جالپى، ازەربايجان مەن ارميان قاقتىعىسى باستالعاننان بەرى، وسى سوعىس جايلى پىكىر نەگىزىنەن ءبىر جەردەن شىعىپ تۇرعاندىعى بەلگىلى. بۇۇ-نىڭ ارنايى رەزوليۋتسياسى بويىنشا وسى ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى ءتۇيىندى ماسەلە تاۋلى قاراباق ازەربايجاننىڭ اۋماعىنا ەنەدى. ءبىتتى. مۇنى ارنايى داۋعا اينالدىرۋدىڭ قاجەتى جوق.

دەگەنمەن، «قىرىق ادام ءبىر جاق، قىڭىر ادام ءبىر جاق» دەگەندەي «تەك ءوزىم بىلەم»» دەگەنگە سالىنىپ، وسىناۋ حالىقارالىق ۇستانىمعا قارسى شىعىپ، ارميان جاعىن جاپا شەگۋشى ەتىپ كورسەتۋگە تىرىساتىندار دا تابىلىپ جاتىر. سونىڭ ءبىرى عانا ەمەس، بىرىگەيى مىنا كورشىمىز رەسەي. رەسەي بولعاندا، مەملەكەتى ەمەس، ونداعى اسا بەدەلدى توپ ارميان دياسپوراسىنىڭ ىقپالىنداعى ءباسپاسوز قۇرالدارى. بۇلار «رەسەي نەگە وسى سوعىسقا بىردەن ارالسپايدى، ارميانداردى قورعاپ، ازەربايجانداردىڭ سىباعاسىن بەرمەيدى» دەپ ۇلارداي شۋلاپ جاتىر. 

جارايدى، كورشىمىزدى كورەر كوزگە ادىلەتسىزدىك  بولسا دا، ول جەكە ءبىر مەملەكەت، نە ىسەيمىن دەسە ءوزى بىلەدى. ال ءوزىمىزدى تاۋەلسىز مەملەكەت، وزىندىك كوزقاراسىمىز بار دەيتىن قازاقستان دەگەن جۇرتتاعى كەيبىرەۋلەردىڭ «قۇيىسقانعى قىستىرىلىپ»،  الگىندەي ارانداتۋشىلىق ساياساتتىڭ سويىلىن سوعاتىندىعىن قالاي باعالاۋعا بولادى؟

ارميانداردى اراشالۋعا دەگەن «جورىقتى» الدىمەن ءوزىمىزدىڭ اتاقتى «استانا» فۋتبول كلۋبىنىڭ جارتىلاي قورعاۋشىسى تيگران بارگەسيان «باستاپ» كەتتى. ول ەشكىمنەن دە، ەشتەڭەدەن دە شىمىركەنبەستەن، قاسىلاستار قاقپاسىنا گول سوققانان كەيىن، ول وسى سوققان گولدارىن ءوز وتانىندا، ياعني ارمەنياداعى سوعىستا قيىن جاعدايعا تاپ بولعان وتانداستارىنا ارنايمىن» دەپ ايدى اسپانعا ءبىر-اق شىعاردى. ال وسىنى الدىمەن ءوزىمىزدىڭ پورتالدىڭ ءتىلشىسى «قاراباق داۋى. «استانا» كىمنىڭ سويىلىن سوعادى؟» دەپ دابىل قاقتى.

ەندى وسىناۋ سىپايىلاپ ايتاندا ادەپسىز عانا ەمەس، ارانداتۋشىلىق قىلىعىنا، قازاق ەلىندە تۇرىپ، ميلليونداپ تابىس تاۋىپ، شالقىپ ءومىر سۇرسە دە، سول ەلدىڭ مەملەكەتتىك مۇددەسىن اياققا باسىپ، تاۋەلسىز ساياساتىمىزدى اياق استى ەتكەندىگىنە ەڭ بولماسا «سەنىڭ مۇنىڭ دۇرىس ەمەس. سەن ارمەنيادا ەمەس، قازاقستاندا تۇرىپ جاتىرسىڭ. بايقاپ سويلە!» دەگەن ەشكىم بولمادى. مىنە، وسى ماقالا جارىق كورگەلى ءبىر ايعا جۋىقتاپ قالسا دا سەس كورسەتكەن ادام بولمادى. جارايدى، انا كوماندا باسشىلىعى مەن فۋتبول قاۋىمداستىعى مۇى وزدەرىنشە انشەيىن ءبىر ۇساق-تۇيەك ساناسىن دەلىك. ال سپورت مينيسترلىگى نەگە ءۇنسىز؟ ءبىزدىڭ بيلىك سوندا قايداعى ءبىر كەلىمسەكتىڭ ەلىمىزدىڭ ساياساتىنا اشىقتان-اشىق قارسى شىعىپ، اۋزىنا كەلگەنىن ايتسا دا وعان قارسى ەشتەڭە دە ايتال الماي ما؟ اشىق تۇردە بولماسا دا، قالىڭ قازاقتىڭ ءبىر كەزدەرى ارمەنيا ازەربايجانعا تيەسىلى قاراباقتى عانا ەمەس، سونىڭ جانانداعى جەتى بىردەي اۋدانىن باسىپ العان جەرلەرىن قايتارىپ الۋ جولىنداعى قاسيەتتى دە ادىلەتتى سوعىسىن جاپپاي قولدايتىندىعىن بىلە تۇرا، وسىلاي ىستەسە، ال وعان ءبىز: «شاڭىراققا قارا» دەپ تە ايتۋعا جاراماساق، سوندا قانداي ەگەمەندى ەل، تاۋەلسىز مەملەكەت بولعانىمىز؟ 

وسىدان كەيىن ءبىزدى كىم بولسا، سول باسىنباي قايتەدى. ءدال وسىلاي بولدى دا. «جامان ادەت جۇققىش كەلەدى» دەگەندەي ەندى ەلىمىزدەگى ورىس ءتىلدى ءباسپاسوز دە بۇعان قوسىلا كەتىپ، بارگاسيان «باتىردىڭ» ءىزباسارالارى كوبەيدى. ماسەلەن، باتىسىمىزداعى اقتاۋ قالاسىنان شىعاتىن «لادا» گازەتى «تەمىردى قىزعان كەزدە سوعىپ» ىلە-شالا ايقايلاتىپ «ارمياندار اتامەكەن جەرىن تاستاپ، وزدەرىن ۇيلەرىن ورتەپ جاتىر» («ارميانە پوكيدايۋت زەملي پرەدكوۆ ي سجيگايۋت سۆوي دوما») دەگەن ماقالاسىن باسىپ، وزدەرىنشە «ۇلكەن ەرلىك» جاسادى. جانە دە ولار ەش قىسىلماستان مۇنى ارمەنيانىڭ «Sputnik ارمەنيا» دەگەن پورتالدان العاندىعىن، كارچاۆار دەگەن جەردىڭ تۇرعىندارى تۋعان جەرى مەن ۇيلەرىن تاستاپ كەتىپ جاتىر» دەپ كوز جاستارى كولدەي بولادى. نە دەگەن تۋىسقاندىق پەن باۋىرمالدىق «قاسيەتتى» سەزىم دەسەڭىزشى. الايدا «لادا» دەگەننىڭ قاراباق ارميانداردىڭ ەش ۋاقىتتا اتامەكەنى دە، تۋعان جەرى بولماعاندىعىن جانە بولا دا المايتىندىعىن ءبۇلاردىڭى ويلارىنا دا كىرىپ شىقپايدى. بىلدەي ءبىر گازەتتىڭ مۇنى بىلمەۋى مۇمكىن ەمەس. دەمەك، بىلە تۇرا ادەيى ىستەيدى، «قىلارىڭدى قىلىپ ال» دەگەندەي اشىق قىر كورسەتەدى. مۇنىسىنا تاڭ قالۋعا دا بولماس. ويتكەنى ولار ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ ءورىستىلدى باسپاسوزگە كەلگەندە ءۇنى شىقپاي قالاتىندىعى، ولارعا ەش ۋاقىتتا ءتىسى باتپايتىندىعىن انىق بىلەدى.

  مۇنى از دەسەڭىز، ءوزىمىزدىڭ تانىمال «ينفورمبيۋرو» دەگەن سايت «BBC NEWS. رۋسسكايا سلۋجبا» دەگەن اگەنتتىگىنەن «نوۆىي يسحود. ارميانە بەگۋت يز كاراباحا، سجيگايا سۆوي دوما» دەگەن ماقالاسىن باسادى. بۇلاردا دا بۇكىل دۇنيە ءجۇزى باسقىنشى دەپ باعالاعان ەلگە دەگەن جاناشىرلىعى انىق سەزىلەدى. بىرىنشىدەن، ماقالاداعى «يسحود» ءسوزى ءبىر كەزدەرى ەۆرەيلەردىڭ ەگيپەت فاراوندارىنان قاتتى زورلىق-زومبىلىق كورىپ، اتامەكەنىن ىزدەپ ۇدەرە كوشكەندىگى بىلدىرەتىن ۇعىم. بۇل جەردە ارمياندار ازەربايجانداردان قانداي قورلىق كورىپ وتىر؟ قايتا ارمياندار ەمەس پە، وتىز جىل بويى ازەربايجانداردىڭ ءبىر ميلليوننان استام ادامدارىن بوسقىنعا اينالدىرىپ، ونىمەن قويماي «كەتە بەروڭدەر» دەپ وتىرىك الدىپ، ارتىنان اۆتوماتپەن وق جاۋدىرىپ، اياۋسىز قىرىپ، قالعاگندارىنا زورلىق كورسەتكەن. ول كەزدە ازەربايجاندار ءۇي-جايلارى مەن قورا-قوپسىلارىنىڭ مۇرتىن دا بۇزباي، تاستاپ كەتكەن ەدى. مۇنى دا دۇنيەجۇزى بىلەدى.

بۇل ماقالادا ارمياندارعا اشىقتان-اشىق جاناشىرلىق تانىتىپ تۇرعاندىعى انىق بايقالادى.. ماسەلەن، وسىنداعى قاراباقتىڭ تەرىستىگىندەگى چارەكتار دەگەن ەلدى-مەكەننىڭ كارەن دەگەن تۇرعىنى: «مەن ءۇيىدى ازەربايجانعا قالدىرمايمىن. ال ،جالپى بۇل جەرگە ءبىز قايتىپ كەلەمىز» دەپ قوقان-لوققى كورسەتەدى.جانە مۇندايلار وسىندا جەتىپ ارتىلادى. دەمەك، ەس جيناپ العاسىن، ارمياندار باياعى باسقىنشىلىق سوعىسىن تاعى دا باستاماق پا؟ سول كەزدەگى بىزدەگى الگىندەي بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى تاعى دا سولاردى قولداپ شىعا كەلەر مە ەكەن؟ وزگەرەلەردى بىلمەيمىن، مەنىڭ بۇعان ەش كۇمانىم جوق. جالپى، ەشبىر گازەت نە پورتالدىڭ رەداكتسياسى وزدەرىنىڭ كوزقاراستارىنا سايكەس كەلمەيتىن ماقالاردى ەش ۋاقىتتا باسپايدى. دەمەك، بۇل ءۇدىرىس ودان ارى دا جالعاسا بەرەدى. ويتكەنى، وكىنىشكە قاراي، بىزدە ولارعا «ءاي دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجا» بولماي تۇر. سوسىن ارام ويلىلىار ورداڭداماي قايتەدى؟

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz