بۇگىن الماتىداعى «قازجول» قوناق ۇيىندە قىتايدان قازاقستانعا كوشىپ كەلگەن ءبىر توپ زەينەتكەر جيىلىپ دوڭگەلەك ۇستەل وتكىزدى. جيىن «اتاجۇرت جاستارى» ەرىكتىلەر بىرلەستىگىنىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن ۇيىمداستىرىلدى.

اتالعان باسقوسۋعا ءبىز دە بارىپ كەلدىك. بۇگىندە قازاقستان ازاماتتىعىن العان، ءسويتىپ، قىتاي ۇكىمەتى زاڭدى زەينەتاقىلارىن ەش سەبەپسىز توقتاتىپ تاستاعان زەينەتكەرلەردىڭ ماسەلەسىن ءوز قۇلاعىمىزبەن تىڭداپ قايتتىق.

اۋەلى «قازجول» قوناق ۇيىندە دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى. وعان زەينەتاقىسىن الا الماي وتىرعان قازاقستان ازاماتتتارى كەلىپ قاتىستى. ولاردىڭ ۇزىن سانى 30-دان اسىپ جىعىلادى. كەيبىرەۋلەرى 11 جىلدان بەرى، ەندى بىرەۋلەرى 4-5 ايدان بەرى نە زەينەتاقى، نە الەۋمەتتىك كومەك الا الماي وتىرعاندىقتارىن ايتىپ، نارازىلىقتارىن ءبىلدىردى. تالاپ-تىلەكتەرىن ءتىزىپ، ۇجىمداسقان تۇردە حات جازىپ، الماتىداعى قىتايدىڭ باس كونسۋلدىعىنا تاپسىرۋ ءۇشىن كونسۋلدىققا باردى.

ساعات 12:30-دا كونسۋلدىق الدىنا جيىلعان قاريالاردىڭ ءۇشبۋ حاتىن تاپسىرۋ ءۇشىن كەزەكشى ارقىلى ىشكە قوڭىراۋ شالعان ەدى، ول جاقتان ءجوندى جاۋاپ بولمادى.

«قازىر ەلشىلىك قىزمەتكەرلەرى تۇسكى اسقا شىعىپ كەتتى. تۇسكى استان ساعات 15:00-دە كەلەدى...» دەگەن قىزدىڭ داۋسى عانا ەستىلدى.

قاريالاردىڭ جاسى 80-نەن اسقان، ارتى 60-قا تاياعان زەينەتكەرلەر الماتى وبلىسىنىڭ ءار وڭىرىنەن جيىلعان ەكەن. كونسۋلدىق الدىندا، شىجىعان كۇننىڭ استىندا تاپجىلماي وتىرىپ، 3,5 ساعات كۇتتىك.

ساعات 15:00 بولعاندا، الگى كەزەكشى ارقىلى ىشكە قايتا قوڭىراۋ شالىپ ەدىك، «كونسۋلدىقتىڭ كەلەسى ەسىگىنە قاراي بارىپ كۇتىڭىزدەر...» دەگەن جاۋاپ قانا ەستىلدى.

سودان، كەلەسى ەسىككە قاراي بارىپ، تەمىر قاقپانىڭ الدىندا تاعى 20 مينۋتتاي كۇتتىك. ءبىز ىشتەن بىرەۋ-مىرەۋ شىعىپ قالار دەپ تۇرعاندا، كونسۋلدىقتىڭ ءبىر قىزمەتكەرى (ەر بالا، ءنامى قازاق) شىعىپ، حابارلاندىرۋ تاقتاسىنا ءبىر جاپىراق قاعاز قىستىرىپ كەتتى.

«قحر الماتىداعى باس كونسۋلدىعىنىڭ كونسۋلدىق ءبولىمى قاۋىپسىزدىك سەبەپتەرىنەن قۇجاتتاردى قابىلداۋ جانە بەرۋ قىزمەتتەرىن توقتاتادى» دەپ جازىلعان ەكەن. ءدال وسى مازمۇنداعى حابارلاندىرۋ قازاق، ورىس جانە قىتاي تىلدەرىندە جازىلىپتى.

وسىدان سوڭ، كەزەكشىنىڭ دوموفونى ارقىلى ىشكە قايتا قوڭىراۋ شالدىق. كونسۋلدىقتىڭ بۇل ارەكەتى اشىقتان-اشىق ارانداتۋشىلىق ەكەنى ايتىلدى.

«ەشكىم سىزدەردى قابىلدايدى دەگەن جوق. ءبىز تۇسكى اس ساعات 15:00-گە دەيىن ەكەنىن ايتتىق. ال سىزدەردى بۇگىن ەشكىم قابىلدامايدى...» دەپ جاۋاپ بەردى دومافوننىڭ ارعى جاعىنداعى قازاق قىزىنىڭ داۋىسى.

ءابلاز ساتىشۇلى، زەينەتكەر:

- ءبىز وتباسىمىزبەن الماتى وبلىسىنىڭ ەڭبەكشىقازاق اۋدانى، تەسكەنسۋ اۋىلىندا تۇرامىز. ءوزىم 75 جاستامىن. 2018 جىلدىڭ مامىر ايىندا قازاقستان ازاماتتىعىن الدىم. تولىققاندى قازاقستان ازاماتىمىن. مەن وسى اقپان ايىنا دەيىن قىتايداعى زاڭدى زەينەتاقىمدى الىپ كەلگەنمىن. وسى 2018 جىلدىڭ اقپانىنان بەرى زەينەتاقىم توقتاپ قالدى. نە سەبەپتى توقتاتىپ تاستاعانىن بىلمەيمىز. نە ءۇشىن توقتاتقانىن بىلەيىك دەسەك، ول جاققا تەلەفون سوعۋعا بولمايدى.  ءوزىمىز بارا المايمىز.

قازىر ەندى قازاقستان ازاماتىمىن عوي. بۇل جاقتىڭ ۇكىمەتىنىڭ جاردەم رەتىندە بەرەتىن اقشاسى بار. 13 مىڭ تەڭگە. ءبىز بۇل جاققا ەڭبەك سىڭىرمەگەنىمىز ءۇشىن بىزگە بەرىلەتىنى 13 مىڭ تەڭگە عانا ەكەن. باسقا كومەك الىپ جاتقانىمىز جوق. ۇيدە 7 ادامبىز. ۇلكەن بالام عانا جۇمىس ىستەيدى. كىشى بالالار وقۋدا. كەمپىر بار. ول دا - زەينەتكەر. ول 7 بالا تۋعانى ءۇشىن 30 مىڭ تەڭگەدەي الادى. بالالاردىڭ دا تۇراقتى جۇمىسى بولماعان سوڭ، كەيدە تاپقانى اس-تۇزعا جەتەدى. كەيدە جەتپەي قالادى.

ءناديا ماحات، زەينەتكەر:

- مەن 60 جاستامىن. قازاقستان ازاماتتىعىن 2017 جىلدىڭ قازان ايىندا الدىم. الماتى قالاسى، اۋەزوۆ اۋدانىندا تۇرامىن. 2017 جىلدىڭ قاراشا ايىنان بەرى قىتاي ۇكىمەتى زەينەتاقىمدى توقتاتىپ تاستادى. 8 اي بولدى، مىنەكەي. قازاقستاننان ەشقانداي كومەك، تيىن-تەبەن المايمىن. ەشكىم ەشتەڭە بەرگەن جوق. مەنىڭ ەكى بالام، كۇيەۋىم بار. بارلىعىمىز قازاقستان ازاماتىمىز. بالالارىم بىرەۋى بيىل وقۋ بىتەرەدى. ۇلكەنىم بىلتىر وقۋ اياقتاعان. قازىر جۇمىس ىستەپ ءجۇر. ۇيىمىزدە تۇراقتى كىرىس كوزى جوق. شالىمىز ەكەۋىمىز ۇيدە وتىرمىز. بالام انشا-مۇنشا تىرشىلىك ەتىپ تيىن-تەبەن تابادى.

مەنىڭ سۇرايتىنىم، نە قازاق يە بولسا بىزگە، نە ارعى جاقتاعى زەينەتاقىمىزدى رەتتەپ بەرسە ەكەن. قارتايعاندا بالالارعا دا سالماق سالماي، نەشە جىلعى بەينەتىمىزدىڭ زەينەتىن الىپ وتىرساق دەيمىز.

تالىمبەك ايسابەكۇلى، زەينەتكەر:

- قانشا ۋاقىتتان بەرى پەنسيامىزدى الا الماي ءجۇرمىز. بۇرىن بالامنان الىپ ءجۇر ەدىم، ول بالاما دا تيمەك سياقتى. قاتىناسىمىز ءۇزىلىپ قالدى. تەلەفونمەن سويلەسە الماي قالدىق. قولىمىزعا اقشا تيمەگەلى 1 جىلدان اسىپ بارادى.

مەن الماتى وبلىسىنىڭ سارقان اۋدانىنىڭ كوكوزەك اۋىلىندا تۇرامىن. جاسىم 76-دا. قازاقستان ازاماتتىعىنا قۇجاتتارىمدى تاپسىرىپ قويدىم.

ىبىراي امەتقانۇلى، زەينەتكەر:

- بۇل جولى كەلگەن زەينەتكەرلەردىڭ الدى 80-گە، ارتى 56 جاستاعى قاريا كىسىلەر. بۇل جەرگە ءبىز بەيبىت كەلىپ، بەيبىت كەتۋدى ماقسات ەتىپ كەلگەن ەدىك. قازىر ءبىزدى قابىلداعانىڭىز بىلاي تۇرسىن، مىناداي قاعاز ءىلىپ كەتتى. جاڭا قابىلدايمىز دەگەن ەدى. ەندى كەلىپ قابىلدامايمىز دەپ وتىر. قازىر وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، رامازان ايى. مۇنداعى زەينەتكەر كىسىلەردىڭ كوبى ورازا ۇستاعان. نەشە ساعاتتان بەرى كۇننىڭ استىندا وتىرىپ، وسىلاردىڭ قابىلداۋىن كۇتتى. جاۋاپكەرشىلىك دەگەن بولسا، بىزگە شىقپاي ما؟! ءبىزدىڭ ءبىر جاپىراق حاتىمىزدى قابىلداپ الماي ما؟! ەگەر ءتىپتى قابىلدامايتىن بولسا، نەگە جاڭا، تۇسكە دەيىن ايتپايدى؟ نەگە مىنا قاريا كىسىلەردى كۇتتىرىپ قويدى؟ ءبىز وسىمەن ءتورتىنشى رەت كەلىپ وتىرمىز. ءۇنسىز قارسىلىق كورسەتىپ وتىر. بىزگە ساعات 15:00-دە كەلىڭىزدەر دەدى. ءبىز كۇتتىك قوي، وسىندا، تىكەمىزدەن تىك تۇرىپ. اناۋ حابارلاندىرۋلارىنا «قاۋىپسىزدىك ءۇشىن» دەپ جازىپتى. وسىنداعى قاريا كىسىلەر كونسۋلدىققا قانداي قاۋىپ توندىرمەك؟ قىتاي كونسۋلدىعى ارانداتۋشىلىق جاساپ وتىر.

ءتۇيىن. قر سىرتقى ىستەر ءمينيسترلىنىڭ نازارىنا!

قۇرمەتتى قايرات قۇدايبەرگەنۇلى!

ەلىمىزدەگى قىتاي ەلشىلىگىنىڭ 30 شاقتى قاريانى ءدال وسىلاي قورلاۋى - مەملەكەتتىلىگىمىزگە سىن.

قاريالاردىڭ ءبىر جاپىراق قاعازىن قابىلداپ الۋدى قيىنداتىپ، كۇننىڭ استىنا قاقتاعان كونسۋلدىق جاۋاپ بەرۋى ءتيىس!

ەگەر دە وسى اقساقالداردىڭ ءبىرى قاپەلىمدە اجال قۇشسا، وعان ءبىر جاپىراق قاعازدى قابىلداپ الۋعا ەرىنگەن (ياكي، قورىققان) ەلشىلىك كىنالى بولماي ما؟

قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى ماسەلەنى شەشە الماي وتىرعان ءسىم-ءنىڭ دە ايىبى جوق ەمەس.

زەينەتاقى ماسەلەسى - حالىقارالىق زاڭ نورمالارمەن رەتتەلۋى ءتيىس. ونى رەتتەۋگە ءالى كۇنگە قىتاي تاراپى دا، قازاقستان جاعى دا قۇلىقتى ەمەس سياقتى. ەندەشە، مىنا سابىلعان جۇرتقا نە ىستەمەك كەرەك؟ سىزدەر ايتىڭىزدار!

قىتاي كونسۋلدىعىنىڭ بەيبىت كەلگەن ءبىر توپ زەينەتكەردى شىجىعان كۇننىڭ ىستىعىندا ۇزىن-ىرعاسى ءتورت ساعات كۇتتىرىپ قويىپ، اقىرىندا ولاردان (زەينەتكەر قاريالاردان) تونەتىن «قاۋىپكە» بولا، ەشقانداي قۇجات قابىلدامايتىنىن ايتۋى – جۇرتتى اشىقتان-اشىق ارانداتۋ ەمەس پە؟

جوعارىداعى جايتتى ەسكەرە كەلە، قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى الماتىداعى قىتايدىڭ باس كونسۋلدىعىنىڭ بۇل ارەكەتىنە قاتىستى مەملەكەتارالىق شارتتار نەگىزىندە ءتيىستى شارا قولدانادى دەپ سەنەمىز.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz