ەلباسىمىز قاشاندا لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەردى ىسىراپشىلدىققا جول بەرمەي، ەلدەن ەرەكشەلىنىپ، قىمبات دۇنيە-مۇلىك پەن كولىككە تىم قۇمار بولماۋعا، بيۋدجەتتىڭ قارجاتىن ياعني حالىقتىڭ اقشاسىن ۇنەمدى جۇمساۋعا شاقىرۋدان جالىققان ەمەس. ويتكەنى بۇلايشا اباي حاكىم ايتقانداي    «وزىڭدە بارمەن كوزگە ۇرۋدان» ولاردىڭ بەدەلىنىڭ كوتەرىلمەيتىنىن، قايتا كەرىسىنشە ازعانتاي ابىرويىنان ايىرىلىپ قالاتىنىن ايتىپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق شىعار. پرەزيدەنتىمىزدىڭ وسى اماناتى قانشالىقتى ورىندالىپ ءجۇر؟

جەرگىلىكتى بيلىك باسىنداعىلار ۇنەمشىلدىك پەن قاراپايىمدىلىقتىڭ ۇلگىسىن كورسەتىپ ءجۇر مە؟ وكىنىشكە قاراي، مۇنداي ساۋالدارعا جاۋاپ تابۋ قيىنىراق بولىپ تۇر. قايتا كەرىسىنشە، ءبىزدىڭ شەنەۋنىكتەر وزدەرىن حالىقتان جوعارى قويىپ، بيۋدجەت قارجىسىن ءوز بايلىعىنا ساناپ، ويىنا كەلگەندىرىن ىستەپ ءجۇر دەسەك، شىندىقتان ونشا الىس كەتە قويماسپىز.

مىسالدى الىستان ىزدەپ اۋرە بولماي ءبىزدىڭ وبلىستىڭ اكىمى ارحيمەد مۇقانبەتوۆتىڭ قانشالىقتى قاراپايىمدىلىق پەن ۇنەمشىلدىكتىڭ «جارقىن بەلگىسىن» كورسەتىپ جۇرگەنىنە كوز جىبەرىپ بايقالىق. ول قازىرگى  تاڭدا وبلىس ورتالىعىنان 10 شاقىرىم جىراقتا ورنالاسقان 21 گەكتار ۇلان-قايىر جەردى الىپ جاتقان، باس-اياعى 13 نىساننان تۇراتىن ارنايى رەزيدەنتسيانى مەكەن ەتىپ جاتىر. بۇل جەردە جان راحاتىنا باتاتىن دۇنيەنىڭ ءبارى بار. جۇمىستان شارشاپ كەلسەڭ مونشاسى، بوي سەرگىتكىڭ كەلسە، تەننيستىك كورت دايىن. قىسقاسى، مۇنى جاي ادامعا بۇيىرا بەرمەيتىن جۇماق دەسە دە بولعانداي. سونان دا شىعار بۇل مەكەنجايدى اكىمدىكتەگىلەر اسا قۇپيا جاعدايدا ۇستايدى. سۋرەتكە تۇسىرۋگە دە رۇقسات جوق. حالىققا كورسەتۋگە دە بولمايدى. ال سالىق تولەۋشىلەردىڭ اقشاسىنا سالىنعان بۇل رەزيدەنتسيانى سول جۇرتتىڭ وزىنەن جاسىرۋدى قانداي زاڭعا سىيدىرارىمىزدى بىلمەي وتىرمىز.

