اپام ماعان: «الاقانىڭ اشىق  بولماسىن، كوڭىلىڭ اشىق بولسىن، - دەۋشى ەدى. اشىق الاقاندا سۋ دا تۇرمايدى، زات تا جەلگە ۇشادى، ءتۇسىپ قالادى. الاقانىڭ اشىق تا، جابىق تا بولماسىن، سۋ دا، زات تا تۇرىتىنداي بۇرىك، قوردالى بولسىن.

ال، كوڭىلىڭ جابىق بولسا جانىڭا جان جۋىمايدى. كوڭىلىڭ اشىق بولسا جاقسىلار عاشىق بولادى. كورۋگە، سويلەسۋگە، سىرلاسۋعا اسىق بولادى»، - دەۋشى ەدى. قازىر ويلاپ قاراسام انام ءبىلىپ ايتقان ەكەن. عاسىرلار بويى قازاقتىڭ الاقانى اشىق، جانى جومارت دەپ كورشىلەرى دە، كەلىمسەكتەر دە يەكتەۋمەن بولدى. ناتيجەسىندە باسىنىپ، باسىمىزعا شىقتى، قۇرمەتتەۋدەن قالدى. توردەن تومەنگە ىسىردى.

«ءبىزدىڭ تۇبىمىزگە ەكى نارسە جەتتى، - دەپتى عۇلاما بابامىز شاپىراشتى قازىبەك بەك تاۋاسارۇلى («ءتۇپ-تۇقياننان وزىمە شەيىن» 9-بەت), - ءبىرى تىم جاۋىنگەرمىز. جاۋعا جاپپاي شاپتىق تا، جاۋلاپ العان جەرىمىزگە ءسىڭىپ كەتتىك... ءبىزدىڭ تۇبىمىزگە جەتكەن ەكىنشى جاي – ول ءبىزدىڭ اقكوكىرەك، سەنگىشتىگىمىز». عۇلامانىڭ سوناۋ 1776 جىلدارى، وسىدان ءۇش عاسىردان استام بۇرىن  ايتقان وسى سوزدەرى قۇداي-ءا تاۋبا، كۇنى بۇگىنگە دەيىن ماڭىزىن جويماعان ەكەن. قىپشاقتار (قازاقتار) ورىس كنيازدارىنا سالىق تولەتتىرىپ، بيلىگى ءجۇرىپ تۇرعاننان بەرى سولاردىڭ دەگەنىن دەپ، جەگەنىن جەپ بىرتىندەپ ورىسقا اينالا بەردىك. ءبىزدىڭ ءداۋىردىڭ جيىرماسىنشى عاسىرىندا، ياعني مەنىڭ عاسىرىمدا عۇلاما بابامىزدىڭ ايتقاندارى ايداي كەلدى. قىرىق پايىز تىلىمىزدەن، دىنىمىزدەن، دىلىمىزدەن ايرىلدىق. يا،  جاۋىنگەر بولدىق، بىراق قۋلىق-سۇمدىقتان، ايارلىقتان، ياعني ساياساتتان ادا بولدىق. اقكوكىرەك بولدىق. اشىق الاقان بولدىق. سەنگىش، ەلىكتەگىش، ەسىرىك بولدىق. سول مەنتاليتەتىمىزدى پايدالانعان كەلىمسەكتەر باسىنعانى سونشا، ءوز جەرىمىزدەن وزىمىزگە ءۇي-جاي سالارلىق الاقانداي ورىن  بەرمەدى.

اتا-بابامىز عاسىرلار بويى قانىن توگىپ بىزگە قالدىرعان اتامەكەنىمىزگە ەندى ءوزىمىز «جات بولدىق». اقىرىندا كەلىپ ءۇيسىز-كۇيسىز، كەلىمسەكتەردىڭ ەسىگىندە قالدىق. تاپقان-تايانعانىمىزدى سولاردىڭ اۋزىنا توسىپ، پاتەر جالداپ كۇن كەشۋدەمىز. قوجايىنعا جالتاق، جانىمىز سالتاق بولىپ وسۋدەمىز. ۇلكەن قالالارداعى قازاقتاردىڭ باسىم كوپشىلىگى، اسىرەسە جاستارىمىز وسىنداي حالدە. تاۋەلسىز ەلدىڭ ۇرپاعىمىز دەپ كەۋدە كەرىپ، قۇلدىق سانادان ارىلۋعا مۇمكىندىك جوق! سانانى تۇرمىس بيلەۋدە. ءوز ءۇيىڭ، ءوز ءجايىڭ، ءوز ءتورىڭ بولماعان جەردە كۇنىڭ ءۇشىن امالسىز جالتاقتاۋمەن بولاسىڭ. «مەملەكەت - قازاقتىكى،  ءۇي - وزگە ۇلتتىكى، بازار - باسقانىكى، جەر -  بىزدىكى» دەگەن كەلىمسەكتەرگە نە ايتارىمىزدى بىلمەي جەرگە قارايمىز. «الاقانى اشىقتىڭ – ارتى اشىق» دەيدى زاماناۋي تاعى ءبىر ماقال. ءومىردىڭ ءوزى تۋعىزعان ماقالدار. سوندا دا وزگەلەرگە ەلىكتەپ-سولىقتاۋدى قويمايمىز. ەندى اعىلشىنعا تەلىنىپ، سونىڭ  تىلىنە ەمىنىپ بارامىز. بۇل جول ءبىزدى تورگە شىعارا ما، جارعا جىعىپ، كورگە تىعا ما، وندا شارۋامىز جوق.

ازىرگە الاقانىمىز دا، ارتىمىز دا اشىق...

يسلامعالي ۇركىمبايۇلى، قازاقستان جازۋشىلار جانە جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz