مەملەكەت باسشىسىنىڭ تىكەلەي باستاماسىمەن قولعا الىنعان «تسيفرلىق قازاقستان» باعدارلاماسىنىڭ ءبىر باعىتى – ەلەكتروندىق ساۋدا. ال بۇل ءوز كەزەگىندە ەلىمىزدىڭ كۇللى ەكونوميكاسىنىڭ قوزعاۋشى كۇشىنە اينالا الادى. وسى نەگىزدە ۇكىمەت قاۋلىسىمەن ىرگەلى رەفورمالار باستالىپ، ولاردىڭ جالعاسىن تاۋىپ جاتقانىنا دا كۋامىز. 

ينتەرنەت-بيزنەس – قارجى مەن ۋاقىت ۇنەمدەۋدىڭ جاڭا جولى. ءوز كاسىبىن اشۋدى ويلاعاندار وسى سالاعا قارجى سالۋدى قۇپ كورەدى. بىراق قازاقستاندىق ساۋدا-ساتتىقتىڭ 1,2 پايىزى عانا ونلاين بيزنەسكە تيەسىلى. باسقاشا ايتقاندا قازاقستاندىق e-commerce نارىعىنىڭ كولەمى 106,9 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى.

الەمدىك تاجىريبە بويىنشا، سوڭعى جىلداردا ينتەرنەت-ساۋدا قارقىندى دامۋدا. مىسالى، رەسەيدە جۇمىسقا قابىلەتتى تۇرعىنداردىڭ 30%-ى ينتەرنەت-دۇكەندەر ارقىلى تاپسىرىس بەرەدى. ونلاين ساتىپ الۋشىلاردىڭ سانى سوڭعى جىلدارى 2,5 ەسەگە وسكەن.

ەلەكتروندى كوممەرتسياسى دامىعان الپاۋىت مەملەكەتتەرگە كەلەتىن بولساق، ەڭ الدىڭعى ورىندى 681 ملرد دوللارمەن قىتاي الادى. ارتىنشا، اقش (438 ملرد دوللار), ءۇشىنشى ورىن بولسا ۇلىبريتانياعا تيەسىلى (196 ملرد دوللار).

اۋستراليا مەن تۇركيا ەلدەرىندە دە اتالعان ساۋدا ءتۇرى دامۋ ۇستىندە. ەلەكتروندى ساۋدانىڭ ءوسۋ قارقىنى 31 پايىزدان 40 پايىزعا دەيىن ەكەن. ال، وسى ايماقتارداعى ەلەكتروندى كوممەرتسيانىڭ دامۋ دەڭگەيى ورتا ەسەپپەن العاندا 17 پايىزدى قۇرايدى.

ەۋروپا مەملەكەتتەرىندە ە-commerce ءجىو-ءنىڭ 4,91% قۇرايدى. ودان كەيىنگى ورىندى ازيا-تىنىق مۇحيتى ەلدەرى يەمدەنەدى (4,87%). ال، ەڭ جوعارعى كورسەتكىش قىتايعا تيەسىلى ء(جىو – 7,9%), ءجىو بويىنشا ەكىنشى ورىندى فرانتسيا الادى (3,95%).

قازاقستانداعى ە-كوممەرتسيانىڭ دامۋى دەڭگەيى دە جىل ساناپ ارتۋدا. ستاتيستيكالىق مالىمەتتەر بويىنشا، ەلىمىزدە 10 ملن ادام ينتەرنەتتى پايدالانادى ەكەن. 2017 جىلى قر ەلەكتروندىق ساۋدا نارىعىنىڭ كولەمى 106,9 ميلليارد تەڭگەنى قۇراعان. ياعني، ول بولشەكتىك تاۋار اينالىمى كولەمىنىڭ 1,2 پايىزىن قۇرادى.  ال، 2018 جىلدىڭ 5 ايىنداعى ەلەكتروندىق ساۋدا نارىعىنىڭ كولەمى 101 ميلليارد تەڭگەنى نەمەسە بولشەك تاۋار اينالىمىنىڭ جالپى كولەمىنىڭ 2,9 پايىزىن كورسەتكەن.

ونلاين-ساۋدا سالاسىندا satu.kz‎، تەحنودوم، kaspi.kz, flip.kz, AliExpress سياقتى ءىرى ويىنشىلاردىڭ قىزمەتى ەلىمىزدە كۇننەن كۇنگە جاندانىپ، سۇرانىسقا يە بولىپ جاتىر.

ەندەشە ەلەكتروندىق ساۋدانىڭ ەل قىزىعاتىن قانداي قۇدىرەتى بار ەكەنىنە نازار سالايىق. ەلەكتروندى كوممەرتسيانىڭ كۇننەن كۇنگە الەۋەتى ارتىپ كەلەدى، ءتىپتى ونىڭ گەوگرافيالىق شەكتەۋى جوق. زاماناۋي قوعام قولما-قول اقشا تولەۋدەن كەتىپ جاتىر. ادامدار ءامياندا اقشا ۇستاۋدىڭ ورنىنا قاراجاتىن ينتەرنەت قوسىمشالارى ارقىلى باسقارىپ، بىرنەشە تولەم كارتوچكالارىن عانا الىپ جۇرەدى. بۇل ىڭعايلى ءارى قاۋىپسىز.

ەلەكتروندىق ساۋدانىڭ ەرەكشەلىكتەرى رەتىندە مىنالاردى اتاۋعا بولادى: ۋاقىت ۇنەمدەۋ، قاۋىپسىزدىك، سالىقتان جەڭىلدىكتەر، كەشبەك جانە ءبىر تەڭگەگە دەيىنگى ءدال ەسەپ. وسىنداي ارتىقشىلىقتارىنا ارقا سۇيەگەن ەلەكتروندى ساۋدا سالاسى كۇن ساناپ دامىپ كەلەدى. ەلىمىزدە دە بۇل سالانىڭ وتە ۇلكەن سۇرانىسقا يە ەكەنىن باستا ايتتىق. ەندى ەلىمىزدەگى ەلەكتروندى ساۋدانىڭ دامۋ جولىنا نازار اۋدارايىق.

ەلەكتروندى ساۋدا تۇسىنىگى قازاقستانعا 2005 جىلداردان باستاپ ەنە باستادى. وسى ۋاقىتتان باستاپ 10 جىل ىشىندە كاسىپكەرلەر عالامتوردا ءوز پاراقشاسىن اشىپ، كاسىبىن ۆيرتۋالدى الەمدە ۇسىنۋدى ۇيرەندى. دەگەنمەن قارجىلاي كەڭەسشى راسۋل رىسمامبەتوۆتىڭ سوزىنشە، ەلىمىزدە ينتەرنەت-بيزنەستىڭ 90 پايىزعا جۋىعى مىندەتتى تۇردە جابىلىپ قالادى ەكەن. وعان سەبەپ – تۇتىنۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى عالامتور دۇكەندەرىنىڭ ساۋداسىنا سەنبەۋى.

ماماندار قازاقستانداعى  ەلەكتروندىق ساۋدا-ساتتىقتىڭ ەرەكشەلىكتەرى رەتىندە مىناداي مالىمەتتەر كەلتىرەدى:

قازاقستاندىق ينتەرنەت پايدالانۋشىلارىنىڭ 11 پايىزى ينتەرنەت ارقىلى قىزمەتتەر ءۇشىن ەسەپ ايىرىلىسادى، تاعى 11 پايىزى ينتەرنەت ارىلى تاۋار ساتىپ الادى.
قازاقستاندىقتاردىڭ ينتەرنەتتە جاسايتىن ساۋدالارىنىڭ 90 پايىزعا جۋىعى شەتەلدىك ينتەرنەت-دۇكەندەردە جاسالادى.

قازاقستانداعى e-commerce نارىعىنىڭ باسىم بولىگى «Air Astana» مەن «قازاقستان تەمىر جولى» اق-نا تيەسىلى.

كوبىنەسە باننەرلىك جارنامانىڭ ۇلەسى باسىم.

ينتەرنەت-جارناما – جارناما نارىعىنىڭ 4 پايىزىن قۇرايدى.

قازاقستانداعى e-commerce نارىعىنىڭ كولەمى 400 ميلليون دوللاردان اسادى.

جىلدىق ءوسىمى 100 پايىزدى قۇرايدى.

"قازپوشتا" اق مالىمەتىنشە، ەلەكتروندىق ساۋدا نارىعىنىڭ كولەمى 2018 جىلدىڭ 5 ايىندا 101 ملرد تەڭگەنى نەمەسە بولشەك ساۋدا اينالىمىنىڭ جالپى كولەمىنىڭ 2,9 پايىزىن قۇرادى (3,53 ترلن تەڭگە). تاعى دا ايتا كەتەرلىگى، ەلىمىزدە جىل باسىنان بەرى 110 جاڭا ەلەكتروندىق ساۋدا سۋبەكتىسى تىركەلگەن. نارىقتا 1658 ينتەرنەت-دۇكەن جۇمىس ىستەيدى، ساتىپ الۋشىلار سانى 5 پايىزعا ءوستى. سالادا 71,6 مىڭ قىزمەتكەر جۇمىسقا ورنالاستىرىلدى.

وك ينتەرنەت-دۇكەنى ءار ءتۇرلى ساناتتاعى تاۋاردى تاڭداۋعا، ساتىپ الۋعا جانە پوشتا ارقىلى جەتكىزۋدى رەسىمدەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. E-commerce پلاتفورماسىنىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىگى – پايدالانۋشى كونتەنتىنىڭ ينتەگراتسياسى (UGC): ساتىپ الۋشىلار تاۋارلاردى بەينە جانە فوتو شولۋلار ارقىلى قاراپ، باعالاي الادى. سونداي-اق تاۋارلار تۋرالى اقپاراتتى دوستارىمەن الەۋمەتتىك جەلىلەرگە ءبولىسىپ، ولاردى جاقىندارىنا ۇسىنا الادى.

بارلىق ساتىپ الۋلار تولىق قورعالعان. تولەم بانك كارتاسىمەن وك اككاۋنتىنا بايلانىستى جاسالادى، ەگەر تاۋار كەلمەسە نەمەسە ونىڭ ساپاسى ساتىپ الۋشىعا ۇناماسا، الەۋمەتتىك جەلى اقشانى قايتارادى. جەتكىزۋ بۇكىل قازاقستان بويىنشا تەگىن جانە «قازپوشتا» ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. سونىمەن قاتار، تاپسىرىستان كەيىن ءۇش ساعات ىشىندە ساتىپ الۋشى ونى جويا الادى. ينتەرنەت-دۇكەن ساتىپ الۋعا، قايتارۋعا، جەتكىزۋگە، تاۋاردىڭ ساپاسىنا بايلانىستى ماسەلەلەردى شەشۋگە كومەكتەسەدى.

بولجام بويىنشا، ەلدىڭ ەلەكتروندىق كوممەرتسيا نارىعىنىڭ كولەمى 2017 جىلى 189 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. بۇل جالپى بولشەك ساۋدا كولەمىنىڭ 2,6%-ىن جانە ەلدەگى ءىجو-ءنىڭ 0,51%-ىن قۇرايدى. سالادا 900-دەن استام كومپانيا جۇمىس ىستەيدى. ەلەكتروندى ساۋدا سالاسىندا 68 مىڭعا جۋىق ادام، ال ونىمەن بايلانىستى سالالاردا 677 مىڭ ادام جۇمىسپەن قامتىلعان. 2017 جىلى بولجامدىق دەرەكتەر بويىنشا، 74 ملن تاپسىرىس جاسالىپ، 21,9 ملن سالەمدەمە جەتكىزىلگەن. ەلەكتروندى كوممەرتسيانى قولداۋ جانە دامىتۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان ءتيىستى ينستيتۋتتىق بازا قۇرىلدى. 2017 جىلى پرەمەر-مي­نيستر­دىڭ ورىنباسارى ا.جۇ­ما­عاليەۆ 2018-2020 جىلدارعا ارنالعان ەلەكتروندى ساۋدانى دامىتۋ جونىندەگى جول كارتاسىن بەكىتتى. جاڭا سالىق كودەكسىندە 2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ ەلەكتروندى ساۋدا سالاسىندا الىنعان تابىستاردىڭ كتس جانە جتس مولشەرلەمەسىن 0%-عا دەيىن 2023 جىلعى مەرزىمگە ازايتۋ بويىنشا جەڭىلدىكتەر كوزدەلگەن.

2018 جىلعى 20 اقپاندا ە-commerce ورتالىعى بازاسىندا 140-تان استام شوب وكىلدەرى قاتىسقان «ءوز قازاقستاندىق امازونىڭدى قۇرعىڭ كەلە مە؟» تاقىرىبىندا وقىتۋ وتكىزىلدى. بۇگىندە ە-commerce ورتا­لىعىندا 40 ءىرى جانە شاعىن ينتەرنەت دۇكەندەرگە قىزمەت كورسەتىلەدى. ولارداعى تاۋارلىق سالىمى بار جونەلتىلىمدەردىڭ جالپى كولەمى 200 مىڭنان استام دانانى قۇرايدى. E-commerce ورتالىقتارىندا كاسىپكەرلىك ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ ءۇشىن دايىن ينتەرنەت-دۇكەن اشۋ بويىنشا 1000 قىزمەت كور­سەتىلىپ، 150 ينتەرنەت-دۇكەن اشى­لادى. 2018 جىلى وسىنداي ورتالىقتار الماتى جانە قارا­عاندى قالالارىندا اشىلادى. E-commerce ورتالىقتارىنىڭ بازاسىندا اقش-تاعى Amazon, قىتايداعى Alibaba جانە باسقا جاھاندىق ينتەرنەت-الاڭداردا تاۋار ساتۋ ءۇشىن كاسىپكەرلەردى داعدىلار مەن پروتسەسستەرگە وقىتۋ بويىنشا ەكسپورت مەكتەبى ۇيىمداستىرىلاتىن بولادى. بۇل 5000 شوب سۋبەكتىلەرىن وقىتۋعا جانە جىل سايىن 1,8 ملن دانا تاۋار ەكسپورتتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

2018 جىلدان باستاپ لوگيس­تيكالىق ينفراقۇرىلىمدى دامى­تۋ ءۇشىن كەم دەگەندە ەكى لوگيس­تيكالىق حاب جانە سۇرىپ­تاۋ ورتالىقتارىن («Fulfillment» ورتالىق) قۇرۋ جونىندەگى جۇ­مىستار باستالدى. وڭدەلەتىن سالەم­دەمەلەر سانى 5,148 ملن-نان 6 ملن-عا دەيىن 20%-عا ۇلعايا­دى دەپ بولجانىپ وتىر. 2017 جىلى قازاقستان بويىنشا جەتكىزۋ مەرزىمى 15 كۇننەن 6 كۇنگە دەيىن جانە 2018 جىلعى 3 كۇن­گە دەيىن، سونداي-اق 50 باعىت بو­يىنشا جەدەل پوشتا ارقىلى 1 كۇنگە دەيىن ازايتىلادى. ەلەكتروندى ساۋدانى جىلجىتۋ جانە بيزنەستى تارتۋ ءۇشىن اقپاراتتىق-يميدجدىك جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. «ەل جۇرەگى استانا» ءبىر­ىڭعاي رەسپۋبليكالىق مەديا-جوسپارى اياسىندا ەلەكتروندى ساۋدانى اقپاراتتىق سۇيەمەلدەۋ مەن وعان بيزنەستى تارتۋ جونىندەگى ءىس-شارالاردى قامتيتىن «تەحنولوگيالىق جاڭارۋ جانە تسيفرلاندىرۋ» جەكە تاقىرىپتىق جەلىسى قاراس­تىرىلعان.

ءسوز سوڭىندا ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ 2022 جىلعا قاراي 22 مىڭعا دەيىن ينتەرنەت دۇكەن قۇرۋ، 83 ملن-عا دەيىن ونلاين تاپسىرىستار سانىن ارتتىرۋ، ەلەكتروندى ساۋدا جانە ونىمەن بايلانىستى سالالاردا قوسىمشا 200 مىڭ جۇمىس ورنىن قۇرۋ جوس­پارلاپ وتىرعانىن ايتا كەتەيىك.

Abai.kz