جاقۇت مەكەن جەتىسۋ
جەتىسۋ اتىرابى كوز جاۋىن الاتىن سۇلۋلىعى مەن كوك مايسالى، سىلدىراي اققان وزەن-كولىمەن كورىكتى. وسىنداي بارشانى تامساندىرعان ساف اۋاسىمەن تىنىستاۋ، تاماشا تابيعاتتا ەركىن دەمالۋ ارقىلى ادام دەنساۋلىعى نىعايىپ، كۇش-قايرات بىتەدى. تابيعات پەن ادام ەگىز دەيتىنىمىزدىڭ ءتۇپ-توركىنى وسىدان. تابيعاتتىڭ الەۋمەتتىك ءماسەلەلەرمەن قاتار، ەكونوميكاعا دا قوسارى مول. دەمەك، ءتۋريزمدى دامىتۋدىڭ يگىلىگى جەتىپ، ارتىلادى. وركەنيەتتى مەملەكەتتەر بۇعان الدەقاشان ءمان بەرگەن. وسى ماسەلە سوڭعى جىلدارى جان-جاقتى قولعا الىنا باستاعاندىقتان، بارىمىزدى جارقىراتا كورسەتۋگە مۇمكىندىك تۋدى. جەر ءجانناتى سانالعان ولكەمىز ىشكى جانە سىرتقى ءتۋريزمدى ءوركەندەتۋگە قولايلى ايماقتار قاتارىندا بولعاندىقتان، بۇل باعىتتا ىزگى ىزدەنىس باسىم ەكەندىگى قۋانتادى.
ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسى اياسىندا ءتۋريزمنىڭ 2011-2015 جىلدارعا ارنالعان جوسپارى نەگىزىندە جىل سايىن ءتۇرلى ءىس-شارالار ۇيىمداستىرىلىپ كەلەدى. بيىل وبلىستىق بيۋدجەتتەن وسى ماقساتقا 32,0 ملن. تەڭگە قارجى ءبولىنىپ، تۋريستىك بەدەل-بىلىكتىلىكتى قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا حالىقارالىق تۋريستىك كورمەلەر مەن بيرجالارعا تۇراقتى قاتىسۋ مۇمكىندىگىنە جول اشىلعان. ماسەلەن، يسپانيانىڭ مادريد قالاسىنداعى «FITUR»، بەرليندەگى «ITB»، ماسكەۋدە ءوتكەن «ينۋماركەت-2011»، بەيجىڭ، ميلان قالالارىنداعى كورمەلەر مەن جارمەڭكەلەردە تابيعاتى تۇنىپ تۇرعان كورىكتى جەرلەردى ناسيحاتتاۋعا مۇمكىندىك تۋعانىن ايتساق ارتىق ەمەس.
جەتىسۋ اتىرابى كوز جاۋىن الاتىن سۇلۋلىعى مەن كوك مايسالى، سىلدىراي اققان وزەن-كولىمەن كورىكتى. وسىنداي بارشانى تامساندىرعان ساف اۋاسىمەن تىنىستاۋ، تاماشا تابيعاتتا ەركىن دەمالۋ ارقىلى ادام دەنساۋلىعى نىعايىپ، كۇش-قايرات بىتەدى. تابيعات پەن ادام ەگىز دەيتىنىمىزدىڭ ءتۇپ-توركىنى وسىدان. تابيعاتتىڭ الەۋمەتتىك ءماسەلەلەرمەن قاتار، ەكونوميكاعا دا قوسارى مول. دەمەك، ءتۋريزمدى دامىتۋدىڭ يگىلىگى جەتىپ، ارتىلادى. وركەنيەتتى مەملەكەتتەر بۇعان الدەقاشان ءمان بەرگەن. وسى ماسەلە سوڭعى جىلدارى جان-جاقتى قولعا الىنا باستاعاندىقتان، بارىمىزدى جارقىراتا كورسەتۋگە مۇمكىندىك تۋدى. جەر ءجانناتى سانالعان ولكەمىز ىشكى جانە سىرتقى ءتۋريزمدى ءوركەندەتۋگە قولايلى ايماقتار قاتارىندا بولعاندىقتان، بۇل باعىتتا ىزگى ىزدەنىس باسىم ەكەندىگى قۋانتادى.
ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسى اياسىندا ءتۋريزمنىڭ 2011-2015 جىلدارعا ارنالعان جوسپارى نەگىزىندە جىل سايىن ءتۇرلى ءىس-شارالار ۇيىمداستىرىلىپ كەلەدى. بيىل وبلىستىق بيۋدجەتتەن وسى ماقساتقا 32,0 ملن. تەڭگە قارجى ءبولىنىپ، تۋريستىك بەدەل-بىلىكتىلىكتى قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا حالىقارالىق تۋريستىك كورمەلەر مەن بيرجالارعا تۇراقتى قاتىسۋ مۇمكىندىگىنە جول اشىلعان. ماسەلەن، يسپانيانىڭ مادريد قالاسىنداعى «FITUR»، بەرليندەگى «ITB»، ماسكەۋدە ءوتكەن «ينۋماركەت-2011»، بەيجىڭ، ميلان قالالارىنداعى كورمەلەر مەن جارمەڭكەلەردە تابيعاتى تۇنىپ تۇرعان كورىكتى جەرلەردى ناسيحاتتاۋعا مۇمكىندىك تۋعانىن ايتساق ارتىق ەمەس.
الماتى قالاسىندا وتكەن حالىقارالىق قازاقستاندىق «KITF- 2011» تۋريستىك جارمەڭكەدە ۇلتتىق ساياباقتار مەن تۋريستىك فيرمالار جانە تۋريستەردى قابىلداۋ نىساندارى قاتىسىپ، ءوڭىردىڭ دەمالۋ، بيزنەس جۇرگىزۋ، ينۆەستيتسيا تارتۋ مۇمكىندىكتەرى تۋرالى اقپاراتتار، تۋريستىك ءمۇمكىندىكتەردى ناسيحاتتاۋعا، باسقا دا ماسەلەلەردىڭ تياناعىن كەلتىرۋگە قول جەتكىزىلىپتى. ءوڭىردىڭ تۋريستىك اتلاسى، تۋريستىك تولقۇجاتى، بۋكلەتتەر، كادەسىي ءونىمدەرى جانە شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ ءجۇرىپ وتكەن باعىتتارى بويىنشا ەكسپەديتسيانىڭ قورىتىندىسىمەن فوتوالبوم ازىرلەنگەنى دە ماقساتتى ىستەر قاتارىندا.
ءوڭىردىڭ تابيعي-رەكرەاتسيالىق رەسۋرستارى نەگىزگە الىنىپ، ەكولوگيالىق ءتۋريزمدى دامىتۋعا ايرىقشا كوڭىل بولىنگەن. ەكولوگيالىق تۋريزم نەگىزىن «ىلە-الاتاۋى»، «التىنەمەل»، «شارىن»، «كولساي كولدەرى» جانە «جوڭعار الاتاۋى» مەملەكەتتىك-ۇلتتىق تابيعي باقتارى، الاكول جانە الماتى مەملەكەتتىك تابيعي قورىقتارى قۇرايدى. ەكولوگيالىق ءتۋريزمدى دامىتۋ جانە تابيعي باقتارداعى كەيبىر ماسەلەلەردى شەشۋ جولدارىن قاراستىرۋ ماقساتىندا بيىل تۋريزم جانە سپورت مينيسترلىگى، تۋرفيرمالاردىڭ جانە مۇددەلى بيزنەس قۇرىلىمداردىڭ قاتىسۋىمەن «شارىن» مەملەكەتتىك-ۇلتتىق تابيعي باعىندا ەكولوگيالىق ءتۋريزمدى جانداندىرۋدىڭ باس جوسپارىن تانىستىرۋ شاراسىن وتكىزدى. ءوسكەلەڭ ۇرپاقتى تۋريزم تۇرلەرىمەن اينالىسۋعا تارتۋعا باعىتتالعان شارا جەمىسىن بەردى. جاستاردىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن شەشۋدەگى قاۋىمداستىقتىڭ باستامالارى قولداۋ تاپقان. بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر اراسىندا سالاماتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ، تۋعان جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىراتىن ەكسكۋرسيالار ءجيى ۇيىمداستىرىلىپ، جۇماق مەكەننىڭ جاقسىلىقتارى كادەگە اسىرىلۋدا.
ءتۋريزمدى وركەندەتۋدىڭ باستى باعىتى - ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ. وتكەن جىلى وسىنداي 470 تۋريستىك نىسان تىركەلسە، ولاردىڭ اراسىندا كۋرورتتىق، كليماتتىق، ەكولوگيالىق، سپورتتىق، مادەني-تانىمدىق، اڭشىلىق ءتارىزدى كوپشىلىكتىڭ نازارىن اۋدارىپ، كوڭىلدەرىنەن شىعاتىن باعىتتار بار. قاپشاعاي سۋ قويماسىنىڭ، الاكول، بالقاش كولدەرىنىڭ جاعالاۋلارىندا ورنالاسقان ورىنداردا مىڭداعان ادام دەمالادى. جاز قىزىعى ەستە قالارلىقتاي ەتىپ، ىلە وزەنىنىڭ وڭ جاعالاۋىنداعى تاڭبالى تاس الماتىلىقتار مەن وبلىس تۇرعىندارىنىڭ دەنساۋلىعىن نىعايتاتىن ورىنعا اينالدى.
يتاليالىق جوبامەن سالىنعان قاپشاعايداعى اكۆاپارك ۇلكەن-كىشىنىڭ كوپ جينالىپ، كوڭىل كوتەرەتىن جەرى. ال، تالعار اۋدانىنىڭ اۋماعىندا «ىلە-الاتاۋى» مەملەكەتتىك ۇلتتىق تابيعي باعىنىڭ تىپتەن ورنى بولەك. ونىڭ كۇمىس شىڭدارى مەن جايقالعان شابىندىعى، ءمولدىر وزەندەرى كورگەن جاندى بىردەن باۋراپ الادى. جەتىسۋدىڭ شارىن شاتقالىنىڭ قۇلاما بەتكەيلەرى، مۇنارالارى مەن ارقاۋلارىنىڭ بيىكتىگى 150-300 مەترگە جەتەدى. تابيعاتتىڭ «ءوز قولىمەن» مىڭداعان جىل بويى جاساعان كەرەمەتىن سوزبەن جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس، ونى كورۋ، سەزىم ەلەگىنەن وتكىزۋ كەرەك.
«شارىننىڭ» تابيعي ءبىتىمى امەريكاداعى كولورادو شاتقالىنان ەش كەم ەمەس ەكەندىگى دالەلدەنگەن. ال، سارقان اۋدانى تابيعاتىنىڭ اسەمدىگى، جانۋارلار مەن وسىمدىك تۇرلەرىنىڭ مولدىعى دەمالۋشىلارعا ايرىقشا اسەر ەتەدى. بالقاش ايماعى كۇن ساۋلەسى مولىنان تۇسەتىن شاعىل قۇمدى دالاسىمەن تارتىمدى. ءشولدى، قۋاڭ دالا بالقاش كولىنەن ءنار الادى. اسەم كورىنىسىمەن، سان ءتۇرلى وسىمدىك جانە جانۋارلار ءدۇنيەسىمەن بەلگىلى ايماقتا وتكەن عاسىردىڭ ورتاسىنا دەيىن جولبارىس بولعان دەسەدى. ىلە وزەنىنىڭ بويىن ءالى دە ەلىك، قاراقۇيرىق، تۇلكى مەن بورسىق مەكەندەيدى. جىل سايىن «التىنەمەل»، «ىلە الاتاۋى»، «شارىن»، «كولساي كولدەرى»، «تاڭبالى تاس»، «اڭىراقاي شاتقالى»، جاركەنت ءوڭىرى مەن جوڭعار الاتاۋى باعىتىنا ەكسكۋرسيالار ۇيىمداستىرىلىپ، تۇتىنۋشىلاردىڭ دەمالىسىن ءماندى وتكىزۋگە مۇمكىندىگىنشە جاعداي جاسالۋدا. سونداي-اق، قاراسايدا «الاتاۋ»، اقسۋدا «قاپال اراسان»، تالعاردا «كوكتەم» جانە «اقبۇلاق»، پانفيلوۆتا «جاركەنت-اراسان» مەن «كەرىماعاش» ەمدەۋ-ساۋىقتىرۋ ورىندارى جۇمىس ىستەيدى. حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي ساپالى قىزمەت كورسەتەتىن «ستارايا كرەپوست»، «موre lux»، «freedom» دەمالىس بازاسى، «تاباعان» كەشەنى، «اقبۇلاق» تاۋ شاڭعىسى كۋرورتى سياقتى نىساندارعا تۇتىنۋشىلار مەن تۋريستەر كوپ كەلەدى. بۇل باعىتتارعا جاقسى جول سالىنىپ، دەمالۋشىلارعا ىڭعايلى جاعداي قاراستىرىلسا، الداعى ۋاقىتتا مىڭداعان ءتۋريستىڭ كەلۋىنە ءمۇمكىندىك تۋاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
اعىمداعى جىلى كوكپەك، كەگەن، جالاڭاش ساتى كولساي اۆتوكولىك جولدارىنا كۇردەلى جوندەۋ جۇرگىزىلدى. الاكول جانە بالقاش كولدەرىنىڭ جاعالاۋىن تازالاۋ جۇمىستارى جالعاستى. اتالعان كولدەردىڭ جاعالاۋىندا ورنالاسقان تۋريستىك نىساندار جەكە ادامداردىڭ يگىلىگىندە بولعاندىقتان، تازالىققا دەمالىس ورىندارىنىڭ يەلەرى جاۋاپتى. دەمەك، وسى باعىتتاعى جۇمىس مۇددەلى ۇيىمدارمەن بىرلەسە جالعاسىن تاۋىپ، جەتىسۋ ولكەسىنىڭ ءىنجۋ-مارجانىن الىس-جاقىننان كەلگەندەرگە جارقىراتا كورسەتۋ قاجەت.
تۋريستىك مامانداردى دايارلاۋ، بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ جۇمىستارىنا ەرەكشە ءمان بەرىلۋدە. ماسەلەن، جىل سايىن ورتالىق ازيا مەن تۇران ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقىتۋشىلارى اۋداندار مەن قالالاردا تۋريزممەن اينالىساتىن ماماندارمەن ارنايى سەمينار وتكىزەدى. سونداي-اق، بىلىكتىلىكتەرىن ارتتىرۋ كۋرسىن وتكىزۋ دە نازاردان تىس قالمايدى.
ءتۋريزمدى دامىتۋ مەن ونى قارجى كوزىنە اينالدىرۋ ماقساتىنداعى جوبالار دا بار. ماسەلەن، 2010-2014 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماعا سايكەس «باتىس ەۋروپا - باتىس قىتاي» كولىك ءدالىزى بويىنا تۋريزم نىساندارىن سالۋ، قاپشاعاي سۋ قويماسىنىڭ جاعالاۋىندا «جاڭا ىلە» حالىقارالىق تۋريستىك ورتالىق قۇرىلىسىن، تەكەلى جانە قاسكەلەڭ قالاسىنىڭ ماڭىندا تاۋ شاڭعىسى بازاسىن، رايىمبەك اۋدانىندا «مويناق» ەتنوتۋريستىك كەشەنىن، باسەكەگە قابىلەتتى تۋريستىك يندۋستريانى قۇرۋ جانە باسقا دا ستراتەگيالىق جوسپارعا سايكەس تۋريستىك-ساۋىقتىرۋ قىزمەتتەرىن كورسەتۋدەگى جۇمىستار الداعى كۇندەردىڭ ەنشىسىندە. دەمەك، ءوڭىر ەكونوميكاسىنىڭ ءبىر باعىتى وسى سالادان تۇسەتىن قارجىمەن تولىعاتىنى تۇسىنىكتى.
كۇمىسجان بايجان، الماتى وبلىسى.
