اقتوبە وبلىسى اكىمى ب.م. ساپارباەۆقا

بايعانين اۋدانى اكىمى ا.ت.شەريازدانوۆقا

قۇرمەتتى ب.م.ساپارباەۆ مىرزا! زاڭدا اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەرلەر زاڭدا كورسەتىلگەندەي پوليگوندارعا بەرىلمەۋى تيىستىگى دە قارالعان. جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارى ارقىلى حالىققا جەرگىلىكتى ماڭىزى بار ماسەلەلەردى ءوز بەتىمەن جانە جاۋاپكەرشىلىكپەن شەشۋىنە ارالاسۋىنا مۇمكىندىك بەرىلىپ وتىر. زاڭدا جەرگىلىكتى حالىق ءتيىستى اكىمشىلىك-ءبولىنىستىڭ اۋماعىندا تابىس كوزى بولىپ تابىلاتىن جەردىڭ مەنشىك يەسى بولىپ تابىلاتىنى، دەمەك تۇرعىندار ءوز اۋىلىندا، كەنتىندە جوسپارالانىپ جاتقان كەز كەلگەن ىسكە ارالاسۋى ءتيىس. زاڭدا حالىق ەكولوگيالىق، دەموگرافيالىق جانە وزگە دە زارداپتارعا اپارۋى ابدەن مۇمكىن، اۋماق حالقىنىڭ مۇددەسىنە قايشى كەلەتىن كەز-كەلگەن كەشەن قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ، ونىڭ تابيعي رەسۋرستارىن، تابيعاتىن ءبۇلدىرۋ تەك قانا حالىقتىڭ كەلىسىمىمەن عانا شەشىلەتىندىگى كورسەتىلگەن.

سويتە تۇرا، قازىرگى كەزدە «ەكو ويل ترەيد» جشس-ءى نوعايتى اۋىلىنان 18 شاقىرىم جەردەگى «جەر استى سۋ قويماسىنىڭ» تەرريتورياسىنان مۇناي قالدىقتارىن وڭدەپ جانە زالالسىزداندىراتىن پوليگون قۇرىلىسىن جۇرگىزىپ جاتىر. پوليگوننىڭ جالپى اۋدانى – 5 گا، جوبالانىپ جاتقان جەر تەلىمىنىڭ جالپى اۋدانى – 3 گا، بۇرعىلاۋ قالدىقتارىنىڭ فراكتسيالارىنىڭ سۇيىق ەرتىندىلەرىن قابىلداۋعا ارنالعان قارتا اۋماعى – 1600 كۆ. م. سۇيىق مۇناي قالدىقتارىن قابىلداۋعا ارنالعان كارتا اۋدانى – 400 كۆ. م. ارقايسىسىنىڭ سىيىمدىلىعى – 4400 كۋب.م. ولار حالىقتىڭ قارسىلىعىنا قاراماستان وسىنداي پوليگون قۇرىلىسىن ىسكە اسىرماقشى. ال، بۇل تەرريتوريا استىندا «الىپ تۇششى سۋ قويماسى» ورنالاسقان.

سۋ قويماسى: «نوعايتى – جامانسور اۋىز سۋ تاسىمالداۋ وندىرىستىك مەكەمەسىنە» قارايدى. نوعايتى – جامانسور اۋىز سۋ تاسىمالداۋ وندىرىستىك مەكەمەسى 1973 جىلى ىسكە قوسىلىپ، وسى كەزەڭگە دەيىن جۇمىس جاساپ كەلەدى. مەكەمە، باتىس قازاقستان تەمىر جولىنىڭ ۆودچ-4 بولىمشەسى رەتىندە نوعايتى تەرريتروياسىنداعى «قىرداسىن» ماڭىنان شىعاتىن، سكۆاجيناداعى جەر استى تۇششى سۋىن پايدالانىپ كەلەدى. 1994 جىلعى مالىمەت بويىنشا سۋ جەلىسىنىڭ ۇزىندىعى 168 كم. بۇگىنگى تاڭدا مەكەمە تاۋىلىگىنە 6 سكۆاجينا 2000-3000 كۋب. مەتر سۋدى نوعايتىدان كورشى اتىراۋ وبلىسىنىڭ ساعىز، مۇقىر، جانتەرەك، جامانسور ەلدى-مەكەندەرىنە جانە سول وڭىردە ورنالاسقان باسقا دا جەكە شارۋاشىلىقتارىنا، سونداي-اق نود-4; 265; 279; 333; 377 بەكەتتەرىندەگى حالىققا جەتكىزىپ وتىر. قازىرگى كەزدە بۇل سۋ تاسىمالداۋ كەشەنى اۋىلدىڭ ينفراقۇرىلىمدارىنىڭ ءبىرى رەتىندە ونىڭ الەۋمەتتىك ومىرىنە پايداسىن تيگىزىپ 10 ادامدى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىپ وتىرعان ءوندىرىستى مەكەمەگە اينالىپ وتىر. تومەندەگى زاڭسىزدىقتارعا نازار اۋدارىڭىز:

1. بىزگە جەتكەن مالىمەتتە پوليگونعا رۇقسات «ەكو ويل ترەيد» جشس-ىنە 12.08.2016 جىلى نوعايتى اۋىلىنداعى مادەنيەت ءۇيىنىڭ عيماراتىندا وتكەن قوعامدىق تىڭدالىمدا بەرىلگەن. وكىنىشتىسى، بۇل جالعان مالىمەت. قوعامدىق تىڭدالىم وتپەگەن. قۇجات حالىقتىڭ تۋ سىرتىنان جاسالعان.

2. سونىمەن قاتار، ەكولوگيا دەپارتامەنتىمەن تەكسەرۋ بارىسىندا مۇنايى بار قالدىقتىردى كادەگە جاراتاتىن جانە قايتا وڭدەيتىن پوليگوندى سالۋ كەزەڭىندە (15.11.2018 ج. باستاپ 06.12.2018 ج. دەيىن) قورشاعان ورتاعا شىعارۋعا قاتىستى قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ قورشاعان ورتاعا ەميسسيالارعا رۇقساتسىز جۇرگىزىلگەنى انىقتالدى. سويتە تۇرا، وسى زاڭسىزدىقتى ەسكەرمەي، 06.12.2018 ج. اقتوبە وبلىسىنىڭ تابيعي رەسۋرستار جانە تابيعاتتى پايدالانۋدى رەتتەۋ باسقارماسىمەن رۇقسات بەرىلگەن. دەمەك، ن.اققۇل بەرگەن قۇجات زاڭنان تىس. (قاراڭىز: وبلىس پروكۋرورىنىڭ 1-ءشى ورىنباسارى ا دۇيسەمبەكوۆتىڭ قۇجاتى. شىعىس: 13.12.2018. №2-03-18-13311). ءسويتىپ، «ەكو ويل ترەيد» جشس-ءى قر ەكولوگيا كودەكسىنىڭ 69-بابى 1-بولىگى تالاپتارىن بۇزعان. (بۇل دا سول قۇجاتتا).

3. اتالمىش زاڭ بۇزۋشىلىقتار بويىنشا «ەكو ويل ترەيد» جشس-ءى قر «اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى» كودەكسىنىڭ 328-بابىمەن – ەكولوگيالىق رۇقساتتا بەلگىلەنگەن، قورشاعان ورتاعا ەميسسيالار نورماتيۆتەرىنىڭ اسىپ كەتۋى جانە ەكولوگيالىق رۇقساتتىڭ بولماۋى» بابىمەن «جاۋاپكەرشىلىككە» تارتىلىپ، ولارعا قورشاعان ورتاعا كەلتىرگەن زالال شىعىنى بويىنشا «نۇسقاما» جولدانعان.

4. دەمەك، پوكۋراتۋرا قۇجاتىمەن زاڭسىزدىققا جول بەرگەن «ەكو ويل ترەيد» جشس-ىنە ن.اققۇل مىرزا زاڭنان تىس قۇجات بەرگەن.

5. سونداي-اق، «اقتوبە وبلىسى قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ دەپارتامەنتى» رەسپۋبليكالىق مەملەكەتتىك مەكەمەسى» باسشىسىنىڭ م.ا. گ.ءۇ. داۋلەتوۆانىڭ قۇجاتىندا: نوعايتى اۋىلىنا قاراستى قىرداسىن مەكەنىندە ورنالاسقان «ەكو ويل ترەيد» جشس-ءنىڭ پوليگوننىڭ قۇرىلىسىنا سانيتاريالىق-ەپيدەميولوگيالىق قورىتىندى بەرىلمەگەندىگى تۋرالى حابارلايدى. (قاراڭىز: شىعىس №19-18-3/ك/ە-204. 27.11.18 ج.). ەندەشە پوليگون قۇرىلىسى دەرەۋ توقتاۋ كەرەك!!!!

