«قوعامدىق ماڭىزى بار ادەبيەتتەردى ساتىپ الۋ، باسىپ شىعارۋ جانە تاراتۋ» باعدارلاماسى ارقىلى شىققان كىتاپتاردى بىرنەشە كۇن زەرتتەدىم. سىنايتىن دۇنيە شاش-ەتەكتەن.

بىرىنشىدەن، بىرەۋلەر قاتارىنان بىرنەشە جىل كىتاپ وتكىزىپ (جىلىنا ءبىر كىتاپ جازاتىن نە دەگەن كلاسسيكتەر دەيمىن دە), مەملەكەت قارجىسىن مايشەلپەككە اينالدىرىپ ۇلگەرىپتى.

(جارىق كورگەن كىتاپتاردىڭ ءبىرازىنا كوز جۇگىرتىپ تە كوردىم! نە مينيسترلىك قۇرعان كوميسسيا ءسوز تانىمايدى، نە مەنىڭ «تالعامىم ءوسىپ كەتكەن»...).

ايتۋ، تالداۋ قاجەت بولسا، تارتىنباق ەمەسپىن! ونىڭ دا كەزى كەلەر!

ەكىنشىدەن, وسى باعدارلامامەن كەمەل توقاەۆتان باستاپ، مۇقاعالي كوكەمە دەيىنگى ارۋاقتاردىڭ دا كىتابى وقىرمانعا جول تارتىپتى.

ء(تىرى كەزىندە قالاماقى بۇيىرماي، و دۇنيەلىك بولعان سوڭ جارىلقاۋدىڭ بۇل ۇلگىسىن تۇسىنە الماي-اق، قويدىم! وسىدان جيىرما-وتىز جىل بۇرىن جازىلعان، جالپى قازاققا ءمالىم تۋىندىلارعا قايتا كىتاپ شىعارىپ (شىعارا بەرسىن-اۋ), ميلليونداعان قالاماقى تولەۋ (ەگەر تولەسە) مينيسترلىككە نە ءۇشىن قاجەت؟).

ۇشىنشىدەن...

قوش! مۇنىمەن شابا بەرسەم، بىرەۋلەردىڭ قالتاسىنداعى اقشاسىن ساناپ كەتتىڭ دەر! بولارى بولىپ، بوياۋى سىڭگەن دۇنيەنى ىسىرا تۇرىپ، مينيستر رايىمقۇلوۆا حانىم، مەن كوميتەت توراعاسى قۋات بوراش مىرزالارعا ءسال-ءپال، كىشكەنە عانا كەڭەس ايتقىم كەلدى.

مەنىڭشە، ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان باعدارلاما مەملەكەتتىڭ جازۋشىلارعا جاساپ وتىرعان ەرەكشە قامقورلىعى رەتىندە جالپى حالىقتىڭ قولداۋىنا يە بولۋى ءتيىس-ءتى. وسى جوبا اياسىندا سوڭعى جىلدارى ەكى جۇزدەن اسا شىعارمانى مەملەكەت ساتىپ الىپ، جازۋشىلاردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنىڭ تۇزەلۋىنە، ولاردىڭ ەڭبەگىنىڭ ۇكىمەت تاراپىنان ەلەنۋىنە جاعداي تۋعىزىپ بەرگەنى مەملەكەتتىڭ ادەبيەتتى قولداۋ ماقساتىنداعى ساياساتىنىڭ دۇرىستىعىن ايگىلەۋى كەرەك ەدى.

بىراق، جازۋشىلار تاراپىنان ءتۇرلى نارازىلىقتاردىڭ بولۋى، كوميسسيانىڭ جابىق جاعدايدا شەشىم شىعارۋى، بىرەر قالامگەردىڭ جىلدا قالاماقىلى بولىپ، قالعاندارى اۋزىن قۋ شوپپەن ءسۇرتىپ وتىرۋى بۇل جوبانىڭ كەم-كەتىگىن تۇزەپ، بارلىق قالامگەرگە بىردەي مۇمكىندىك تۋعىزۋ جايىن قاراستىرۋ قاجەتتىگىن ايقىن اڭعارتسا كەرەك.

«قوعامدىق ماڭىزى بار ادەبيەتتەردى ساتىپ الۋ، باسىپ شىعارۋ جانە تاراتۋ» باعدارلاماسى اياسىندا جىلىنا الپىسقا جۋىق كىتاپتى مەملەكەت قوماقتى قارجى تولەپ، ساتىپ الىپ وتىر.

مەن ءوز تاراپىمنان بۇل الپىسقا جۋىق كىتاپتى قالامگەرلەردىڭ جازعان شىعارماسىنىڭ كوركەمدىگىنە، ماڭىزدىلىعىنا جانە جاس ەرەكشەلىكتەرىنە قاراپ تاڭداۋدى ۇسىنامىن.

بىرىنشىدەن، مەملەكەت تاراپى جىلىنا جاس ەرەكشەلىكتەرىنە قاراپ:

20-30 جاس ارالىعىنداعى – 10 قالامگەر

30-40 جاس ارالىعىنداعى – 10 قالامگەر

40-50 جاس ارالىعىنداعى – 10 قالامگەر

50-60 جاس ارالىعىنداعى – 10 قالامگەر

60-70 جاس ارالىعىنداعى - 10 قالامگەر

70-80 جاس ارالىعىنداعى - 10 قالامگەردىڭ، جالپى سانى 60 اقىن-جازۋشىنىڭ كىتابىن جارىققا شىعارۋدى جۇيەلەپ، كەزەكپەن ءھام تۋىندىنىڭ كوركەمدىگىنە قاراپ جۇزەگە اسىرۋ كەرەك.

كوركەمدىگى سىن كوتەرمەيتىن نەمەسە جاس بويىنشا 10 ادامعا تولماعان كۆوتالاردى 90-نان جاسى اسقان نەمەسە و دۇنيەلىك بولعانىنا بەس جىل بولماعان 10 قالامگەردىڭ تۋىندىلارىن شىعارتۋعا ۇسىنۋعا بولادى.

ال، قايتىس بولعانىنا 5 جىلدان اسقان، تاعى باسقا ساناتتاعى جازۋشىلاردىڭ ەڭبەكتەرىن «قوعامدىق ماڭىزى بار ادەبيەتتەردى باسىپ شىعارۋ جانە تاراتۋ» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى ارقىلى جارىققا شىعارا بەرۋىنە كەدەرگى جاسالمايدى (سوندا ولارعا داۋىس جيناتىپ، قايىرشىداي قول جايعىزىپ، «ارۋاقجارىس» جاساۋدىڭ تۇككە قاجەتى بولمايدى)

ەكىنشىدەن، «قوعامدىق ماڭىزى بار ادەبيەتتەردى ساتىپ الۋ، باسىپ شىعارۋ جانە تاراتۋ» باعدارلاماسى اياسىندا كىتابى شىققان قالامگەر 3 نەمەسە 5 جىل اياسىندا قايتادان وسى باعدارلاماعا اياسىندا كىتاپ ۇسىنۋ مۇمكىندىگى شەكتەلۋى كەرەك. سەبەبى، مەملەكەت ءبىر جازۋشىنىڭ كىتابىن 3 جىل قاتارىنان ساتىپ السا (كوميسسيانىڭ شەشىمىمەن), قالعان قالامگەرلەر تاراپىنان قارسىلىق، نارازىلىق، تۇسىنىسپەۋشىلىك ۇلعايا بەرەدى.

مۇنى بولدىرماۋدىڭ جالعىز جولى مينيسترلىك قالامگەرلەردىڭ كىتابىن ماڭىزدىلىعى مەن مانىنە قاراي وتىرىپ، كىتاپتاردىڭ كەزەكپەن جارىق كورۋىنە جاعداي تۋعىزىپ بەرگەنى ءجون. بۇل جاعداي قازاق ادەبيەتىنىڭ بولاشاق كلاسسيكتەرىنىڭ مەملەكەت تاراپىنان تەڭدەي قامقورلىقتا بولۋىنا جول اشادى. قالاماقى تولەۋ ماسەلەسىندە تانىس-تامىرلىق، كوميسسيا تاراپىنان بولە جارۋ فاكتىلەرىنىڭ بولماۋىنا دا سەپتىگى تيەدى.

سونىمەن قاتار، بيىل كىتابى جارىققا شىققان قالامگەر الداعى ءۇش نەمەسە بەس جىلدا قازاق ۇلتى ءۇشىن شەدەۆر تۋىندىلار تۋعىزۋعا تالپىندىرادى. بۇل جايت ءتۇرلى جولدارمەن قالاماقى ءۇشىن كولەم قۋالاپ جازىلعان شىعارمالاردىڭ جولىن كەسەدى.

ۇشىنشىدەن، «قوعامدىق ماڭىزى بار ادەبيەتتەردى ساتىپ الۋ، باسىپ شىعارۋ جانە تاراتۋ» باعدارلاماسى اياسىندا جارىق كورەتىن كىتاپتاردى تولىقتاي «كىتاپ پالاتاسى» ارقىلى ناسيحاتتاۋ، كىتاپ جارىق كورمەي تۇرىپ، شىعارمانىڭ جارناماسىن جاساۋ، مەملەكەتتىڭ قارجىلاندىرۋمەن شىققان كىتاپتاردى تەك كىتاپحانالارعا تەگىن تاراتۋمەن شەكتەلمەي، ول كىتاپتاردى كىتاپ دۇكەندەرى ارقىلى نارىققا ۇسىنۋ ماسەلەلەرىن جولعا قويۋ قاجەت.

باسپالارعا مەملەكەتتىڭ قارجىلاندىرۋىمەن شىققان كىتاپتى كىتاپ دۇكەندەرى ارقىلى ساتۋىنا، ودان قوعام سۇرانىسىنا قاراي پايدا تابۋىنا جول اشساق، «قالامگەرلەردى تەك مەملەكەت قارجىلاندىرۋى كەرەك» دەگەن كەڭەستىك پسيحولوگيادان ارىلۋىنا، جازۋشىلار ەڭبەگىنىڭ الەم ەلدەرىندەگىدەي نارىقتىق قاتىناستاردا باسەكەگە تۇسۋىنە جول اشار ەدىك.

تورتىنشىدەن، مەملەكەت تاراپى ميلليونداعان قارجى سالعان كىتاپتاردىڭ ساپالى بولۋىنا، ءماندى-ماڭىزدى شىعۋىنا، بۇل ماسەلەگە قاتىستى ءتۇرلى تۇسىنبەۋشىلىكتەردىڭ بولماۋىنا جاۋاپ بەرەتىن، جوعارىدا ايتىلعان جۇمىستاردى جۇيەلى ۇيلەستىرەتىن مەكەمە بولۋى كەرەك.

ول مەكەمە، «كىتاپ پالاتاسى» ياكي، «قازاقستان جازۋشىلار وداعى» بولا ما، ونى مينيسترلىك شەشە جاتار.

قورىتا ايتقاندا، كەز-كەلگەن تالاس-تارتىس، ياكي تۇسىنبەۋشىلىكتى بولدىرماۋ ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان ادەبيەتكە جاسالىپ جاتقان قامقورلىق اشىق ناسيحاتتالۋى قاجەت. ونى جابىق كومياسسيامەن شەشىپ، بىرنەشە جىل ءبىر قالامگەردىڭ كىتابىن شىعارىپ، قالعاندارىن مەملەكەت قامقورلىعىنان ىسىرىپ تاستاۋ ادىلدىك ەمەس دەپ ويلايمىن!

(جالعاسى بار)

قانات ابىلقايىر

Abai.kz