2022 جىلدىڭ باستى وقيعاسى قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، قوعام قايراتكەرى شەرحان مۇرتازانىڭ 90 جىلدىق مەرەيتويى دەسەك ەش ارتىق ايتپايمىز.

قر پرەمەر-ءمينيسترى ءاليحان سمايىلوۆ ءوزىنىڭ سەنات دەپۋتاتتارىنىڭ ساۋالىنا بەرگەن جاۋابىندا: «بيىل قازاق ادەبيەتى مەن جۋرناليستيكا سالاسىندا وشپەس ءىز قالدىرعان بەلگىلى قالامگەر شەرحان مۇرتازانىڭ تۋعانىنا 90 جىل تولىپ وتىر. جازۋشىنىڭ ەل مۇددەسى ءۇشىن اتقارعان ەڭبەگى مەملەكەت تاراپىنان جوعارى قۇرمەتكە لايىق. بۇل رەتتە قولدانىستاعى «مەرەيتويلار مەن اتاۋلى كۇندەردى مەرەكەلەۋ تۋرالى» ۇكىمەت قاۋلىسىنا سايكەس جەكەلەگەن تۇلعالاردىڭ مەرەيتويلارى العاشقى ءجۇز جىلدىقتا – ءجۇز جىلدىعى، ودان كەيiنگi جۇزجىلدىقتاردا ءاربiر جيىرما بەس جىلدا اتالىپ وتەدi. وسى ورايدا ش.مۇرتازانىڭ مەرەيتويى زاڭناماعا سايكەس مەرزىم تولعان كەزدە مەرەيتويلار تىزبەسىنە ەنگىزىلىپ، ءتيىستى جۇمىس جۇرگىزىلەتىن بولادى...

ال ءبىلىم مەكەمەلەرىنىڭ بىرىنە جازۋشى ەسىمىن بەرۋ ۇسىنىسى الداعى ۋاقىتتا وتەتىن قالالىق ونوماستيكا كوميسسياسىنىڭ وتىرىسىنا ەنگىزىلەدى. سونداي-اق تۋعان جەرى جامبىل وبلىسى جۋالى اۋدانى، تالاپتى اۋىلىندا شەرحان مۇرتازا ادەبي-مەموريالدىق ءۇيىنىڭ اشىلۋى، «اۋىلدى، سەنى ساعىندىم...» اتتى ش.مۇرتازانىڭ قولجازبالارى جيناعىنىڭ تۇساۋكەسەرى، رەسپۋبليكالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا، «شەرحان وقۋلارى» بايقاۋى، وبلىستىق اقىندار ايتىسى، ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىنەن جارىستار، سالتاناتتى جيىندار، «شىننىڭ ءجۇزى - شەراعا» رەسپۋبليكالىق اقىندار ءمۇشايراسىن جانە نۇر-سۇلتان مەن الماتى قالالارىنداعى ۇلتتىق كىتاپحانالاردا تۇلعانىڭ كىتاپ كورمەسى مەن دوڭگەلەك ۇستەل، الماتى قالاسىنىڭ ورتالىقتاندىرىلعان كىتاپحانا جۇيەسىندە بىرقاتار ءىس-شارالار وتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىر...

اتالعان ماسەلە بويىنشا كينوجوبالاردىڭ اۆتورلارى تاراپىنان اشىق كونكۋرس ارقىلى ۇسىنىس بەرىلگەن جاعدايدا، «ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعى» كوممەرتسيالىق ەمەس اكتسيونەرلىك قوعامى بەلگىلەنگەن تارتىپكە سايكەس كەڭەس پەن كوميسسيانىڭ قاراۋىنا جيناقتاپ ەنگىزەدى. ءارى قاراي ماسەلە زاڭناما اياسىندا قاراستىرىلادى. سونىمەن قاتار مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگاندارعا ش.مۇرتازانىڭ 90 جىلدىق مەرەيتويىن اتاپ ءوتۋ جونىندەگى ءىس-شارالار جوسپارىن ازىرلەۋ جانە ءتيىستى جۇمىستى ۇيىمداستىرۋ تاپسىرىلدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى.

