حاق-تاعالانىڭ ءبىر ەسىمى ءھام سيپاتى «حيكمەت» (حاكيم) دەپ اتالادى. تىرشىلىكتەگى قۇبىلىستار مەن قوزعالىستاردىڭ استارىندا يلاھي حيكمەت تۇرعانى ءسوزسىز. ۇلى جاراتۋشى جۇمىرباستى پەندەلەرىن حيكمەتپەن جاراتقان. ءبىزدى بەۋ-دۇنيەنىڭ حيكمەتىن ەرەكشە سەزىنسىن دەپ اقىل، سانا، سەزىم-تۇيسىك، ىنتا-ىقىلاس بەرىپ، تۇلا بويىمىزدى دانالىققا تۇندىرعان. ءتىپتى، حيكمەت جاساۋعا قۇشتار بولسىن دەپ ادام بالاسىن ىزگىلىك جاساۋ قابىلەت-قارىمىنا يە ەتكەن. دەسەك تە، سىناق الەمىنىڭ پەندەۋي سىڭعىرى سيقىرلاپ، ادام بالاسى كۇيكى تۇرشىلىكتىڭ قامىنا قۇلتەمىر بولا باستاعاندا، حيكمەت جاساۋعا ەنجار عانا ەمەس، تىرشىلىكتىڭ باستى ساۋالدارىنا جاۋاپ ىزدەۋدەن دە ماقرۇم قالا باستايدى. ايتسە دە مەن قايدان كەلدىم؟ نە ءۇشىن جاراتىلدىم؟ قايدا بارام؟ تىرشىلىكتەگى بەس كۇندىك راحات پەن ازاپتىڭ سىرى نەدە؟ - دەگەن سىندى ساۋالدار ادام بالاسىن ۇدايى مازالايتىنى وزىمىزگە ايان. بۇل رۋحاني ءمانى زور ساۋالداردىڭ شەشىمىن تاۋىپ، قالعان عۇمىرىن وسى يلاھي شەشىم سورابىنىڭ نەگىزىندە وربىتكەن ادام البەتتە ەكى دۇنيەدە دە حاقتىڭ نۇرىنا بولەنىپ، ماڭگىلىك باقىتقا كەنەلەرى تالاسسىز اقيقات. ال، جاراتىلىس جۇمباعىن شەشە الماعان جاندار شە...؟

عۇلامالاردىڭ عۇلاماسى يمام عازالي ادام بالاسىنىڭ قاسيەتى مىناداي ءتورت سيپاتتان تۇراتىنىن ايتادى:

حاق-تاعالانىڭ ءبىر ەسىمى ءھام سيپاتى «حيكمەت» (حاكيم) دەپ اتالادى. تىرشىلىكتەگى قۇبىلىستار مەن قوزعالىستاردىڭ استارىندا يلاھي حيكمەت تۇرعانى ءسوزسىز. ۇلى جاراتۋشى جۇمىرباستى پەندەلەرىن حيكمەتپەن جاراتقان. ءبىزدى بەۋ-دۇنيەنىڭ حيكمەتىن ەرەكشە سەزىنسىن دەپ اقىل، سانا، سەزىم-تۇيسىك، ىنتا-ىقىلاس بەرىپ، تۇلا بويىمىزدى دانالىققا تۇندىرعان. ءتىپتى، حيكمەت جاساۋعا قۇشتار بولسىن دەپ ادام بالاسىن ىزگىلىك جاساۋ قابىلەت-قارىمىنا يە ەتكەن. دەسەك تە، سىناق الەمىنىڭ پەندەۋي سىڭعىرى سيقىرلاپ، ادام بالاسى كۇيكى تۇرشىلىكتىڭ قامىنا قۇلتەمىر بولا باستاعاندا، حيكمەت جاساۋعا ەنجار عانا ەمەس، تىرشىلىكتىڭ باستى ساۋالدارىنا جاۋاپ ىزدەۋدەن دە ماقرۇم قالا باستايدى. ايتسە دە مەن قايدان كەلدىم؟ نە ءۇشىن جاراتىلدىم؟ قايدا بارام؟ تىرشىلىكتەگى بەس كۇندىك راحات پەن ازاپتىڭ سىرى نەدە؟ - دەگەن سىندى ساۋالدار ادام بالاسىن ۇدايى مازالايتىنى وزىمىزگە ايان. بۇل رۋحاني ءمانى زور ساۋالداردىڭ شەشىمىن تاۋىپ، قالعان عۇمىرىن وسى يلاھي شەشىم سورابىنىڭ نەگىزىندە وربىتكەن ادام البەتتە ەكى دۇنيەدە دە حاقتىڭ نۇرىنا بولەنىپ، ماڭگىلىك باقىتقا كەنەلەرى تالاسسىز اقيقات. ال، جاراتىلىس جۇمباعىن شەشە الماعان جاندار شە...؟

عۇلامالاردىڭ عۇلاماسى يمام عازالي ادام بالاسىنىڭ قاسيەتى مىناداي ءتورت سيپاتتان تۇراتىنىن ايتادى:

بىرىنشىدەن، ادام بالاسىنىڭ بويىندا حايۋانعا ءتان ءىشىپ-جەۋ، ۇيىقتاۋ، بوي سەرگىتۋ، ءتان ءلاززاتىنا بولەنۋ، وتكىنشى قىزىققا توياتتاۋ سەكىلدى جاعىمسىز قاسيەتتەر بار. ياعني، ادام بالاسى دا ءتورت اياقتى حايۋان تاقىلەتتى وتتاپ، ءىشىپ-جەپ، ءتان راحاتىنا قانىعىپ، قارىننىڭ قامىن جەيدى. وسى سەبەپتەن دە ادامزات بالاسى بەلگىلى-ءبىر دەڭگەيدە حايۋان تەكتەس تىرشىلىك يەسى سانالادى.

ەكىنشىدەن، ادام بالاسىنىڭ كەيدە جىرتقىش اڭدارعا ءتان وزىندە جوقتى وزگەدەن تارتىپ الىپ، السىزگە الىمجەتتىك جاساپ، ۇستەمدىك قۇرعىسى كەلەتىن كەزدەرى دە بولادى. ياعني، بويىمىزداعى ۇدايى اتقاقتاپ تۇراتىن وزىمشىلدىكتى دەر كەزىندە تىزگىندەپ وتىرماساق، جانسارايىمىزدى جاۋلاعان مەنمەندىك سيپاتتىڭ جۇمىرباستى پەندەنى جىرتقىش اڭعا اينالدىراتىنى دا انىق.

ۇشىنشىدەن، ادام بالاسىنىڭ بويىندا سايتانعا ءتان كورەالماۋشىلىق، كۇنشىلدىك، باقاستىق، الداپ-ارباۋ، ءتىپتى، دۋالاپ-جادىلاۋ سەكىلدى جيەركەنىشتى پيعىل ۇيا سالعان. ياعني، ىشەگىنە شىنتاق اينالماس ىشتارلىقتىڭ، باقاي-ەسەپ كۇندەستىكتىڭ، تۇلكى بۇلاڭ جارامساقتىق پەن جاساندىلىقتىڭ، قالا بەردى ايارلىق پەن مەكەرلىك جاساۋدىڭ ادامعا ءتان قىلىق ەكەنىن جوققا شىعارا المايمىز.

تورتىنشىدەن، ادامزات بالاسى پەرىشتەدەي پاكتىك، دەگدارلىق، تازالىق، مەيىرىمدىلىك، ىزەتتىلىك، ساپايىلىق، باۋىرماشىلدىق، پايىم-پاراساتتىلىق، ماحاببات سەكىلدى قاسيەتتەردەن دە كەندە ەمەس. وسىنداي نازىك نۇكتەلەر قوناقتاعان اسىل قاسيەتتەرىمەن جۇمىرباستى پەندە ادامزات دەگەن اتاۋعا يە. ءتورت اياقتى حايۋان مەن ەكى اياقتى پەندەنىڭ باستى ەرەكشەلىگى دە ادام بالاسىنىڭ وسىنداي ىزگى قاسيەتتەردى كوبىرەك ەنشىلەگەنىندە دەسەك، اسىرا ايتقاندىق ەمەس.

وسى ءتورت سيپاتتىڭ قايسىسىنان بويىمىزدى اۋلاق ۇستاپ، جەرىنۋىمىز قاجەت دەگەنگە كەلەر بولساق، ارينە، ەشكىمنىڭ ءتورت اياقتى حايۋانعا ۇقساعىسى كەلمەيتىنى بەلگىلى. ياعني، ءبىزدىڭ حايۋانعا ءتان ءىشىپ-جەۋ، ۇيىقتاۋ، بوي سەرگىتۋ، ءتان ءلاززاتىنا بولەنۋ، وتكىنشى قىزىققا توياتتاۋ سەكىلدى جاعىمسىز قاسيەتتەردەن ادا تۇرعانىمىز ابزال. سونداي-اق، جىرتقىش اڭدارعا ءتان وزىندە جوقتى وزگەدەن تارتىپ الىپ، السىزگە الىمجەتتىك جاساۋ، بوتەگەڭ بۇلكىلدەپ ەلدەن بولەك ءوزىمشىل بولۋ دا ادام بالاسى قۇمبىل بولاتىن قاسيەت ەمەس. ال، قۇداي-تاعالانىڭ قارعىسىنا ۇشىراعان سايتاننان جۇعار كورەالماۋشىلىق، كۇنشىلدىك، باقاستىق، الداپ-ارباۋ، جادىلاۋ سەكىلدى جيەركەنىشتى قاسيەتتەردەن ادا-كۇدە تازا بولۋىمىز شارت. سوندا ءبىز جوعارىدا كورسەتىلگەن سيپاتتاردىڭ قايسىسىنىڭ جالىنا جارماسۋىمىز كەرەك دەگەنگە كەلەتىن بولساق، البەتتە، پاكتىك، دەگدارلىق، تازالىق، مەيىرىمدىلىك، ىزەتتىلىك، سىپايىلىق، باۋىرماشىلدىق، پايىم-پاراساتتىلىق، ماحاببات سەكىلدى پەرىشتە پەيىل ءبىزدىڭ جان-سارايىمىزدىڭ شامشىراعى بولۋى ءتيىس. ادام بالاسىنىڭ بويىندا وسىنداي  ىزگى قاسيەتتەر ۇيا سالىپ، بوزتورعايداي شىر-پىر ەتكەندە عانا ءبىز تۇرلاۋلى تىرشىلىك يەسى سانالا الامىز.

بۇگىن مىنە سۇمبىلە تۇسىسىمەن ادامزاتتى پەرىشتە پەيىلگە بولەر قاسيەتتى رامازان ايى دا كەلىپ جەتتى. ءاسىلى، رامازان - وي الەمنەن شارق ۇرىپ حيكمەت ىزدەيتىن شۇعىلالى شاق. رامازان - رۋحاني دىمكاستىكتەن ارىلۋ ءۇشىن يلاھي ەم-دوم ىزدەيتىن مەدەت ايى. رامازان - جىل بويى قارا باسىڭنىڭ قامىن كۇيتتەپ جۇرگەن پەندەلەردىڭ ەندى ءبىر ءسات رۋحاني ءشولىن باساتىن جىلىمىق مەزگىلى. رامازان - پەندەشىلىك قاسيەتتەردىڭ كوزى سۋالىپ، پەرىشتە پەيىلدىڭ سالتانات قۇرار جۇلدىزدى كەزەڭى.  رامازان - كۇنۇزاق اشقۇرساق ءجۇرىپ، ءناپسىسىن تۇساۋلاعان جانداردى ءتوزىمدى ءھام سابىرلى بولۋعا ۇندەيتىن سىندارلى ۋاقىت. رامازان - اللا-تاعالانىڭ نۇر-شاپاعاتىنا بولەنگەن جانداردى قايىرىمدى بولۋعا باۋليتىن مەيىرىم ايى. رامازان - شىنجىر بالاق شونجار مەن جوق-جىتىكتى، باي مەن كەدەيدى تەڭەستىرىپ، ءبىر داستارحاننان ءدام تاتقىزاتىن تاتۋلىق مەرزىمى. رامازان - سانسىز رۋحاني ساۋالداردىڭ جاۋابىن ىزدەپ، جۇرەك كوزى اشىلىپ، ادامزات بالاسىنىڭ يلاھي شەشىممەن ارقا-جارقا قاۋىشاتىن كەزەڭى.

ولاي بولسا، قاسيەتتى رامازان ايىندا جان-سارايىمىزعا پەرىشتە پەيىل قوناقتاپ، لايىم كەۋدەمىز حيكمەتكە تولى بولعاي!