ تاڭقالۋعا بولا ما؟

9. جالپى سۇراق كوپ. «نەگىزگى ورتا ءبىلىم بەرۋ دەڭگەيىنە ارنالعان «قازاق ادەبيەتى» وقۋ پانىنەن جاڭارتىلعان مازمۇنداعى ۇلگىلىك وقۋ باعدارلاماسى» الدارىڭىزدا. 1,2 جانە 5-7 سىنىپتار وسىمەن وقىپ تا جاتىر. نە دەيسىزدەر، ادەبيەتشى مىرزالار؟ ەڭ قۇرماسا، ءۇن قوسىڭىزدار!

بيجومارت قاپالبەك، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى

Abai.kz