جوعارىدان درون تارقىلى تۇسىرگەن سۋرەتتەگى بۇل رەزيدەنتسياسىنىڭ كوركى وسىنداي

باسىن اشىپ الاتىن ءبىر جاي بار. ءبىز ارحيمەد نەگە مۇنداي ات شاپتىرىم مەكەن جايدى يەلەنىپ جاتىر دەپ كىنالاعالى وتىرعان جوقپىز. ونى زاڭدى بۇزدى دەپ جازعىرمايمىز دا. ويتكەنى مۇنداي دۇنيەلەردى رەتتەيتىن زاڭ دا، ەرەجە دە، قاۋلى دا جوق. دەمەك، مۇنداي جەردە تۇرسا دا، تۇرماسا دا ءوز ەركى. ءبىزدىڭ  ايتايىن دەگەنىمىز بۇل ماسەلەنىڭ مورالدىق جاعى عانا. قانداي دا بيلىك باسىنداعىلار وزدەرىنە ەرەكشە جاعداي جاساماي، حالىقتان ىرگەسىن اۋلاق سالماي، ادامگەرشىلىكتەن اتاپ كەتپەي، قاراپايىمدىلىق پەن سىپايىلىقتىڭ، ۇنەمشىلدىكتىڭ ۇلگىسىن كورسەتسە دەيمىز. ويتكەنى قانداي دا مەملەكەتتىك قىزمەتشىنى قاراپايىم حالىق تەك ىسكەرلىگى عانا ەمەس، الگىندەي قاسيەتتەرى ءۇشىن قادىرلەسە كەرەك. بۇل جەردە اسىرا سىلتەۋ، جۇرتشىلىقتىڭ پىكىرىمەن مۇلدەم ساناسپاۋ، ەلدىڭ اقشاسىن تاۋسىلمايتىن مول دۇنيە ساناپ، ەسەپسىز جۇمساۋ، تەك سول اكىمنىڭ عانا ەمەس، بۇكىل مەملەكەتتىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەتىنى ايدان انىق. ەلباسىمىز اكىمدەر مەن شەنەۋنىكتەردى ۇنەمى ۇنەمشىلدىك پەن قاراپايىمدىلىققا شاقىرا بەرۋى الگىندەي جاعدايدىڭ بوي الىپ كەتەتىنىن ەسكەرسە كەرەك. تەك، ءبىر وكىنىشىتىسى، مۇنى جەرگىلىكتى جەردەگى بيلىك باسىنداعىلار جۇرە تىڭدايتىنى جانعا باتادى.

ءبىر عانا مىسال. ايتالىق، ءبىزدىڭ اكىم ارحيمەدتىڭ رەزيدەنتسياسىن ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن بيۋدجەتتەن جىل سايىن 50 ميلليون تەڭگە بولىنەدى ەكەن. ال ەگەر مۇنى شوتقا سالىپ كورسەك، وعان ايىنا 4 ميلليوننان ارتىق اقشا كەتەدى. سوندا دەيمىز-اۋ، ءبىر عانا وتباسى ءۇشىن بۇل بىزگە تىم قىمباتقا تۇسپەي مە؟  ونىڭ ورنىنا، ماسەلەن، اكىمنىڭ وتباسى ءوزى جاقسى قورشالعان، مۇقيات كۇزەتىلگەن، قالامىزدىڭ تىنىش تا جاقسى اۋدانىنداعى ەكى قابات كوتتەدجدە تۇرسا، كىمنەن كەم بولار ەدى؟

ءبىز جالپى تەك ارحيمەد قانا وسىنداي رەزينتسيادا تۇرادى دەۋدەن اۋلاقپىز. ءبىزدىڭ ەستۋىمىزشە بۇل جاعداي ەلىمىزدىڭ بارلىق 14 وبلىسىنىڭ اكىمدەرىنىڭ بارىنە ءتان كورىنەدى. بۇلاردان استانا مەن الماتى قالالارىنىڭ اكىمدەرى دە قالىسا قويمايتىن شىعار. ەگەر بۇلارعا جىلىنا بىزدەگىدەي 50 ميلليون تەڭگە جۇمسالىپ تۇرسا، قورىتىندىسىن وزدەرىڭىز شامالاي بەرىڭىزدەر.

مۇمكىن ءبىز اكىمدەردى ءجون-جوسىقسىز، بوسقا كىنالاپ وتىرعان بولارمىز. شەتەلدەردەگى شەنەۋنىكتەر بۇدان دا سوراقىسىن كورسەتىپ جاتقان شىعار؟ بيلىك باسىندا بولعاسىن، مۇمكىن حان سارايىنداي ۇيلەردە تۇرۋدىڭ ەش ايىبى جوق بولار؟ بايقاپ قاراساق، مۇلدەم ولاي ەمەس ەكەن. ماسەلەن، گەرمانيانىڭ كانتسلەرى انگەلا مەركەل بەرلين قالاسىنىڭ ورتالىعىنداعى بەس قابات ءۇيدىڭ ءتورتىنشى قاباتىنداعى جاي عانا پاتەردە تۇرادى. تەرەزەسى اشىق. مۇنى كەز-كەلگەن تۋريست سۋرەتكە تۇسىرە الادى. ەسىگىنىڭ الدىنان سالدىرلاعان ترامۆاي دا ءوتىپ جاتادى. وعان قاباق شىتاتىن مەركەل جوق. ويتكەنى ولار ءۇشىن حالىقتىڭ اقشاسىنىڭ ءبىر تيىنى دا قىمبات. مۇنى ولار قالىپتى جاعداي دەپ ەسەپتەيدى.

مۇنى از دەسەڭىز، مونعوليانىڭ پرەزيدەنتى حالتمااگين باتۋلگا وزىنە ءتيسىلى رەزيدەنتسيادان باس تارتىپ، جۇمىسىنا 400 مەتردەي جەردەگى شاعىن عانا ءۇيدى قالاپ العان. جۇمىسىنا جاياۋ بارادى.

برازيليانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى الورادا دا ءدال وسىلاي ىستەگەن. بۇل ەلدىڭ كەيىنگى پرەزيدەنتى ميشەل تەمەر دە الگىندەي ءداستۇردى جالعاستىرىپ، تيەسىلى رەزيدەنتسياسى «مەن ءۇشىن تىم اۋقىمدى» دەپ ودان باس تارتىپ، ءوزىنىڭ شاعىن عانا وسوبنياگىنە قايتا ورالعان.

تەرەزەسى اشىق تۇرعان مەركەلدىڭ پاتەرى.

ءيا، ايتا بەرسەك، مۇنداي مىسالدار جەتىپ ارتىلادى. تەك، ءبىر وكىنىشىتىسى، ءبىزدىڭ بيلىك باسىنداعىلار بۇدان ۇلگى الىپ، مەملكەتتىك قىزمەتشىلەر ءۇشىن باستى قاعيدا - قاراپايىمدىلىقتىڭ قاتاڭ ەرەجەسىن ساقتاۋعا مۇلدەم اسىقپايتىنىن ايتىپ جاۋدىڭ ءوزى ارتىق.

ايتپاقشى، شەنەۋنىكتەردىڭ اسىرا سىلتەۋدەن اۋلاق بولۋى قاجەتتىگىن جاقىندا عانا قاراعاندى وبلىسىنا بارعان پارلامەنتتىڭ سەنات توراعاسى قاسىم-جومارت توقاەۆ تا ەرەكشە ەسكەرتىپ ءوتتى.

- مۇمكىندىگىمىزگە قاراماي ءجون-جوسىقسىز، سالتاناتتى ءومىر ءسۇرۋدىڭ زامانى ءوتتى، - دەدى ول. - سونداي-اق اسا قىمبات كولىك پەن اۋقىمدى كابينەتتەردى يەلەنۋ دە وتكەن كۇندەردىڭ ەنشىسىنە قالۋعا ءتيىستى. قازىرگى ۋاقىت وسىنى تالاپ ەتەدى.

بۇل ەسكەرتۋ اكىمدەردىڭ ەلدەن ەرەكشە رەزيدەنتسياسىنا دا قاتىستى بولار دەگەن ويدامىز.

جايبەرگەن بولاتوۆ، قوستاناي

Abai.kz