تاياۋدا ادەبيەتشى عالىم سەرىكباي قوسان الەۋمەتتىك جەلىدە مەنىڭ
ادرەسىمە "جيەندىك" جاسادى، ۋادەنى بۇزدى" دەگەن ورىنسىز سوزدەر ايتىپتى. «داۋدىڭ باسى دايرابايدىڭ كوك سيىرى» دەمەكشى، اڭگىمە Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىندا جاريالانعان ابايدىڭ «جاڭا زاكون» اتتى ولەڭى تۋرالى بولىپ وتىر. ونى سەرىكباي مىرزا 2007 جىلدان بەرى مەنشىكتەگەن، بىلەم.

"مەنىڭ ولەڭىمدى اسان وماروۆ اقپارات بەتتەرىندە جاريالاپ جىبەرىپتى" دەگەن وكپەسى قارا قازانداي اۆتور: «ولەڭدى 5-ناۋرىز كۇنى «جاس الاشتا» جاريالاپ، ءبىر جەرىندە مەنىڭ اتى-ءجونىمدى نەمكەتتى تۇردە سۇيكەپ ءوتىپسىز. ەڭبەگىڭىزدە مەنىڭ كەيبىر ويلارىم، دەرەك-پىكىرلەرىمنىڭ ءىزى سايراپ جاتىر. ءسىز قانشا بۇركەمەلەگەنىڭىزبەن كورىنىپ تۇر» دەپتى.

مۇنى وقىعان كەز كەلگەن جان، اسىرەسە، جاستار جاعى، ابايدى زەرتتەۋشىلەر اراسىندا دا الاياق، قۋ، پىسىقتار بار ەكەن-اۋ دەپ جاعاسىن ۇستارى ءسوزسىز. سوندىقتان ەرىكسىز قولعا قالام الىپ وتىرمىن.

اقيقاتىندا، مەنىڭ ولەڭدى تاۋىپ الىپ، جاريا ەتۋىمە ءسىزدىڭ ەشبىر
قاتىسىڭىز جوق، سەكە. قۇداي كۋا، ءسىز ماعان ءبىر شۋماق تا جىبەرگەن جوقسىز،
مەن العان جوقپىن. كومپيۋتەردە ساقتاۋلى دەدىڭ. سولاي عوي. ەندى كومەگىن،
ىقىلاسىن اياماعان كىسىدەي «تىكسىنىپ قالدىم» دەگەنىڭىز قالاي؟ نە ءۇشىن؟ ەڭ
بولماعاندا، تۋىندى قايدا جاريالانعانى تۋرالى ءتىس جاردىڭىز با؟
مەنىڭ تىكسىنىپ قالعانىم مىناۋ: وزىڭە قوڭىراۋ شالعانىمدا «تۇتاس
ولەڭ مەندە، بىرەر اي كۇتە تۇرىڭىز، بۇيىرتسا جىبەرەم» دەدىڭ. بىراق، اي ءوتتى
حابار جوق. تاعى ءبىر حابارلاسقاندا «جاڭا زاكون» ولەڭىن اراب قارپىنەن
كيريلليتساعا العاش تۇسىرگەن مەن ەدىم» دەپ سەندىردىڭ. «و، بۇل زور ەڭبەك،
ەسكەرەم!» دەگەندى سوندا ايتقام. بىراق پروف. ى. دۇيسەنباەۆتىڭ ماقالاسىنان 4-5 شۋماقتى كورگەنىمدە ساتتە: «ءپالى، سەكەڭ جالعان ايتقان با، ولەڭ قازىرگى قارىپكە باياعىدا ءتۇسىپتى عوي» دەپ سەنەر-سەنبەسىمدى بىلمەي، ءبىرتۇرلى كۇي كەشتىم. بىراق، بەتىڭە ايتىپ سالۋدى ۇيات كوردىم. تەلەفون ءنومىرىڭدى ءوشىرىپ، بايلانىستى دوعارۋمەن تىندىم.

قولدى ءبىر سىلتەپ، اباي ولەڭىن ءوز بەتىمشە ىزدەۋگە كىرىسكەنىمدە، ءبىر كۇنى
بەلگىلى عالىم تۇرسىن جۇرتباي كەزدەستى، قۇرداسقا «جاڭا زاكوندى» قالاي
تابام دەۋىم مۇڭ ەكەن، ول: «سول دا قيىن با، ولەڭ 1970, بالكىم، 1971 جىلى
«جالىندا» جارىق كورگەن» دەسىن. مىنە، مەنىڭ ولەڭدى تاپقان تاريحىم وسى،
تاعى ءبىر ايتايىن، بۇل ماسەلەدە وزىڭنەن ماعان تيتتەي دە كومەك تيگەن ەمەس.
مەن سوڭعى ەكى جىلدا اباي شىعارمالارىنىڭ حرونولوگياسى دەگەن
ماسەلەنى تىنباي زەرتتەپ-زەردەلەگەن پاقىرمىن. سوندىقتان «جاڭا زاكون»
جىرىن اباي قاي جىلى، قانداي جاعدايدا جازعان دەگەندى وڭاي انىقتادىم.
ەشكىمنەن پىكىر ۇرلامادىم، نەبارى 4-5 كۇننىڭ ىشىندە تۇسىندىرمەسىن جازىپ،
«Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالىنا جاريالادىم دا جىبەردىم. بولدى،
ءبىتتى. نەگە مەن ايلاپ، جىلداپ كۇتىپ وتىرۋىم كەرەك، الدە، بىرەۋدەن رۇقسات
الۋعا ءتيىستىمىن بە؟ ءمانى مەن ماعىناسى قولدىڭ ساۋساعىنداي انىق «جاڭا
زاكون» 12 جىلداي مەنىڭ قولىمدا دەپسىڭ، وسىنى وقىپ، اڭ-تاڭمىن: «ساعىزداي
سوزعانى، بۇل نەسى-ەي؟» دەپ. ءبىز تيتتەي دەرەكتى تىرنەكتەپ جيناپ اۋرەمىز.
قورىتا ايتقاندا، ابايدىڭ «جاڭا زاكون» ولەڭى 1971 جىلعى «جالىن»
جۋرنالىنان، ال جەتىسپەي تۇرعان ءۇش شۋماعى، ينتەرنەتكە راحمەت، كەزىندە پروف. ىسقاق دۇيسەنباەۆ جازعان ماقالادان الىندى (عالىم «جاڭا زاكون»
ولەڭىنەن 4-5 شۋماقتى «بۇل تۋىندى ابايدىكى ەمەس» دەپ دالەلدەۋگە تىرىسقان بولاتىن). دەمەك، ولەڭدى تاپقانىما ءسىزدىڭ ەش قىرىنان قاتىسىڭىز جوق. جيەندىك جاسادىڭ دەۋىڭىز ورىنسىز، شىندىققا جاناسپايدى.
سەكە.

ءسىز ءۇش ساۋال جولداعان ەكەنسىز، ەندى سولارعا كەلەيىن. ءبىرىنشىسى –
«الكەي مارعۇلان 70-جىلدارى تاپقان ولەڭدى قالايشا عىلىمي اينالىمعا
العاش ەنگىزىپ وتىرسىز؟» – دەگەن. اينالايىن-اۋ، «اينالىمعا ءتۇستى» دەپ
تۋىندى كىمدىكى ەكەنى تولىقتاي دالەلدەنىپ، حالىق يگىلىگىنە پايدالانىلعاندا
ايتادى. مىنا جارتى عاسىر ۇمىت بولعان «جاڭا زاكوندى» زەرتتەۋشى اتانىپ
جۇرگەن مەنىڭ ءوزىم ءولىپ-تالىپ ارەڭ تاپتىم. قايداعى عىلىمي اينالىم؟
قولجازبا ات توبەلىندەي عالىمدار قولىندا جۇرسە، بىرەۋ ونى مەنشىكتەپ السا، ونان جامانى جوق، ءتىپتى قياناتقا پاراپار قۇبىلىس بۇل.

ەكىنشى ساۋالدا: «نە ءۇشىن الكەي مارعۇلاننىڭ تاپقان جاڭالىعى ءسىزدىڭ
«سۇبەلى ولجاڭىز» بولۋى كەرەك؟» دەپ دۇڭك ەتكىزىپسىڭ. كۇلەيىن بە، جىلايىن
با، بۇلايشا بۇرمالاۋىڭ قاي ساسقانىڭ، سەكە؟ اباي اقىندىق قىزمەتكە نە
ءۇشىن بەلسەنە كىرىسكەن، جاڭا باعىتتاعى پوەزيا قالىپتاستىرۋدى قانداي
جاعدايدا قولعا العان دەگەنگە ساۋلەسىن تۇسىرەتىن، وسىنى ۇعىنۋدىڭ التىن
كىلتى ەسەپتى تاماشا ولەڭ قالايشا ءبىر كىسىنىڭ عانا «سۇبەلى ولجاسى» بولماق؟!

سوڭعى ساۋالىڭىزدا «ءسىز ولەڭنىڭ ءۇش شۋماعى كەم دەگەنسىز، ول شۋماقتاردى
قايدان تاپتىڭىز؟» – دەگەن. وعان جوعارىدا «ينتەرنەتتەگى ى.دۇيسەنباەۆتىڭ
ماقالاسىنان تاپتىم» دەگەن ناقتىلى جاۋاپ بەرىلدى.

سونىمەن، زەرتتەمەكتى «ىنتالى جۇرەك، شىن كوڭىلمەن» ەمەس، بىرەۋدىڭ
ەڭبەگىن پايدالانىپ، سەنساتسيا قۋىپ، يا بولماسا وزگەدەي قۋلىق-سۇمدىقپەن
قولعا العان ادامعا اباي جابىق. اقتالماق ءسوزىمدى وسىمەن ساباقتايمىن.
سەرىكباي مىرزا، اباي ولەڭىن كىم اشتى، كىم تاپتى؟ بۇل ماسەلە ەمەس، سول
سياقتى «جاڭا زاكون» ولەڭىن تاۋىپ، تۇسىندىرمە بەرۋ جۇمىستىڭ تەك جۇزدەن
بىرىندەي بولىگى. ابايدى تانىتۋ مەن ناسيحاتتاۋ ءىسى تەرەڭ توقىراۋدا. بۇل
پىكىر مەنىكى ەمەس، قاراپايىم حالىقتىكى. بيلىك نازارىن وسىعان اۋدارساق شە؟
ەستيمىن، تۇراعۇلدىڭ 262 بەت جاڭا ەستەلىگى تابىلعان، بىراق پالەنباي جىل
كەرەكسىز، ەسكەرۋسىز جاتىر. ءوستىپ، «ابايعا اباي بولايىق» دەگەن الداۋمەن تۇك
بىتىرمەي، قاپەرسىز عاپىلدىقپەن جۇرە بەرسەك، وندا نە بولدىق؟ ابايىن
ايالاماعان قوعام قايدان وڭادى، قايتىپ رۋحاني ىندەتتەرگە بالتا شابادى...

ىلكىدە ايتتىم، ابايدىڭ ەكى تومدىق جيناعىن جاڭا فورماتتا، تىڭ
ۇلگىدە دايارلاپ ۇلگەردىم. ءار ولەڭگە تۇسىنىك بەرىلدى، حرونولوگياسى تۇزەلدى
دەگەندەي ۇيرەنشىكتى تولىق جيناق تانىماستاي وزگەردى. سوڭعى 1995 جىلعى
تولىق جيناقتا ابايدىڭ ءتول ولەڭدەرى سانى 173 بولسا، جاڭا جيناقتا بۇل
كورسەتكىش 195-كە جەتكەنى سونىڭ ءبىر دالەلى. ءاربىرىنىڭ ءوز تاريحى بار.
ەگەر قارجى كوزى تابىلىپ، جاڭا جيناق جارىق كورسە، داۋدىڭ كوكەسى
سوندا بولارىن سەزەمىن، وعان دايارمىن. وسى ماقالانى سونى ويلاپ جازىپ
وتىرمىن.

سەرىكباي ءىنىم، ارامىزداعى انشەيىنگى تۇسىنبەستىككە بولا رەنجي
كورمەڭىز. ءوزىڭدى قابىلەتتى زەرتتەۋشى، اقىن دەپ ەرتەدەن بىلەمىن، سىيلايمىن،
وسى جازعان جاۋاپ حاتىمدى دا دۇرىس قابىلدار دەپ سەنىم ارتامىن.

قۇرمەتپەن، اسان وماروۆ

Abai.kz