پوليگون قۇرىلىسىنا قارسىلىق ءبىلدىرىپ نوعايتى، ەبەيتى، ايرىق، قوپا اۋىلدارى حالقى قول جينادى. بۇل جەرلەر ءوڭىر حالقىنىڭ «مال جايىلىمى»، جەرنىڭ استى بولسا تۇتىنىپ وتىرعان «اۋىز سۋ» كوزى. ءوز جەرىندە ءجۇرىپ، بىرەۋدىڭ وتىنا جىلىنعانداي كۇي كەشىپ، قۇزىرلى ورگاندارعا ىقپال ەتەردەي سوزىندە دە، ىسىندە دە پارمەنىنىڭ جوقتىعى اۋىل حالقىن اشىندىرۋدا. تالاپقا سايكەس كەلمەيتىن «اشىق-تەسىك» قىرىق جاماۋ پوليگون قۇرىلىسىنىڭ ەلدى-مەكەننەن اكەتىلۋىن جانە حالىق پىكىرى ەسكەرىلمەي بەلدەن باساتىن بولسا، ايماقتاعى الەۋمەتتىك-قوعامدىق احۋالدى ۋشىقتىرۋشى باستى فاكتور جوبانى ىسكە اسىرۋشى بولاتىنىن ايتىپ، مۇنان تۋىندايتىن بارلىق جاۋاپكەرشىلىكتى سولارعا جۇكتەيتىنىن دە ەسكەرتۋدە. بۇعان قوسا قاراۋسىز قالعان ۇڭعىمالاردان مۇناي قالدىعىنىڭ اعۋى دا ءار جەردەن ورىن الىپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس. ءوز كەزەگىندە – ادىلەت، ادالدىق، كىسىلىك تۋرالى ۇعىمدار اياق-استى ەتىپ، حالىق ءسوزىن سويلەيدى دەگەن جەرگىلىكتى «وكىلەتتى بيلىك» حالىقتىق ماسەلەدە وزدەرىنىڭ بەيجايلىعىمەن سول دەرتتىڭ «تاراتۋشىسىنا»، «جەبەۋشىسىنە» اينالعاندارىن، وسىنداي زاڭسىز سالىنعان پوليگوندار ەسەبىنەن اينالا قازاق اۋىلى توزىپ، ەل يەسى، جەر يەسى جالپى جۇرتتىڭ تۇرمىس-احۋالى كۇن وزعان سايىن تومەندەپ، اينالا مالدارىنىڭ قىرىلىپ جاتقانىنىن دا ايتۋدا.

قۇرمەتتى ب.م.ساپارباەۆ مىرزا! قر ەنەرگەتيكا ءمينيسترى بىزگە بەرگەن جاۋابىندا: «وبلىس كولەمىندە مۇنايقۇرامداس قالدىقتاردى ورنالاستىرۋ مەن زالالسىزداندىرۋ نىساندارىنا جەر ءبولۋ قاجەتتىلىگى جوقتىعىن» ايتىپ وتىر (شىعىس 01-05-6/1297 ك; 15.05.2015). جەردى مەنشىكتەۋ ماسەلەسى وزەكتى بولىپ وتىرعان تۇستا بۇل جاعداي كىم-كىمدى دە بەي-جاي قالدىرماسى انىق: «پوليگون جوبالانعان جەر استى كوزىنەن سۋىن ءىشىپ وتىرمىز، بۇل جەرگە ءبىزدىڭ مالىمىز جايىلادى. ال مال اۋىرىپ قالسا نەمەسە ۋلانىپ ولسە، وعان كىم جاۋاپ بەرەدى؟ جەردى ءبۇلدىرىپ كەتكەندەر حالىقتى ويلامايدى، قالتاسىن ويلايدى. جەرىمىزدى لاستاماقشى «ەكو ويل ترەيد» ءجشس–ى مەكەمەcى نەگە جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلمايدى؟»، – دەيدى جەرگىلىكتى تۇرعىندار. «ەكو ويل ترەيد» ءجشس–ىنىڭ زاڭ بۇزعان ىستەرى قۇزىرلى ورگانداردىڭ قۇجاتتارىمەن راستالعانىن جوعارىدا كەلتىردىك. بىزدىڭشە، باسىم حالىق قولداماسا بۇل جوبا توقتاۋى ءتيىس، سەبەبى زاڭ سولاي دەيدى. كوپشىلىك پوليگون قۇرىلىسىنىڭ جۇرگىزىلمەيتىنە سەنىپ، وزىڭىزگە ءۇمىت ارتادى. جاۋابىڭىزدى كۇتەمىز.

ن.قوشامانۇلى

دارىگەر، «يادرولىق اپاتقا قارسى حالىقارالىق 
نەۆادا-سەمەي قوزعالىسى»-نىڭ ەكسپەرتتىك جانە 
وبلىستىق جەر كودەكسىنە قاتىستى قۇرىلعان 
«ءۇش جاقتى» كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى.

Abai.kz