قازاق جاستارىنىڭ 22 ناۋرىزدا 1921 جىلى شىققان العاشقى گازەتىن تۇركىستان كوممۋنيستىك جاستار وداعى ورتالىق كوميتەتىنىڭ جاس مۇشەسى عاني مۇراتباي «جاس الاش» اتاپتى. سول كەزدەگى الاش يدەياسىنىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى  ءارى وزەكتى ەكەنىن وسىدان دا اڭعارۋعا بولادى! كومسومولدىڭ بەلسەندىسى بولا تۇرا، بار-جوعى 23 جاس عۇمىر كەشكەن عاني اتامىز قىزىل قىرعىننىڭ قىلىشىنان تايسالماستان، سول كەزدەگى اعا ۇرپاقتىڭ بەت العان ساياسي باعىتىن ۇستانعانى كەزدەيسوق  پا؟! اتالمىش گازەتتىڭ قازاقتىڭ ءبىر مادەني-رۋحاني كىندىگى سانالعان تاشكەنتتە جارىق كورۋى  سول كەزدەگى تاريحي قۇبىلىس ەدى. بۇل گازەتتىڭ باسىندا جالىنداعان جاس عاني تۇرعان. الايدا، وعان بەلگىلى مەملەكەت قايراتكەرلەرى ءنازىر تورەقۇل مەن سۇلتانبەك قوجان جاردەمدەسىپ، رۋحاني دەم بەرگەن. بەلگىلى جازۋشى شەرحان مۇرتازا  اعامىز  عانيدىڭ جاستىق قۋاتى كەمەلىنە كەلە باستاعاندا ءوز جالىنىنان ءوزى جانىپ كەتكەندەي، ومىردەن تىم ەرتە كەتكەندىگىن جازادى. عاني اتامىزدىڭ سۇيەگى ماسكەۋدەگى ۆاگانكوۆ زيراتىندا...

الايدا، حح عاسىرداعى جاس قازاقتاردىڭ جۋرناليستىك ونەريەتى «جاس الاشتان» ەمەس، 1918 جىلعى 30 شىلدە مەن 1919 جىلعى 3 اقپان ارالىعىندا 22 ءنومىرى قىزىلجار قالاسىندا شىققان «جاس ازامات» گازەتىنەن باستالادى. بۇل گازەتكە دەمەۋ بولعان الاشوردا ۇكىمەتى بولاتىن جانە رەداكتورى قوشكە كەمەڭگەر ەدى.

قازاق جاستارىنىڭ 22 ناۋرىزدا 1921 جىلى شىققان العاشقى گازەتىن تۇركىستان كوممۋنيستىك جاستار وداعى ورتالىق كوميتەتىنىڭ جاس مۇشەسى عاني مۇراتباي «جاس الاش» اتاپتى. سول كەزدەگى الاش يدەياسىنىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى  ءارى وزەكتى ەكەنىن وسىدان دا اڭعارۋعا بولادى! كومسومولدىڭ بەلسەندىسى بولا تۇرا، بار-جوعى 23 جاس عۇمىر كەشكەن عاني اتامىز قىزىل قىرعىننىڭ قىلىشىنان تايسالماستان، سول كەزدەگى اعا ۇرپاقتىڭ بەت العان ساياسي باعىتىن ۇستانعانى كەزدەيسوق  پا؟! اتالمىش گازەتتىڭ قازاقتىڭ ءبىر مادەني-رۋحاني كىندىگى سانالعان تاشكەنتتە جارىق كورۋى  سول كەزدەگى تاريحي قۇبىلىس ەدى. بۇل گازەتتىڭ باسىندا جالىنداعان جاس عاني تۇرعان. الايدا، وعان بەلگىلى مەملەكەت قايراتكەرلەرى ءنازىر تورەقۇل مەن سۇلتانبەك قوجان جاردەمدەسىپ، رۋحاني دەم بەرگەن. بەلگىلى جازۋشى شەرحان مۇرتازا  اعامىز  عانيدىڭ جاستىق قۋاتى كەمەلىنە كەلە باستاعاندا ءوز جالىنىنان ءوزى جانىپ كەتكەندەي، ومىردەن تىم ەرتە كەتكەندىگىن جازادى. عاني اتامىزدىڭ سۇيەگى ماسكەۋدەگى ۆاگانكوۆ زيراتىندا...

