Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى مەن Masa.kz ينتەرنەت گازەتىنىڭ  جۋرناليستەرى 10 ناۋرىز كۇنى كەشكى ساعات 22. 15-تە الماتى قالاسىنىڭ تاپ ىرگەسىندەگى «بەساعاش» اۋىلىندا بولىپ جاتقان توتەنشە وقيعانىڭ ۇستىنەن ءتۇستى. الدىمەن ءبىزدىڭ كوزىمىزگە ىلىككەنى - تالعارعا باراتىن كۇرە جولدى قاتاڭ باقىلاۋعا الىپ، ارى-بەرى اعىلعان اۆتوكولىكتەردى باققان ماي قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءىس-ارەكەتى بولدى. تاعى ءبىر تاڭقالارلىعى - كۇرە جولدى حالىقتىڭ قالىڭ ءنوپىرى باسىپ قالىپتى. شامامەن ءجۇز قارالى ادام ءورت سوندىرگىش ماشينا تۇرعان ءۇيدىڭ اۋلاسىنا ەنتەلەي قاراپ تۇر. باردىق. كوردىك. بىلدىك. الماتى وبلىسى، تالعار اۋدانىنا قاراستى «بەساعاش» اۋىلىنداعى وقىس وقيعا تومەندەگىدەي جايتتان وربىگەن كورىنەدى.

Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى مەن Masa.kz ينتەرنەت گازەتىنىڭ  جۋرناليستەرى 10 ناۋرىز كۇنى كەشكى ساعات 22. 15-تە الماتى قالاسىنىڭ تاپ ىرگەسىندەگى «بەساعاش» اۋىلىندا بولىپ جاتقان توتەنشە وقيعانىڭ ۇستىنەن ءتۇستى. الدىمەن ءبىزدىڭ كوزىمىزگە ىلىككەنى - تالعارعا باراتىن كۇرە جولدى قاتاڭ باقىلاۋعا الىپ، ارى-بەرى اعىلعان اۆتوكولىكتەردى باققان ماي قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءىس-ارەكەتى بولدى. تاعى ءبىر تاڭقالارلىعى - كۇرە جولدى حالىقتىڭ قالىڭ ءنوپىرى باسىپ قالىپتى. شامامەن ءجۇز قارالى ادام ءورت سوندىرگىش ماشينا تۇرعان ءۇيدىڭ اۋلاسىنا ەنتەلەي قاراپ تۇر. باردىق. كوردىك. بىلدىك. الماتى وبلىسى، تالعار اۋدانىنا قاراستى «بەساعاش» اۋىلىنداعى وقىس وقيعا تومەندەگىدەي جايتتان وربىگەن كورىنەدى.

اقپان ايىنىڭ 23-ءى كۇنى ۇلتى كۇرد ازاماتى قازاقتىڭ ءبىر قىزىن اۋىل سىرتىنداعى توعايعا الىپ بارىپ زورلاپ، زورلاپ قانا قويماي ءولتىرىپ كەتەدى. اتا-اناسى دەگبىرسىزدەنە ىزدەگەن قىزدىڭ ءوزى ەمەس... ءمايىتى 25 اقپاندا الگى اۋىل شەتىندەگى اۋاشا توعايدان تابىلادى. «ەل قۇلاعى - ەلۋ»، جامانات جەردە جاتا ما، بىرەۋدەن بىرەۋ سۇراي كەلىپ قىزدىڭ ولىمىنە كۇرد ازاماتىنىڭ قاتىستىلىعى كۇدىك تۋدىرادى. سودان اۋىل اقساقالدارى جينالىپ كۇرد ۇلتىنىڭ ۇلكەندەرىمەن تىلدەسىپ، كۇدىكتىنىڭ ءۇي-ءىشى جۋىق ارادا كوشسىن، ايتپەسە، ماسەلە ۋشىعىپ كەتەدى دەپ ەسكەرتەدى. سول ەكى ارادا كۇدىكتىنىڭ اعا باۋىرلارى اۋىلدان تابان جالتىراتىپ ۇلگەرەدى (نەگە؟ الدە، ولاردىڭ دا قىزدىڭ ولىمىنە قاتىسى بار ما؟). ال، كۇدىكتىنىڭ وتباسى بولسا، اۋىل اكىمىنە بارىپ سۇمدىقتىڭ سىرىن اقتارىپ «ءبىزدى پوليتسيا جاساعىن شاقىرىپ قورعاڭىز، قورعاماساڭىز قازاقتار ءبىزدى ءولتىرىپ تاستاۋدان تايىنبايدى» دەپ شاعىم جاسايدى. ءمان-جايدى ءبىلۋ ءۇشىن اڭگىمەگە شاقىرعان Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ جۋرناليستەرىنە كۇدىكتىنىڭ اپكەسى كۇرد كەلىنشەگى مەري كيباوگلى بىلاي دەدى:

- باۋىرىمنىڭ قاسىندا تاعى بىرنەشە ادام بولعانعا ۇقسايدى. بىراق ءبىزدىڭ «مال» (تاپ وسىلاي دەدى. - Abai.kz ) ءبارىن ءبىر ءوزى موينىنا الىپ قازىر تەرگەۋدە جاتىر. ونىڭ قىزدى ولتىرگەن-ولتىرمەگەنى بەلگىسىز. ۇرعان عوي دەيمىن. سوققى جەگەن قىز توعايدا ءۇسىپ ولگەن. شىندىعى - وسى. مەيلى ول قىلمىس جاساسىن، قىلمىسىنا قاراي جازاسىن دا تارتسىن. ءتىپتى اتىپ تاستاسىن. الايدا، ءبىزدىڭ نە كىنامىز بار؟!. ءىنىم قولعا تۇسكەلى بەرى جەرگىلىكتى قازاقتار زارە قۇتىمىزدى قاشىرۋدا. كۇندە قوقان-لوققىدان كوز اشار ەمەسپىز. جانىمىزدى شۇبەرەككە ءتۇيىپ ءجۇرمىز. ءبىر كۇنى ولار ءبىزدى ءزاۋ-زاتىمىزبەن قىرىپ سالاتىن شىعار... سودان اۋىل اكىمىنە بارىپ جالبارىندىق. ول ءۇيىمىزدى كۇزەتۋگە پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنەن قۇرالعان جاساق جىبەرگەن. مىنە، سوندا دا كورىپ وتىرسىزدار،  قازاقتار ءۇيىمىزدى ورتەپ جىبەرە جازدادى.

رەداكتسيادان: ءۇي تۇتاس ورتتەن امان. ەڭسەلى بيىك ءۇيدىڭ البارىنداعى ءشوپ قورانى وت شالىپتى. ءورت سوندىرۋشىلەر دەر كەزىندە جەتىپ ءتىلسىز جاۋدىڭ بەتىن قايتارعانىن دا اڭعاردىق. ءۇيدىڭ اۋلاسى سۋعا بوككەن قالىڭ مايسا شوپتەن (قىسقى مال ازىعى) اياق الىپ جۇرگىزگىسىز. جولدىڭ شەتىندە جالعىز عانا ءورت سوندىرەتىن ماشينا تۇر. ءبىز بارعاندا «قىزىل ماشينە» مىنەتىن قىزمەتكەرلەر اساي-مۇسەيلەرىن جيناپ اتتانعالى تۇر ەكەن. ءورت ءسوندىرۋشى جىگىت بىزگە ءشوپ قورانىڭ توبەسىنە سۋ شاشقاندارىن ايتتى.

«بەساعاشتاعى» قازاقتاردىڭ بەتى قاتتى كورىنەدى. مەري كيباوگلىمەن سويلەسىپ تۇرعانىمىزدا ءبىر ورىس ايەلى كيمەلەپ كەلىپ ول دا مۇڭىن شاعا جونەلدى.

نينا كيريلوۆا:

- جەرگىلىكتى قازاقتار جامان. وتە قاۋىپتى. مەنىڭ بەسىنشى سىنىپتا وقيتىن بالام ۇيگە ۇرەيمەن كەلەتىن بولىپ ءجۇر. «قازاقتار كۇردتەرمەن قوسا ءبىزدى دە ۇرىپ-سوعاتىن شىعار»، -  دەيدى ول.

رەداكتسيادان: توسىن وقيعانىڭ تۇسىندا داۋدىراي سويلەپ اركىمگە ءبىر ۇرىنىپ جۇرگەن قۇرمەتتى ماتۋشكەمىزدىڭ جاسىن سۇراۋدان ىڭعايسىزدانعاندىقتان    ەگدە تارتقان ايەلدىڭ  بالاسى ەمەس، نەمەرەسى بەسىنشى سىنىپتا وقىسا كەرەك دەپ قانا ويلاپ قويدىق.

«بەساعاشاتاعى» وقيعانىڭ بەل ورتاسىنان تالعار اۋدانىنىڭ اكىمى تالعات ومىراليەۆءتى  دە ۇشىراتتىق. اكىم باستاپقىدا «سەندەر ۇلتارالىق ماسەلەنى ورشىتكەلى جۇرسىڭدەر، مۇندا ءوزى قايدان كەلدىڭدەر، قايدان ساپ ەتە قالدىڭدار؟» دەپ اشۋعا باستى. ءبىز ءوز تاراپىمىزدان ماسەلەنى ۋشىقتىرۋدىڭ تىپتەن دە ويمىزدا جوقتىعىن، ەگەر ءبىز ەلگە دۇرىس اقپارات بەرمەسەك اۋىز ەكى سوزدەن تاراعان اڭگىمەنىڭ الىپ قاشپاسى كوپ بولاتىنىن باياناداپ ءبىراز قينالدىق. ءتىپتى بولماعان سوڭ تاپ وسى جەرگە ءورىستىلدى ارىپتەستەرىمىز جەتسە، «بەسپرەدەل ۆ بەساگاچە» دەپ باستاپ  اكىم ءسىزدى دە،  جالپى قازاق اتاۋلىنى دا  «قانىشەر»، «جاۋىز»، «ءۇي ورتەگىش»، «كىسى ولتىرگىش» ەتىپ  شىعاراتىنىن ايتىپ ارەڭ تىلگە كەلدىك. قىسقاسى اكىم بىلاي دەدى:

