1938 جىلى 12-13 ناۋرىزدا گەرمانيا كورشىلەس اۋسترياعا باسىپ كىردى. ءسويتىپ ءبىر اي وتكەن سوڭ، 1938 جىلى 10 ساۋىردە گەرمانيا اۋستريانى قوسىپ الۋ بويىنشا رەفەرەندۋم وتكىزدى. ول تاريحتا «انشليۋس» دەپ اتالادى. «وداق، بىرلەستىك» دەگەن ماعىنا بەرەدى.

گيتلەر اۋستريانى گەرمانياعا قوسقان ساتتە «باۋىرلاس ەلدىڭ قۇقىعىن قورعاۋ»، «حالىقتار تاڭداۋى» دەگەندى ايتتى. ايتپاقشى رەفەرەندۋمدا «ءيا» (قوسىلۋدى قولدايمىن), «جوق» (قارسىمىن) دەگەن ەكى عانا باعانا بولدى. ناتيجەسىندە «ءيا» دەگەندى 99.73 ادام تاڭدادى، ال «جوق» دەگەندى 0.27 ادام تاڭدادى دەدى گيتلەر. سانمەن ايتساق 4.5 ملن ادام گەرمانياعا قوسىلۋدى قولداپ، 11 مىڭ ادام قارسى بولعان-مىس. داۋىس بەرۋ پاراعىندا «ءيا» دەگەن باعانانى «جوق» دەگەن باعانادان ەكى ەسە ۇلعايتىپ قويعانى تاعى بار. بۇل گيتلەردىڭ ەۋروپانى جاۋلاۋدى باستاعان كەزى ەدى. وعان دەيىن ول ءتۇرلى جينالىستار وتكىزىپ، ميلليونداعان حالىقتى الاڭعا جيناپ، «ۇلى گەرمانيا، تاريحتا كەتكەن ەسە» جايلى باياندامالار جاساۋمەن بولدى. ال ودان كەيىنگى تاريحتى ءبىز بىلەمىز. ەكىنشى جاھان سوعىسى، قوس تيران اراسىنداعى قاندى سوعىس، گيتلەردىڭ بۋنكەردەگى ءولىمى جانە گەرمانيانىڭ ەكىگە ءبولىنۋى.

كەشە پۋتين رەسەيدە ۋكراينانىڭ ءتورت وبلىسىن قوسىپ العانى جايلى مالىمدەمە جاسادى. جالعان رەفەرەندۋمدى تۋرا گيتلەردىڭ ىزىمەن اقتاپ الۋعا تىرىستى. «حالىقتاردىڭ تاڭداۋى»، «قۇقىعى تاپتالعان ءورىستىلدى ورتا»، «كيەۆتەگى ناتسيزم» دەگەندى ايتتى. بۇل جالعان رەفەرەندۋمداردا ناتيجە 90 پايىزدان تومەن بولعان ەمەس جانە بارلىعى رەسەيگە قوسىلۋدى قولداپتى-مىس. ەڭ قىزىعى كەشە قىزىل الاڭدا ۇلكەن جيىن ءوتتى. مىڭداعان ادام الدىندا پۋتين ءسوز سويلەدى. «جاڭا الەمدىك ءتارتىپ»، «ۇلى رەسەي»، «قۋاتتى اسكەر مەن كەرەمەت جەڭىس» جايلى ايتتى. الاڭعا جينالعاندار جالاۋلارىن كوتەرىپ، اندەرىن ايتىپ، پۋتينمەن بىرلەسە ۇرانداتىپ جاتتى. تۋرا 1938 جىلعى گەرمانيانى ىسپەتتەس.

1938 جىلى ەۋروپا ەلدەرى، اقش اۋسترياعا كومەك بەرگەن ەمەس، ەگەر كومەكتەسكەندە مۇمكىن گەرمانيانى ەرتە اۋىزدىقتاۋعا بولار ما ەدى. بىراق قازىرگى ەۋروپا مەن اقش سول تاريحي قاتەلىكتەن ساباق العان سياقتى. ۋكرايناعا قارۋ مەن قارجى بەرۋدە. ال رەسەي شە؟ انىعى رەسەي بيلىگى. گەرمانيانىڭ امبيتسياسى گەرمانيا ءۇشىن قالاي اياقتالعانىن ۇمىتقان با؟...

اسحات قاسەنعالي

Abai.kz