الايدا، حح عاسىرداعى جاس قازاقتاردىڭ جۋرناليستىك ونەريەتى «جاس الاشتان» ەمەس، 1918 جىلعى 30 شىلدە مەن 1919 جىلعى 3 اقپان ارالىعىندا 22 ءنومىرى قىزىلجار قالاسىندا شىققان «جاس ازامات» گازەتىنەن باستالادى. بۇل گازەتكە دەمەۋ بولعان الاشوردا ۇكىمەتى بولاتىن جانە رەداكتورى قوشكە كەمەڭگەر ەدى.

اتالمىش گازەتتى زەرتتەگەن ديحان قامزابەكۇلى ( «انا ءتىلى»، № 14, 1993 ج.) «جاس ازامات»  گازەتىنىڭ العاشقى قوعامدىق-ساياسي سوزپاراق ەكەنىن جانە ونىڭ ۇلت-ازاتتىق پەن وتارلىق ەزگىگە قارسى ۇلتتىڭ ءۇنى بولعاندىعىن اتاپ وتسە،

تاريحشىلار ساعىمباي قوزىباەۆ پەن قىرىقباي الدابەرگەنوۆ («قازاق ادەبيەتى»، 16 ناۋرىز 2001ج.) «جاس الاش» گازەتىنىڭ «جاس ازاماتتىڭ» ءۇنىن جاڭا جاعدايعا بەيىمدەلىپ جالعاستىرعان قازاق جاستارىنىڭ گازەتى ەكەندىگىن  جازادى.

«الاش» قوزعالىسىنا  (1919 - 1920 ج.ج.) كەڭەس وكىمەتى تاراپىنان راقىمشىلىق بەرىلگەنىمەن، سول وكىمەت «جاس الاشتى» جاپتىرىپ تىنعان. 1922 جىلعى 1 قىركۇيەكتەن باستاپ، ول «جاس قايرات» اتاۋىمەن ورتالىق ازيا بيۋروسى مەن تۇركسىتان جاستار كوميتەتىنىڭ ورگانى رەتىندە شىعا باستاعان.ونىڭ رەداكتورى بۇل كەزدە ەرعالي الدوڭعار ەدى. بۇل گازەت كەيىننەن، 1924 جىلى جۋرنالعا اينالعان.

ارينە، جاس الاشتاردىڭ باستى گازەتى قىزىل يمپەرياعا اينالعان كەڭەس بيلىگىنىڭ قىسپاعىنا شىدامادى، اتاۋى «لەنينشىل جاسقا» اينالدى. ءوز اتاۋىن 1991 جىلعى كەڭەس يمپەرياسىن تەڭسەلتكەن تامىز بۇلعاعىنان كەيىن ىلە-شالا، تاۋەلسىزدىككە قولجەتەر قارساڭدا عانا قازاق جاستارىنىڭ گازەتى ۇلتتىق باعىتقا دەن قويىپ، اياۋلى «جاس الاش» اتاۋىن قايتارعانى بەلگىلى.

«اباي-اقپارات»

رىسبەك سارسەنبايۇلى. توقساننىڭ تولعاۋى

مارتەبەلi وقىرمان! الدىمەن، ناۋرىز مەرەكەسi قۇتتى بولسىن! قاڭتاردى قۇلاعىنان سۇيرەپ اكەلگەن قويان جىلىڭىز ەندi كەلدi. قالجاسىنا قاراپ تۇڭiلدiرمەيتiن قوڭدى دا، وڭدى جىلعا اينالسىن، لايىم! كەدەيلەنگەن كوپ قازاقتىڭ وزگەلەر اۋزىنان جىرىپ اكەتكەن نەسiبەسi وزiنە قايتسىن. جىلاماعان جۇرتقا قىرۋار قازىنا بايلىقتىڭ جۇعىنىن دا قيمايدى. جىلاعان ەمەس-اۋ، اۋزى-باسى مايلانىپ، كوزi شەلدەنگەن، بيلiكتەن - بايلىق، بايلىقتان - بيلiك جاساپ، ەلiن ەتەككە ىسىرعانداردىڭ ءدال ءوزiن جىلاتۋ كەرەك.

قولدان جاساماق بولعان "قا­زاقستاندىق ۇلت" دوكتريناسى قۇر­دىمعا قۇلادى. قىسىق كوز كور­شiلەر دامەلەنگەن بايتاق جەردiڭ بiر پۇشپاعىن جالعا ۇستاتا سالماق ارەكەتiنiڭ قازiر­شە جولى كەسiلدi. ءۇي iشiنەن ءۇي تiككiسi كەلەتiندەردiڭ سەپارا­تيستiك پيعىلدارى مانسۇقتالدى. ميللياردتاردى يەمدەنگەندەر­دiڭ استا-توك بايلىعى اتاسىنان قالعان مۇراسى ەمەس ەكەنi اشكە­رەلەندi. ەلدە ساياسي وزگەرiس جاساۋعا قۇلىقسىز، بيلiكتi ماڭگiلiك ەنشiسi سانايتىن بiر كiسiنiڭ شىنايى بەت-بەينەسi ايشىقتالدى. اينالاسى ايناداعىداي كورسەتiلدi. بiر پارتيادان قۇرالعان ماجiلiسشiلەر مەن سەناتشىلاردىڭ سىقپىتى ساراپتالدى. زياندى زيالىلاردىڭ ۇياتتى ارەكەتتەرi سىنالدى. قىرىق جىل قىتاي تۇرمەسiن كورگەن قايتپاس، قايسار جازۋشىمىز قاجىعۇمار قاريانى ءوزi ارمانداعان تۋعان جەرگە ورالتۋدىڭ قامىن كۇيتتەدiك. جاڭا­وزەندiك ەرەۋiلشiلەردiڭ جانىنان تابىلدىق. وتارلىق وداققا كەرi ورالتار قاۋiپتi ايتتىق - كە­دەندiك وداقتىڭ تۇبiندە تيگiزەر زالالىنان ساقتاندىردىق... تەك سوڭعى جىلدارداعى "جاس الاشتىڭ" تىڭدىرعان شارۋاسىنىڭ بiر پاراسى وسىنداي. ال ونىڭ 90 جىلدىق تابىسىن تەگiس تارازىلاۋعا ارنايى 90 نومiرلiك گازەت كەرەك بولار.

تۋلاقتاي سiلكiلەنگەن، ءار قا­عىستىرعان سايىن قۇقىعىڭىزدى سەلدiرەتكەن اتا زاڭنىڭ حالi مۇشكiلدەنiپ بارادى. ودان باس­قا زاڭداردىڭ دا شەكەسi شىل­قىماعان. بي­لiك­تi باسى ءبۇ­تiن يەمدەنiپ، استىنا باسىپ العانداردىڭ، الپاۋىتتار مەن شەتەل­دiك­تەردiڭ مۇددەسiنە قۇلدىق ۇرعىزاتىن زاڭ-زاكوندەردiڭ داۋرەنi ءجۇرiپ تۇر. قاراپايىم ازاماتتىڭ اقى­سىن اياق استىنا تاستاعان، دەموكراتيا قۇندىلىقتارىن تارك ەتكەن بوياما زاماننىڭ ءتۇرi جامان. قوعامدى ازعىنداتقان دەرت ۋشىعىپ بارادى. سىرتى سۇلۋ سياقتى، بiراق iشi مەرەز، شiرiككە اينالا باستاعان. مومىن جۇرتتى الداۋ-ارباۋ، ەلدiڭ، مەملەكەتتiڭ، ۇلتتىڭ مۇراتىن ساتىپ كەتۋ، ۇدەگەن ەكiجۇزدiلiك، كوپە-كورنەۋ جاعىمپازدىق، پايداكۇنەم جالتاق-جانتىقتىق، تويىپ بiتپەس جەمقورلىق، ماقتان قۋعان داڭعويلىق - جەتi اعايىندى جۇتتىڭ ناق ءوزi. بۇلاردان ارىلماساق، ەلۋ ەلدiڭ قاتارى تۇرماق، ءجۇز ەلۋ ەلدiڭ سوڭى بولامىز، جۇرتتا قالامىز.

حالىقتىڭ قامىن جەگەن، ارىس­تاردى اتقىزعان، اباقتىعا قاماتقان، قۋعىنداعان، كەلiس­پەي­تiندەر­دiڭ تiلiن كەسپەككە، باس كوتەرتپەي تەپكiلەمەككە ادەت­تەنگەن مەملەكەتتەن نە قايىر، نە ءۇمiت؟!

مiنە، وسىنىڭ ءبارi "جاس الاشتىڭ" جانە " جاسالاشتىقتاردىڭ" - مىڭ سان وقىرمان مەن جۇزدەگەن اۆتورلاردىڭ - اقىن، جازۋشىلاردىڭ، جۋرناليستەر­دiڭ، كوپشiلiكتiڭ كوتەرەتiن تاقىرىبى. مەملەكەتتi, تاۋەلسiزدiكتi نىعايتۋ قوعامدىق سانانى سەر­پiلتۋ ارقىلى iسكە اسپاق. ءوز مەملەكەتiن ءوز ۇلتىنىڭ اتىمەن اتاي الماعان "ستان-دىقتاردان" شىنايى قازاق رەسپۋبليكاسىنىڭ ەركiن ويلى، ازات، iسكەر دە قابiلەتتi, وتانشىل ازاماتىن شىعارۋ - سiز بەن بiزدiڭ پارىزىمىز. ەلگە يە بولار ۇلت كەرەك. ول - سەنسiڭ، قازاق قاۋىمى! وزگە اعايىندار - تۋىسىمىز، وتانداسىمىز، ولاردى ءوز توڭiرەگiمiزگە ۇيىستىرامىز. بiزدiڭ ماقساتىمىز ايقىن - بiز جەڭەمiز!

توقسان جىلدىق ورتاق تويىمىزبەن بارشاڭىزدى قۇتتىقتايمىز! "لەنينشiل جاستىڭ" - "جاس الاشتىڭ" وتكەن كەزەڭدەگi تاريحىندا سۇرiنگەن، سۇرiندiرگەن ساتتەرi ۇشىراستى. بiز بۇگiن، "جاسالاشتىقتار" ستاليندiك سۇرقاي زامانداعى قۋعىن-ءسۇر­گiندە گازەت بەتiندە ورىنسىز ايىپتالعان الاش ارداقتىلارىنان جانە ولاردىڭ ۇرپاقتارىنان تiزە بۇگiپ، كەشiرiم سۇرايمىز! كوممۋنيستiك يدەولوگيانىڭ، كومسومولدىق بەلسەندiلiك­تiڭ جەلiگiمەن دiنiمiزدەن بەزiنۋ­گە، ۇلتتىق سالت-داستۇرiمiزدەن جەرiنۋگە ۇندەگەن كەيبiر ماقالالاردىڭ جاريالانعانى ءۇشiن كەشiرiم سۇرايمىز! بۇل وتكەننiڭ اۋىر جۇگiن موينىنان ءتۇسiرۋ، اقتالۋ، تازارۋ، جاڭارۋ ءۇشiن كەرەك.

توقساننىڭ تولعاۋىن وسىنداي سارىندا جازعاندى ءجون كوردiك. حالايىق بەرگەن باعانى، ايتقان پiكiرلەر مەن تiلەكتەردi وسى نومiردەن وقىپ، تانىساسىزدار.