ءاليحان سمايىلوۆ بەرگەن دەرەك بويىنشا بۇگىنگى كۇنى تۇلعانىڭ ەسىمىن ۇلىقتاۋ ماقساتىندا بىرقاتار ءىس-شارالار جۇزەگە اسىرىلۋدا. اتاپ ايتقاندا ش.مۇرتازانىڭ ەسىمى جامبىل مەن تۇركىستان وبلىستارىندا 6 وبەكتىگە ء(بىلىم بەرۋ، مادەنيەت مەكەمەلەرى), اقتوبە وبلىسى مەن الماتى قالاسىندا كوشەلەرگە بەرىلگەندى ءمالىم بولىپ وتىر.

2018 جىلدىڭ 11 قازانىندا مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترىندا بولعان ۇلت ءسوز زەرگەرىمەن ماڭگىگە قوشتاسۋ بارىسىندا اقىن، دراماتۋرگ نۇرلان ورازالين شەرحان مۇرتازاعا قاتىستى قارالى سوزىندە: «ادام بالاسى مىنا ومىرگە بەلگىلى ءبىر مىندەتتى اتقارۋ ءۇشىن كەلەدى. ءدال وسى تۇرعىدا شەراعام ۇلتتىڭ الدىنداعى مىندەتتى اتقارۋ ءۇشىن يىعىنا تۇسكەن جۇكتى كوتەرگەن الاشتىڭ ارىستانى»، - دەگەن بولاتىن. قالامگەرلىك دۇلدۇلدىگىن ايتپاي-اق، ءبىر ءوزى  «ءبىر كەم دۇنيە...» دەپ كۇڭىرەنىپ قويىپ، ءاليحان، احمەتتەردەن كەيىنگى قاراپايىم حالىقتىڭ مۇددەسىنە جۇمىس ىستەگەن شەرحان مۇرتازا ءتىلىپ تۇسەر تۋراشىلدىعىمەن ەل ەسىندە قالعان قوعام قايراتكەرى بولىپ تابىلادى.

ونىڭ 90 جىلدىق مەرەيتويىن ءوز دەڭگەيىندە اتاپ ءوتۋ ءۇشىن ءتۇرلى شارالار جىل باسىنان باستاپ، ونىڭ كىندىك قانى تامعان جۋالى اۋدانى تالاپتى اۋىلىندا كەڭىنەن قولعا الىنا باستادى. بۇنىڭ ءوزى تۋعان جەرىنىڭ ءوز ۇلىن ماقتانىش ەتىپ، بولاشاق ۇرپاققا ۇلگى ەتۋىنىڭ ءبىر ايعاعى بولىپ تابىلادى.

86 جاسىندا 2018 جىلى قايتىس بولعان قالامگەردىڭ ارتىندا ۇلتىنا سىيلاعان اسىل مۇراسى،  شىنايىلىعىمەن حالىقتىڭ سۇيىسپەنشىلىگىنە اينالعان شىعارمالارى "اي مەن ايشا", "قىزىل جەبە", "تامۇق"قارا مارجان", "بەلگىسىز سولداتتىڭ بالاسى", "مىلتىقسىز مايدان", "ستالينگە حات", "بەسەۋدىڭ حاتى" قالدى.

شەرحان مۇرتازانىڭ تەك قانا قالامگەر، قوعام قايراتكەرى عانا ەمەس، بىلگىر باسشى بولعاندىعىن كوزىن كورگەن تۇستاستارى مەن ءىزىن باسقان ىنىلەرى: «ماسەلەن شەرحان مۇرتازا «لەنينشىل جاس» گازەتىنە كەلگەن كەزدە ونىڭ تارالىمى 30 مىڭ داناعا ارەڭ جەتەتىن شامادا بولعان، ال شەراعاڭ ونى 150 مىڭ داناعا دەيىن كوتەرسە، كەيىن «جۇلدىز» جۋرنالى ول باسقارعان ۋاقىتتا تارالىمى 4-5 مىڭ دانادان 255 مىڭ داناعا دەيىن ءوسىپ، رەكوردتىق كورسەتكىشكە جەتكەن! بۇل حالىققا نە كەرەگىن ءبىلىپ، ۋاقىتتىڭ تامىرىن ءدوپ باسقان تۇلعانىڭ سالادا مىقتى مەنەدجەر بولعانىن اڭعارتادى» دەپ جىر قىلىپ ءسوز ەتەتىندىگىن وسى ورايدا ايتا كەتپەكپىز.

بۇگىندە قازاق جۋرناليستيكاسىندا شەراعاڭ باسقارعان تۇستا قازاق ءباسپاسوزىنىڭ ەرەكشە تۇلەگەنىن ارىپتەستەرى اڭىز قىلىپ جىبەردى.

مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترىندا بولعان ۇلت ءسوز زەرگەرىمەن ماڭگىگە قوشتاسۋ بارىسىنداعى تاعى ەكى پىكىرگە ورىن بەرە كەتەيىك. باۋىرجان بايبەك:

«بۇگىن ءبىز عاسىر ادامى – شەرحان مۇرتازانى اقتىق ساپارعا شىعارىپ سالۋ ءۇشىن جينالدىق. ول قازاقستاندىق جۋرناليستيكادا وشپەس ءىزىن قالدىردى. ءتىپتى قازاقستاندىق باسىلىمداردىڭ ءبارىن دەرلىك باسقاردى. پارلامەنت دەپۋتاتى بولدى، مەملەكەتتىڭ قوعامدىق ومىرىنە ارالاستى، حالىق ءۇشىن جۇمىس ىستەدى. ءبىز ءور تۇلعانى ۇمىتپايمىز»، - دەپ زور باعا بەرسە;

اكادەميك ورازالى سابدەن: «شەرحان مۇرتازا تۋرالى كوپ ايتىلادى، ايتامىز دا. ول ۇلى ابايدا كەيىن قازاقتىڭ ءۇنىن ۇندەپ، جوعىن جوقتاعان ادام. ول تىرىسىندە نە ايتپادى، نە جازبادى؟ مۇنىڭ ءبارى حالىققا ءمالىم. جوعارعى كەڭەستىڭ دەپۋتاتى ءتىل ماسەلەسىنە وراي «جىلان دا عانا قوس ءتىل بولادى» دەگەن. جەر ماسەلەسىنە كەلگەندە «جەر انانى ساتپايمىز، ەشكىمگە بەرمەيمىز» دەپ كەسىپ ايتقان. بويىنداعى تەكتىلىگىن جوعالتپاعان الىپ تۇلعا ەدى. سونىسى بىزگە ۇلگى بولۋ كەرەك»، - دەپ جۇرت ويىنداعى پىكىردى اعىنان جارىلا سىرتقا شىعارعان بولاتىن.

شىعارماشىلىق پەن باسشىلىقتى قاتار الا ءجۇرىپ، ءار كەزدەرى "لەنينشىل جاس", "سوتسياليستىك قازاقستان" گازەتتەرىنىڭ رەداكتورى، قازاقستان مەملەكەتتىك تەلەراديو كومپانياسىنىڭ توراعاسى قىزمەتتەرىن اتقارىپ ۇلت يگىلىگى ءۇشىن ەرەن ەڭبەك ەتتى. قالامگەر شىعارماشىلىعىندا ەرەكشە ورىنا لاتىن ءبىر دۇنيە شەرحاننىڭ اۋدارما سالاسىنا قوسقان ۇلەسى دەر ەدىك. قالامگەر اۋدارماشىلىعى ونىڭ ستۋدەنت كەزىنەن باستاپ الىپ، قاشان قالامى قولدان تۇسكەنگە دەيىن جالعاستى. شەرحان مۇرتازا لاگيننىڭ “حوتتابىچ قارتىن”، كارىمنىڭ ء“بىزدىڭ ءۇيدىڭ قۋانىشىن” اندەرسەننىڭ اڭگىمەلەرىن، ۆەنگر حالىق ەرتەگىلەرىن، ەڭ باستىسى ش.ايتماتوۆتىڭ “بوتاگوز”، “قوش بول، گۇلسارى”، “تەڭىز جاعالاپ جۇگىرگەن تارعىل توبەت” پوۆەستەرىن، “بوراندى بەكەت”، “جانپيدا” روماندارىن قازاق تىلىنە اۋدارىپ قازاق وقىرماندارىن قۋانتقان بولاتىن.

ەلىنىڭ ءتىلىنىڭ، ءدىلىنىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتاعان، شىندىقتىڭ شىراقشىسىنداي بولعان ءسوز زەرگەرىنىڭ قالامىنان شىققان قاي تۋىندىسىن الساڭ دا، ءتول تاريحتى تانىتىپ، ۇلت بىرلىگىنىڭ بەكي ءتۇسۋى مەن قاجەتتى كەزدە كەلەڭسىزدىككە قاسقايىپ قارسى تۇرا بىلۋگە ۇيرەتەۋىمەن قۇندى. الاشتىڭ جوعىن جوقتاپ، نامىسىن قامشىلاعان قايتپاس تۇلعا ۇلت جادىندا ماڭگىگە ساقتالارى حاق.

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz