JasLatin26 - زاماناۋي ديگرافتى ءالىپبي جوباسىن بىلىكتى ماماندارعا جىبەرىپ، قاراستىرۋىن وتىنەمىن. بۇل ەلباسى قالاعان "نوقاتسىز" ءالىپبيدىڭ ءبىرى. تەك كلاسسيكالىق 26 لاتىن ارىپتەرى تولىق، وتە ءتيىمدى ادىسپەن جاسالىنعان. ەستەتيكالىق جاعىنان ادەمى، تالقىلاۋعا لايىقتى نۇسقا ەكەنىنە تولىق سەنىمدىمىن.

ۋ = U;  بارۋ – baru, رۋحاني جاڭعىرۋ - Ruhany Jahghiru

ءا = ai; مالىمەت- mailimet, ءتاسىل - taisil

ءو = oi ; كورمە-koirme, كومەك-koimek, ءوتىنىش – oitinic

ي = y; بەيبىت - beybit, ءۇيى - UIYI

ع = gh; قوعام -qogham, عالىم- ghalim 

ح = ح; اسحات - Asxat ; سحەما - sxema

ش = c; ءبىرىنشى - birinci ; قوش بول - qoc bol, باسشى-basci (ا.بايتۇرسىنۇلى ءادىسى)

ءى = ءى ; ءبىلىم - bilim, ينەلىك – ynelik, ءجىپ – jip

ڭ = h; قوڭىزدىڭ – qohizdih (بۇل ابزال مىرزاش اتتى 15 جاسار بالانىڭ ءتيىمدى ءادىسى، بۇل ءسوزدىڭ ۇزارۋىنان ساقتايدى. مىسالى : ەڭبەگىڭنىڭ - ehbegihnih,  شەڭبەرىڭنىڭ - cehberihnih)

ءۇ = uw; ۇكىمەت-uwkimet, كۇنتىزبە-kuwntizbe,  ۇنەمدە - uwnemde

ۇ = uu ; جۇمىس - juumis; قۇران - Quuran;  ۇلى دالا  -  Uuli Dala

ى = i; ءسوزدىڭ العاشقى بۋىنى جۋان داۋىستى كەلسە: لاتىن - latin, وتىن – otin جىڭىشكە بولىپ كەلسە ءى بولىپ وقىلادى: اكىم – aikim, ۇكىم – uwkim, جەتىم – jetim, ءومىر – oimir

ق جانە ع ارىپتەرى اسىرەسە باستاپقى بۋىننان باستاپ كەزدەسكەن جەرلەردە i ءارپى ى بولىپ وقىلادى: قىرعىز - qirghiz, قىس - qis, عىلىم – ghilim, ىعىس - ighis

ى = ii ; ى دىبىسى العاشقى بۋىننان باستاپ كەزدەسسە: تىيىم-tiiyim, ىدىس – iidis, ىرىم – iirim, ىلعي - iilghy, مىس- miis (اعىلشىن تىلىندەگى aah, baa,took,seek سوزدەرىنە ۇقساس). نەمەسە باسقا ءتاسىل: ىدىس – iddis, ىرىم – irrim, ىز – izz,ىستىق – isstiq, ۋىس – uiss    

جالپى سوزدەردىڭ بۇلاي كەزدەسۋى جيىلىگى  كوپ ەمەس. مۇنى https://emle.kz/words سايتىنان كورۋگە بولادى.

ەرەكشە سوزدەر: بىرىڭعاي ، qadir-qasiret, qabir. جالپى ورىس تىلىندە، اعىلشىن تىلىندە دە  زاڭعا باعىنبايتىن سوزدەر دە كەزدەسەدى.

ارىپتەردىڭ قولدانىلۋ جيىلىگى (اباي جولى رومانى)

ى =7.6%، ي،ي= 3.1%، ع=1.8%، ڭ =1.6%، ش =1.5%

ءو =1.2%،ءۇ = 1.2%، ۇ =1%، ۋ= 1%، ءا = 0.8%

ۋ دىبىسىن  U ارقىلى كورسەتۋ ەڭ ءتيىمدى شەشىمدەردىڭ ءبىرى. قازاق تىلىندە ۋ وتە ءجيى كەزدەسۋ سەبەبى بۇل ۋ دىبىسىمەن كەلەتىن جۇرناق،جالعاۋلاردىڭ كوپ بولۋى.شەت تىلدەن ەنگەن سوزدەر دە وسى ءارىپتى كەڭىنەن قولدانىلاتىنى بەلگىلى: ۋنيۆەرسيتەت، ۋران، ۋنيۆەرسال

ڭ ءارپى  قازاق تىلىندە ءجيى كەزدەسەتىنى ونىڭ تاۋەلدىك جالعاۋىنان بەلگىلى. سوندىقتان ونى  h ارقىلى بەرۋ بۇل ءتاسىل ديگرافتاردىڭ قولدانىلۋىن ازايتىپ، ءالىپبيدىڭ تيىمدىلىگىن، ەستەتيكالىق كورىنىسىن جاقسى كورسەتەدى.بۇل ءادىستى ويلاپ تاپقان ابزال مىرزاش، ونىڭ ناعىز ۆۋندەركيند بالا ەكەنى ءسوزسىز.

«قازاق تىلىندەگى ارىپتەردىڭ ءالىپبيلى-جيىلىك سوزدىگى» كىتابىنىنان ءۇزىندى:

قازاق تىلىندە ەڭ ءجيى كەزدەسەتىن ءارىپ ا فونەماسى. ودان كەيىنگى ورىندا ە، ى فونەمالارى. ال ءو، ۇ، ءۇ دىبىستارىنىڭ سيرەك كەزدەسۋى قازاق تىلىندە ەرىن ۇندەستىگىنىڭ جازۋدا ساقتالماۋىنان بولار دەپ ويلايمىز. ياعني بۇل دىبىستار ءتۇبىر سوزدەر قۇرامىندا بولعانمەن، قوسىمشالار قۇرامىندا ەزۋلىك دىبىستارمەن جازىلعاندىقتان، از ساندى كورسەتىپ وتىر. ءا ءارپىنىڭ سيرەك كەزدەسۋى ءبىر جاعىنان قوسىمشالاردا كەزدەسپەۋىنەن بولۋى دا مۇمكىن.

ءۇ،ۇ ارىپتەرى كەزدەسۋ جيىلىگى وتە از. ءسوزدىڭ العاشقى بۋىنىندا عانا كەزدەسەدى.

ءا، ءو دىبىستارىنىڭ كەزدەسۋى  ورتادان تومەن. ايتا كەتەتىن جايت: ae, oe ديگرافىنان گورى  ai, oi ديگرافىن قولدانۋ بۇل ءالىپبيدىڭ ەستەتيكالىق كورىنىسىن جاقسارتادى. Saebiz سوزىنەن Saibiz ءسوزى الدەقايدا قىسقا،جاعىمدى كورىنەدى ەكەن. كولدەنەتس تۇرعىسىنان ۆيزۋالدى تۇردە سالىستىرساق  ءى ءارپى ە ارپىنەن ەكى/ۇش ەسە جىڭىشكە. Sabiz بەن Saibiz اراسىندا ايىرماشىلىق جوق سەكىلدى. بۇل ءتاسىل كارايم تۇركى حالقىنىڭ الىپبيىندە  دە بار.