رىسبەك سارسەنبايۇلى، «جاس الاش» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى

ءامىرحان مەڭدەكە. «جاس الاش» اماناتقا قيانات ەتە المايدى

تالانتتى اقىنىمىز، كەزiندە «جاس الاشتا» قىزمەت ەتكەن سەرiك تۇرعىنبەكۇلىنىڭ مىناداي ولەڭi بار:

وتكەن كۇننەن جينايمىن كۇندە دەرەك،

وي دا كەرەك ول ءۇشiن، تiل دە كەرەك.

حالقىم مەنiڭ باقىتسىز بولسا ەگەر،

مەنiڭ باقىتتى بولعانىم، كiمگە كەرەك؟!

قاسقىر دا ەمەس بۇل زامان تۇلكi دە ەمەس.

ادالدىقتى، اقتىقتى كiم تiلەمەس.

حالقىم مەنiڭ - باقىتتى بولسا ەگەر،

مەنiڭ باقىتسىز بولۋىم مۇمكiن ەمەس!

شىنىندا دا، قازاق حالقى ءتۇرلi كەسiر-كەدەرگiلەرگە ۇشىراپ، باقىتسىزدىققا دۋشار بولىپ جاتسا، بiزدiڭ باقىتتى ءھام شات-شادىمان، قايعىسىز ءھام ۋايىم-مۇڭسىز جۇرگەنiمiز كiمگە كەرەك؟

1922 جىلى ۇلكەن اشارشىلىق بولدى (وسى اشارشىلىق جونiندە، نەگە ەكەنi بەلگiسiز، بiزدiڭ تاريحشىلارىمىز كوپ ايتا بەرمەيدi). سول كەزدە جۇسiپبەك ايماۋىتوۆ قازاق جازۋشىلارىنا ۇندەۋ تاستادى: "قازاق قىرىلىپ جاتقاندا كابينەتتەرiڭە تىعىلىپ اپ، قالاي عانا ولەڭ، اڭگiمە، رومان جازاسىڭدار؟! قاي بەتتەرiڭمەن جازاسىڭدار؟! قازاق قىرىلىپ قالسا، ولارىڭدى كiم وقيدى؟.. قانەكي، كابينەتتە قامالىپ وتىرماي، ەل-ەلگە، جەر-جەرگە شىعايىق، اشارشىلىق باۋداي ءتۇسiرiپ جاتقان باۋىرلارىمىزعا جاردەم قولىمىزدى سوزايىق!.."

1931 جىلى جالاۋ مىڭباەۆ­تىڭ قاسقايا قارسى تۇرىپ ف.ي.گولوششەكينگە "ەگەر جوعارى وقۋ ورىندارى قازاقشا وقىتپاسا، وندا ونداي وقۋ ورىندارىنىڭ قازاققا دا كەرەگi جوق!" دەگەنi دە بەلگiلi. ۇزىن ءسوزدiڭ قىسقاسى، "قازاق حالقى باقىتسىز بولسا، مەن دە باقىتسىزبىن! قازاق حالقى باقىتتى بولسا، مەن دە باقىتتىمىن!" دەگەن، ءوزiن قازاق حالقىنان ءبولiپ-جارماي، ۇلتپەن تامىرلاسىپ، كiندiكتەسiپ، بالقىعان قورعاسىنشا بiتە قايناسىپ كەتكەن قاسقالار مەن جايساڭدار تاريحىمىزدا از بولماعان. بiر ماقتان تۇتاتىنىمىز، توقسان جىلدىق تاريحى بار "جاس الاش" وسىنداي جاقسىلار مەن جايساڭداردىڭ ورداسى، ورتالىعى بولعان. "جاس الاشتا" قىزمەت ەتكەن سماعۇل سادۋاقاسۇلى، Iلياس جانسۇگiروۆ، بەيسەنباي كەنجەباەۆ جانە وزگە دە قازاق زيالىلارى ۇلتتىڭ ماقسات-مۇددەسiن وزiنەن كەيiنگiلەرگە امانات ەتiپ كەتتi.

بۇل اماناتقا كەيiنگiلەر دە شامالارىنىڭ كەلگەنiنشە قيانات جاساماۋعا تىرىستى. اسiرەسە، گازەتتi شەرحان مۇرتازا، سەيداحمەت بەردiقۇلوۆ سىندى كورنەكتi تۇلعالار باسقارعان كەزدە باسىلىم ۇلتتىڭ مۇددەسi مەن ماقساتىن تۇگەندەۋگە بەل شەشە كiرiستi.

ەندi مىناداي سالىستىرۋ جاسايىقشى. قازiر قازاق تiلi قانداي كۇيدە؟ جاسىراتىن تۇك جوق، قازاق تiلi قازiر ۇلكەن باقىتسىزدىققا دۋشار بولىپ وتىر (ەگەر وسى بەتiمەن كەتە بەرەتiن بولسا، وندا قازاق تiلi دە حح عاسىردىڭ اياعى مەن ححI عاسىردىڭ باسىندا جويىلىپ تىنعان چۋۆاش تiلiنiڭ اياعىن قۇشادى). قازاق تiلi باقىتسىزدىققا دۋشار بولىپ وتىرعاندا، بiز ءوزiمiزدi باقىتتىمىز دەپ قالاي ايتا الامىز؟

ءدال قازiر قازاقستانداعى ورىس مەكتەپتەرiندە وقىپ جۇرگەن وقۋشىلاردىڭ 70 پايىزدان استامى - قازاقتىڭ بالالارى. بiز ەرتەڭگi كۇنi قازاقتىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىنىڭ كۇل-تالقانىن شىعاراتىن "بولاشاق كادرلاردى" وسىلاي دايارلاپ جاتىرمىز. بۇل نە؟ باقىت پا، باقىتسىزدىق پا؟ ارينە، باقىتسىزدىق.

ححI عاسىردىڭ دا 11 جىلى ءوتiپ كەتiپتi, بiزگە، قازاققا نە بەردi وسى جىلدار؟ الەكساندر ماشكەۆيچتi, پاتوح شوديەۆتi, اليدجان يبراگيموۆتى، راحات اليەۆتi, ۆيكتور حراپۋنوۆتى... بۇل باقىت پا، باقىتسىزدىق پا؟ باقىتسىزدىق، ارينە...

"جاس الاشتىڭ" قازiرگi كۇنi وزگە باسىلىمداردان گورi داۋسىنىڭ اششىراق، قاتتىراق شىعاتىنى دا وسىدان. ويتكەنi الاش ازاماتتارىنىڭ، قازاقتىڭ جاقسىلارى مەن جايساڭدارىنىڭ اماناتىنا قيانات ەتۋگە بولمايدى!

قيانات ەتسەك شە؟ وندا قۇردىمعا كەتتiك...

شەرحان مۇرتازا. بۇل باسىلىمدا تالاي زاماننىڭ بەلگiسi بار

«جاس الاشتىڭ» 90 جىلدىق مەرەيتويى ەلiمiزدە ۇلكەن وقيعا­لارمەن تۇسپا-تۇس كەلiپ تۇر. الداعى پرەزيدەنت سايلاۋىندا ماسەلە وڭىنان شەشiلسiن. 90 جىلدىڭ iشiندە بۇل باسىلىم تالاي بەلەستەردەن ءوتتi. بۇل باسىلىمدا تالاي زاماننىڭ بەلگiسi بار. ماڭدايىما وسى گازەتكە باسشى بولۋدى جازعان ەكەن. سول كەڭەستiك زاماننىڭ وزiندە "لەنينشiل جاستا" ۇلتتىڭ رۋحىن كوتەرەتiن، ۇلتتىڭ مۇددەسiن كوزدەيتiن، وتكەن تاريحىمىزدان سىر شەرتەتiن، اقيقاتىن ايتاتىن ماقالالاردى ءالسiن-ءالسiن استارلاپ بەرiپ قوياتىنبىز. قازiر دە "جاس الاشتى" جيi وقىپ تۇرامىن. جالپى، بۇل گازەتتi قازاق زيالىلارىنىڭ ءبارi وقيدى عوي. جاسىراتىنى جوق، "جاس الاش" كوپ گازەتتەردiڭ iشiندە ەڭ كوپ، ەڭ ءتاۋiر وقىلاتىن گازەت. سونداعى بايقايتىنىم، "جاس الاش" ۇلتتىڭ ماسەلەسi, ۇلتتىڭ مۇددەسi دەسە iشكەن اسىن جەرگە قويادى. قاشان كورسەڭ، قازاقتىڭ تۋىن بيiك ۇستاپ، ۇلت، تiل، دiن، جەر ماسەلەسiن تالماي تالقىلاپ، ۇلتتىڭ شىن جاناشىرى بولىپ كەلەدi. ءوز ۇلتىن سۇيە بiلگەن، ءوز ۇلتىنىڭ سۇيiكتiسiنە اينالا بiلگەن گازەتتiڭ ءومiرi ۇزاق بولادى. "جاس الاشتىڭ" بۇگiنگi تويى كەلەر جۇزجىلدىققا، كەلەر مىڭجىلدىققا جالعاسا بەرسiن. ءومiر جاسى ۇزاق بولسىن. وتكەن كۇننiڭ ءبارi تاريح. قازiرگi "جاس الاش", بۇرىنعى "لەنينشiل جاس" گازەتiندە جۇمىس iستەگەن كەزدەرiمدi ءالi كۇنگە ساعىنىشپەن ەسكە الامىن. مەن 1963 جىلدىڭ كۇزiندە، ۇمىتپاسام، قىركۇيەك ايىنىڭ iشiندە باس رەداكتور بولىپ تاعايىندالدىم. ول كەزدە "سوتسياليستiك قازاقستان" گازەتiن­دە قاتارداعى ادەبي قىزمەتكەر بولىپ ەڭبەك ەتiپ جۇرگەنمiن. "لەنين­شiل جاستىڭ" باس رەداكتورى ءابدi­ساتتار بولدەكباەۆ دەگەن ازامات قاراعاندى وبلىسىنىڭ گازەتiنە باسشى بولىپ اۋىسىپ كەتتi. سول كەزدەگi قازاقستان كومسومولى ورتالىق كوميتەتiنiڭ بiرiنشi حاتشىسى وزبەكالi جانiبەكوۆ "لەنينشiل جاسقا" جاقسى بiر رەداكتور تابىڭدار" دەگەن ەكەن، نەگە ەكەنiن قايدام، تاڭداۋ ماعان ءتۇستi. شىنىمدى ايتسام، "لەنينشiل جاسقا" باسشى بوپ بارۋ سول جولى باس رەداكتوردىڭ ورىنباسارى تەلمان جانۇزاقوۆتىڭ كەزەگi ەدi, بiراق، ونىڭ دەنساۋلىعى جارامادى. جۇرەگi اۋىراتىن. سونىمەن وزبەكالi جانiبەكوۆتiڭ قابىلداۋىندا بولدىم. كابينەتiنە كiرسەم، بiر قاعازدارعا قول قويىپ وتىر ەكەن. باسىن بiر كوتەرiپ قارادى دا، باسقا ءلام-ميم دەپ ۇندەمەدi. الدەن كەيiن بارىپ الدىنداعى قاعازدارىن جيناپ، بiر پاپكiگە رەتتەپ سالدى. سوسىن ورنىنان تۇرىپ، جاقىنىراق كەلدi دە، مەنiڭ قولىمدى الىپ "لەنين­شiل جاستىڭ" باس رەداكتورلىعىن وداقتىق كومسومول كوميتەتi بەكi­تەدi, سiز بۇگiن ماسكەۋگە ءجۇرiپ كەتۋiڭiز كەرەك، قازiر قاسىڭىزعا بiر جiگiتتi بەرەمiن، سول جولعا بيلەت الۋعا كومەكتەسەدi. ساۋ بولىڭىز" دەدi. اڭگiمەلەسەتiن شىعار، سۇراقتار قوياتىن شىعار، وعان جاۋاپ بەرە الامىن با، بولاشاق باس رەداكتوردىڭ جاۋابىنا كوڭiلدەرi تولا ما، جوق پا دەپ بiرشاما تولقىپ، iشتەي دايىندالىپ كەلگەن باسىم، ءجانi­بەكوۆتiڭ بۇل اسىعىستىعىنا تاڭعالدىم. تۋرا بiر مەنi بۇرىننان تانيتىن ادام قۇساپ، قامقور داۋىسپەن سويلەدi. شاماسى، مەنi وسى قىزمەتكە ۇسىنعان ادامدار مەنiڭ ماقتاۋىمدى جەتكiزiپ قويعان عوي، ونىڭ ۇستiنە جانiبەكوۆ تە مەنiڭ جاز­عاندارىمنان حابارى بار بولسا كەرەك دەپ ويلادىم.

