سايلاۋ وتكەنمەن، سايلاۋ تۋرالى ءسوز باسىلار ەمەس. ادەتتە ءبىزدىڭ ەلدە سايلاۋدان كەيىنگى ءسوزدىڭ شوعى سونبەي،  ونىڭ جىلۋى كەلەسى سايلاۋعا دەيىن جەتىپ جاتادى. بۇل جولى دا سوزگە تامىزىق بولار جاعدايلار از بولماعانى  تاعى بەلگىلى. سايلاۋعا باعا بەرمەگەنمەن، ونىڭ كەيبىر تۇستارى تۋرالى ءوز پايىمداۋلارىمىزدى ورتاعا سالىپ كورەلىك.  

سايلاۋ وتكەنمەن، سايلاۋ تۋرالى ءسوز باسىلار ەمەس. ادەتتە ءبىزدىڭ ەلدە سايلاۋدان كەيىنگى ءسوزدىڭ شوعى سونبەي،  ونىڭ جىلۋى كەلەسى سايلاۋعا دەيىن جەتىپ جاتادى. بۇل جولى دا سوزگە تامىزىق بولار جاعدايلار از بولماعانى  تاعى بەلگىلى. سايلاۋعا باعا بەرمەگەنمەن، ونىڭ كەيبىر تۇستارى تۋرالى ءوز پايىمداۋلارىمىزدى ورتاعا سالىپ كورەلىك.  
قازاقستان ءۇشىن كوپپارتيالىق پارلامەنت تاڭ ەمەس. پارتيالىق تىزىممەن سايلاۋعا كوشكەنگە دەيىن رەسپۋبليكاداعى كەز كەلگەن پارتيا مۇشەسىنىڭ جەكە مانداتپەن پارلامەنت دەپۋتاتى بولۋىنا مۇمكىندىگى بار بولاتىن. جانە ولار ول مۇمكىندىكتەردى پايدالانىپ كەلسە، پارتيالىق تىزىممەن سايلاۋعا كوشۋ بۇل مۇمكىندىكتىڭ جولىن كەستى. ەندى قانداي دا ءبىر پارتيانى پارلامەنتكە اكەلۋدى نەمەسە كەلتىرمەۋدى بيلىك قولىنا الدى. دىتتەگەنىنە جەتۋ ءۇشىن    اكىمشىلىك رەسۋرستاردى قالاي پايدالانسا دا مۇمكىندىكتەرى بار. وسى جولى دا ءماجىلىستى كوپپارتيالىق جاساۋدىڭ ستسەناريىمەن جۇمىس ىستەي وتىرىپ، سول مۇمكىندىكتەردى قالت جىبەرگەن جوق. مىسالى، اۋەلدەن-اق، «رۋحانيات» پارتياسىنىڭ وتەتىنىنە كەيبىر ساياساتكەرلەر كۇمانمەن قاراپ، ءوز بولجامدارىن ايتسا، ول شىندىققا اينالدى. ساۋداعا تۇسكەن «رۋحانيات» اقىرى ورتا جولدا سايلاۋ دوداسىنان شىعىپ قالدى. ال، بۇل پارتيانى تىركەپ، ودان كەيىن ونىڭ كۇشىن جويىپ،   ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى ورىنداۋشىلىق قىزمەتىن اتقاردى.   قالاي دەسەك تە، ورايى كەلمەگەننىڭ دە ورايىن كەلتىرىپ جىبەرەتىن بيلىك ورايى كەلگەن ءساتتى  قۇر  جىبەرمەگەنمەن، السىزدىگى دە كورىنىپ قالىپ جاتتى. مىسالى،  جاڭاوزەندە سايلاۋدىڭ بولۋ، بولماۋىنا قاتىستى ەكى شەشىمنىڭ جاسالۋى دا بيلىكتىڭ مىقتىلىعى ەمەس.
سايلاۋ الدىندا كەيبىر ساياساتكەرلەر بيلىك اكىمشىلىك رەسۋرستاردى پايدالانۋدا ونى كوزگە باقىرايتىپ كورسەتە قويمايتىن تەحنولوگياسىنا كوبىرەك باسىمدىلىق بەرۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتسا، وسى رەتتە «نۇر وتاننان» باسقا پارتيالاردىڭ دا ۇگىپ-ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزۋىنە بۇرىنعى سايلاۋلارعا قاراعاندا كەڭشىلىك بەرگەندەي بولدى.  دەگەنمەن سايلاۋ قورىتىندىسىنا كەلگەندە تىزگىندى بوساتقان جوق. سونىمەن، «نۇر وتان»  80 پايىزدى ەڭسەرىپ تاستادى.
ءسويتىپ، بيلىك پارياسى وزىنەن قالعان 15 ورىندى  «اق جول» مەن كوممۋنيستىك حالىقتىق پارتياسىنا ءبولىپ بەردى. بۇل ەكى پارتيانى دا ماجىلىستە فراكتسيا قۇرا المايتىنداي دىڭكەلەتىپ قويدى. ايتسە دە، بۇل ەكى پارتيا ازدىق ەتسە دە، پارلامەنتكە ءوزىم دەگەندەردى  الىپ كەلۋگە مۇمكىندىك الدى. سونىڭ ىشىندە ءوزىم دەگەندە ميلليونداپ تاستايتىن   قالتالىلاردىڭ  جولى بولسا، كەزىندەگى كومپارتيانى ەكىگە جارىپ تاستاپ قۇرىلعانمەن، جاعاعا  شىعىپ قالعان  كوممۋنيستىك حالىقتىق پارتيانىڭ باسىنا باق قوندى.
وسى جولعى سايلاۋ سىرت قاراعاندا، رەسەيدىڭ سايلاۋىنا ۇقسايتىن سياقتى. ولاردا كومپارتيا  جاقسى كورسەتكىشكە جەتسە، ءبىزدىڭ قازاقستاندا ماجىلىسكە كەلۋگە مۇمكىندىك الدى. بىراق بۇل جەڭىسكە پارتيا ءوز بەدەلىمەن جەتتى دەۋ قيىن. سەبەبى كوممۋنيستىك حالىقتىق پارتيانى ورىستاردىڭ كوممۋنيستىك پارتياسىمەن  سالىستىرۋعا كەلمەيدى. ءبىزدىڭ ەلدىڭ كەيبىر ساياساتكەرلەرىنىڭ ايتۋىنشا، رەسەيدىڭ كوممۋنيستىك پارتياسى - مىقتى پارتيا. ول پارتيادا كوپتەگەن عالىمدار، ونىڭ ىشىندە نوبەل سىيلىعىنىڭ يەگەرلەرى بار. رەسەيدە بارلىق عالىمدار، جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ وقىتۋشىلارى، زيالىلار كوممۋنيستىك پارتياعا داۋىس بەرسە، قازاقستاننىڭ كوممۋنيستىك حالىقتىق پارتياسى ءالسىز. پارتيانىڭ حالىقتىڭ اراسىندا بالەندەي ءبىر ءيميدجى جوق بولسا دا، باسقا پارتيالاردى سارالاپ كەلگەندە، بيلىككە جاقىن پارتيا -  وسى پارتيا بولعانى انىق. ءارى پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا قاتىسقانى بار. «التەرناتيۆا»  وزەكتى زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى  اندرەي چەبوتارەۆ وسىعان بايلانىستى: «بيلىك پەن كوممۋنيستىك حالىقتىق پارتياسىنىڭ اراسىنداعى  جىلى شىرايلىلىقتىڭ بار ەكەنى ءبىرىنشى جىل عانا ەمەس. كوممۋنيستىك حالىقتىق پارتياسى 2011 جىلى ءوز كانديداتتارىن پرەزيدەنت سايلاۋىنا ءتۇسىرىپ، سايلاۋدىڭ لەگيتيمدى بولۋىن قامتاماسىز ەتىپ، مەملەكەت باسشىسىن قولداۋى دا وسىنى دالەلدەيدى. بۇگىن بيلىك جاقسىلىقتى جاقسىلىقپەن قايتاردى»، - دەيدى.

باقىلاۋشىلاردىڭ ءبارى بىردەي ەمەس

انىعىنا كەلگەندە سايلاۋدىڭ تىنىش، بۇرمالاۋسىز، ءادىل وتكەنى وعان قاتىسقان ساياسي پارتيالارعا عانا ەمەس، حالىققا دا كەرەك. سايلاۋ ءادىل وتپەسە، نارازىلىقتارىن ءبىلدىرىپ، ايقايلاماعانمەن، حالىقتىڭ بيلىككە سەنىمى تومەندەيدى. ۇندەمەگەنمەن، ۇندەمەۋدىڭ استارىندا ۇيدەي پالە جاتاتىنىن دا ەسكەرگەن ارتىق بولمايدى. ادەتتە «سىرتتان كەلگەن باقىلاۋشىلار زاڭ بۇزۋشىلىقتاردى كورگەن جوق، ءبارى ءادىل، تازا وتكەنىن ايتىپ كەتتى»، دەپ سايلاۋدىڭ ءادىل، جاقسى وتكەنىنىڭ كەپىلىندەي  ەتىپ باقىلاۋشىلاردى كوزىر ەتىپ جاتامىز. وسى جولى دا - سول. دەگەنمەن باقىلاۋشىلاردىڭ ءبارى بىردەي ەمەس. ونىڭ ىشىندە سايلاۋدىڭ كەمشىلىكتەرىن كورىپ قويعان قىراعىلارى دا بار. مىسالى، تمد باقىلاۋشىلارى سايلاۋدىڭ جاقسى جاقتارىن عانا كورىپ، ماقتاپ كەتسە، امەريكانىڭ بۇل سايلاۋعا بەرگەن باعاسى بۇرىنعىدان دا تومەن بولدى. وبسە باقىلاۋشىلارى دا سايلاۋدىڭ دەموكراتيالىق پرينتسيپتەرگە ساي وتپەگەنىن تاعى دا ەسكە سالدى. ءتىپتى، «تاۋەلسىز باقىلاۋشىلاردىڭ رەسپۋبليكالىق جەلىسى» قوعامدىق قورى سايلاۋ ىڭ-شىڭسىز وتكەنمەن، داۋىس قورىتىندىسىن ادىلدىكپەن ناقتى شىعارۋدا سەنىمسىزدىك تۋعىزاتىن كوپتەگەن بۇرمالاۋشىلىقتار بولعانىن حابارلادى. انىقتاپ ايتقاندا، بيۋللەتەندەردى تاستاپ جىبەرۋ، بىرنەشە قايتا اينالما داۋىس بەرۋ، وتباسىلىق داۋىس بەرۋ، ۇيدەن داۋىس بەرۋ وتىنىشتەرىنىڭ اسا كوپ بولۋى، سايلاۋ ۋچاسكەلەرىندە باقىلاۋشىلاردىڭ قوزعالىسىن شەكتەۋ، حاتتامالاردى بەرمەۋ، جاسىرىن داۋىس بەرۋدى بۇزۋ جانە تاعى باسقا دا بۇرمالاۋشىلىقتار بار.  
سونداي-اق، سايلاۋ كەزىندە اسا دورەكى زاڭ بۇزۋشىلىقتاردى انىقتاۋدا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ جەدەل ارەكەتتەر جاساماۋى دا باقىلاۋشىلاردىڭ الاڭداۋشىلىعىن تۋعىزدى.
باقىلاۋشىلار الاڭداعانمەن، بيلىك الاڭدار ەمەس. ەندى بۇدان بىلاي  كەلىپ الىپ، تىرناق استىنان كىر ىزدەيتىن باقىلاۋشىلاردىڭ ءبىزدىڭ ەلگە جولى بولا قويماس. ولارعا    تەرىس قارايتىن بولدىق.  

دەموكراتيالىق ەمەس،  اۆتوكراتيالىق

«اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسى ورتالىق كەڭەسىنىڭ مۇشەسى، فيلوسوفيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، الەۋمەتتانۋشى  امانگەلدى ايتالى:
- بۇل جولعى ءماجىلىس سايلاۋى بۇرىنعىلارعا قاراعاندا  ءبىر جاعىنان قيىن بولدى. سەبەبى بيلىكتىڭ پارتياسى «نۇر وتاننان» باسقا  پارتيالار اياق استىنان بۇل سايلاۋعا دايىن بولمادى. ال، «نۇر وتان» -  پرەزيدەنتتىڭ پارتياسى. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى قولدارىندا. قارجىسى بار. سوندىقتان «نۇر وتان»، ءسوز جوق، ەلگە ۇنەمى وزدەرىنىڭ پىكىرلەرىن  ناسيحاتتاپ، كوزقاراسىن جەتكىزىپ  كەلدى. شىنىن ايتقاندا، باسقا پارتيالار -  بۇعان دەيىن شەتتەتىلىپ كەلگەن پارتيالار. ولاردىڭ بيلىكتىڭ پارتياسىنداي  بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا شىعۋ مۇمكىندىكتەرى بولماعاندىقتان،  وتە سيرەك كورىندى. سوندىقتان ولاردىڭ سايلاۋعا دايىندىعى «نۇر وتانعا» قاراعاندا تومەن، ءتىپتى، بيلىك پارتياسىنىڭ دايىندىعىمەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى. قارجىسى دا كوپ ەمەس. جالپى،  «نۇر وتاننان» باسقا  پارتيالاردىڭ مۇمكىندىكتەرى پرەزيدەنتتىڭ ءوزى باسقارعان پارتياداي بولا المايتىنى ايدان انىق.   مۇنىمەن قوسا سايلاۋعا قاتىسقان ساياسي پارتيالاردىڭ ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزۋ مەرزىمى تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعى مەرەكەسىمەن، جاڭا جىلمەن، حريستيانداردىڭ روجدەستۆوسىمەن قاتار كەلىپ، ولاردىڭ ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزۋ مۇمكىندىكتەرىن شەكتەدى.
ال، ەندى سايلاۋدىڭ قورىتىندىسىنا كەلسەك، سايلاۋدان بۇرىن دا، سايلاۋ وتكەن كۇندە دە ءاربىر پارتيا ءوزىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن جوعارى باعالايدى.   سودان دا سايلاۋدىڭ قورىتىندىسىندا پوستسوتسياليستىك كەڭىستىكتە:  «مىنا پارتيا سايلاۋدا ۇتتى ما، ساناۋدا ۇتتى ما؟» -  دەگەن سۇراق بەرىلەدى. بۇل سۇراقتىڭ استارىندا ۇلكەن كۇمان بار. سىرتتان كەلگەندەرگە، مىسالى، شەتەل باقىلاۋشىلارىنا ءبىزدىڭ ەلدەگى سايلاۋ دەموكراتيالىق جاعدايدا ءوتىپ جاتىر، شەكتەۋ جوق. سەبەبى شەتەل باقىلاۋشىلارى ەكى-ءۇش سايلاۋ ۋچاسكەسىنە بارادى. وندا سايلاۋ پروتسەسى ءوزىنىڭ رەتىمەن ءجۇرىپ جاتقان ءتارىزدى كورىنەدى. نەگىزىنەن، سايلاۋدىڭ تاعدىرىن سايلاۋدان كەيىنگى ساناۋ شەشەدى. وسى ساناۋعا  كەلگەندە، «نۇر وتاننان» باسقا  بارلىق ساياسي پارتيالاردىڭ كوڭىلىندە سەنىمسىزدىك  تۇرادى.  سەبەبى سايلاۋدى جۇرگىزۋشى بيلىك، جۇرگىزەتىن «نۇر وتان» پارتياسى. بۇرىنعى سايلاۋلاردا دا، ونىڭ ىشىندە پرەزيدەنت سايلاۋلارىندا دا ءبىزدىڭ وپپوزيتسيالىق پارتيالار ساناۋدىڭ قورىتىدىسى بويىنشا جاريا ەتىلگەن كورسەتكىشتەر جاساندى، دەپ وعان سەنبەدى. وسى سايلاۋعا دا سەنبەيتىنى انىق.
شىنىنا ايتقاندا، بيلىكتىڭ پارتياسى  وزدەرىنە حالىقتىڭ قانشالىقتى سەنەتىنىن وزدەرى بىلمەيدى. «وبلىستىق، اۋداندىق ۋچاسكەلىك سايلاۋ كوميسسيالارى،  قالاي بولعاندا دا، سايلاۋدىڭ كورسەتكىشىن بيلىك پارتياسىنا ىڭعايلاپ كورسەتۋگە تىرىسادى»، دەگەن پىكىر كەڭ تاراعان. جانە بۇل پىكىردى تاراتاتىن سول سايلاۋ ۋچاسكەلەرىندەگىلەر. ءتىپتى، كەيبىر اكىمدەر وزدەرىنىڭ: «سىزدەردىڭ جاعدايلارىڭىزدى تۇسىنەمىز.  سىزدەرگە ءوز باسىمىزدىڭ قارسىلىعى جوق. تەك بىزدەر تاپسىرما الدىق»، -  دەگەندەرىن تالاي ەستىدىك. بۇل جولعى سايلاۋ كەزىندە دە وسىنداي ءسوز  ايتىلدى. مىنە، سوندىقتان بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ نازارىنا ىلىكپەيتىن، باقىلاۋشىلاردىڭ كوزىنە تۇسە قويمايتىن، سايلاۋدى قورىتىندىلايتىن ساناۋ ماسەلەسىنە كەلگەندە، ۇلكەن كۇدىك بار. «نۇر وتان» ءبىزدىڭ، اقجولدىقتاردىڭ، باسقا دا پارتيالاردىڭ  تۇسىنىگىنشە، سايلاۋدا بەرىلگەن داۋىستى پرەزيدەنتتىڭ رەيتينگىسىمەن ولشەيدى. انىعىندا، بۇل دۇرىس ەمەس. مىسالى، ەلۋ پايىزعا جاقىن داۋىس العان رەسەيدىڭ «ەدينايا روسسيا» پارتياسى  مەن پرەزيدەنتى مەدۆەدەۆتىڭ رەيتينگىسى بىردەي ەمەس. پارتيانىڭ رەيتينگىسى -  بولەك، ونىڭ كوشباسشىسىنىڭ، ءپۋتيننىڭ رەيتينگىسى بولەك ماسەلە. الايدا بىزدە وسىنداي تەندەنتسيا بار. سونىمەن، پرەزيدەنتتىڭ الدىنا جاقسى اتتى بولۋ ءۇشىن دە بۇرمالاۋشىلىقتىڭ بولاتىنى بەلگىلى.
كەزىندە اكىم بولعان ءبىر دەپۋتاتتىڭ: «پرەزيدەنت سايلاۋىندا باسقا وبلىستارعا قاراعاندا ءبىزدىڭ وبلىستىڭ  كورسەتكىشى تومەن بولدى.   بىراق بۇل پرەزيدەنتكە قارسى بەرىلگەن داۋىس ەمەس. بۇل  - ساعان قارسى بەرىلگەن داۋىس. سەن جۇمىستى ناشار ۇيىمداستىردىڭ. سەنىڭ ەلدە  بەدەلىڭ جوق»، -  دەپ، مەنى تۇقىرتتى، دەگەن ءسوزى ەسىمدە. شىن مانىسىندە بۇل -  سايلاۋدى تازا وتكىزگەن ادام. سايلاۋدى ادىلەتتى وتكىزگەن وڭىرلەردىڭ باسشىلارى بيلىككە وسىلاي جاقپاي قالادى.
