فيلوسوف ءابدىراشيت باكىرۇلى مەن ءدىنتانۋشى دوساي كەنجەتايدىڭ فارابي جانە ءدىن تاقىرىبىنداعى الەۋمەتتىك جەلىدەگى كىشىگىرىم ايتىسىن Abai.kz وقىرماندارىنىڭ تالقىسىنا ۇسىنعاندى ءجو نسانادىق. 

ءابدىراشيت باكىرۇلى:

- الەمگە اريستوتەلدىڭ شاكىرتى بولىپ، ءوزى «ەكىنشى ۇستاز» اتانعان ءال فارابي تەك ۇلى فيلوسوف قانا ەمەس، ول دىبىستىڭ فيزيكاسىن ماتەماتيكامەن بايلانىستىرىپ، مۋزىكا تەورياسىن جانە نوتالاردى جاساپ شىققان، «مۋزىكا اتاسى» اتانعان زور عالىم بولدى.

سونىمەن قاتار، ول ءار ەلدەردىڭ مۋزىكا اسپاپتارىن زەرتتەگەن. ولاردى جەتىلدىرگەن.

قازىرگى دىنشىلدەر ونى «كورنەكتى ءدىن وكىلى» دەپ بىزگە ايتىپ ءجۇر. «ءبىز ۇستانعان ءدىندى ول دا ۇستانعان» دەپ، ودان «ءدىني تۇلعا» جاساعىلارى كەلەدى.

الايدا، قازىرگى ءدىن مۋزىكانى جانە دومبىرانى «حارام» دەپ جاريالادى. ەندەشە، «مۋزىكا اتاسى» - ءال فارابي قالايشا ولارعا «ءدىني باۋىرلاس» بوپ شىعادى؟

وسىنى جاقسىلاپ ءتۇسىندىرىپ بەرسە عوي بىزگە، بۇگىنگى قادىرلى يمامدار.

دوساي كەنجەتاي:

- ءابدىراشيت باكىرۇلى دەگەن اعام ءفارابيدى قاسىمجانوۆشا وقىدىم دەيدى. راس سوۆەت كەزەڭىندە قاسىمجانوۆ، بۋراباەۆ سياقتى فيلوسوف اعالارىمىز فارابي شىعارمالارىمەن اينالىستى. وزبەكستاندا حايرۋللاەۆ فارابيتانۋشى اتاندى. بىراق ولار سول داۋىرگە سوۆەتتىك شابلونعا ساي فارابيتانۋشى بولدى. فارابي ەڭەكتەرىن قاساقانا جۇلمالاپ اۋدارعان ماتىندەردىڭ قۇلى، قۇربانى بولدى. سوسىن مەتودولوگيالىق جۇتاڭدىعىن قوسىڭىز. سوسىن فارابي تەرميندەرى، كاتەگوريالارى، ەپيستەميولوگياسى، تەوريالارى ءوز الدىنا باسقا الەم. كەشە سوۆەتتىك اتەيستەردىڭ شابلونىنا ەنگەن ءفارابيدى بۇگىن «يسلاموفوبتاردىڭ» شىلاۋىنا بەرىپ قويۋعا بولا ما؟ ارينە، جوق.

ءابدىراشيت باكىرۇلى:

- قازاق فيلوسوفياسىنىڭ ورلەۋ كەزەڭى قاسىمجانوۆتاردان، ابديلديندەردەن، سەگىزباەۆتاردان باستالادى. ولاردان ءدارىس الماعاندار، ارينە، ولاردى ءبىر شابلونمەن «كەڭەستىك يدەولوگيا قۇلى» دەي سالادى. بۇل - جالا عانا ەمەس، بۇل - فيلوسوفيالىق ديلەتانتتىق بولىپ تابىلادى.

ول ۇستازدار كسرو يدەولوگياسىمەن ەمەس، فيلوسوفيانى باتىس، سونىڭ ىشىندە - نەمىس كلاسسيكالىق فيلوسوفياسىمەن يگەرگەن. سونىمەن تاربيەلەنگەن. سوعان ساي، وزدەرى دە ديالەكتيكالىق زەرتتەۋ ادىستەرىن قولدانعان.

(عىلىمدا بۇل ءالى دە باستى زەرتتەۋ ءتاسىلى قالىپ وتىر، قالا بەرەدى).

...ال، باتىس (نەمىس كلاسسيكاسى) فيلوسوفياسىنىڭ تۇپنۇسقاسى سوناۋ ەجەلگى گرەك كلاسسيكالىق فيلوسوفياسىنان تۋىندايدى. بۇل دا فيلوسوفيا تاريحىندا مويىندالعان تۇجىرىم.

(ونىڭ نەگىزگى وكىلدەرى سوكرات، پلاتون، اريستوتەل).

وسىعان دەيىن اريستوتەل ەجەلگى گرەك فيلوسوفياسىن تۇيىندەۋشى سانالدى. ال، شىندىعىندا، ەجەلگى گرەك فيلوسوفياسىن تۇيىندەگەن ءبىزدىڭ بابامىز ءال فارابي!

(ەكىنشى ۇستاز).

قاسىمجانوۆ كومانداسى ءفارابيدى وسى تۇرعىدان زەرتتەدى. شىندىعى دا سول، ءفارابيدىڭ بار ەڭبەگى، ءبىر شولعاندا، اريستوتەلدى قايتالاۋ سياقتى كورىنەدى.

الايدا، فارابي اريستوتەل ءىلىمىن نەگىزگە الا وتىرىپ، وعان كوممەنتاري جاساۋ ارقىلى، ءوز زامانىنىڭ عىلىمي جەتىستىكتەرىمەن تولىقتىرادى. فارابي اريستوتەلدى ءتۇسىنۋ ءۇشىن، ونىڭ مەتافيزيكاسىن 200 رەت قايتالاپ وقىدىم دەيدى. ونىڭ جاراتىلىستانۋ ءىلىمى دە اريستوتەلدىڭ عىلىمي جولىن ۇدەمەلى دامىتۋ جولىمەن قايتالاعاندىق. ەندەشە، ءفارابيدى «فارابي» ەتۋشى جاڭادان حاليفات يدەولوگياسىنا اينالعان يسلام ءدىنى دەۋ - فارابيگە قيانات.

ءفارابيدى - ەجەلگى گرەك كلاسسيكالىق فيلوسوفياسىنىڭ سوڭعى وكىلى دەپ قاراستىرساق قانا - فارابيگە ءادىل باعا بەرىلگەن بولىپ شىعادى.

ەسكەرتۋ: فارابي قايتىس بولعان سوڭ جارتى عاسىردان استام ۋاقىتتان كەيىن فارابي ءىلىمىن رەسمي يسلام تەولوگتارى تەرىستەدى. ونى كاپىرگە تەلىدى...

ال، قازىرگى «تەولوگتار» كەرىسىنشە، فارابيدەن ۇلكەن يمام جاساعىسى كەلەدى. قالاي؟ ونىڭ تانىم تەورياسىن وقى - قايداعى ءدىن وندا؟ ونىڭ ينتەللەكت تۋرالى تەورياسىن وقى - قايداعى ءدىن وندا؟..

جالپى، قاسىمجانوۆ كەتكەن سوڭ، فارابيتانۋدا قاسىمجانوۆقا ساتقىندىق جاسالدى. مەن سولاي ويلايمىن! كىمنىڭ نە دەيتىنى ماعان ونشا ماڭىزدى ەمەس!

Abai.kz