قالمۇحانبەت قاسىموۆ قىزمەتىمەن قوش ايتىستى. ال قاسىموۆ سەگىز جىل بويى وتىرعان كرەسلوعا ەرلان زامانبەكۇلى تۇرعىمباەۆ جايعاستى.

بۇل وزگەرىس حالىقتى بەي-جاي قالدىرعان جوق. كوپشىلىك قىزۋ تالقىعا سالىپ جاتىر. ءبىر قىزىعى، وسىدان ءبىر اي بۇرىن سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىندە ءدال وسىنداي اۋىس-ءتۇيىس بولعاندا ەشكىم نازار اۋدارماعان بولاتىن. بۇنىڭ باستى سەبەبى، ىشكى ىستەر مينيسترلىگىن سەگىز جىل بويى باسقارعان قاسىموۆ حالىقتىڭ قولداۋىنا يە بولا العان جوق. قولداۋدى بىلاي قويعاندا، ونىڭ وتستاۆكاعا كەتۋىن تالاپ ەتۋشىلەر سانى كوپ بولدى. ءبىر ەمەس، بىرنەشە مارتە.

قىپ-قىزىل داۋدىڭ ورتاسىندا جۇرەتىن مينيسترلىك پەن مينيستر جايلى بۇعان دەيىن كوپ جازىلدى. ەل حالقىنىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن تىنىشتىعىنا تىكەلەي جاۋاپتى ۆەدومستۆونىڭ جۇمىسى كوپ كوڭىلىن كونشىتپەگەنى ءسوزسىز. ەلدە قىلمىس سانىنىڭ ارتقانى ءوز الدىنا، سول قىلمىسپەن كۇرەسۋى ءتيىس پوليتسەيلەردىڭ ءوزى زاڭ بۇزۋدىڭ نەشە ءتۇرىن كورسەتىپ ءجۇر. ەل ازاماتتارىنىڭ زاڭدىق تانىمى وسۋىنە وراي، سوڭعى جىلدارى ءتارتىپ ساقشىلارىنىڭ سوراقىلىعى مەن ساۋاتسىزدىعى ايداي الەمگە اشكەرە بولۋدا. ءبىر عانا الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ وزىندە ءوزى قورعاپ وتىرعان زاڭدى بەلدەن باسىپ، ماسقارا بولعان پوليتسەيلەر جايلى اقپارات مىڭداپ سانالادى.

قالمۇحانبەت نۇرمۇحانبەتۇلى مينيستر قىزمەتىنە تاعايىندالا سالا تۇتاس ەلگە تانىمال بولدى. وكىنىشتىسى، تەرىس قىرىنان تانىلدى. 2011 جىلدىڭ كوكتەمىندە لاۋازىمدى قىزمەتتىڭ تىزگىنىن ۇستاعان قاسىموۆ سول جىلدىڭ سوڭىندا جاڭاوزەن وقيعاسىن ۇتىمدى شەشە المادى. قايتا «تاعى شىقسا، تاعى اتامىز» دەگەن ماسقارا سوزىمەن حالىقتىڭ قارعىسىن ارقالادى دەۋگە بولادى. ودان كەيىن دە ەل ومىرىندە ورىن العان ءىرى وقيعالاردا مينيستر قاسىموۆ حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەي العان جوق. اقىرى بيىل جازدا مەزگىلسىز مەرت بولعان مانەرلەپ سىرعاناۋشى دەنيس تەن قازاسى قازاق قوعامىنىڭ قاۋىپسىزدىگى قاي دەڭگەيگە جەتكەنىن انىق كورسەتىپ بەردى. قازىرگى قازاق پوليتسياسىنىڭ حالىقتى قورعاۋعا قاۋقارسىز ەكەنىنە كوز جەتتى. وسىدان كەيىن حالىق پەن پرەزيدەنتتىڭ سىنىنا قاتار ۇشىراعان قالمۇحانبەت مىرزا قالايدا قىزمەتىنەن قۋىلۋى كەرەك ەدى. الايدا بۇلاي بولعان جوق. اراعا جارىم جىل سالىپ قانا ورىن-تاعىن بوساتىپ وتىر. وندا دا وتستاۆكاعا ەمەس، وزگە ءبىر ۇلكەن قىزمەتتىڭ قۇلاعىن ۇستادى.

سونىمەن قاسىموۆقا قوش ايتتىق تا، تۇرعىمباەۆتى تورگە شىعاردىق. بۇدان نە وزگەرۋى مۇمكىن؟ ەلباسى ءىىم-گە وزگەرىس ەنگىزۋدى تالاپ ەتكەندە، فورماسىن وزگەرتۋدەن اسپاعان قازاق پوليتسياسىنا ءمينيستردىڭ اۋىسۋى قالاي اسەر ەتپەك. الدە مينيستر كەتىپ، ونىڭ ورنىنا ءمينيستردىڭ ورىنباسارى جايعاسقان ۆەدومستۆو باياعى جارتاس — سول جارتاس كۇيىندە قالا ما؟ «قوسىلعىشتاردىڭ ورنى اۋىسقانىمەن، قوسىندى وزگەرمەيدى» دەپ جاتۋشى ەدى…

بۇل سۇراقتارعا ءدال قازىر كەسىپ-ءپىشىپ جاۋاپ بەرۋ قيىن. ءبىر انىعى ءىىم-ءدىڭ باعىتى 180°-قا وزگەرەدى دەپ ۇمىتتەنۋدىڭ ەش ءجونى جوق. سەبەبى، ەلباسى قاسىموۆتى ناشار جۇمىسى ءۇشىن سوگىپ، وتستاۆكاعا جىبەرگەن جوق. سول ءۇشىن بۇل جاعداي قىزمەتتەگى قاراپايىم اۋىس-ءتۇيىس رەتىندە قابىلدانۋى مۇمكىن. ءتىپتى جاڭا ءمينيستردىڭ الدىندا ءىىم-ءدىڭ بۇرىنعى جۇمىسىن توكپەي-شاشپاي ءارى قاراي جالعاستىرۋ مىندەتى قويىلعان بولۋى دا عاجاپ ەمەس. سول ءۇشىن حالىققا ۇناماعان قاسىموۆ قىزمەتتەن كەتتى دەپ بورىكتى اسپانعا اتۋعا ءالى ەرتە.

ەندى جاڭا مينيستر جايلى ءبىر اۋىز ءسوز. ەرلان زامانبەكۇلى 1962 جىلى 14 تامىزدا الماتى قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. العان ءبىلىمى - زاڭگەر. ىشكى ىستەر ورگاندارىندا تۋرا 35 جىلدىق جۇمىس تاجىريبەسى بار. ەلىمىزدىڭ بىرنەشە وڭىرىندە ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىندە قىزمەت اتقارعان. 2012 جىلدان بەرى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى بولدى. باسقاشا ايتقاندا، ءىىم-دەگى قاسىموۆ ءداۋىرىنىڭ باستان-اياق كۋاگەرى. بۇگىنگى قازاق پوليتسەيىنىڭ جاقسىلىعى مەن جاماندىعىنا بەلگىلى مولشەردە جاۋاپتى ادام.

مەملەكەتتىك تىلگە قىرىن قاراپ، جۋرناليستەردەن ات-تونىن الا قاشاتىن قاسىموۆقا قاراعاندا بۇل كىسى باق-قا ءبىر تابان جاقىن جۇرەدى. ءباسپاسوز بەتتەرىندە ەرلان تۇرعىمباەۆتىڭ اتى ءجيى اتالادى. ونىڭ ۇستىنە جاقسى جاعىنان. ەلدەگى ماڭىزدى ماسەلەلەرگە بايلانىستى ورىندى پىكىرلەرىن اشىق ايتا بىلەدى. مۇمكىن ورىنباسار مينيستر بولعانى ءۇشىن اتقارىلعان جۇمىستان مالىمەت بەرۋ مىندەتى شىعار. قالاي بولماسىن ەلدەگى ەڭ وزەكتى ماسەلەلەرگە العاشقى بولىپ تۇسىنىكتەمە بەرەتىندىكتەن جۇرتشىلىق الدىندا ءتاپ-ءتاۋىر جاعىمدى وبرازىن قالىپتاستىرعان ادام. ەڭ ماڭىزدىسى قاسىموۆقا قاراعاندا حالىققا الدەقايدا جاقىن جۇرەتىن ەرلان زامانبەكۇلىنا ارتىلار ءۇمىت كوپ. بىراق ەرتە تون ءپىشۋدىڭ ەش ءجونى جوق ەكەنىن قايتالاپ ايتامىز. «ورىنباسار كەزىندە ءبارى جاقسى، جامان مينيستر قايدان شىعادى» دەپ جۇرمەسىمىزگە ەشكىم كەپىل بولا المايدى…

شىنىن ايتقاندا، قازىرگى تاڭدا حالىقتىڭ ەل بيلىگىنە وكپەسى قارا قازانداي. ەلدەگى ەكونوميكالىق قۇلدىراۋدى ايتپاعان كۇننىڭ وزىندە، باسقارۋ ورگاندارىنداعى بىلىقتار، جەمقورلىق، زاڭنىڭ السىزدىگى، توزىعى جەتكەن ساياسي جۇيە بارلىعى ەلدىڭ نارازىلىعىن تۋدىرىپ وتىر. حالىقتى اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا ۇستاپ وتىرعان قازاق بيلىگى قالايدا وسى كەمشىلىكتەردى تۇزەتۋى كەرەك. ول ءۇشىن ءار سالاعا وزگەرىس اۋاداي قاجەت. ەلدىڭ سىنىنا ەڭ كوپ ۇشىراعان ىشكى ىستەر مينيسترلىگىن رەفورمالاۋ كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماڭىزدى جۇمىس. ەندەشە، قاسىموۆ قۇردىمعا قۇلاتقان ۆەدومستۆونى تۇرعىمباەۆ تۋرا جولعا سالۋعا مىندەتتى.

بىراق، باستا ايتقانىمىزداي باسشىلىق اۋىسا سالا "بۇل جۇيە باسقاشا تۇلەپ شىعا كەلەدى" دەۋ باسى ارتىق ءۇمىت. حالىقتى قويشا جۋساتىپ، قويشا ورگىزىپ ۇيرەنگەن جۇيە سول جۇرىسىنەن جاڭىلماۋعا تىرىسادى. سول ءۇشىن ءاربىر ازامات ەلدە زاڭ تالاپتارىنىڭ ورىندالۋىن قاداعالاۋ كەرەك. سول ارقىلى عانا كەيبىرەۋلەردىڭ زاڭسىزدىقتىڭ ءوزىن زاڭدى جولمەن جۇزەگە اسىرۋىنا جول بەرمەۋگە بولادى…