باسى: نەمىس جازۋشىسى: «قىتايدىڭ قازىرگى ادەبيەتى - قوقىس...»

جالعاسى: «قىتاي جازۋشىلارى شەتىنەن اراقكەش، جالقاۋ...»

جالعاسى: «قىتايلىق جازۋشىلار كوپ جازعان سايىن ناشار جازادى»

جالعاسى: قىتايدىڭ قازىرگى ادەبيەتى قاي دەڭگەيدە؟

21

مۋ سين

مەن ەڭ جاقسى كورەتىن جازۋشىلارىمنىڭ ءبىرى، قىتايلىقتار ونى تايۆان جازۋشىسى دەپ ويلايدى، ال تايۆاندىقتار ونى قىتاي جازۋشىسى دەپ ويلايدى. مۋ ءسيننىڭ شىعارمالارى شىنىمەن دە بۇل كەڭىستىكتەن وزگەشە جوعارى ساتىدا. ماعان مۋ ءسيننىڭ كەيبىر سويلەمدەرى قاتتى ۇنايدى: «بۇرىن كۇنىمىز باياۋ وتەتىن، كولىكتەر دە، اتتار دا، پوشتالار دا باياۋ بولدى، ومىردە ءبىر ادامدى جاقسى كورسەڭ سول جەتەتىن»، «مىڭداعان ماقتاعان اعاشتار وتقا ورانىپ، كۇمىس گۇلدەرگە  اينالعاندا مەنى ىزدەمەڭدەر، تاعى ىزدەپ مازالاي بەرسەڭدەر مەن قار بولىپ جاۋامىن». قانداي كەرەمەت سويلەمدەر؟..

ونىڭ «ادەبي ەستەلىكتەرىن» (مۋ ءسيندىڭ لەكتسيالارىنىڭ نەگىزىندە شاكىرتى چەن دانتسين وڭدەپ، باسىپ شىعارعان) وقىپ كورىڭىز، بۇل ادام وسى ءبىر ومىرىندە سونشاما كوپ كىتاپتى قالاي وقىپ، سونشاما مول بىلىمگە يە بولادى دەپ قايتا-قايتا تاڭداندىم. مۋ سين روماندارىنىڭ جازىلۋى سونشالىق كۇردەلى ەمەس، قاراپايىم، ءجاي ديالوگتاردان تۇرادى. گۋاڭسي پەد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ باسپاسى مۋ ءسيننىڭ كەيبىر شىعارمالارىن باسىپ شىعارۋدا، بىراق مۋ ءسيننىڭ كوزى تىرىسىندە كوپ ەڭبەكتەرى شىقپادى، ولاردىڭ كوپشىلىگى ءالى رەتتەلمەگەن، مەن ولاردىڭ بولاشاقتا بىرىنەن سوڭ ءبىرى جاريالاناتىنىنا سەنەمىن.

22

باي سيانيون

نەگە ەكەنى بەلگىسىز، تايۆان جازۋشىلارىنىڭ كوبى قىتاي جازۋشىلارىن جاقسى تانىمايدى، ال تايۆاننىڭ كوپتەگەن اتاقتى جازۋشىلارى دا قىتايدا ونشا تانىمال ەمەس. ارينە، بۇل قالىپتى جاعداي شىعار. باي سيانيون گەنەرال باي ءچونسيدىڭ ۇلى.

ونىڭ «تايپەي ادامدارى» جانە «نيۋ-يوركتىك قوناق» سياقتى كوپتەگەن شىعارمالارى وقۋعا تۇرارلىق، بۇل اڭگىمەلەر جيناعىنىڭ ءبارى تاماشا. باي سيانوننىڭ جازۋىندا ءداستۇرلى نازىكتىك پەن تالعامپازدىق بار، ول ەكى بۇعاز اراسىنداعى ساياسي وقيعالاردىڭ اسەرىنە كوپ ۇشىراماعان، كلاسسيكالىق سۇلۋلىق ونىڭ شىعارمالارىندا جاقسى بەينەلەنگەن. ونىڭ ەڭ كوپ جازعانى – تۋعان قالاسى گۋيلين. ءبىر كەزدەرى 20-عاسىرداعى ەڭ جاقسى 100 قىتاي رومانىنىڭ ىشىندە وسى «تايپەي ادامدارى» جەتىنشى ورىنعا يە بولدى، بۇل ءتىرى جازۋشىلار اراسىنداعى ەڭ جوعارى رەيتينگ. كەزىندە باي سيانيون ءوزىنىڭ گوموسەكسۋاليست ەكەنىن كوپشىلىك الدىندا مويىندادى جانە ونىڭ «ني تسزى» رومانى كولەڭكەدە ءومىر سۇرەتىن وسى توپتى سيپاتتايدى.