- بىزگە كەرەگى بەرەكە بىرلىك، تاتۋلىق. ەلىمىزدىڭ تىنىشتىعى. تىنىشى كەتكەن ەلدەردىڭ قانداي جاعدايدا ءومىر ءسۇرىپ باستاعانىن وزدەرىڭ دە جاقسى بىلەسىڭدەر عوي. تاك چتو، تىنىشتىقتى تىلەيىك، جىگىتتەر.

مىنا كۇرد وتباسىنىڭ ءشوبىن بىرەۋلەردىڭ كەلىپ ورتەپ جىبەرگەنىنە ءوز باسىم نانباي تۇرمىن. وتباسىنىڭ اماندىعى ىشكى ىستەر قىزمەتكەرلەرىنىڭ باقىلاۋىندا بولىپ كەلدى. ولار وسى ماڭنان ءبىر ەلى ۇزاعان جوق. بالكىم، جاعدايدى كۇردەلەندىرىپ،  ۇلت اراسىنان الاۋىزدىق تۋدىرۋ  ءۇشىن الدەكىمدەر جاماندىقتى جەرگىلىكتى قازاقتارعا اۋدارىپ وتىرعان  بولار. بىراق، ءبارىن تەرگەۋ ءىسى انىقتايدى. تەرگەۋ اياقتالماي بىردەڭە دەۋ اقىلعا سىيمايدى. زاڭ بار، قۇقىق قورعاۋشى ورىندار بار. ءىستىڭ اق-قاراسىمەن ناقتى ماماندار اينالىسىپ جاتىر. سولاردىڭ قورتىندى جاۋابىن كۇتەيىك. ورەكپىمەيىك. زاڭدى سىيلايىق. زاڭعا باعىنايىق. زاڭدى سىيلاپ، زاڭعا باعىنساق ءبارى دە جونگە كەلەدى.

رەداكتسيادان: ۇلكەن اكىم الگىندەي دەگەن سوڭ «بەساعاش» اۋىلىنىڭ اكىمى دە ءۇنسىز قالمادى. ول تەرگەۋگە تۇسكەن كۇدىكتىنىڭ وتباسى بۇگىنگى باسى امان باۋىرى بۇتىندىگىنە راحمەت ايتسىن دەپ سالدى.

«بەساعاش» اۋىلىنىڭ اكىمى، كەڭەسبەك مەڭدەباەۆ:

- مەن وسى اۋىلدىڭ اكىمى رەتىندە جاعدايدى جاقسى بىلەمىن. كۇرد جىگىتىنىڭ كۇدىكپەن ۇستالۋىندا دا گاپ بار. ونى تەرگەۋ ورىندارى انىقتايدى. ال، بۇل وتباسى شاعىم ايتپاستان بۇرىن ءبىز ولاردى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ كۇشىمەن قورعاۋعا العانبىز. اقساقالدار، اۋىل ازاماتتارى نامىسقا شاۋىپ قانداي دا ءبىر ارەكەتتەرگە بارماق بولدى. ءبىز اقىلعا، سابىرعا شاقىرىپ ولاردى توقتاتتىق. اقساقالدار مەن ازاماتتار «سەندەر ماسەلەنىڭ تۇبىنە جەتەتىن بولساڭدار - وندا ءبىز قويدىق» دەپ جونگە جۇگىندى. ايتسەدە، كۇزەت پەن باقىلاۋدى كۇشەيتتىك. سويتكەننىڭ وزىندە ءورت شىعىپ كەتتى. ءورت شىقتى دەگەندى ەستي سالىپ جانۇشىرا جەتىپ كەلسەك، كۇرد اعايىندار قولدارىنا ءبىر-ءبىر لەگەن ۇستاپ الىپ ءورت ءسوندىرىپ ءجۇر ەكەن. سۋلارى دا، لەگەندەرى دە دايىن كورىندى. بۇدان باسقا ەشتەڭە ايتا المايمىن.

رەداكتسيادان: ءبىزدىڭ دە «بەساعاشتاعى» بەرەكەسىزدىك تۋرالى ايتارىمىز  ازىرگە وسى بولىپ تۇر. بىراق ءىستىڭ بارىسىن نازارىمىزدان شىعارماۋدى  وقىرمان قاۋىمعا  ۋادە ەتەمىز.

«اباي-اقپارات»