جورج س.كلەيسون. بايلىق كىلتى. ۇلكەن وكىنىشتەن، بولماشى ساقتىق ارتىق.
بابىلدىق بەكىنىس
بابىلدىڭ ەجەلگى دۋالىنا اپاراتىن جولدى قاتال دا قارت بانزار باتىر كۇزەتىپ تۇر. دۋالدىڭ ۇستىندە قالانىڭ قايسار اسكەرى جانتالاسا قورعانۋدا. مىڭداعان تۇرعىنى بار وسى ءبىر ۇلى شاھاردىڭ ودان ءارى امان قالۋى سولارعا عانا بايلانىستى بولىپ تۇر.
ءزاۋلىم دۋالدىڭ ارعى جاعىندا شابۋىلداعان قولدىڭ مىڭداعان ساربازدارى ۋلاپ-شۋلاپ،ات تۇعىنىڭ دىبىسى تولاسسىز ەستىلەدى، ال قولا قاقپانى اتقىلاعان تاس اتقىش تاراندار دا اۋىق-اۋىق دۇڭكىلدەۋدە.
قالا كوشەلەرىنەن جينالعان قاقپا ماڭىنا نايزاگەرلەر شوعىرلاندى، ولاردىڭ تاران سوققىسىنا شىداماي، اشىلعان قاقپادان لاپ قوياتىن جاۋعا توتەپ بەرۋگە ازىرلەنگەن بەتتەرى بولاتىن.ولار كوپ ەمەس ەدى.بابىلدىڭ نەگىزگى قولى پاتشامەن بىرگە شىعىسقا، ەلام ەلىنە شابۋىلعا اتتانعان ەدى.ولار جوقتا قالاعا جاۋ شابارىن ەشكىم كۇتپەگەن، سوندىقتان دا قالادا اسكەر قولى از بولاتىن. سول تۇستان باي قالاعا اسسيريانىڭ تەگەۋرىندى قولى دۇرسە قويا بەردى.ەندى بابىلدىڭ بەرىك بەكىنىسى عانا وراسان شابۋىلعا تويتارىس بەرۋىنە تۋرا كەلۋدە.
بانزاردىڭ ماڭىنا وڭدەرى قاشىپ، ۇرەيلەرى ۇشقان قالا تۇرعىندارى شوعىرلانىپ قالىپتى. ولار شايقاس ورنىنان جاڭالىقتار كۇتۋدە. ۇرىس ورنىنان اكەلىنگەن جارالىلار مەن ولگەندەردى تىم-تىرىس قانا باعۋمەن تۇر.
شايقاستىڭ باستى باعىتى وسى قاقپالارعا باعىتتالعان. قالا بەكىنىسىن ءۇش كۇن بويى اينالا ءجۇرىپ، دۇشپان قولى كۇتپەگەن جەردەن نەگىزگى كۇشتەرىن قاقپالارعا قاراي جونەلتكەن ەدى.
بابىلدىق بەكىنىس
بابىلدىڭ ەجەلگى دۋالىنا اپاراتىن جولدى قاتال دا قارت بانزار باتىر كۇزەتىپ تۇر. دۋالدىڭ ۇستىندە قالانىڭ قايسار اسكەرى جانتالاسا قورعانۋدا. مىڭداعان تۇرعىنى بار وسى ءبىر ۇلى شاھاردىڭ ودان ءارى امان قالۋى سولارعا عانا بايلانىستى بولىپ تۇر.
ءزاۋلىم دۋالدىڭ ارعى جاعىندا شابۋىلداعان قولدىڭ مىڭداعان ساربازدارى ۋلاپ-شۋلاپ،ات تۇعىنىڭ دىبىسى تولاسسىز ەستىلەدى، ال قولا قاقپانى اتقىلاعان تاس اتقىش تاراندار دا اۋىق-اۋىق دۇڭكىلدەۋدە.
قالا كوشەلەرىنەن جينالعان قاقپا ماڭىنا نايزاگەرلەر شوعىرلاندى، ولاردىڭ تاران سوققىسىنا شىداماي، اشىلعان قاقپادان لاپ قوياتىن جاۋعا توتەپ بەرۋگە ازىرلەنگەن بەتتەرى بولاتىن.ولار كوپ ەمەس ەدى.بابىلدىڭ نەگىزگى قولى پاتشامەن بىرگە شىعىسقا، ەلام ەلىنە شابۋىلعا اتتانعان ەدى.ولار جوقتا قالاعا جاۋ شابارىن ەشكىم كۇتپەگەن، سوندىقتان دا قالادا اسكەر قولى از بولاتىن. سول تۇستان باي قالاعا اسسيريانىڭ تەگەۋرىندى قولى دۇرسە قويا بەردى.ەندى بابىلدىڭ بەرىك بەكىنىسى عانا وراسان شابۋىلعا تويتارىس بەرۋىنە تۋرا كەلۋدە.
بانزاردىڭ ماڭىنا وڭدەرى قاشىپ، ۇرەيلەرى ۇشقان قالا تۇرعىندارى شوعىرلانىپ قالىپتى. ولار شايقاس ورنىنان جاڭالىقتار كۇتۋدە. ۇرىس ورنىنان اكەلىنگەن جارالىلار مەن ولگەندەردى تىم-تىرىس قانا باعۋمەن تۇر.
شايقاستىڭ باستى باعىتى وسى قاقپالارعا باعىتتالعان. قالا بەكىنىسىن ءۇش كۇن بويى اينالا ءجۇرىپ، دۇشپان قولى كۇتپەگەن جەردەن نەگىزگى كۇشتەرىن قاقپالارعا قاراي جونەلتكەن ەدى.
قالا قورعاۋشىلار بەكىنىس ۇستىنەن جاۋدىڭ كوتەرگىلەرى مەن باسپالداقتارىنا جەبەنى جاۋدىرىپ، ىسسى ماي شاشۋدا، بىرەۋلەرى دۋال ۇستىنە شىعا قالسا، ىسكە نايزا قوسىلۋدا. قاراپ جاتقان دۇشپان جوق، بەكىنىس قورعاۋشىلارىنا دا جەبەنى قارشا بوراتۋدا.
بانزار تۇرعان ماڭنان شايقاس الاڭى الاقانداعىداي ەكەن.ول شايقاس الاڭىنا دا جاقىن جايعاسىپتى،وعان شابۋىل جونىندەگى اقپار دا دەر كەزىندە جەتۋدە.
وعان قارت ساۋداگەر قولى دىرىلدەي جاناسا كەتتى.
- ايتشى! ايتا گورشى! - جالىندى ول.- انالار بەكىنىسكە وتە المايدى عوي؟ مەنىڭ ۇلدارىم پاتشاعا ەرىپ كەتكەن. كەمپىرىم ەكەۋمىزدى قورعايتىن ەشكىم قالمادى.ولار مەنىڭ مۇلكىمدى، بارىمدى تونايدى-اۋ. ەشتەڭە قالمايتىن بولدى!قورعانۋعا دا، قۇل بولۋعا دا جارامايمىز - كارىمىز عوي.ولەتىن بولدىق. ايتشى، انالار وتە المايدى عوي، سولاي ما؟
- سابىر ەت، دوسىم،- دەدى ساردار.- بابىلدىڭ بەكىنىسى بەرىك.بازارعا بار دا، كەمپىرىڭە ايت، قالا بەكىنىسى پاتشانىڭ قازىناسىن قورىعانداي، وزدەرىڭدى دە، مۇلىكتەرىڭدى دە قورعايتىنىن جەتكىز. قابىرعاعا سۇيەنە ءجۇر، جەبە ءتيىپ كەتپەسىن.
ساۋداگەر ورنىنا ەمىزۋلى بالا كوتەرگەن ايەل تۇردى.
- ساردار، ايتىڭىزشى، بەكىنىستە نە بولىپ جاتىر؟ مەنەن جاسىرماڭىزشى، مەن بەيشارا كۇيەۋىمدى تىنىشتاندىرايىن. جارانىڭ كەسىرىنەن ونىڭ ىستىعى كوتەرىلىپ جاتىر، بىراق اۋىق-اۋىق قالقان مەن نايزاسىن سۇراۋدا.بالاسى مەن ەكەۋمىزدى قورعاۋعا اتتانعىسى كەلەدى.ونىڭ پىكىرىنشە، بەكىنىستى بۇزعان جاۋدىڭ ايبىنى جامان بولادى.
- جۇرەگىڭدى باس، اينالايىن. بابىل بەكىنىسى مىنا بالاڭدى دا، ءوزىڭدى دە، بولاشاق بالالارىڭدى دا قورعايدى. دۋال اسا بيىك ءارى مىعىم. شابۋىلعا شىققان جاۋعا ىسسى ماي قۇيعان ءبىزدىڭ جاۋىنگەرلەردىڭ داۋىسىن ەستىپ تۇرعان جوقپىسىڭ؟
- ءيا، ەستىپ تۇرمىن. بىراق قاقپانى سوققىلاعان تاران دىبىسىن دا ەستىپ تۇرمىن عوي.
- جۇبايىڭا بار.وعان بەكىنىس قاقپالارىنىڭ تارانعا توتەپ بەرەتىنىن ايت.دۋال ۇستىنە شىققانداردى زىمىراعان نايزالار قاعىپ تۇسىرەتىنىن جەتكىز. ابايلاپ ءجۇر، ۇيلەردىڭ اراسىمەن قايت.
بانزار اۋىر قارۋلانعان قوسالقى كۇشتى وتكىزۋ ءۇشىن قاپتالعا ىعىستى.قولا قالقاندارى قاڭعىرلاپ، ولار وتكەن كەزدە، وعان قارشاداي قىز جابىسا كەتتى:
- ايتشى، ساردار، ءبىز امان قالامىز با؟ اينالاداعى دىبىستان قورقىپ تۇرمىن. قاپتاعان ادامدار قانسىراۋدا، ماعان سونشا قورقىنىشتى.مەنىڭ اپاما، كىشكەنتاي ىنىمە نە بولار ەكەن؟
قارت سارباز كوزىن سىعىرايتتى دا، ونىڭ يەگىن قىسىپ قويدى.
- قورىقپا، بالاقان، - باسىنان سىيپادى،- بابىل بەكىنىسى سەنى دە، اناڭدى دا، ءىنىڭدى دە قورعايدى.سول ءۇشىن ءجۇز جىلدان اسا ۋاقىت بۇرىن ۇلى سەميراميدا تۇرعىزعان مۇنى.بۇعان ءالى كۇنگە ەشكىم باسىپ كىرگەن ەمەس.كەرى قايت تا، اپاڭ مەن ىنىڭە ايت، بەكىنىس بەرىك، قورقاتىن تۇگى دە جوق.
تىڭ قوسالقى كۇش دۋال ۇستىنە شىعىپ شايقاسادى دا، ولاردىڭ جارالىلارى مەن ولگەندەرىن كەيىن الىپ كەتەتىنىن بىرنەشە كۇن بويى قارت بانزار باقىلاۋمەن بولدى.ونى اينالا ۇرەيى ۇشقان جۇرت تولاستار بولمادى، ءبارىنىڭ دە قوياتىنى ءبىر سۇراق: بەكىنىس توتەپ بەرە مە؟ ونىڭ بارىنە دە ونىڭ ارداگەرگە ءتان ماقتانمەن ايتاتىنى: «بابىلدىڭ بەكىنىسى سەندەردى قورعايدى».
ءۇش اپتا جانە بەس كۇن بويى قالانى سوققىلاۋ ءبىر دە ءبىر تولاستامادى.قان ساسىعان وتكىلمەن قوسالقى كۇش قاتارى جوعارى قاراي بىرىنەن سوڭ ءبىرى قانشا وتسە، سونشاما ولاردىڭ جارالى توبى مەن ولىكتەرىن شىعارعانىن باقىلاعان بانزار ەرنىن بارعان سايىن اياماستان تىستەلەپ تۇردى. كۇن وتكەن سايىن، بەكىنىس تۇبىندە ولگەن جاۋدىڭ ولىكتەرى دە تاۋداي بولىپ ۇيىلە بەردى. ولاردى تۇندە عانا جولداستارى الىپ كەتىپ، جەرلەپ جاتتى.
ءتورتىنشى اپتانىڭ بەسىنشى ءتۇنى عانا ايقاي-شۋ ساپ تىيىلدى.جاڭا تۋعان ايدىڭ ساۋلەسى جازىققا ءتۇسىپ، شەگىنگەن قولدىڭ شاڭىن كورسەتتى.
بەكىنىس قورعاۋشىلاردىڭ الەمەت ايقايى اينالانى تىتىركەنتتى.ونىڭ مانىنە قاتەلەسۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. ول ايقايدى دۋال تۇبىندەگى ساربازدار ءىلىپ اكەتتى دە، ودان ءارى جاڭعىرىق ىسپەتتى داۋىس كوشەلەردى جاڭعىرتتى.
جۇرت ۇيلەرىنەن شىعىپ جاتىر. كوشەلەر حالىققا لىق تولدى.وتكەن اپتا بويى ۇيلىققان ۇرەي قۋانىشقا تولى ايقايعا ۇلاستى.ۆاالا ءتاۋحاناسىنىڭ مۇنارا باسىنان جەڭىس وتى اسپانعا شاپشىدى.كوككە كوتەرىلگەن كوگىلدىر ءتۇتىن، شاتتىققا تولى جاڭالىقتى تۇكپىر-تۇكپىرگە جەتكىزۋدە.
بابىل بەكىنىسى قالا قازىناسى مەن بايلىعىنا قول سۇعۋدى اڭساپ، تۇرعىندارىن قۇل ەتۋدى كوكسەگەن قۋاتتى دۇشپانعا وسىلايشا تويتارىس بەردى.
بابىل عاسىر سايىن گۇلدەنە بەردى، ويتكەنى، ول تولىق قورعانىستا ەدى. باسقا جايتتى ول وزىنە كەرەكسىنبەگەن قالا ەدى.
بابىل بەكىنىسى قورعانىسقا دەگەن ادامدىق قاجەتتىلىكتىڭ كورىنىسى بولاتىن. ول نيەت اركىمگە دە ءتان. بۇگىندە ول، وتكەن زامانداردان گورى، ءتىپتى، كۇشتىرەك، بىراق بىزدە ەندى سول ماقساتقا جارايتىن ودان دا جاقسى ءارى قۋاتتى سايماندار بار.
بۇگىندە ونداي سايماندارعا قامسىزداندىرۋ كومپانيالارى، جيناق شوتتارى، ماقساتتىق ينۆەستيتسيالار جاتادى. ولار بىزگە كەز كەلگەن ەسىكتەن كىرىپ كەلەتىندەي، توسىن اپاتتان قورعانۋعا جارايدى.
لايىقتى قورعانىسسىز، العا باسۋ بولمايدى
بابىلدىق تۇيە ساتۋشى
ادام اش بولعان سايىن، ونىڭ ويى ايقىن بولىپ، استىڭ ءيىسى انىعىراق شىعادى. ازمۇردىڭ ۇلى تارقات تا سولاي ويلايدى. بىرەۋدىڭ باعىندا جۇلىپ جەگەن ەكى ءتۇيىر جاڭعاقتى ايتپاعاندا، ءنار تاتپاعالى ەكى كۇن بولدى. الگى باقتان باسقا ەشتەڭە جۇلىپ ۇلگەرمەدى، قوجايىننىڭ قاباعان ءيتى ۇيىنەن جۇگىرىپ شىعىپ، مۇنى قۋىپ بەردى، ءتىپتى، كوشەگە ءتۇسىپ الىپ، سوڭىنان بىرازعا دەيىن قالمادى. ونىڭ اششى داۋىسى بۇل بازار الاڭىنا كىرگەندە دە قۇلاعىنان كەتپەي قويدى. شىرىنى تامشىلاعان جەمىستى سەبەتتەن ۋىستاپ الا قاشار ما ەدى، قۇلاعىنداعى الگى ءيتتىڭ شاڭكىلى بولماعاندا.
ول بۇرىن بابىل بازارىنىڭ سورەسىندە ءيىسى اڭقىعان مۇنشاما الۋان ءدامدى استىڭ بولارىن ويلاماپتى.بازار الاڭىنان ءوتتى دە، كەرۋەن سارايعا كەلىپ، ەسىك الدىندا ءبىراز سەندەلىپ ءجۇردى. ول الدەبىر تانىستى كەزدەستىرىپ، ودان ەڭ بولماسا جەز باقىر سۇراپ الۋدى ويلادى.تومسىرايعان ازعىندى سول عانا كۇلىمسىرەتىپ، ءدامحانادان ءبىر شىعۋعا يتەرمەلەر ەدى.اقشاسىز ول مۇندا شاقىرىلماعان قوناقتاي ەكەنىن جاقسى ءبىلدى.
ويعا كەتكەن تارقات، كەزدەيسوق تۇردە كەزدەسپەۋگە ءتيىستى تۇيە ساتۋشى داباسارمەن بەت پە بەت كەزىككەنىن قاراسايشى! ول تاباسارعا قارىزىن بەرۋگە الدەقاشان ۋادە بەرگەن.
- اۋ، تارقاتپىسىڭ؟ - اناۋ قۋانىپ كەتتى. - مەن دە سەنى ويلاپ، ءبىر اي بۇرىن العان قوس جەز باقىر مەن ودان دا ەرتەرەك قارىزعا بەرگەن كۇمىس باقىردى قاشان قايتارار ەكەن دەپ كەلە جاتىر ەدىم.كەزدەسكەنىمىز جاقسى بولدى.ماعان دا اقشا كەرەگىپ تۇر ەدى. ال، نە دەيسىڭ؟
تارقاتتىڭ ءوڭى تۇنەرىپ سالا بەردى. ونىڭ اش قارىنعا ءسوزۋار تاباسارمەن داۋلاسۋعا كۇشى دە جوق ەدى.
- كەشىرە گور، - دەپ ول كۇمىلجىدى،- بۇگىن مەندە سەنىمەن ەسەپتەسۋگە جەز دە، كۇمىس تە اقشا جوق ەدى.
- ەندەشە قايدان بولسا دا تاپ،- تاباسار دا تاپ بەردى.- ساعان ەكى جەز جانە ءبىر عانا كۇمىس باقىر تابۋ نە تۇرادى، قيىن كەزدە قول ۇشىن بەرگەن اكەڭنىڭ دوسىنا.
- تابا الماسپىن. مەنىڭ قىر سوڭىمنان الدەبىر ءساتسىز تاعدىر قالماي قويدى.
- ءساتسىز تاعدىر! ءوز قاتەڭ ءۇشىن جاراتقاندى كىنالاما.ءساتسىز تاعدىر قالاي قارىزدى قايتارام دەگەندى ەمەس، قالاي قارىز الۋدى عانا ويلايتىن ادامدى قۋالايدى. قانە،ءجۇر مەنىمەن، اس ىشكەنشە كۇتىپ وتىراسىڭ.قارنىم اشتى جانە دە ساعان ءبىر حيكايانى ايتىپ بەرۋىم كەرەك.
تاباساردىڭ دورەكى تۋراشىلدىعى تەڭسەلتىپ كەتتى تارقاتتى، دەگەنمەن، بۇل ءدامحانا تابالدىرىعىن اتتاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن شاقىرۋ ەدى. تاباسار ونى تۇپكى بۇرىشقا قاراي يتەرگىشتەدى دە، ەكەۋى كىلەمشە ۇستىنە جايعاستى. ولارعا جىمىيىسپەن جاقىنداعان قاۋىسقور قوجايىنعا، تاباسار وزىنە ءتان مانەردە:
- قانە، ءشولدالانىڭ سەمىز كەسىرتكىسى، ماعان جاقسى قۋىرىلعان قويدىڭ سانىن جانە دە كوبىرەك نان مەن كوكونىس اكەل، اشتىق قىسىپ بارادى. ايتپاقشى، مەنىڭ دوسىمدى دا ۇمىتپا.وعان ءبىر قۇمىرا سالقىن سۋ اكەل.بۇگىن اسپان جەرگە تۇسكەندەي ىسىپ كەتتى.
تارقاتتىڭ جۇرەگى دۇرسىلدەپ قويا بەردى.نەلىكتەن تاباسار اساعان قوي سانىنا قاراپ، سۋ ىشۋمەن وتىرماق؟ بىراق ول ەشتەڭە دەمەدى. ونىڭ باسىنا ايتار ءسوز دە كەلمەگەن ەدى. تاباسار ۇنسىزدىك دەگەندى،ءتىپتى بىلمەيتىن بولار. دامحاناعا كىرگەن تانىستارىنا سالەم رەتىندە كۇلىمسىرەي قول بۇلعادى دا، ءسوزىن جالعادى:
- ورفادان قايتقان ساياحاتشىلاردان ءبىر باي تۋرالى ەستىدىم، ول وزىنە تاستان اينەك تىلدىرۋگە بۇيرىق بەرىپتى.ول ءۇيىن جاڭبىردان قورعاۋ ءۇشىن الگىنى تەرەزەسىنە سالدىرىپتى.تاس اينەك سارعىلت ءتۇستى ەكەن، ودان دالاعا قاراپ كورگەن ولار، باسقا تۇسكە بويالعان دۇنيەنىڭ ەرەكشە ەكەنىن ايتىپ داۋرىعىسادى.بۇعان نە دەيسىڭ،تارقات؟ دۇنيەنىڭ باسقا ءتۇستى بولۋى مۇمكىن بە؟
- ءبارى دە مۇمكىن، - بوزبالانى تاباسار الدىنا قويىلعان قۋىرىلعان قوي سانى كوپ الاڭداتتى.
- مەن وعان سەنەمىن، ويتكەنى، ءوزىم دە وزگە ءتۇستى دۇنيەنى كوردىم.مەنىڭ ساعان ايتقالى وتىرعان حيكايامدا سول مەنىڭ دۇنيەنىڭ كادىمگى ءتۇسىن كورگەنىم جايلى بولماق.
- تاباسار ءبىر قىزىق حيكايا ايتقالى وتىر،- دەپ كورشىلەر سىبىرلاسىپ، توسەنىشتەرىن جىلجىتا باستادى.باسقالارى دا شايناڭداعان اۋىزدارىنا تىنىشتىق بەرىپ، دوعا ءتارىزدى جايعاسا قالدى.ءبارىنىڭ قولدارىندا دا، جارتىلاي مۇجىلگەن جىلىك.جالعىز تارقات قانا اسسىز وتىردى. تاباسار قوي سانىن بولىسەر ەمەس، ءتىپتى، ىدىستان ەدەنگە تۇسكەن ءبىر ءتىلىم ناندى دا ۇسىنا قويمادى.
- مەن ايتقالى وتىرعان حيكايا،- دەپ باستادى تاباسار، ءبىر كەسەك ەتتى شايناڭداپ،- مەنىڭ جاس كەزىمە قاتىستى. ول مەنىڭ قالاي تۇيە ساتۋشى بولعانىم جايلى.ارالارىڭدا مەنىڭ سيريادا قۇل بولعانىمدى بىلەتىندەرىڭ بار ما؟
بولمە ءىشى ارانىڭ ۇياسىنداي گۋىلدەپ كەتتى دە، ول تاباسارعا جاعىمدى اسەرىن بەرە ءتۇستى.
- مەن جاس كەزىمدە،- ول قوي سانىنان ۇلكەن ءبىر كەسەكتى قىرشىپ ءتۇستى،- اكەمنەن ەر-تۇرمان جاساۋدى ۇيرەندىم. اكەمنىڭ شەبەرحاناسىندا جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ، ءوزىم مەن ايەلىم ەكەۋمىزدى اسىرادىم.ءارى جاس،ءارى تاجىريبەسىز بولعاندىقتان، تابىسىم سونشا كوپ بولماسا دا،قاراپايىم تىرشىلىككە جەتەتىن. جاس بولعاسىن كوپ نارسە العىڭ كەلىپ الاڭدايسىڭ، بىراق مەن وعان بارمادىم.الايدا، دۇكەنشىلەردىڭ مەندە اقشا جوقتا ماعان قارىزعا قينالماي بەرەتىنىن بايقادىم.
جاستىعىم مەن تاجىريبەسىزدىگىمنەن، ءوز تابىسىنان كوپ اقشا جۇمساعان ادام، قايداعى ءبىر اپات پەن سوردىڭ بورانىن تۇرعىزاتىن جەل شاقىراتىنىن بىلمەپپىن. مەن ءوز قۇمارىما ەرىپ، تابىسپەن ساناسپاستان، قىمبات كيىندىم، ايەلىمە اشەكەي الۋعا اۋەستەندىم.
اۋپىرىمدەپ ءجۇرىپ، قارىزدان قۇتىلاتىنمىن. بىراق تابىسىمنىڭ ءبىر ۋاقىتتا تىرلىك ەتۋگە ءارى قارىزدى قايتارۋعا جەتپەيتىنىن بايقادىم. قارىزگەرلەر مەن العان قىمبات ساتىق (پوكۋپكا) ءۇشىن سوڭىمنان قۋىپ ءجۇرىپ اقىسىن الاتىن بولدى.ءومىر ءسۇرۋ كۇردەلەنە ءتۇستى. مەن دوستارىمنان قارىز الا باستادىم. بىراق ونى تولەۋگە ءالىم كەلە بەرمەدى.جاعدايىم بارعان سايىن اۋىرلاي ءتۇستى.ايەلىم توركىنىنە كەتتى دە، مەن بابىلدان كەتىپ، ومىرگە قولايلى باسقا قالا ىزدەۋدى شەشتىم.
ەكى جىل بويى مەن كەرۋەن جەتەكشىنىڭ اۋىر حالىن باستان كەشتىم.وندا مەن ءشولدالانى كەزىپ، قارۋسىز كەرۋەن توناعان قاراقشىلار توبىرىمەن بايلانىستىم.مۇنداي قىلىقتىڭ ابىرويلى اكەمنىڭ ۇلىنا لايىق ەمەستىگى بەلگىلى، بىراق مەن ول كەزدە دۇنيەنى توبىقتان كەلەتىن تەڭىز سۋىنداي سەزىنەتىنمىن، ءوزىمنىڭ قانشالىقتى قۇلدىراعانىمدى ۇقپادىم.
ءبىزدىڭ العاشقى كەرۋەن توناۋىمىز ءساتتى بولدى. التىندى قازىنا مەن تاي-تاي جىبەكتى، باسقا دا تاۋارلاردى قولعا تۇسىردىك.ولجانى گينير قالاسىنا اپارىپ سوندا وڭدى-سولدى قىدىرىسقا جۇمسادىق.
كەلەسى توناۋ جۇمىسى سونشالىقتى ولجالى بولمادى. كەرۋەنگە ەندى ۇمتىلعانىمىزدا، ساۋداگەرلەر كۇزەتكە كەلىسكەن جەرگىلىكتى تايپا بىزگە باس سالىپ، شايقاسا كەتتى. ءبىزدىڭ ەكى باسشىمىزدىڭ ءبىرىن ءولتىرىپ، قالعانىمىزدى شام (داماسك) قالاسىنا ايداپ اكەلدى دە، وندا بارىمىزدى سىپىرىپ الىپ، ءوزىمىزدى قۇلدىققا ساتتى.
مەنى ەكى كۇمىس باقىرعا شولدالالىق تايپا كوسەمى ساتىپ الدى. شاشىمدى سىپىرىپ تاستادى دا، بۇتىما لىپا بولار ماتا بايلادى. ءسويتىپ، مەن كادىمگى قۇل بولدىم دا شىقتىم. قامسىز جاس بولعاسىن، مۇنىڭ ءبارى وتكىنشى عانا كۇلكىلى جايتتاردىڭ ءبىرى بولار دەپ ويلادىم، بىراق ءبىر كۇنى قوجايىن مەنى ءتورت ايەلىنىڭ الدىنا شىعاردى دا، ولاردىڭ مەنى اتەك٭ رەتىندە الۋلارىنا بولاتىنىن جەتكىزدى.
ءوزىمنىڭ جاعدايىمنىڭ مۇشكىلدىگىن سوندا عانا ۇقتىم.ءشولدالانىڭ بۇل تايپاسى ءارى جابايى، ءارى اسا جاۋىنگەر بولاتىن. نە قارۋىم جوق، نە قاشاتىن تيتتەي دە مۇرساتىم جوق مەن، ەندى تولىعىمەن سولاردىڭ بيلىگىندە ەكەنمىن.
ۇرەيىم ۇشقان مەنى ءتورت ايەل،ءتىپتى، بايقاماعانسىدى. ال، مەن ولار تاراپىنان ماعان كىشكەنتاي دا اياۋشىلىق بولارىنا ۇمىتتەنەرىمدى دە بىلمەدىم.سيرا بايبىشە باسقاسىنان جاسى ۇلكەن ەدى.ول ماعان قارادى دا، كەلبەتىنەن ەشتەڭە سەزدىرمەدى. ودان الدەبىر اياۋشىلىق كۇتۋدىڭ پايداسى جوقتاي كورىندى.كەلەسى ايەل تاكاپپار كەلگەن سۇلۋ ەكەن.ول ماعان جيىركەنىشتى قۇرتقا كوزى تۇسكەندەي جىيىرىلا قارادى دا قويدى.ال، ەكى جاس بيكە توقتاماستان سىقىلىقتاۋمەن بولدى.
وزىمە دەگەن ۇكىمدى كۇتكەنشە، مەن شەكسىز ۋاقىت وتكەندەي سەزىندىم.شاماسى، ايەلدەردىڭ ارقايسىسى شەشىمدى وزگەگە قابىلداتۋعا بەيىم تانىتقانداي.اقىرىندا سيرا سالقىن داۋىسپەن سويلەپ كەتتى:
- بىزدە قورتىقتار جەتكىلىكتى عوي، ال تۇيە ايداۋشىلار از، بارىنىڭ ءوزى پايداعا جارامايدى.مىسالى، مەن بۇگىن اۋرۋ شەشەمە بارۋىم كەرەك، ال مەندە تۇيەنى سەنىپ تاپسىراتىن ءبىر دە ءبىر قۇل جوق.مىنا قۇلدان تۇيەگە ىڭعاي بار ما ەكەن، سۇراشى.
- تۇيە جونىندە نە بىلەسىڭ؟ - دەپ سۇرادى قوجايىن مەنەن.
- مەن تۇيەنى شوگەرە الامىن، قومدايمىن،شارشاتپاي ۇزاق جولعا ايدايمىن.اۋىرا قالسا، تۇيەنى ەمدەي الامىن.
- مىنا قۇلدىڭ اڭگىمەسى ءتۇزۋ ەكەن، - دەپ باعالادى مەنى قوجايىن.- ەگەر،سيرا، قاجەت دەسەڭ، وسىنى ايداۋشى ەتىپ ال.
٭ اتەك - ەركەكتىك ۇرىققابى الاستالعان قۇل.
مەن وسىلايشا سيرانىڭ قاراۋىنا ءوتىپ، سول كۇنى ونىڭ شالعايداعى اۋرۋ شەشەسىنە تۇيەسىن ايداپ باردىم. ءساتى تۇسكەن جاعدايدى پايدالانىپ، وعان تاعدىرىما اراشا تۇسكەنى ءۇشىن ريزالىعىمدى ءبىلدىردىم دە، ءوزىمنىڭ تۋمىسىمنان قۇل ەمەس، بابىلداعى بەدەلدى شەبەردىڭ،ياعني، ەرىكتى ادامنىڭ ۇلى ەكەنىمدى ايتتىم. مەن ءوزىمنىڭ باسىمنان كەشكەن جايتتى بايانداپ ەدىم، ونىڭ جاۋابى مەنى تۇيىققى تىرەدى:
- ەگەر سەنىڭ وسالدىعىن وسىنداي جاعدايعا اكەپ سوقسا، نەسىنە سەن ەرىكتى ادام بولماقسىڭ؟ ەگەر ادامدا قۇلدىڭ جانى بولسا، ول سولاي بولىپ قالا بەرمەك، قالاي جانە كىم بولىپ تۋىلعانىنا قاتىسسىز، ويپاڭ جەردى قۋالاپ اعاتىن سۋ سەكىلدى.ەگەردە سەنىڭ جانىڭ ەرىكتى ادامدىكى بولسا، سەن ءوز قالاڭدا ءجۇرىپ-اق، تاعدىردىڭ قانداي تالكەگىنە قاراماستان،قۇرمەت پەن ابىرويعا كەنەلەر ەدىڭ.
ءبىر جىلدان اسا مەن قۇل بولا ءجۇرىپ، قۇلدارمەن بىرگە تۇرعانمەن، ولاردىڭ بىرىنە اينالا المادىم. ءبىر كۇنى سيرا مەنەن سۇرادى:
- سەن نەگە جاپادان جالعىز وتىرسىڭ، باسقا قۇلدار توپ-توبىمەن جۇرگەندە؟
- مەن سەنىڭ ايتقان ءسوزىڭدى ءالى ويلانىپ ءجۇرمىن،- دەدىم مەن.- مەنىڭ جانىم قۇلدىكى ەمەس ەكەن. ولارمەن بىرگە وتىرا المايمىن، سوندىقتان جالعىزسىراپ وتىرمىن.
- ماعان دا جالعىزسىراۋعا تۋرا كەلەدى،- دەدى ول.- مەنىڭ جاساۋىم وراسان مول بولدى، قوجايىن سول سەبەپتى ماعان ۇيلەنگەن.بىراق ول ماعان عاشىق بولعان ەمەس. الايدا، ءاربىر ايەل دە ءوزىن ءسۇيۋدى قالايدى عوي. سول سەبەپتى دە مەن بەدەۋ بولدىم، ۇرپاقسىزبىن، ۇلىم دا، قىزىم دا جوق. ۇيدە جالعىز وتىرۋعا سودان دا ءماجبۇرمىن.ەگەر مەن ەركەك بولسام، قۇلدىقتان گورى وزىمە ءولىمدى لايىق سانار ەدىم، بىراق تايپامىزدىڭ ءداستۇرى ايەلدەردى امالسىز كۇڭ بولۋعا يتەرمەلەيدى.
- بۇل جولى مەن تۋرالى نە ويلايسىڭ؟ - دەپ سۇرادىم.- مەندەگى رۋح كىمگە لايىق - ەرىكتى ادامعا ما، الدە قۇلعا ما؟
- سەن بابىلداعى قارىزىڭدى وتەگىڭ كەلە مە؟ - دەپ سۇرادى اۋەلى ول.
- ءيا، مەنى سول وي مازالاپ ءجۇر، بىراق وعان مۇمكىندىك جوق قوي.
- ەگەر بىرنەشە جىل ءوتىپ، ال سەن وعان تالپىنباساڭ، وندا سەنىڭ جانىڭ قۇلدىكىنا ءتان بولعانى.ەر ادام ءوزىنىڭ ابىرويىن ويلاۋى كەرەك، ال قارىزدى وتەمەيتىن ادامدا ابىروي قالا ما؟
- مەنىڭ قولىمنان نە كەلەدى؟ سيريادا قۇلدىقتا جۇرگەن جوقپىن با؟
- ەندەشە سيريادا قۇل بولىپ قالا بەر، وسال نەمە.
- مەن وسال ەمەسپىن،- قىزبالانا اقتالدىم.
- وندا دالەلدە.
- قالايشا؟
- سەنىڭ پاتشاڭ كەز كەلگەن جاۋمەن قانداي ءتاسىل بولسا دا، كۇرەسپەي مە؟ ال سەنىڭ دۇشپانىڭ - ول سەنىڭ قارىزىڭ.سەنى بابىلدان سول قۋدى ەمەس پە؟ دەمەك، ونىڭ سەنەن مىقتى بولعانى.ەگەر سەن ەرلەرگە ءتان قايسارلىقپەن ونىمەن كۇرەسكەنىڭدە، ونى تىزە بۇكتىرىپ، جەرلەستەرىڭ الدىنداعى ابىرويىڭ ارتقان بولار ەدى.
سودان كەيىن مەن بۇل كىنالاۋدى ويىمنان شىعارا الماي باسىم قاتتى، ويشا وعان قارسى داۋلاسىپ، جانىمنىڭ قۇلعا ءتان ەمەستىگىن ايتىپ ءوزىمدى اقتاۋمەن بولدىم. بىراق ونىڭ ءبارىن سيرانىڭ كوزىنە تۋرا ايتۋعا دارمەنىم بولمادى.ءۇش كۇننەن سوڭ، ونىڭ كۇتۋشى قىزى مەنى بايبىشەگە شاقىرىپ كەلدى.
- انام تاعى سىرقاتتانىپ قالدى. كەلەنىڭ ىشىنەن ەڭ جاقسى ەكى تۇيەنى تەز قومدا. مەسكە تولتىرا سۋ مەن ۇزاق جولعا ازىق ال. قىزمەتشى قىز ساعان ءبارىن تاۋىپ بەرەدى.
مەن جالماجان تۇيەلەردى قومدادىم دا، بىراق قىزمەتشى قىزدىڭ جولازىقتى سونشا مول بەرگەنىنە قايران قالدىم، ويتكەنى، بايبىشەنىڭ اناسى بار بولعانى ءبىر كۇندىك جەردە تۇراتىن. قىزمەتشى ارتقى تۇيەگە وتىردى دا، مەن بايبىشە جايعاسقان الدىڭعى تۇيەنى جەتەككە الىپ، جاياۋ ءجۇردىم. ءبىز بايبىشە شەشەسىنىڭ ۇيىنە كەلگەنىمىزدە، قاس قارايعان ەدى. سيرا قىزمەتشىنى ۇيگە جىبەردى دە، مەنەن مىنانى سۇرادى:
- تاباسار، سەندەگى جان ەرىكتى ادامدىكى ما، قۇلدىكى ما؟
- ەرىكتىنىكى،- دەدىم.
- ەندەشە، سونى دالەلدەيتىن سەندە مۇمكىندىك بار. سەنىڭ قوجايىنىڭ شاراپقا ماسايدى، ال ونىڭ قىزمەتشىلەرى جالقاۋ. مىنا تۇيەلەردى ءمىن دە، جولعا ءتۇس. مىنا قورجىندا قوجايىننىڭ كيىمى بار، سونى كيەرسىڭ. مەن سەنى «تۇيەلەردى ءمىنىپ قاشىپ كەتتى» دەرمىن.
- سەندە پاتشايىمنىڭ رۋحى بار ەكەن، - دەدىم مەن وعان.- مەن سەنىڭ باقىتتى بولۋىڭدى تىلەيمىن.
- ايدالاداعى جات ەلدەگى بوگدە بىرەۋگە قاشىپ بارعان ايەلدە قانداي باقىت بولۋشى ەدى؟ - دەدى ول.- ءوز جولىڭا ءتۇس، ءشولدالانىڭ پىرلەرى ساعان جار بولسىن، ويتكەنى، جول ۇزاق، بۇل دالادا قورەك تە، سۋ دا جوق ەكەنىن بىلەسىڭ.
مەنى سونشا ازعىرۋدىڭ كەرەگى شامالى ەدى. مەن بايبىشەگە شىن جۇرەكتەن العىسىمدى ايتىپ، ءتۇن قويناۋىنا سۇڭگىپ كەتتىم. ول ەل ماعان سونشا جات ەدى، سوندىقتان دا، بابىلدىڭ قاي باعىتتا ەكەنىنەن دە حابارىم بولمادى.سوعان قاراماستان، ءشولدالانىڭ سايىن قۇمىن باتىل كەشىپ، العا جۇرە بەردىم.تۇيەنىڭ ءبىرىن جەتەكتەپ، بىرىنە ءمىنىپ الدىم. قوجايىننىڭ مۇلكىن ۇرلاپ قاشقان قۇلدىڭ الدا كۇتكەن تاعدىرى قانداي بولارىن ويلاۋمەن، ءتۇنى بويى جانە كەلەسى كۇنى توقتاماستان جۇرە بەردىم.
كەلەسى كۇنى كەشكە قاراي، بەيمالىم قىراتتى ەلسىز جەرگە تاپ بولدىم. تۇيەلەردىڭ تاباندارىن قىرلى دا قيىرشىق تاس جارالاپ بولدى.مەنىڭ العا باسۋىم مۇڭ بولا باستادى. ادامدى دا، اڭدى دا كەزىكتىرۋ مۇمكىن بولمادى. مىناداي ات بايلاسا، تۇرعىسىز جارامسىز جەردە كىم بولسىن.
مۇنداي قاتەرلى قاشقىن ساپارعا شىعىپ، ءىلۋ دە بىرەۋ عانا شىداۋى مۇمكىن.كۇننەن كۇنگە العا ىلبۋمەن ءجۇردىم.ازىق تا، سۋ دا تاۋسىلدى.كۇن تاس توبەدەن كۇيدىرۋمەن بولدى. توعىزىنشى كۇنى مەن تۇيەدەن سىپىرىلىپ ءتۇستىم دە، وعان قايتا مىنۋگە كۇشىم جوعىن ءبىلدىم، ەندى ءشولدالادا اجال كۇتۋدەن باسقا امال جوق ەدى.
جەردە جاتقان كۇيى ۇيىقتاپ كەتىپپىن. مەنى تاڭ اتا شىققان كۇن ساۋلەسى وياتتى. سۇيرەتىلە تۇردىم دا، جان جاعىما كوز سالدىم.تاڭعى اۋا قوڭىر سالقىن ءارى ازداپ سىز سەزىلەدى.تۇيەلەرىم مەنەن ۇزاماستان شوككەن كۇيلەرى جايباراقات كۇيىس قايىرىپ جاتىر.اينالانى تاس ارالاس قۇم باسىپتى، كەي جەرلەردە تىكەندى ءشوپ ءوسىپ تۇر. سۋدىڭ ءيىسى دە سەزىلمەيدى، ادامعا دا، تۇيەگە دە جارايتىن قورەك بولسايشى!
وسىنداي بەتپاق ءشولدالادا عۇمىرىمنىڭ بىتكەنى مە؟ مەنىڭ ەسىم مۇنداي ايقىن ويلى بولماعان شىعار، ال دەنەم مەن ءۇشىن ماڭىزسىز سەكىلدەندى.جىرىلعان ءارى قاناعان ەرىندە، قۇرعاپ، ىسىنگەن تىلدە، اش قارىندا - ەشقانداي ءمان قالمادى.
الىسقا كوز سالىپ، وزىمنەن ءوزىم تاعى سۇرادىم: «مەندەگى جان كىمگە ءتان - قۇلعا ما، ەرىكتى ادامعا ما؟» دەرەۋ باسىما ايقىن وي كەلدى: «ەگەر مەندە قۇلعا ءتان جان بولسا، مەن وسى مۇشكىلدىككە بەرىلىپ، مىنا ءشولدالادا ارام قاتۋىم كەرەك.ول قاشقىن قۇلعا لايىق اجال بولار ەدى. ال، ەگەر مەن تۋمىسىمنان ەرىكتى بولسام، بابىلدى قالاي دا تاۋىپ، ماعان قارىزىن سەنىپ تاپسىرعان ادامعا بەرەشەگىمدى قايتارىپ، سۇيىكتى ايەلىم مەن تۋىستارىما امان-ەسەن قايتا ورالۋىم كەرەك.»
«سەنىڭ دۇشپانىڭ - ول سەنىڭ قارىزىڭ.سەنى بابىلدان سول قۋدى ەمەس پە؟» - دەپ ەدى-اۋ سيرا. سونىسى راس ەكەن. مەن نەگە ەر ادامعا لايىق قورعانبادىم؟ مەن نەگە ايەلىمنىڭ توركىنىنە كەتۋىنە جول بەردىم؟
وسى كەزدە تاڭ قالارلىق جايت بولدى. دۇنيەنىڭ ءتۇسى وزگەرىپ كەتكەندەي، مەن بۇعان دەيىن وعان الدەبىر ءتۇرلى ءتۇستى اينەك ارقىلى قاراپ كەلىپ، سونى كوزىمنەن الىپ تاستاعانداي، كوز الدىم ايقىندالىپ كەتتى. ءومىردىڭ ناعىز مانىنە كوزىم ەندى جەتكەندەي.
ءشولدالادا اجالدى قارسى السام با؟ جوعا! نە ىستەۋ كەرەگىم ەسىمە ساپ ەتتى. اۋەلى بابىلعا جەتۋىم كەرەك، قارىزدار ءار ادامعا جولىعىپ، ولارعا ۇزاق جىلعى قاڭعۋ مەن قورلىقتان كەيىن قارىزىن قايتاراتىنىمدى جەتكىزۋىم قاجەت. سوسىن بالا-شاعاما ءۇي سالۋىم كەرەك تە، اتا-اناما ماقتان بولارداي قالانىڭ ابىرويلى تۇرعىنى بولۋعا ۇمتىلۋ كەرەك.
مەنىڭ قارىزدارىم ماعان ناعىز دۇشپان ەكەن، بىراق ماعان قارىز بەرگەن جاندار مەنىڭ دوستارىم ەدى،ويتكەنى، ولار ماعان سەندى عوي.
مەن ولەرمەندىكپەن تۇرەگەلدىم.اشتىققا دا، شولگە دە نازار اۋدارمادىم.ولار مەنىڭ بابىلعا جەتۋ جولىمدا اياعىمنان كەرى تارتا المادى.مەنىڭ بويىمداعى جانىمنىڭ ەرىك-جىگەرى وزىمە ءتان دۇشپاندارىممەن قارسىلاسا وتىرىپ، دوستارىمدى قايتارۋعا شايقاسىپ باقتى.
قىرىلداعان داۋسىمنان ەرىكتى ادامعا ءتان قاۋقارلى داۋىستى ەستىگەن تۇيەلەرىمنىڭ تۇماندانعان كوزدەرىندە جارقىل پايدا بولدى. شوككەن تۇيەلەرىم بىرنەشە رەت ۇمتىلىستان سوڭ تۇرەگەلىپ، بويلارىن تىكتەدى دە، مەنىڭ ىشكى تۇيسىگىمنىڭ باعىتتاۋىمەن، بابىلدىڭ سول تۇستا ەكەندىگىنە سەنىمدى تۇردە قارىشتاپ قادام باستى.
ءبىز سۋعا تاپ بولدىق. كەلگەن جەرىمىز بارىنشا قۇنارلى دا، وسىمدىك پەن جەمىسكە تولى ماڭاي ەكەن. بابىلعا بارار جولدى دا وسى ارادان تاپتىق، ويتكەنى، ەرىكتى جان ءومىردى ماسەلەلەردىڭ كەزىگۋى دەپ ۇعىپ، ونى شەشۋمەن شۇعىلدانادى دا، قۇل رۋحتى جان بار بولعانى «قۇل بولعاسىن قولىمنان نە كەلسىن؟» دەپ زارلاۋمەن ءجۇرىپ، قاۋقارسىزدىعىن ايگىلەيدى ەكەن.
ال،سەن تارقات، قالاي ويلايسىڭ؟ اش قارىنعا ويلانۋ ادامعا وڭاي ما؟ ءوزىڭدى ءوزىڭ قۇرمەتتەۋگە تۇسىرەر جول ىزدەگىڭ كەلمەي مە؟ دۇنيەنىڭ ناعىز ءتۇسىن ايىرا الاسىڭ با؟ قارىزدارىڭمەن ادىلەتتى تۇردە ەسەپ ايىرىسۋعا جانە بابىلداعى ابىرويلى ادامعا اينالۋعا قۇلقىڭ بار ما؟
بوزبالانىڭ جانارىنا جاس ءۇيىرىلدى.
- سەن ماعان جاڭا ءومىر ۇلگىسىن كوز الدىما اكەلدىڭ. ەندى مەن ءوزىمدى ەرىكتى جانعا لايىق سەزىنە باستادىم.
- سونىمەن، تاباسار، بابىلعا كەلگەسىن نە ىستەدىڭ؟ - دەپ سۇرادى تىڭداۋشىلاردىڭ ءبىرى.
- ماقسات بولسا، وعان جەتەر جول دا بولادى ەكەن،- جاۋاپ بەردى ول.- بىرىنشىدەن، مەن قارىز بەرۋشىلەرىمدى ارالاپ، قارىز قايتارۋعا مۇرسات بولارلىق بەلگىلى ءبىر مەرزىم سۇرادىم.كوپشىلىگى مەنى جايدارى قارسى الدى. ارينە، مەنى بالاعاتتاعاندارى دا بولدى، بىراق كوبى ماعان قول ۇشتارىن بەرۋگە ءازىر ەدى. ولاردىڭ ءبىرى مەن ءزارۋ بولعان باستى نارسەگە كومەكتەستى. ول - مولايتۋشى ماتون ەدى. مەنىڭ باعداتتا تۇيە ايداعانىمدى ەستىگەن ول، سول كەزدەگى شىققان پاتشانىڭ جارلىعىنا سايكەس اسكەري جورىققا قاجەت مىقتى دا ساۋ تۇيەلەر اكەلۋگە ساۋداگەر قارت نەباتىرعا اتتاندىردى. مەنىڭ تۇيە جونىندەگى بىلىگىم دەر كەزىندە پايداعا جارادى. كوپ ۇزاماي، مەن سوڭعى جەز باقىرعا دەيىن قالدىرماستان، قارىزىمدى وتەدىم. وسىدان سوڭ عانا مەن ەڭسەمدى كوتەرىپ، بەدەلدى ادامدار ساناتىنا ابىرويمەن ورالدىم.
تاباسار اسقا تاعى دا باس قويدى.
- قاۋىسقور، وڭباعان جىلان ەكەنسىڭ،- ايقايلاپ اسپازدى شاقىردى،- ەتىڭ سۋىپ قالدى. تۋرا قازاننان تاعى دا ىستىعىن الىپ كەل. مەنىڭ دوسىمنىڭ ۇلى تارقاتقا دا ەت اكەل. ول دا اش، مەنىمەن تاماقتاس بولسىن.
ەجەلگى بابىلدىڭ تۇيە ساۋداگەرى تاباساردىڭ حيكاياسى وسىلاي تامامدالدى.ول وزىنە دەيىنگى دانىشپاندار بىلگەن ءارى ىسكە جاراتقان ءبىر عانا اقيقاتتى وسىلاي ۇعىپ، ءوز جانىن جاڭعىرتقان بولاتىن.
بۇل اقيقات تالاي زامانداردا قيىندىق جولاعىنان قۇتقارىپ، ساتتىلىككە ۇشىراتتى.ادامدار ول اقيقاتتىڭ سىيقىرلى كۇشىن ۇققانشا، سولاي بولا بەرمەك:
ماقسات بولسا، وعان جەتەر جول دا بار.
جالعاسى بار...