وسى ماسەلەلەر توڭىرەگىندە ەلدە اڭگىمە بۇرىن دا بار ەدى، اڭگىمە بۇل سايلاۋدان كەيىن دە بولادى. وسىعان بايلانىستى سايلاۋدا تيىسىنشە داۋىس الىپ،  پارلامەنتكە كەلگەن پارتيا  سايلاۋدىڭ قورىتىندىسىمەن كەلىسەر،   ال، كەلمەگەن پارتيالاردىڭ دا ايتاتىن ءوز ۋاجدەرى بار. وسىلاي سايلاۋعا قاتىسىپ داۋىس بەرگەندەردىڭ دە، داۋىس بەرمەگەندەردىڭ دە اراسىندا نارازىلىقتىردىڭ كوپ بولاتىنى بەلگىلى.  
بۇل سايلاۋدا ماجىلىسكە  «اقجول» پارتياسىنان 8 ادام، كوممۋنيستىك  حالىقتىق پارتياسىنان  7   ادام ءوتتى. مەن مۇنى يميتاتسيا، جاساندى دەموكراتيا دەيمىن.   ويتكەنى سايلاۋ قورىتىندىسىندا جەڭىسكە جەتكەن ءۇش پارتيا  پارلامەنتكە باردى، دەگەنمەن، بۇل سىرت كوزگە،  كوپپارتيالىق جۇيە، دەموكراتيا دەۋ ءۇشىن.  شىن مانىسىندە، «نۇر وتان» سايلاۋ كوميسياسى ارقىلى 80 پايىزدان اسا داۋىس جيناسا، اسسامبلەيا ارقىلى سايلانعان 9 دەپۋتات تا «نۇر وتاننان». سونىمەن، اۆتوريتارلىق جۇيە ساقتالىپ قالدى. دەگەنمەن سىرت كوزگە كوپپارتيالىق پارلامەنت دەپ ايتۋعا نەگىز بولدى. ءتۇرى دەموكراتيالىق، مازمۇنى اۆتوكراتيالىق پارلامەنت كەلدى. سول سەبەپتى بۇل پارلامەنتتەن اسا ءبىر وزگەرىس، جاڭالىق، بەتبۇرىس كۇتۋگە بولمايتىن سياقتى. دەيتۇرعانمەن، ءوزىنىڭ ۋاقىتىمەن كەلىپ، ۋاقىتىمەن جۇمىسىن اياقتايتىن ءماجىلىس كەرەك. وسى رەتتە  ءماجىلىستىڭ جۇگى اۋىر. سوندىقتان ۇزاعىنان بولسىن دەيىك. حالىق ماجىلىسكە  ءومىرى قىسقا بولماس پا ەكەن، دەپ قورقا قارايتىن بولدى عوي. 

الەم وزگەردى...

تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، ساياساتتانۋشى ءازىمباي عالي:
-    بۇل سايلانىمدا پارلامەنتكە وپپوزيتسيالىق پارتيالار كەلدى، دەپ فورمالدى تۇردە ايتۋعا بولادى. شىندىعىندا، ماجىلىسكە كەلگەن «اق جول» مەن كوممۋنيستىك حالىقتىق پارتياسىنىڭ ەكەۋى دە بيلىككە نيەتى ءتۇزۋ پارتيا. ەكىنشىدەن، ەكەۋى دە «نۇر وتاننىڭ» مونوپولياسىنا ەشقانداي كۇمان تۋدىرمايدى.  «نۇر وتاننىڭ» ولاردى بالەندەي ەسەپكە الماۋىنا دا، ەسەپتەسپەۋىنە دە بولادى. ولارعا كۇنى تۇسپەيدى. ەگەردە، ول پارتيالار دەپۋتاتتىق كورپۋستىڭ جارتىسىن، نەمەسە جارتىسىنا جۋىعىن قۇراسا، اڭگىمە باسقاشا، وندا ساياسي ساۋدا باستالادى.  بۇگىن ولاي الماس. تىلالعىش، ۇلگىلى ساياسي پارتيالار.
