قازاقتىڭ تۇلعاتانۋ عىلىمى تاۋەلسىزدىك العان، يدەولوگيالىق قۇرساۋ جويىلعان سوڭعى 30 جىلدا كەمەلدەنۋدىڭ ورنىنا كەرى كەتكەندەي.

عىلىمي، وبەكتيۆتى پوزيتسيانى ۇستانۋدىڭ ورىنىنا، ءدىني، ءبىر جاقتى، سۋبەكتيۆتى كوزقاراستى ۇستانۋ بەلەڭ الىپ بارادى. وعان مىسال جەتەرلىك.

سوڭعى كەزدەگى ايگىلى جازۋشى مۇحتار ماعاۋيننىڭ «حالىق ءۇنى» گازەتى تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا ستاليدىك تازالاۋدىڭ قۇربانى بولعان تۇرار ىرىسقۇلوۆتى «1918 جىلدان باستاپ اشارشىلىقتى ۇيىمداستىردى» دەپ ايىپتاعانى، قابىرعالى قالامگەرلەر شەرحان مۇرتازا مەن فاريزا وڭعارسىنوۆانى «جەردى ساتۋ تۋرالى زاڭ جوباسىنا داۋىس بەردى» دەپ كىنالاعانى دا سول قاتاردا.

حالقىمىزدىڭ تەڭ جارتىسى قىرىلعان اشتىقتى ءستاليننىڭ ۋىسىنداعى ءبىر تۇلعانىڭ موينىنا ارتۋ، «قازاقتار ەگىن ەگۋدى بىلمەگەندىكتەن قىرىلدى» دەگەن سياقتى دايەكسىز پىكىر.

تاسماعانبەتوۆ ۇكىمەتباسى بولىپ تۇرعاندا دايىندالعان زاڭ جوباسىن مارقۇم شەرحان مەن فاريزانىڭ قولداۋى ەكى تۇلعانىڭ «كۇلتەگىن» ەسكەرتكىشىن ەلگە الدىرعان يمانعاليگە بولعان سەنىمىمەن بايلانىستى بولسا كەرەك.

تۇلعاتانۋدا وبەكتيۆتى پىكىر ايتۋدان گورى «شابىتىنا» تىزگىن ۇستاتۋدان وزگە تانىمال تۇلعالاردا كەندە ەمەس.

ايگىلى اقىن مۇحتار شاقانوۆ تا مۇرناعى جىلدارى «جامبىل ءستاليننىڭ ءتۋفليىن جالادى»، «مەن «ەلىم» دەپ ەڭىرەپ جۇرگەندە مۇقاعاليدىڭ اراقتان اۋزى بوسامادى، مەن ونى «جۇقاعالي بۇقاتاەۆسىڭ» دەپ بەتىنە ايتتىم» دەپ كوپ تالقىسىنا قالىپ ەدى.

مۇنداي تەندەنتسيانىڭ كەرى اسەرى حالىق قۇرمەتتەيتىن تۇلعالاردىڭ زامان شىندىعىن ەسكەرمەي، جەكە تۇرعىسىنان ايتىلعان بىرجاقتى، سۋبەكتيۆتى كوزقاراسىن بىلايعى جۇرت شىنايى اقيقات رەتىندە قابىلداۋدا. الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازىلعان پىكىرلەرگە قاراپ، باياعى «تاپتىق كۇرەس» ناۋقانى قايتا باستالعانداي اسەردە بولاسىڭ. ارينە ودان ۇلت رۋحانياتىنا كەلەر پايدا شامالى.

حالىق قازىر تاريحي شىندىقتى بىلۋگە ءزارۋ، كوپتى كىنالاۋدان اۋلاقپىز. تاريحتاعى «اقتاڭداقتار» اشىلعانىمەن، ارحيۆتەر قول جەتىمدى بولعانمەن ونى عىلىمي تۇرعىدان سارالاۋ كەمشىل بولىپ جاتىر. كۇردەلى، اۋىسپالى كەزەڭدە ءومىر سۇرگەن تۇلعالارعا دا وبەكتيۆتى تاريحي باعاسىن بەرۋ جاعى اقساپ تۇر. بۇل سالادا عىلىمي مامانداردان گورى اقىن-جازۋشىلار الدىعا وزىپ كەتىپ وتىر. ونىڭ جاقسى جاعى دا، جامان جاعى دا بار.

وتارسىزدانۋ، ۇلتتىق ويانۋ بارىسىن كەشەۋىلدەتەدى. الىسقا ەمەس، تاۋەلسىزدىك كەزەڭ شىندىعىنا بويلاساق، ومىرگە، تاريحقا اقىندىق كوزقاراسپەن قارايتىن ەسكى ادەتتىڭ كەسىرىنەن نارىقتىق ەكونوميكاعا كوشكەن 30 جىلدا اياماي ۇتىلدىق. قازاقتىڭ بار بايلىعى وزگەنىڭ، كەلىمسەكتەردىڭ مەنشىگىنە ءوتتى. ءبىز رۋشىلدىق، جۇزشىلدىك، جەرشىلدىكتىڭ ارتىندا ءالى ءجۇرمىز.

سول ءۇشىن بىزگە تