جورج س.كلەيسون. بايلىق كىلتى (جالعاسى)
بايلىق كىلتى
قابىسقان امياندى قامپايتۋ جولى
نەمەسە
ەجەلگى بابىلداعى ەڭ باي ادام
اڭىز-شىنى ارالاس
بۇل كىتاپتى اربىر ميلليونەر وقىپ شىققان
سەن تاپقان قارجىنىڭ ءبىر بولىگى عانا وزىڭە تيەسىلى
قابىسقان ءامياننىڭ جەتى داۋاسى
بابىلدىڭ داڭقى ماڭگى وشپەس. تالاي عاسىردى ارالاپ، بىزگە قاپتاعان ەجەلگى قالالاردىڭ ىشىنەن ونىڭ ولشەۋسىز قازىناسى تۋرالى دەرەك جەتىپ وتىر.
بىراق ىلعي دا بۇلاي بولا بەرمەگەن. بابىلدىڭ بايلىعى ونىڭ تۇرعىندارىنىڭ قارجىلىق ساۋاتىنىڭ ناتيجەسى ەدى.ولارعا اۋەلى بايلىققا جەتۋ جولىن مەڭگەرۋ كەرەكتىگى الدارىندا تۇردى.
بابىلدىڭ ۇلى پاتشاسى سارعون ەلاممەن اراداعى سوعىستان قايتقاندا، ول اۋىر جاعدايعا دۋشار بولدى.باس ءۋازىر وعان مىنانى باياندادى:
بايلىق كىلتى
قابىسقان امياندى قامپايتۋ جولى
نەمەسە
ەجەلگى بابىلداعى ەڭ باي ادام
اڭىز-شىنى ارالاس
بۇل كىتاپتى اربىر ميلليونەر وقىپ شىققان
سەن تاپقان قارجىنىڭ ءبىر بولىگى عانا وزىڭە تيەسىلى
قابىسقان ءامياننىڭ جەتى داۋاسى
بابىلدىڭ داڭقى ماڭگى وشپەس. تالاي عاسىردى ارالاپ، بىزگە قاپتاعان ەجەلگى قالالاردىڭ ىشىنەن ونىڭ ولشەۋسىز قازىناسى تۋرالى دەرەك جەتىپ وتىر.
بىراق ىلعي دا بۇلاي بولا بەرمەگەن. بابىلدىڭ بايلىعى ونىڭ تۇرعىندارىنىڭ قارجىلىق ساۋاتىنىڭ ناتيجەسى ەدى.ولارعا اۋەلى بايلىققا جەتۋ جولىن مەڭگەرۋ كەرەكتىگى الدارىندا تۇردى.
بابىلدىڭ ۇلى پاتشاسى سارعون ەلاممەن اراداعى سوعىستان قايتقاندا، ول اۋىر جاعدايعا دۋشار بولدى.باس ءۋازىر وعان مىنانى باياندادى:
- ۇلى پاتشا، كوپ جىل بويى سۋ ارنالارى مەن ءزاۋلىم ءتاۋحانالار(حرام) تۇرعىزعان كەزدە ەل گۇلدەنە دامىدى.ەندى بۇل قۇرىلىستاردىڭ ءبارى بىتكەندە، حالىق سول اۋقاتىنان اجىراپ قالدى.جۇمىسسىزدار كوبەيدى. ساۋداگەر ءۇشىن ساتىقشى سيرەدى.ديحاندار بولسا، استىعىن ساتا الماي اۋرە.تۇرعىنداردا وزدەرىنە كەرەك ازىقتى ساتىپ الاتىن التىن جوق.
- اۋ، قۇرىلىسقا جۇمساعان اعىل-تەگىل التىن قايدا كەتتى؟ - مازاسىزدانا سۇرادى پاتشا.
- التىن ءوز جولىن تاۋىپ سونىمەن اعىپ كەتتى، - دەدى ءۋازىر.- التىن قورى سۇزگىدەن وتكەن ەشكى سۇتىندەي، حالىقتىڭ قولىنان سۋسىپ، ات توبەلىندەي توپتىڭ ءاميانىنا كوشتى.ودان ءارى التىننىڭ اعىسى ىركىلدى.
پاتشا ويلانىپ الدى دا،بىلاي دەدى:
- نەگە از عانا توپتىڭ قولىنا التىننىڭ ءبارى شوعىرلاندى؟
- ويتكەنى، ول توپ سولاي ىستەۋدى بىلگەندەردەن قۇرالعان.- دەپ جاۋاپ بەردى ءۋازىر.- ولاردى تابىسقا جەتۋ ءىلىمىن يگەرگەندەرى ءۇشىن جاۋاپتاي المايمىز. سونداي-اق، ولاردىڭ بايلىعىن قابىلەتسىزدەر مەن قارجىلىق ساۋاتى تومەن ادامدارعا ءبولىپ بەرۋ دە ادىلەتسىز بولار ەدى.
- نەگە ولاي دەيسىڭ،- دەدى پاتشا،- نەگە جۇرتتىڭ ءبارى سول ساۋاتتى مەڭگەرىپ، باي المايدى؟
- ول ابدەن مۇمكىن، ۇلى مارتەبەلى. بىراق كىم ولاردى وقىتىپ شىعارادى؟ ابىزدار ما؟ ولار قارجى ءىسىن بىلمەيدى عوي!
- بايۋ جولىن قالامىزدا ەڭ جاقسى بىلەتىن كىم بار؟ - سۇرادى پاتشا.
- بۇعان جاۋاپ وزىنەن ءوزى تۋىندايدى، ۇلى مارتەبەلى.بابىل قازىناسىنىڭ ەڭ مول قورىن يەلەنگەن كىم؟
- ونىڭ دۇرىس. ول - ارقات قوي. بابىلداعى شىلقىعان باي - سول.ونى ەرتەڭ مەنىڭ الدىما كەلتىرگىن.
ەرتەڭىنە پاتشا بۇيىرعانداي، ارقات باي پاتشا الدىندا تۇردى. ونىڭ بويى ءتىپ-تىك، جەتپىس جاسىنا قاراماستان،رۋحى اسقاق ەدى.
- ارقات،- دەدى وعان پاتشا،- سەنىڭ بابىلداعى ەڭ ءىرى باي ەكەنىڭ راس پا؟
- سولاي دەيدى عوي جۇرتتىڭ ءبارى، ۇلى مارتەبەلى.
- ەندەشە،سەن قالاي سونشالىقتى بايىدىڭ؟
- مەن داڭقتى قالامىزدىڭ كەز كەلگەن تۇرعىنى قول جەتكىزە الاتىن مۇمكىندىكتەردى عانا پايدالاندىم.
- سوندا سەن، قولىڭدا ەشتەڭە بولماي تۇرىپ باستادىڭ با؟
- بايۋعا دەگەن ۇلكەن ىنتا بولسا - بولعانى. باسقا ەشتەڭە دە كەرەك ەمەس.
- ارقات،- ءسوزىن جالعادى پاتشا،- قالامىز اۋىر حالدى باستان كەشۋدە، ويتكەنى، بايۋ جولىن از عانا توپتىڭ بىلگەنى بولماسا، كوپشىلىك قارجى قورلاندىرۋدى بىلمەي، مۇسالدات كۇيىن كەشۋدە. مەن بابىلدىڭ الەمدەگى ەڭ باي قالاعا اينالۋىن قالايمىن. ول ءۇشىن بىزدە جۇرت اۋقاتتى بولۋ كەرەك ەكەن. دەمەك، تۇرعىندارعا بايۋ جولىن ۇيرەتۋ كەرەك. ايتشى، ارقات، وسى بايلىققا جەتۋدىڭ قانداي قۇپياسى بار؟ ونى ءبىلۋدىڭ جولدارى بار ما؟
- ونى ءبىلۋ ابدەن مۇمكىن، ۇلى پاتشا. ول ءىلىمدى يگەرگەن ادام باسقالارعا دا ۇيرەتە الادى.
پاتشانىڭ جانارى قۋانىشتان جارق ەتتى.
