ەلiمiز تاۋەلسiزدiك العاننان بەرi تiل ماسەلەسi بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ كۇنتارتiبiنە كۇڭiرەنە iلiككەن iرi ماسەلەردiڭ بiرi بولىپ كەلەدi. الايدا، قازاق ءتiلiنىڭ مەملەكەتتiك مارتەبەسiنiڭ جوعىن جوقتاپ، بارىن تۇگەندەپ جاتقان بەلدi- بەلدi مەرزiمدi باسىلىمداردىڭ ءوزi ءالi كۇنگە دەيىن ورىس تiلiمەن شۇلدىرلەپ سويلەپ كەلە جاتقاندىعى جانىمىزعا قاتتى باتادى. مىسالى: «يسكرەننە پريزناتەلەن پوليتبيۋرو تسك كپسس زا پرينياتيە كاردينالنىح مەر پو ۋكرەپلەنيۋ رۋكوۆودستۆا كومپارتي كازاحستانا...» («قازاق ادەبيەتi» 2002-جىل. اقپان 3-بەتiنە قاراڭىز). بۇل قازاعىم دەپ قايىسىپ جۇرگەن قازاقستاننىڭ ازاماتتىق «ازات» قوزعالىسى الماتى ءبولiمiنiڭ ءتورايىمى‚ وسپانوۆا اپامىزدىڭ قازاق تiلiندەگi سۇحپاتىنىڭ ورىس تiلدi دايەگi. ال ۇلتجاندى ۇلى اقىنىمىز مۇحتار شاحانوۆ اعامىزدىڭ «قۇلدىق سانا فورمۋلاسى نەمەسە شىڭعىسحاندى پiر تۇتۋشىلار الەگi» دەگەن كولەمدi ماقالاسىندا كەلتiرiلگەن: «كاجدىي ۆوين، پرينيماۆشي ۋچاستيە ۆ وسادە، دولجەن بىل زارۋبيت مەچوم وت 300 دو 400 چەلوۆەك...» دەگەن سياقتى ورىس تiلiندەگi دايەكسوزدەردەن اياق الىپ جۇرە المايمىز. («قازاق ادەبيەتi» 2002 جىل. 5 قانتار 5 بەتكە قاراڭىز). ءدال وسىنداي ماڭگۇرتتiك مارەگە جەتكەن، اسقىندى اۋرۋدى قۋانبەك بوقايوۆتىڭ «قازاق ادەبيەتiندە» جاريالانعان «مەگاپوليس ءازiمباي عاليدى گەببەلسكە تەڭەدi. نە ءۇشiن؟ » دەگەن ماقالاسىنىڭ تەڭ جارىمىنا جۋىق كولەمiنەن كەزدەستiرiپ تە قاتتى قينالامىز.

ەلiمiز تاۋەلسiزدiك العاننان بەرi تiل ماسەلەسi بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ كۇنتارتiبiنە كۇڭiرەنە iلiككەن iرi ماسەلەردiڭ بiرi بولىپ كەلەدi. الايدا، قازاق ءتiلiنىڭ مەملەكەتتiك مارتەبەسiنiڭ جوعىن جوقتاپ، بارىن تۇگەندەپ جاتقان بەلدi- بەلدi مەرزiمدi باسىلىمداردىڭ ءوزi ءالi كۇنگە دەيىن ورىس تiلiمەن شۇلدىرلەپ سويلەپ كەلە جاتقاندىعى جانىمىزعا قاتتى باتادى. مىسالى: «يسكرەننە پريزناتەلەن پوليتبيۋرو تسك كپسس زا پرينياتيە كاردينالنىح مەر پو ۋكرەپلەنيۋ رۋكوۆودستۆا كومپارتي كازاحستانا...» («قازاق ادەبيەتi» 2002-جىل. اقپان 3-بەتiنە قاراڭىز). بۇل قازاعىم دەپ قايىسىپ جۇرگەن قازاقستاننىڭ ازاماتتىق «ازات» قوزعالىسى الماتى ءبولiمiنiڭ ءتورايىمى‚ وسپانوۆا اپامىزدىڭ قازاق تiلiندەگi سۇحپاتىنىڭ ورىس تiلدi دايەگi. ال ۇلتجاندى ۇلى اقىنىمىز مۇحتار شاحانوۆ اعامىزدىڭ «قۇلدىق سانا فورمۋلاسى نەمەسە شىڭعىسحاندى پiر تۇتۋشىلار الەگi» دەگەن كولەمدi ماقالاسىندا كەلتiرiلگەن: «كاجدىي ۆوين، پرينيماۆشي ۋچاستيە ۆ وسادە، دولجەن بىل زارۋبيت مەچوم وت 300 دو 400 چەلوۆەك...» دەگەن سياقتى ورىس تiلiندەگi دايەكسوزدەردەن اياق الىپ جۇرە المايمىز. («قازاق ادەبيەتi» 2002 جىل. 5 قانتار 5 بەتكە قاراڭىز). ءدال وسىنداي ماڭگۇرتتiك مارەگە جەتكەن، اسقىندى اۋرۋدى قۋانبەك بوقايوۆتىڭ «قازاق ادەبيەتiندە» جاريالانعان «مەگاپوليس ءازiمباي عاليدى گەببەلسكە تەڭەدi. نە ءۇشiن؟ » دەگەن ماقالاسىنىڭ تەڭ جارىمىنا جۋىق كولەمiنەن كەزدەستiرiپ تە قاتتى قينالامىز.

بۇل ىندەتتى تەك «قازاق ادەبيەتi» گازەتiنەن عانا ەمەس، باسقا دا ءمۇيiزi قاراعايداي، بەدەلدi مەرزiمدi باسىلىمداردان دا ءجيى-ءجيى كەزدەستiرەمiز. مىسالى: «ەگەمەن قازاقستان» گازەتiنiڭ 2002 جىلعى 2 اقپان سانىنداعى بiر ماقالاسىندا بەلدi اقىنىمىزدىڭ بiرi و. تۇرجان اپامىز: ۇلى پۋشكين قەزiندە «براكا» دەگەن كiشكەنتاي ماقالاسىندا» «سۆادەبنىە پەسني ۋنىلى، كاك ۆوي پوحوروننىي» دەپ جازىپتى دەپ قورەگەندiگiن تانىتادى. «جاس الاش» گازەتiنiڭ 2002 جىلعى 29 قانتار سانىڭداعى «اتاكەنتتەگi ابەستiك» اتتى ماقالا اۆتورى: نەگە ەكەنiن بiلمەيمiن ول « دا، يا يز دەرەۆني، يا مامبەت». پوەتومۋ سپويۋ پرو دەرەۆنيۋ» دەپ ءدۇرس ەتكiزدi دەگەن دايەكتi ورىس تiلiندە كولدەنەڭ تارتادى. سونداي-اق «جاس الاشتىڭ» 2002 جىلعى 12 قاڭتار سانىنداعى ك. ءساتتiبايۇلىنىڭ «جالا» اتتى ماقالاسىنداعى دايەكسوزدەر مەن «ەگەمەن قازاقستان» - نىڭ 2002 جىل 5 اقپان سانىنداعى ت. جەكسەنبايدىڭ ماقالاسىنداعى كiتاپتار مەن ەنتسيكلوپەديانىڭ اتتارى بۇلكiلدەي ورىس تiلiندە بەرiلەدi.

تiپتi, بۇدان دا سوراقىسى «منە سوروك پيات.» ۆسە نورمالنىە ليۋدي داۆنو زاسترەليليس يلي حوتيا بى سپيليس...» (قازاق ادەبيەتi 2001جىل 7 قىركۇيەك سانىنداعى ت. جانداۋلەتتiڭ اڭگiمەسiنە قاراڭىز) دەپ، انگiمەنiڭ شەكەسiنە بادىرايتىپ ەپيگراف قويىپ اڭگiمە، «نە نادو منە كونيا ۆ دوروگۋ، نەسەت مەنيا ۆ دوروگۋ» («قازاق ادەبيەتi» 2001 جىل. 3 تامىز سانىنداعى ا. كەمەلباەۆانىڭ ەسسەسiنە قاراڭىز) دەپ، «يا پومنيۋ چۋدنىە مگنوۆەنيا» ( 2001ج. ەلوردا باسپاسىنان شىققان  «كوزمونشاق» جىر جيناعىنىڭ 21 بەتiنە قاراڭىز. اۆتورى ب. ايتبولاتۇلى) نەمەسە «يا پو ۆاس...سوسكۋچيلاس...» (2001 جىلى سوزدiك- سلوۆار باسپاسىنان شىققان «سارىالاقاز-ساعىنىش" اتتى جىر كiتابىنىڭ 69 بەتiنە قاراڭىز. اۆتورى ك.  قۇنىپيا) دەپ ولەڭ جازاتىندىعىمىز ءوز انا تiلiمiزدi اياق استى ەتiپ، كورلاۋدان باسقا ەشنارسە ەمەس ەكەندiگi بەلگىلى.

كۇللi دۇنيەدەگi بارلىق قانداستارىمىز قازاق ەلiنiڭ قارا شاڭىراعى استىنا مالداس قۇرىپ، ۇلتجاندىلىققا بەت بۇرا باستاعان ءدال وسىنداي كەزەڭدە، ەگەر موڭعوليادان كەلگەن قازاق زيالىلارى وزدەرiنiڭ زەرتتەۋ ەڭبەكتەرiندە موڭعول تiلiندە دايەكسوز، ال قىتايدان كەلگەندەرi قىتاي تiلiندە دايەك، يراننان ورالعاندارى پارسى تىلىندە سوزدايەك الىپ، شىعارماشىلىقپەن شۇعىلداناتىن بولسا، وندا «الدى - الدىنا بي بولعان وڭكەي قيقىمنىڭ» كوكەسi سوندا بولار ەدi. بiراق، شەتەلدەن ورالعان قانداس زيالىلارىمىزدىڭ بۇل قۇلدىق ساناداعى ىندەتتەن دiن امان ەكەندiگi بارiمiزگە بەلگiلi. ونىڭ كەرiسiنشە، «قازاق تاريحىن بiلمەيتiن ادام قازاق تاريحىن قالاي جازىپ ءجۇر» (قازاق ادەبيەتi) اتتى ۇشتەن بiرiنە جۋىعى ورىس تiلدi دايەكسوزدەرمەن كومكەرiلگەن ماقالانى جازعان بەلگiلi اقىنىمىز بەن «اياگوزگە دوستوەۆسكيدەن كەلگەن حاتتى» (ەگەمەن قازاقستان) جازعان جوندى جۋرناليسiمiز سياقتى ازاماتتارىمىزدىڭ ماقالالارى انا تiلiمiزدiڭ اسقاق تا اۋقىمدى بايلىعىن وتى ءسونiپ، ويسىراي باستاعان ورىس تiلiنەن ءالi كۇنگە دەيiن ۇيالماي-قىزارماي iزدەپ كەلە جاتقاندىعى كۇلكiلi ءارi وتە قاۋىپتى قادام ەكەندiگiن ەرەكشە ەسكەرۋiمiز كەرەك.

قىسقاسى، ەشبiر ۇلت تiلiنە اۋدارۋعا عاسىرلار بويى تىيىم سالىنىپ كەلگەن قاسيەتتi «قۇران قارiمنiڭ» ازۋلى اياتتارى قازاق تiلiنە اۋدارىلىپ، ونىڭ رۋحاني كۇش-قۋاتى جان دiلiمiزگە بiرتابان جاقىنداپ جاتكان بۇگiنگi كۇندە قۇلدىق سانادان ءالى كۇنگە دەيىن قۇتىلا الماعان زەرتتەۋشى، اقىن-جازۋشىلاردىڭ قازاق تiلiندەگi ماقالا زەرتتەۋلەرiندە جانە شىعارمالارىندا كەلتiرiلگەن دايەكسوزدەرi ورىس تiلiندەگi ءتۇپ نۇسقاسى بويىنشا اۋدارماسىز بەرiلiپ ءجۇر. سوندا ول دايەك پەن دايەكسوزدەردىڭ قاسيەتتi «قۇران قارiمنiڭ» اياتتارىنان دا قۇدىرەتتi بولعانى ما؟ سوندا مۇنداي سولاقاي، كورسوقىرلىققا اينالعان، تiل شۇبارلىعىن كەلتiرiپ شىعاراتىن الاپات ىندەتكە كiم كiنالى؟ وكiمەت پە، الدە مەرزiمدi باسىلىمداردىڭ باس رەداكتورلارى ما؟ جوق ماقالا اۆتورلارى كiنالi ما؟ بۇل وزەكتi ءتۇيiندi شەشۋگە قيىت ەتسە پارلامەنتكە جۇگiنەتiن «پاراساتتىلىعىمىزدان» ەمەس، قايتا قازاقتىق ار-ۇجدانىمىزدى تۋ ەتiپ كوككە كوتەرiپ كەلە جاتقان مادەنيەت جانە اقپارات سالاسىن مەڭگەرىپ وتىرعان مينيسترلiگiمiزدەن جاعىمدى جاڭالىق ەستۋگە اسىققانىمىز ءجون بولار.

ەسكەرتۋ:

بۇل 2003 جىل جازىلعان ماقالا ەدى. ەشبىر ءباسپاسوز جاريالاماي قويعاندىقتان، سىزدەرگە ۇسىنىپ وتىرمىن.

«اباي-اقپارات»