23

يان گەليڭ

ونىڭ تۋىندىلارى كينو مەن تەلەۆيدەنيەگە بەيىمدەۋگە وتە قولايلى. سوڭعى جىلدارى بىرنەشە تۋىندىلارى كينوسەريالدارعا بەيىمدەلىپ، ولاردىڭ بارلىعى ءساتتى شىقتى. يان گەليڭنىڭ روماندارى وتە جاقسى جازىلعان، بىراق ونىڭ شىعارمالارى ءالى ادەبيەت تاريحى وقۋلىقتارىنا ەنبەگەندىكتەن ولارمەن ەندى عانا تانىسا باستادىم. كلاسسيكالىق روماندار اراسىندا ايەلدەردى باس كەيىپكەر ەتكەن روماندار كوپ ەمەس، بولعاندارىنىڭ وزىندە نازىك سەزىم ايقىن جازىلماعان.

ماعان ونىڭ «توعىزىنشى جەسىر» رومانى قاتتى ۇنادى. جاپونياعا قارسى سوعىستىڭ تاريحى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنڭ تاريحى تۋرالى وتە جاقسى جازعان. سونىمەن بىرگە سول ەرەكشە داۋىردەگى جاپون ايەلى، قىتايلىق ايەل جانە قىتايلىق ەر ادام تۋرالى قاراپايىم ەرەجەنى جانە اڭىزعا اينالعان وقيعانى باياندايتىن «كىشكەنتاي اپاي دۋوحە»نى سىزدەرگە وقۋعا ۇسىنامىن. «فۋسان» اقش-تاعى قىتايلىق جەزوكشەلەردىڭ ءومىرىن باياندايدى. رومان ەكىنشى جاقپەن باياندالادى، ول دا ەرەكشە. «قىلمىستى يان شى» فيلمگە بەيىمدەلگەندىكتەن (روماننىڭ سوڭى عانا تۇسىرىلگەن), ول وتە تانىمال جانە جاقسى جازىلعان.

24

ەي گۋاڭچين

يە گۋاڭچين – مانچجۋر، يەحەنا اۋلەتىنىڭ ۇرپاعى. «تۇت تەرۋ» رومانىن وتە جاقسى جازعان. مانچجۋر جانە تسين اۋلەتتەرىنىڭ ۇلكەن تەكتى اۋلەتىنىڭ قۋانىشى مەن قايعىسىن بايانداپ، وتباسى تاريحىن جازعان. قازىر جىل سايىن قىرىق-ەلۋ رومان وقيمىن، ءبىر دەممەن وقيتىن، جۇرتتىڭ كوزىن اشاتىن شىعارما وتە سيرەك.

25

بي فەيۋ

سوڭعى جىلدارى اتاعى شىعىپ كەلە جاتقان قالامگەرلەردى ءبىرى. بي فەيۋ «قىتايداعى ايەلدەر تۋرالى جازاتىن ەڭ جاقسى ەر جازۋشى» رەتىندە تانىمال جانە ول ايەل پسيحولوگياسىن وتە شەبەر سۋرەتتەيدى. بي فەيۋ تۋرالى كوپتەگەن انەكدوتتاردى ايتىلادى. بي فەيۋ ءبىرتۇرلى ادام، تەمەكىگە اۋەس، وسى كۇنگە دەيىن ۇيالى تەلەفون قولدانبايدى، تەلەفون كەرەك كەزدە اينالاسىنداعىلاردان سۇرايدى.

ونىڭ سوقىر ماسساجيست تۋرالى جازعان «ماساجيست» (ماو دۋن ادەبيەت سىيلىعىن جەڭىپ العان شىعارما) وقۋعا ۇسىنامىن; «تسين ي» پوۆەستىندە دراما اكتەرلەرى تۋرالى ايتادى; ونىڭ «يۋمي»، «ءيۋشۇيۋ»، «يۋياڭ» دەگەن پوۆەستتەرى ايگىلى شىعارما. «جازىق» رومانىدا تاماشا 1976 جىلدى جازدى.

جالعاسى بار...

نۇرحالىق ابدىراقىن

Abai.kz