ءبىر ايتا كەتەتىن ماسەلە، وسى نيەتى ءتۇزۋ دەپ وتىرعان كوممۋنيستىك حالىقتىق پارتياسى سايلاۋ كەزىندە ورىس تىلىنە مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىن بەرۋ كەرەكتىگىن كوتەرەمىز دەپ جاتقانداي بولدى.
بۇل سايلاۋدى اقش-تىڭ مەملەكەتتىك دەپارتامەنتى اشىق جاراتپاي تاستادى. بۇرىن تولىق لەگيتيمدى ەمەس، دەپ كەمشىلىكتەردى كورسەتسە، بۇل جولى نارازىلىعىن ءبىلدىردى. مۇنىسى  لەگيتيمدى ەمەس، دەگەن ءسوزى دەسەك، بۇرىنعىعا دا جەتە الماي قالدىق.   وبسە-ءنىڭ دە بۇل سايلاۋعا جاقسى پىكىر ايتپاۋى مۇمكىن.
باتىس ەۋروپا مەن امەريكا قازاقستانعا «مۇنايلى مەملەكەت، تۇبىندە كەرەك» دەگەن سياقتى جىلىشىراي بەرىپ كەلگەن بولسا، قازىر ولاي دەۋ قيىن.   بىزگە اسەر ەتكەن بىرنەشە فاكتور بولدى. بىرىنشىدەن، بىزگە ەۋروپا تۋرالى كۇيرەپ جاتىر، جاعدايى قيىن، دەگەن سياقتى ۇنەمى جالعان اقپارات بەرىلەدى. انىعىندا، ەۋروپا كۇشەيىپ كەلەدى. بۇرىن ۇلىبريتانيا عانا سوعىساتىن. قازىر ولاي ەمەس، ءبارىنىڭ دە سوعىستان شەت قالماي،  قاتىسىپ، كورىنگىسى  كەلەدى. افريكاداعى ماڭگىلىك مەملەكەتتەر دەگەن توتوليتارلىق، اۆتوليتارلىق مەملەكەتتەر قۇلاپ قالىپ جاتىر.  بۇرىن اراب الەمىندە بولىپ جاتقاندارعا بەي-جاي قاراعىمىز كەلسەك، ىرگەدەگى رەسەيدىڭ  جاعدايى دا كۇردەلى. توڭكەرىسكە اي-كۇنى جەتىپ وتىرعانداي. سوندا كىمگە ارقا سۇيەيمىز؟ قىتايعا ما؟
مۇنى ايتىپ وتىرعان سەبەبىم، قازىرگى زاماننىڭ باسقا ەكەنى. بۇگىن الەم مۇلدەم وزگەردى. ءبىزدىڭ جاڭا جاعدايعا سايكەس قيمىلداۋمىز قاجەت. جاعدايدى دۇرىس باعالاپ،  دۇرىس ساياسات ۇستانۋىمىز قاجەت. ءبىز سول دۇرىس ساياساتتى ۇستانباساق، مەنىڭ بىلۋىمشە، كوپ نارسە وزگەرەدى.  

سوڭعى ءبىر اۋىز ءسوز

ۇرانمەن جۇمىس ىستەپ، حالىقتى دا سول ۇرانعا سەندىرگىسى كەلەتىن بيلىك الەمنىڭ ۇلكەن وزگەرىسكە ۇشىراپ جاتقانىن سەزىنىپ، سەلت ەتسە، جامان بولماس. وكىنىشكە وراي، ءبىزدىڭ بيلىك ەيفوريادان شىعا الماي جۇرمەسە...
«اباي-اقپارات»