- ارقات، سەن مەنىڭ ەستىگىم كەلگەن ءسوزدى ايتتىڭ. وسى ۇلى ءىستى قولعا الساڭ قايتەدى؟ سەن بۇقارانى وقىتاتىن توپقا ءوز بىلىگىڭدى بەرەسىڭ بە؟
ارقات ءيىلدى دە بىلاي دەدى:
- سىزگە قىزمەت ەتۋگە ءازىرمىن. ءوز بىلىگىمدى وتانداستارىممەن ءبولىسىپ، داڭقىڭىزدىڭ ارتۋىنا ۇلەس قوسامىن.ءسىزدىڭ كەڭەسشىڭىز ءجۇز ادام سىيارلىق ماعان ورىنجاي ازىرلەسىن. مەن الگى توپقا ءوز ءاميانىمدى تولتىرۋعا سەپتىك ەتكەن جەتى ساباعىمدى بەرەيىن دە، بابىلداعى ءاميان بىتكەننىڭ تولۋىنا ۇلەس قوسامىن.
ءبىر اپتا وتكەسىن، پاتشانىڭ جارلىعىمەن ىرىكتەلگەن ءجۇز ادام بارىن كيىپ، ءبىلىم سارايىنىڭ ۇلكەن بولمەسىنە القا قوتان وتىردى. ارقات بولمەگە جۇپار ءيىس تاراتاتىن تۇتاتقىشتىڭ جانىنا جايعاسىپتى.
- قاراي گور، مىنا بابىلدىڭ باستى شونجارىنا،- دەپ قاسىنداعىسىنىڭ ءبۇيىرىن ءتۇرتىپ جاتىر جينالعانداردىڭ ءبىرى،- بىزدەن ايىرماسى جوق قوي.
- مەن سىزدەردىڭ الدارىڭىزدا ءبىزدىڭ ۇلى پاتشامىزدىڭ جارلىعى بويىنشا تۇرمىن، - دەپ باستادى ارقات،- ءبىر كەزدە مەن دە مول بايلىقتى اڭساعان كەدەي جىگىت ەدىم، سول ارمانعا قول جەتكىزگەن ءىلىمدى تاۋىپ، دەگەنىمە جەتتىم.
ءوز ءومىرىمدى جوقشىلىقپەن باستادىم، سەندەردەن دە، بابىلدىڭ باسقا كەز كەلگەن تۇرعىندارىنان دا ايىرمام بولعان ەمەس.
مەنىڭ العاشقى بايلىعىمنىڭ قويماسى جۇلىم-جۇلىمى شىققان ءاميانىم ەدى. ونىڭ قابىسقان تۇرىنە قاراپ جىنىم كەلەتىن.مەن ونى تولتىرۋ جونىندە شەشىم قابىلداپ، ىشىندە التىن تەڭگەلەردىڭ سىلدىرى بولۋىن قالادىم.سول سەبەپتى، ول ءۇشىن بارلىق سايماندى ىزدەپ باقتىم. اقىرى ونىڭ ءبىر ەمەس جەتەۋىن تاپتىم.
سەندەرگە مەن بۇگىن بوس اميانعا ارنالعان جەتى داۋانىڭ سىيقىرىن اشىپ، ونى التىنمەن اپتالعىسى كەلەتىندەرگە ۇسىنامىن. ءبىر اپتا بويى كۇن سايىن سەندەردى وسى داۋالاردىڭ بىرەۋىمەن تانىستىرامىن.
مەنىڭ ايتقاندارىمدى قالت جىبەرمەي تىڭداڭدار.ايتىلعانداردىڭ ءبارىن دە بىرگە تالدايمىز.ونى ءوزارا تالقىلاڭدار. قىسقاسى، ءامياندارىڭا بايلىق تۇقىمىن سەبەتىن بۇل ساباقتاردى جاقسىلاپ يگەرىڭدەر.سەندەر ەڭ اۋەلى يگىلىكتى جەكە باستارىڭا جاساۋلارىڭ كەرەك، سودان كەيىن، وزدەرىڭ يگەرىپ بولعان سوڭ عانا بۇل ىلىمگە وزگەلەردى سەندىرىپ، ولارعا سىڭىرە الاسىڭدار.
مەن سەندەرگە ءامياندى تولتىرۋدىڭ قاراپايىم تاسىلدەرىن ۇيرەتەمىن.بۇل العاشقى ساتى بولماق. بايلىق شىڭىنىڭ باستاپقى ساتىسىن باسپاي تۇرىپ، ونىڭ قۇزار باسىنا ءبىر دە ءبىر ادام شىعا المايدى.
ال ەندى العاشقى داۋا تۋرالى سويلەسەيىك.
اۋدارعان – سەرىك ابدىرەشۇلى
جالعاسى بار..
