تۇتاس ۇلتتى قايعىرتقان گول
باسى: ويدان تويعا دەيىن
جالعاسى: تۇڭعىشتىڭ قىزىعى مەن قيىندىعى
جالعاسى: ساياساتتىڭ سالقىنى: ءىى چەمپيونات. 1934 جىل. يتاليا
جالعاسى: پوتستسونىڭ قايتالانباس قولتاڭباسى
ءىV چەمپيونات. 1950 جىل. برازيليا
چەمپيون – ۋرۋگۆاي
كۇمىس جۇلدەگەر – برازيليا
قولا جۇلدەگەر – شۆەتسيا
فيفا جالاڭاياق ويناۋعا رۇقسات بەرمەپتى-ءمىس
1942 جىلى وتۋگە ءتيىس ءتورتىنشى الەمدىك دوپ دوداسى جارتى الەمدى شارپىعان ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ كەسىرىنەن كەيىنگە ىسىرىلدى. ال سوعىس ءبىتىپ، ەۋروپا ەلدەرى ەس جيا باستاعان سوڭ، 1946 جىلدىڭ 25 شىلدەسىندەگى فيفا كونگرەسىندە ءىV چەمپيوناتتىڭ 1950 جىلى برازيليادا وتەتىنى انىقتالدى. سونداي-اق، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان سوڭ الەمدە وراسان زور بەدەلگە يە بولىپ شىعا كەلگەن كەڭەستىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكالار وداعى (كسرو) فيفا قۇرامىنا قابىلداندى. وكىنىشكە قاراي، ەلدىڭ قۇراماسىن الەمدىك دوداعا قوسۋعا ورىس-كەڭەس فۋتبولى جەتەكشىلەرىنىڭ جۇرەگى داۋالامادى. ماسكەۋ ىقىلاس تانىتپاعان سوڭ، ونىڭ قاس-قاباعىنا قاراۋعا ءماجبۇر باسقا سوتسياليستىك ەلدەر دە چەمپيوناتقا قاتىسۋعا ءوتىنىش بەرە المادى. ناتيجەدە سول داۋىردە ەۋروپاداعى ازۋلى ۇجىمدار سانالاتىن چەحوسلوۆاكيا مەن ۆەنگريا الەمدىك دوپ دوداسىنان تىس قالدى. قارت قۇرلىقتىڭ شىعىس بولىگىنەن وڭتۇستىك امەريكاعا تەك يۋگوسلاۆتار عانا باردى.
جيىرما جىلدان استام ۋاقىتقا سوزىلعان جانجالدان سوڭ، ۇلىبريتانيا ەلدەرى فيفا-عا قايتادان كىردى. ءسويتىپ، انگليا، شوتلانديا، سولتۇستىك يرلانديا جانە ۋەلس تۇڭعىش رەت الەم بىرىنشىلىگىنىڭ ىرىكتەۋ سىنىنا قاتىستى. وزدەرىنىڭ ءوتىنىشى بويىنشا تورتەۋىن ءبىر توپقا «توپ ەتكىزگەن» حالىقارالىق فەدەراتسيا بريتان فۋتبولىنىڭ كۇشىن ەسكەرە كەلىپ، ولاردان فينالدىق تۋرنيرگە بىردەن ەكى كوماندا جولداما الاتىن عىپ بەكىتتى. كوپشىلىك كۇتكەندەي، توپتان انگليا مەن شوتلانديا ۇزدىك شىقتى. بىراق اعىلشىنداردان ۇتىلىپ قالعانىنا قاتتى نامىستانعان شوتلاند قۇراماسى «ءبىز ءبىرىنشى ورىن الا المادىق، دەمەك، فينالدىق تۋرنيرگە قاتىسۋعا لايىق ەمەسپىز» دەپ، برازيلياعا بارۋدان باس تارتتى!
اۆستريا ويناماي قويعان سوڭ، ويدا جوقتا 2-توپتىڭ جەڭىمپازى بوپ شىعا كەلگەن تۇركيا دا جەمە-جەمگە كەلگەندە اتلانت مۇحيتىنىڭ ار جاعىنا ساپار شەككىسى كەلمەدى. ال ازيا ايماعىنان ۇزدىك شىقتى دەلىنگەن ءۇندىستان (شىن مانىندە ول بىردە-ءبىر ويىن وتكىزگەن جوق، ويتكەنى قارسىلاستارىنىڭ ءبارى دە جارىسقا قاتىسۋدان باس تارتقان بولاتىن) قۇراماسىنىڭ فينالدىق تۋرنيرگە بارماي قويۋى تۋرالى ءۇش ءتۇرلى اڭگىمە بار. ونىڭ بىرىندە چەمپيونات باستالار الدىندا ۇندىلەر «ءبىز بۋتسىمەن ويناپ ۇيرەنبەگەنبىز، سوندىقتان فيفا بىزگە جالاڭاياق ويناۋعا رۇقسات ەتسىن!» دەپ قيعىلىق سالعان كورىنەدى. حالىقارالىق فەدەراتسيا، ارينە، مۇنداي تاڭ قالارلىق ءوتىنىشتى قاناعاتتاندىرماعان. ەكىنشى نۇسقا بويىنشا، ءۇندى ەلى بۇل كەزدە ۇلىبريتانيادان تاۋەلسىزدىگىن الىپ، ءارى ءۇندىستان جانە پاكىستان بوپ ەكى مەملەكەتكە ىدىراپ جاتقان سوڭ، فۋتبول تۋرالى ويلاۋعا دا مۇرشاسى بولماعان، ءسويتىپ، دوداعا قاتىسۋدان باس تارتقان. دەرەك كوزدەرىندە الدىڭعى مالىمەتتىڭ كوبىرەك كەزدەسەتىنىنە قاراماستان بىزگە كەيىنگى نۇسقا اقيقاتقا نەعۇرلىم جاقىنىراق سەكىلدى كورىنەدى. كەيىنگى جىلدارى ءتىپتى بۇل بويكوتتىڭ سىرى «ءبىز ءۇشىن الەم چەمپيوناتى اسا ماڭىزدى ەمەس، ودان دا وليمپياداعا دايىندالۋىمىز كەرەك» دەپ شەشكەن ءۇندى شەنەۋنىكتەرىنىڭ شەشىمىندە جاتىر دەگەن دە نۇسقا ايتىلىپ ءجۇر.
10:1 مە، 0:1 مە؟
ناتيجەدە الەم چەمپيوناتىنا قاتىسۋشىلاردىڭ سانى (13) تاعى دا تاق بولىپ قالدى. ءسويتىپ، 30 ساۋىردە، ياعني ءتۋرنيردىڭ تۇساۋى كەسىلەردەن نەبارى ءبىر جارىم اي عانا بۇرىن تاستالعان جەرەبە كوماندالاردى توپتارعا بىركەلكى ەتىپ بولە المادى. «ا» جانە «ۆ» توپتارىنا ءتورت قۇرامادان تۇسسە، «س» توبى ءۇش، ال «D» توبى ەكى-اق قاتىسۋشىدان قۇرالدى، سەبەبى وسى سوڭعى توپتا ويناۋعا ءتيىس تۇرىكتەر مەن شوتلاندىقتار، جوعارىدا ايتقانىمىزداي، چەمپيوناتقا كەلمەي قالدى. ۋرۋگۆايلىقتار، كەرىسىنشە، برازيلياعا ەرتە جەتىپ الىپ، ون كۇن بويى دەمالىپ، 2 شىلدەگە بەلگىلەنگەن جالعىز ماتچىن كۇتتى دە جاتتى. مۇنداي تەگىن «كۋرورتتىڭ» ولارعا قانشالىقتى جاقسى اسەر ەتكەنىن بوليۆيامەن ويىننىڭ ەسەبىنەن-اق اڭعارۋعا بولادى (8:0).
«ا» توبىنان جۇرتشىلىقتى جانكۇيەر جانىن راحاتقا بولەيتىن سۇلۋ ويىنىمەن سۇيسىنتكەن الاڭ يەلەرى وزىپ شىقتى. بۇل كەزدە ءبارى دە برازيليانىڭ العى شەبىنە سۇيسىنەتىن. «عاجايىپ بەستىك» اتانعان ادەمير، فرياسا، زيزينو، جاير، شيكو سىندى شابۋىلشىلاردىڭ الدىندا قاقپاشى بىتكەن قالتىرايتىن. اسىرەسە «ماراكانا» ستاديونى تاريحىنداعى تۇڭعىش گولدى ەنگىزگەن مەرگەن ادەمير مەنەزيستىڭ ورنى ايرىقشا بولەك ەدى.
«ۆ» توبىنىڭ عانا ەمەس، ءتۋرنيردىڭ دە جەڭىمپازى بولۋى مۇمكىن دەپ اسپەتتەلگەن انگليا اۋەلگى ويىندا ءچيليدى ۇتتى. بۇل – ۇلىبريتانيا كورولدىگىنەن شىققان كوماندانىڭ دۇنيەجۇزىلىك دودالارعا تۇڭعىش كەلۋى ەدى. قۇرامىندا بيللي رايت، توماس فينني، الف رامسەي، ستەنلي مەتتيۋز سەكىلدى جارىق جۇلدىزدارى بار اعىلشىندار كەلەسى قارسىلاسى – اقش-تى ءتىپتى كوزگە دە ىلگەن جوق. «الەمدە دوپ تەبە المايتىن ەكى-اق ۇلت بار، ولار – ەسكيموستار مەن امەريكالىقتار» دەپ جازدى ماتچ الدىندا بريتاندىق گازەتتەر. ال 1950 جىلدىڭ 29 ماۋسىمىندا وڭتۇستىك امەريكادان «انگليا – اقش – 0:1» دەگەن اقپارات كەلگەن كەزدە، ولار اۋەلدە تۇككە دە تۇسىنبەپتى. سوسىن «ە، تەلەتايپشى قىزدان قاتە كەتكەن عوي، 10:1 شىعار، ءسىرا» دەپ كەي گازەتتەر سولاي جازا دا سالىپتى. سوسىن بارىپ، اعىلشىنداردىڭ شىنىمەن-اق ۇتىلىپ قالعانى انىقتالادى! كىلەڭ اۋەسقويلار مەن ستۋدەنتتەردەن قۇرالعان اقش كومانداسى الەم چەمپيوناتتارى تاريحىندا ناعىز سەنساتسيا جاسادى. اعىلشىن شابۋىلشىسى مورتەنسەننىڭ 11 مەترلىك ايىپ دوبىن سوعا الماۋى كەزدەسۋدىڭ درامالىق سيپاتىن تىپتەن كۇشەيتە ءتۇستى. ءۇشىنشى تۋردا يسپانيادان دا جەڭىلگەن «دجەنتلمەندەر» اقىرىندا ماسقارا بوپ، ەلىنە ەرتە ورالدى دا، جارىستى ءارى قاراي يسپاندىقتار جالعاستىردى. ولاردىڭ قۇرامىندا بيلباونىڭ «اتلەتيگىندە» وينايتىن مەرگەندەر – تەلمو ساررا مەن ەستانيسلاو باسورا ەرەكشە كوزگە ءتۇستى.
«س» توبىنان 1948 جىلعى وليمپيالىق ويىنداردىڭ جەڭىمپازى – شۆەتسيا سۋىرىلىپ شىقتى. سكانديناۆتار سول التىن قۇرامنىڭ كوپ وكىلىن برازيلياعا الىپ كەلە المادى. دەگەنمەن سونىڭ وزىندە شۆەدتەردىڭ كۇشى مىعىم بولاتىن. مۇنى ولاردىڭ سالعان جەردەن يتاليانى ۇتىپ كەتۋى دە دالەلدەي تۇسەدى. ءادىلىن ايتۋ كەرەك، الەم چەمپيوندارى دا بۇل بىرىنشىلىككە كۇشتى قۇرامىمەن كەلە العان جوق. 1949 جىلعى 4 مامىردا «سكۋادرا ادزۋررانىڭ» نەگىزىن قۇرايتىن «تورينو» كلۋبىنىڭ فۋتبولشىلارى تۇگەلدەي دەرلىك اۋە اپاتىنان قازا تاپتى. بۇل كوماندا 1942 جىلدان 1949 جىلعا دەيىن، جەتى ماۋسىم بويىنا سكۋدەتتونى ەشكىمگە بەرمەي كەلە جاتقان بولاتىن. ياعني برازيلياداعى دوپ دوداسىنا ءبىر جىل قالعاندا ۇلتتىق قۇراما تولىعىمەن قايتا جاساقتالدى دەۋگە بولادى. ولاردىڭ ءوزى الگى اپاتتان سوڭ قاتتى شوشىنىپ قالعان بولۋى كەرەك، برازيلياعا اۋە جولىمەن ەمەس، كەمەمەن كەلىپتى. تاجىريبەسى از، جاس كوماندا قارا كۇشكە سالىپ، جۇلقا تارتۋعا قۇمار شۆەد اتلەتتەرىنە توتەپ بەرە المادى.
ويناماي جاتىپ «جەڭگەندەر»...
ءسويتىپ، ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ رەگلامەنتكە ەنگىزگەن وزگەرىستەرىنە سايكەس، توپتاردان وزىپ شىققان ءتورت ۇزدىك كوماندا فينالدىق توپ قۇرىپ، ءوزارا ءبىر اينالىمدىق تۋرنير وتكىزدى. 1949 جىلى وڭتۇستىك امەريكا چەمپيونى بولعان برازيليا قۇراماسى ويىن سايىن بابىنا ەنە ءتۇسىپ، اۋەلگى ەكى قارسىلاسىن وڭباي وماقاستىردى. ال ونىڭ باستى باسەكەلەسى سانالعان ۋرۋگۆاي بولسا، يسپاندىقتارمەن تەڭ ءتۇسىپ، شۆەدتەردى ارەڭ ۇتىپ، شەشۋشى ماتچقا ءىلىنىپ-سالىنىپ ارەڭ جەتتى. سوڭعى تۋردىڭ قوس كەزدەسۋىنىڭ ءبىرى ءۇشىنشى ورىن ءۇشىن تالاسقا ۇلاسسا، ەكىنشىسى ناعىز فينالدىق ماتچقا اينالدى. ودان جالعىز ايىرماشىلىعى: قارسىلاسىنان ءبىر ۇپاي ارتىق جيناعان الاڭ يەلەرىنە الەم چەمپيونى اتانۋ ءۇشىن تەڭ ويىن دا جەتكىلىكتى ەدى.
بۇكىل برازيليا ۇلتتىق قۇرامادان جەڭىس كۇتتى. جەڭىس بولعاندا دا اناۋ-مىناۋ ەمەس، وتە ءىرى ۇتىس! كۇتىپ قانا قويعان جوق، سولاي بولاتىنىنا سەندى دە. سەنگەنى سونشا، كوماندانى تاڭ اتپاي وياتىپ الىپ، شىركەۋگە اپارىپ، قۇتتىقتاۋ ءسوز تىڭداتىپ قويىپتى. ولار تۇسكى استارىن دا دۇرىستاپ ىشە الماعان: ەلدىڭ تانىمال ساياساتكەرلەرى «بولاشاق چەمپيونداردى» الداعى «جەڭىستەرىمەن» شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتاۋعا اسىققان ەكەن. ال «مۋندو» گازەتى سول كۇنگى سانىنىڭ 1-بەتىنە برازيليانىڭ 11 فۋتبولشىسىنىڭ سۋرەتتەرىن تۇتاس باسىپ، «بۇلار – الەم چەمپيوندارى!» دەگەن تاقىرىپپەن شىعىپتى.
مۇنىڭ ءبارى ۋرۋگۆاي قۇراماسى ويىنشىلارىنىڭ نامىسىنا تيەدى. راسىندا دا، ويىن ءالى باستالعان جوق، ال برازيليالىقتار بۇلاردى ادام قۇرلى كورەتىن ەمەس! الاڭعا شىقپاي جاتىپ الداعى جەڭىستى تويلاپ كەتكەن! ۋرۋگۆايلىقتاردىڭ كاپيتانى وبدۋليو ۆارەلانىڭ ءتىپتى ىزاسى كەلەدى. ول الگى گازەتتەردىڭ ءبىرازىن ساتىپ الىپ، ءوز كومانداسى ورنالاسقان قوناق ۇيدەگى... اجەتحانانىڭ پيسسۋارلارىنا جاپسىرىپ تاستايدى. تۇسكى استان سوڭ، ادەتتەگىدەي وسىندا باس سۇققان فۋتبولشىلاردىڭ ءبارى دە... كىشى دارەتىن گازەتتەگى الگى «چەمپيوندارعا» باعىتتايدى...
فينالدىق ويىن، جۇرت كۇتكەندەي، برازيليالىقتاردىڭ شابۋىلىمەن باستالعان. ۋرۋگۆاي كومانداسىنىڭ اۋەلدە قورعانۋدان قولى بوساماي، اندا-ساندا عانا العا جىلجىپ وتىرعان.
ءبىرىنشى تايمنىڭ ورتا شەنىندە، كۋالەر جازىپ قالدىرعان سۋرەتتەۋلەرگە سۇيەنسەك، ەكى جاققا دا پسيحولوگيالىق تۇرعىدان قاتتى اسەر ەتكەن ءبىر وقيعا بولىپتى. ويىن ءسال سايابىرسىعان ساتتە الگى ۆارەلا تورەشىنىڭ كوزىن الا بەرە، ءاي-ءشاي جوق، برازيليالىق قورعاۋشى بيگودەگە ءتيىسىپ، ونى كەۋدەسىمەن قاعىپ جىبەرىپ، جالپاسىنان تۇسىرگەن. شاماسى، ول «بولاشاق چەمپيونداردىڭ» ورشەلەنگەن ءور مىنەزىن سولاي باسىپ تاستايىن دەسە كەرەك. اعىلشىن تورەشىسى ونى بايقاماعان. ال بيگودە «بۇزاقىعا» قارىمتا قايتارۋعا تىرىسپاعان دا. ويتكەنى ويىن الدىندا برازيليالىق باپكەر فلاۆيو كوستا ءوز جىگىتتەرىنە: «دورەكىلىككە دورەكىلىكپەن جاۋاپ بەرۋشى بولماڭدار!» – دەپ قاتاڭ ەسكەرتكەن ەكەن. مۇنىڭ ءوزى، باس-كوز جوق، باسا-كوكتەپ وينايتىن ۇرداجىق بيگودەنىڭ اياق-قولىن ماتاپ تاستاعانمەن بىردەي ەدى. مامانداردىڭ پىكىرىنشە، كوستانىڭ وسى قاتە تاپسىرماسى فينالدىڭ تاعدىرىن شەشىپ بەرگەن سياقتى: ەرىكسىز ءتارتىپتى ويناۋعا ءتيىس بولعان بيگودە وسى ساتتەن باستاپ ۋرۋگۆايدىڭ وڭ قاپتالداعى شابۋىلشىسى حيگگيانىڭ اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا بولدى.
دەگەنمەن ەسەپتى الاڭ يەلەرى اشتى. ەكىنشى تايم باستالا بەرە فرياسا ادەميردەن ادەمى پاس الىپ، قارسىلاستىڭ ايىپ الاڭىنا ەندى دە، سول اياقپەن سولق ەتكىزدى – 1:0! تورسيدا ورە تۇرەگەلىپ، ورشەلەنگەندە «ماراكانا» دىرىلدەپ، شىتىناپ سىنىپ كەتەردەي ەدى... گول تازا سوعىلسا دا، ۆارەلا ءوزىنىڭ كاپيتاندىعىن پايدالانىپ باس تورەشىگە دە، قاپتالداعى قازىعا دا قايتا-قايتا نارازىلىق بىلدىرۋمەن بولدى. «شىنىمدى ايتسام، گولدىڭ ەشقانداي ەرەجە بۇزىلماستان، زاڭدى سوعىلعانى راس ەدى، – دەپ ەسكە الدى كەيىن ۋرۋگۆايلىق. – مەن تەك قارسىلاستار وسىدان كەيىن ودان سايىن جىگەرلەنىپ كەتە مە دەپ قورىقتىم. ءسويتتىم دە، ولاردىڭ سول اپتىعىن ءبىراز باسا تۇرماق ماقساتپەن قاساقانا تورەشىلەرمەن تاجىكەلەستىم...»
برازيليا ءوزىنىڭ اسەم ويىنىن ءارى قاراي جالعاستىرا بەردى. بىراق و باستا ويدا بولعان «6-7 گولدىڭ» ىڭعايى كەلەر ەمەس. 61-مينۋتتا ۋرۋگۆايلىق قورعاۋشى ماتياس گونسالەس ءوز ايىپ الاڭىندا ادەميردى شالىپ جىقتى. اعىلشىن تورەشىسى ريدەر مۇنى كورمەي قالدى ما، الدە كورسە دە، شۇعىل شەشىم قابىلداۋعا جۇرەگى داۋالامادى ما، ايتەۋىر 11 مەترلىك ايىپ دوبىن بەلگىلەگەن جوق. بۇدان سوڭ ۋرۋگۆايلىقتار ءتىپتى جانىن سالىپ وينادى، بارعان سايىن باتىلدانا ءتۇستى. فلاۆيو كوستا جىگىتتەرىنىڭ ەكىنشى دوپتى ەنگىزۋ قيىنداي تۇسكەن سوڭ جۇيكەلەرى سىر بەرە باستاعانداي...
ءوزىن-ءوزى ولتىرگەندەر سانى 300-گە جەتىپتى
بۇكىل برازيليا حالقى ەكىنشى گولدى كۇتىپ وتىرعاندا، 66-مينۋتتا دوپ ويلاماعان جەردەن باربوزا قورعاعان قاقپاعا قويىپ كەتتى! ءباز-باياعى بيگودەنىڭ قاتەلىگىنەن. ول ءوزىن الداپ ءوتىپ، ايىپ الاڭىنا ەركىن ەنگەن حيگگياعا ەش كەدەرگى جاساي الماعان. حيگگيا دوپتى ورتادان ۇمتىلعان سكياففينوعا ءدال بەرگەن. ورتالىق قورعاۋشى جۋۆەنال دا ۋرۋگۆايلىق شابۋىلشىنىڭ جولىن بوگەي الماعان. ال باربوزا بايعۇستىڭ مۇندا ايىبى جوق: قارسى الدىنان، نەبارى جەتى-اق مەتر جەردەن قاتتى تەبىلگەن دوپقا ول قالاي توسقاۋىل بولا الادى؟.. دوپ قاقپا تورىن بۇلك ەتكىزگەن زامات ۋرۋگۆايدىڭ بۇكىل ويىنشىسى قۇشاقتاپ ءسۇيۋ ءۇشىن سكياففينونىڭ سوڭىنان ۇمتىلدى. الاڭ ورتاسىندا تەك... كوماندا كاپيتانى ۆارەلا عانا قالدى. ول كوگىلدىر فۋتبولكاسىن شەشىپ الىپ، باسىنان اسىرا اينالدىرىپ، «تەز ورىندارىڭا ورالىڭدار!» دەپ جىگىتتەرىنە ايعايلاۋمەن بولدى.
بۇل گول ونسىز دا سەنىمىنە سەلكەۋ تۇسكەن الاڭ يەلەرىنىڭ اياعىن شىدەرلەپ تاستاعانداي اسەر ەتتى. ەندى ولاردىڭ «ۇتىلىپ قالمايمىز با وسى؟» دەپ مازاسىزدانا باستاعانى انىق سەزىلدى. برازيليا فۋتبولشىلارىنىڭ ءار ەكىنشى پاسى قارسىلاسقا جەم بولىپ جاتتى. ويىن ىرعاعى بۇزىلدى... مىنە، ويىننىڭ شارىقتاۋ شەگى! 79-مينۋت. راديودان كانىگى كوممەنتاتور جورجي كۋري قىلعىنا قىرىلدايدى: «ءبىزدىڭ دانيلو دوپتان ايرىلىپ قالدى. ونى حۋليو پەرەس ءىلىپ اكەتتى... ول العا، حيگگياعا تاستادى! حيگگيا وڭ قاپتالمەن زۋلاپ كەلەدى! برازيليانىڭ قاقپاسىنا جاقىنداپ قالدى! تەپتى! گول! حيگگيا ەكىنشى دوپتى سوقتى. 2:1! الدا – وكىنىشكە قاراي، ۋرۋگۆاي».
فوتودەرەكتەر مەن كينوكادرلار مىنانى كورسەتەدى: حيگگيا بۇل جولى دا بيگودەنى سان سوقتىرىپ كەتكەن. قاقپاشى باربوزا تاعى دا ورتاداعى سكياففينوعا پاس بەرىلەدى دەپ ويلاسا كەرەك، ءسال العا ۇمسىنا باستاپتى. قاقپانىڭ بەرگى بۇرىشى اشىق قالعانىن كورگەن حيگگيا قيعاشتاپ تۇرىپ ءوزى تەپكەن عوي. سوققى السىزدەۋ بولعانىمەن، ورتاعا ويىسا باستاعان باربوزا جاندارمەن قايتا ۇمتىلسا دا، دوپقا جەتە الماعان... وسى قاسىرەتتى ءوز كوزىمەن كورگەن جۋرناليست جواو ماكسيمو: «حيگگيانىڭ گولى ونسىز دا مۇلگىگەن ستاديوندا ءولى تىنىشتىق ورناتتى، – دەپ ەسكە الادى. – بىراق مۇنىڭ اسەرىنىڭ كۇشتى بولعانى سونداي، وسى گول، قاراپايىم عانا گول ءاربىر برازيليالىقتىڭ ءومىرىن ەكىگە قاق ءبولدى: گولعا دەيىنگى ءومىر جانە ودان كەيىنگى ءومىر». ەلدىڭ ءار وڭىرىنەن جانكۇيەرلەردىڭ ءوزىن-ءوزى ولتىرگەنى تۋرالى اقپاراتتار كەلىپ تۇسە باستاپ، اقىرى قۇربان بولعانداردىڭ سانى 300-گە جەتىپ جىعىلعان! ءسىرا، بۇل – ءبىر عانا گولدىڭ ءبۇتىن حالىققا ۇلتتىق تراگەديا بوپ تيگەن، بۇكىل ەل ءومىرىنىڭ اعىسىن كۇرت وزگەرتكەن تاريحتاعى العاشقى دا، بالكىم، سوڭعى وقيعا بولار.
...ارينە، ويىننىڭ اياقتالۋىنا ءالى ون شاقتى مينۋت بار بولاتىن. وسى مەرزىم ىشىندە برازيليالىقتار قارسىلاس قاقپاسىن سەگىز رەت نىساناعا الدى: ونىڭ ۇشەۋىن ماسپولي كەرى قايتارسا، بەسەۋى قيسىق كەتتى. سوڭعى مينۋتتا فرياسا بۇرىشتان دوپ بەرەتىن بولدى. برازيليا فۋتبولشىلارى تۇگەلدەي ۋرۋگۆايدىڭ ايىپ الاڭىنا جينالدى. وسى ساتتە، فۋتبول تاريحشىسى ۆيسەنتە مارينو جازعانداي، «بۇكىل برازيليا ەلى سول ايىپ الاڭىندا ەدى». بىراق فرياسانىڭ اۋەلەتىپ بەرگەن دوبىن جاير باسپەن قيىس ۇرعان ساتتە-اق تورەشى ىسقىرىپ قالدى. ويىن ءبىتتى.
1950 جىلدىڭ 16 شىلدەسى، ءسويتىپ، برازيليا حالقىنىڭ ساناسىندا ماڭگى ءىز قالدىردى. ءالى كۇنگە دەيىن كوممەنتاتورلار ۋرۋگۆايدىڭ ەكىنشى گولى سوعىلعان قاقپانى «حيگگيا قاقپاسى» دەپ اتايدى. ەندى ۋرۋگۆايمەن بولاتىن ءاربىر ويىن بىتىسپەس «كەك قايتارۋ قۇرالىنا» اينالدى. باس باپكەر فلاۆيو كوستا بولسا، شەشۋشى ويىن بىتكەن سوڭ پورتۋگاليادان «ساياسي باسپانا» سۇراپ، ءبىراز ۋاقىتقا ەلدەن كەتە تۇرۋعا ءماجبۇر بولدى. ايتپەسە قانى قارايعان تورسيدانىڭ نە ىستەيتىنىن ءبىر قۇدايدىڭ ءوزى بىلەر ەدى...
ال بۇل كۇن – قازىر ۋرۋگۆايدا ۇلتتىق مەيرام سانالادى. باس باپكەر حۋان لوپەس پەن وبدۋليو ۆارەلا باستاعان فۋتبولشىلار ءۇش ميلليونداي حالقى بار ۇلتاراقتاي ەلگە ەكىنشى رەت الەم چەمپيونى اتاعىن الىپ بەردى.
ويىن ناتيجەلەرى
فينالدىق تۋرنيرگە 13 كوماندا قاتىستى.
22 ويىن وتكىزىلدى، 88 دوپ سوعىلدى (ورتا ەسەپپەن 4,00 گول).
«ا» توبى
برازيليا – مەكسيكا – 4:0, يۋگوسلاۆيا – شۆەيتساريا – 3:0, برازيليا – شۆەيتساريا – 2:2, يۋگوسلاۆيا – مەكسيكا – 4:1, برازيليا – يۋگوسلاۆيا – 2:0,
شۆەيتساريا – مەكسيكا – 2:1.
«ۆ» توبى
انگليا – چيلي – 2:0, يسپانيا – اقش – 3:1, يسپانيا – چيلي – 2:0, انگليا – اقش – 0:1, يسپانيا – انگليا – 1:0, چيلي – اقش – 5:2.
«س» توبى
شۆەتسيا – يتاليا – 3:2, شۆەتسيا – پاراگۆاي – 2:2, يتاليا – پاراگۆاي – 2:0. ءۇندىستان قۇراماسى قاتىسۋدان باس تارتتى.
«D» توبى
ۋرۋگۆاي – بوليۆيا – 8:0. شوتلانديا مەن تۇركيا قاتىسۋدان باس تارتتى.
فينالدىق توپ
برازيليا – شۆەتسيا – 7:1, يسپانيا – ۋرۋگۆاي – 2:2, برازيليا – يسپانيا – 6:1, ۋرۋگۆاي – شۆەتسيا – 3:2, شۆەتسيا – يسپانيا – 3:1.
برازيليا – ۋرۋگۆاي – 1:2
16 شىلدە. ريو-دە-جانەيرو. «ماراكانا» ستاديونى. 172 772 كورەرمەن. تءورەشى ريدەر (انگليا).
برازيليا: باربوزا، اۋگۋستو، جۋۆەنال، بيگودە، باۋەر، دانيلو، فرياسا، زيزينو، ادەمير، جاير، شيكو.
ۋرۋگۆاي: ماسپولي، م.گونسالەس، تەحەرا، گامبەتتا، ۆارەلا، اندرادە، حيگگيا، پەرەس، ميگەس، سكياففينو، موران.
گولدار: فرياسا، 47 (1:0), سكياففينو، 66 (1:1), حيگگيا، 79 (1:2).
فينالدىق توپتىڭ قورىتىندى كەستەسى
- ۋرۋگۆاي 3 7:5 5
- برازيليا 3 14:4 4
- شۆەتسيا 3 6:11 2
- يسپانيا 3 4:11 1
سۇرمەرگەندەر: ادەمير (برازيليا) – 9, ميگەس (ۋرۋگۆاي) – 5, حيگگيا (ۋرۋگۆاي), شيكو (برازيليا), ساررا جانە باسورا (يسپانيا) – 4 دوپتان.
ساكەن سىبانباي
Abai.kz