ى دىبىسىن  i ءارپى ارقىلى كورسەتۋ بۇل شاماسى سينگارمونيزم زاڭىن ءتيىمدى قولدانۋدىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.ويتكەنى بۇل دىبىس نەگىزەن ءسوزدىڭ ورتاسىندا، سوڭىندا كوپتەپ كەزدەسەتىنىن بايقادىم. بىراق ءسوزدىڭ باسىندا كەزدەسەتىن بولسا، وندا ونى قوسارلانعان ii ارقىلى كورسەتكەن دۇرىس. بۇل ءتاسىل اعىلشىن، يسپان تىلىندە جاقسى قولدانىلعان، اسىرەسە English: cook, beep,look. English-origin words with double-A include aah (to express pleasure), baa (to bleat like a sheep). يسپان تىلىندە: safaa ; tiaa ; alaa ; chaimaa ; asmaa ; hanaa ; doaa

پرەيمۋششەستۆا الفاۆيتا:

+ "نوقاتسىز ءالىپبي". بىستروتا ۆنەدرەنيا: ستاندارت EN كلاۆياتۋرا ي نيكاكيح دوپولنيتەلنىح زناكوۆ. تاك حوتەل سام ەلباسى.

+ "جاستار ءالىپبيى". ۆىسوكايا سيمپاتيا ۋ مولودەجي: بليزكيح ك IT-وتراسلە، ك زاپادنىم يازىكام، ي تە كوتورىە تسەنيات سكوروست پەچاتانيا ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد

+ "ەكونوميكالىق ءتيىمدى". زناچيتەلنوە پوۆىشەنيە ەففەكتيۆنوستي سكوروستي پەچاتي جيتەلەي سترانى بەز پەرەكليۋچەنيا نا درۋگوي الفاۆيت (نابور تسيفر، سپەتس. زناكوۆ). ۋدوبەن دليا نوۋتبۋكوۆ دو 15ديۋيموۆ بەز تسيفروۆوي راسكلادكي.

+ ۋدوبنەە پيسات ۆ پيسمەننوي رەچي بەز وستانوۆوك پو سراۆنەنيۋ س دياكريتيچەسكيمي زناكامي

+ نەنۋجنو رازراباتىۆات ي ۋستاناۆليۆات ستوروننىە پروگراممى كلاۆياتۋرى

+ كاردينالنو وتليچاەتسيا وت انگليسكوگو يازىكا ، پوەتومۋ ۆليانيە گلوباليزاتسي مينيمۋم، نيكاكيح ترانسكريپتسي: JasLatin26 >>> BaiLatyn

+ كلاۆياتۋرا QWERTY پودحوديت دليا ناشەگو الفاۆيتا، پوسكولكۋ چاستو يسپولزۋەمىە بۋكۆى راسپولوجەنى ۆ ۋدوبنىح مەستاح

+ لەگكو يسپولزۋەتسيا ۆ تەحنيچەسكيح وتراسلياح گدە ترەبۋەتسيا يسپولزوۆانيا تولكو لاتينيتسى يز 26 بۋكۆ

+ ماكسيمالنو ەففەكتيۆنو يسپولزلوۆانى ۆسە 26 بۋكۆى + پراگماتيچنىي پودحود ك سوزدانيۋ الفاۆيتا پوزۆوليلو سۋششەستۆەننو ۋمەنشيت ۋدلينەنيە سلوۆ. پولۋچاەتسيا ناش يازىك بۋدەت كوروچە پو سراۆنەنيۋ س نەمەتسكيم يازىكوم

+ ۆمەستو پريۆىچنىح شريفتوۆ Arial, Times New Roman رەكومەندۋەتسيا يسپولزوۆات شريفت گدە ۆىسوتا بۋكۆ q, y, g, p, h, j ۋمەنشەنى. ك پريمەرۋ Cambria, Calibri, Segoe UI

- پوترەبۋەتسيا سيلوۆوي مەتود پرينياتيا الفاۆيتا كاك ۆ پرەدىدۋششيح الفاۆيتاح س اپوستروفوم ي اكۋتامي (بەز سيمپاتي ك فيلولوگام سو ۆرەمەن سوۆەتسكوي پەريودا)

-پوترەبۋەتسيا ۆرەميا نا اداپتاتسيۋ ۆ نوۆىي فورمات الفاۆيتا نە پوحوجۋيۋ نا تيۋركسكۋيۋ (وسوبەننو دليا ۆزروسلىح ليۋدەي)

- موجەت نە پونراۆيتسيا تەم كومۋ سيمپاتيچەن تۋرەتسكي ۆاريانت الفاۆيتا، فيلولوگام زاتسەپيۆششيسيا ك پراۆيلە "ودين زۆۋك - ودنا بۋكۆا"

دليا مەنيا گلاۆنوە چتوبى ونو دوشلو دو نۋجنىح ليۋدەي،ي ۆپولنە ۆوزموجنو چتو وني پەرەسموتريات سۆوي ۆزگليادى ك رازۆيتيۋ يازىكا. تاكجە موجەتە وپۋبليكوۆات وت سۆوەي يمەني. ستاتيا بۋدەت دوپولنياتسيا. وتۆەچۋ نا ليۋبىە ۆوپروسى. پودروبنەە: facebook.com/groups/jaslatin

زەيىن قويىپ وقىعاندارىڭىزعا كوپ-كوپ راحمەت!

تومەندە ابايدىڭ قارا سوزدەرىنىڭ جازىلۋ نۇسقالارى

ءبىرىنشى قارا ءسوز

بۇل جاسقا كەلگەنشە جاقسى وتكىزدىك پە، جامان وتكىزدىك پە، ايتەۋىر ءومىرىمىزدى وتكىزدىك، ايتىستىق، تارتىستىق - اۋرەشىلورەقاجىدىق، جالىقتىق; قىلىپ جۇرگەن ءىسىمىزدىڭ بايانسىزىن، بايلاۋسىزىن كوردىك، ءبارى قورشىلىق ەكەنىن بىلدىك. ال، ەندى قالعان ءومىرىمىزدى قايتىپ، نە قىلىپ وتكىزەمىز؟ سونى تابا الماي ءوزىم دە قايرانمىن. ەل باعۋ؟ جوق، ەلگە باعىم جوق. باعۋسىز دەرتكە ۇشىرايىن دەگەن كىسى باقپاسا، نە البىرتقان، كوڭىلى باسىلماعان جاستار باعامىن دەمەسە، ءبىزدى قۇداي ساقتاسىن! مال باعۋ؟ جوق، باعا المايمىن. بالالار وزدەرىنە كەرەگىنشە وزدەرى باعار. ەندى قارتايعاندا قىزىعىن ءوزىڭ تۇگەل كورە المايتۇعىن، ۇرى، زالىم، تىلەمسەكتەردىڭ ازىعىن باعىپ بەرەمىن دەپ، قالعان از عانا ءومىرىمدى قور قىلار جايىم جوق. عىلىم باعۋ؟ جوق، عىلىم باعارعا دا عىلىم ءسوزىن سويلەسەر ادام جوق. بىلگەنىڭدى كىمگە ۇيرەتەرسىڭ، بىلمەگەنىڭدى كىمنەن سۇرارسىڭ؟ ەلسىز-كۇنسىزدە كەزدەمەنى جايىپ سالىپ، قولىنا كەزىن الىپ وتىرعاننىڭ نە پايداسى بار؟ مۇڭداسىپ شەر تارقاتىسار كىسى بولماعان سوڭ، عىلىم ءوزى - ءبىر تەز قارتايتاتۇعىن كۇيىك. سوفىلىق قىلىپ، ءدىن باعۋ؟ جوق، ول دا بولمايدى، وعان دا تىنىشتىق كەرەك. نە كوڭىلدە، نە كورگەن كۇنىڭدە ءبىر تىنىشتىق جوق، وسى ەلگە، وسى جەردە نە قىلعان سوفىلىق؟ بالالاردى باعۋ؟ جوق، باعا المايمىن. باعار ەدىم، قالايشا باعۋدىڭ ءمانىسىن دە بىلمەيمىن، نە بولسىن دەپ باعام، قاي ەلگە قوسايىن، قاي حارەكەتكە قوسايىن؟ بالالارىمنىڭ وزىنە ىلگەرى ءومىرىنىڭ، ءبىلىمىنىڭ پايداسىن تىنىشتىقپەنەن كەرەرلىك ورىن تاپقانىم جوق، قايدا بار، نە قىل دەرىمدى بىلە الماي وتىرمىن، نە بول دەپ باعام؟ ونى دا ەرمەك قىلا المادىم. اقىرى ويلادىم: وسى ويىما كەلگەن نارسەلەردى قاعازعا جازا بەرەيىن، اق قاعاز بەن قارا سيانى ەرمەك قىلايىن، كىمدە-كىم ىشىنەن كەرەكتى ءسوز تاپسا، جازىپ السىن، يا وقىسىن، كەرەگى جوق دەسە، ءوز ءسوزىم وزىمدىكى دەدىم دە، اقىرى وسىعان بايلادىم، ەندى مۇنان باسقا ەشبىر جۇمىسىم جوق.

1733 سيمۆول

Birinci  qara soiz

Buul jasqa kelgence jaqsi oitkizdik pe, jaman oitkizdik pe, aiyteuir oimirimizdi oitkizdik, aytistiq, tartistiq - aiureciloireqajidiq, jaliqtiq; qilip juwrgen isimizdih bayansizin, baylausizin koirdik, bairi qorciliq ekenin bildik. Al, endi qalghan oimirimizdi qaytip, ne qilip oitkizemiz? Soni taba almay oizim de qayranmin. El baghu? Joq, elge baghim joq. Baghusiz dertke uucirayin degen kisi baqpasa, ne albirtqan, koihili basilmaghan jastar baghamin demese, bizdi quuday saqtasin! Mal baghu? Joq, bagha almaymin. Balalar oizderine keregince oizderi baghar. Endi qartayghanda qizighin oizih tuwgel koire almaytuughin, uuri, zalim, tilemsekterdih azighin baghip beremin dep, qalghan az ghana oimirimdi qor qilar jayim joq. Ghilim baghu? Joq, ghilim baghargha da ghilim soizin soiyleser adam joq. Bilgenihdi kimge uwyretersih, bilmegenihdi kimnen suurarsih? Elsiz-kuwnsizde kezdemeni jayip salip, qolina kezin alip otirghannih ne paydasi bar? Muuhdasip cer tarqatisar kisi bolmaghan soh, ghilim oizi - bir tez qartaytatuughin kuwyik. Sofiliq qilip, din baghu? Joq, ol da bolmaydi, oghan da tinictiq kerek. Ne koihilde, ne koirgen kuwnihde bir tinictiq joq, osi elge, osi jerde ne qilghan sofiliq? Balalardi baghu? Joq, bagha almaymin. Baghar edim, qalayca baghudih mainisin de bilmeymin, ne bolsin dep bagham, qay elge qosayin, qay hareketke qosayin? Balalarimnih oizine ilgeri oimirinih, biliminih paydasin tinictiqpenen kererlik orin tapqanim joq, qayda bar, ne qil derimdi bile almay otirmin, ne bol dep bagham? Oni da ermek qila almadim. Aqiri oyladim: osi oyima kelgen nairselerdi qaghazgha jaza bereyin, aq qaghaz ben qara syani ermek qilayin, kimde-kim icinen kerekti soiz tapsa, jazip alsin, ya oqisin, keregi joq dese, oiz soizim oizimdiki dedim de, aqiri osighan bayladim, endi muunan basqa ecbir juumisim joq.

1820 سيمۆول، 5%-عا عانا ارتىق.

ىزگى نيەتپەن،

اسحات ماقساتۇلى.

قر ازاماتى، ستۋدەنت.

Abai.kz