سونىمەن ماسكەۋگە بارىپ باس رەداكتورلىققا بەكiپ كەلدiم. "لەنينشiل جاستىڭ" باس رەداكتورى رەتiندە جۇمىسىمدى ايماقتاردان تiلشi تارتۋدان باستادىم. قازاقستاننىڭ باتىس، وڭتۇستiك، ورتالىق وبلىستارىنان تiلشi تابۋ قيىن بولمادى. سول جىلدارى فاريزا وڭعارسىنوۆا، مۇحتار شاحانوۆ، اقسەلەۋ سەيدiمبەكوۆ سەكiلدi قالامى قارىمدى تiلشiلەردi "لەنينشiل جاسقا" تارتتىق. بiراق شىعىس جاقتان تiلشi تابۋ اجەپتاۋiر ۇزاققا سوزىلدى. ول كەزدە رەداكتسياعا حات كوپ كەلەدi. سول حاتتاردى قاراپ وتىرسام، شىعىس قازاقستان وبلىسىنان جازعان بiر اۆتوردىڭ ماقالاسى ءاپ-اجەپتاۋiر، ويلارى ناق، سوزدەرi مىق. سوڭىنا قاراسام، "ورالحان بوكەەۆ" دەپ قول قويىپتى. دەرەۋ قاتونقاراعايعا ءوزiمنiڭ ورىنباسارىمدى جiبەرiپ، ورالحاندى الدىرتتىم. العاش كورگەن كەزدە ورالحان ءور مiنەزدi, تۇمسىعىن كوككە كوتەرگەن كوكiرەكتەۋ جiگiت سياقتى كورiنگەن. جوق، كەيiن اڭگiمەلەسە كەلە كiشiپەيiل، اقجارقىن جiگiت ەكەنiن اڭعاردىم. سونىمەن وسى تiلشiلەر "لەنينشiل جاستىڭ" كورiگiن ودان بەتەر قىزدىرىپ، جالىنداتىپ الا جونەلدi.

"لەنينشiل جاس" - "جاس الاش" گازەتiن "كادرلار ۇستاحاناسى" دەپ بەكەر ايتپاعان عوي. قازاقتىڭ نەبiر جايساڭدارى، قالامگەرلەرi وسى گازەتتەن قانات قاعىپ ۇشتى. سول ءۇردiس ءالi كۇنگە جالعاسىپ كەلەدi. گازەت ماڭگiلiك، ال، جاس ۇرپاق كەزەڭ-كەزەڭiمەن قىزمەت اتقارىپ، اۋىسىپ جاتادى. لايىم، "جاس الاشتىڭ" وسى ءۇردiسi ۇزiلمەي، تالاي تالانتتىڭ تۇساۋىن كەسە بەرسiن! ەڭبەكتەرiڭ جەمiستi بولسىن!

شەرحان مۇرتازا، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، "لەنينشiل جاس" گازەتiنiڭ 1963-1970 جىلدارداعى باس رەداكتورى

«جاس الاش» گازەتى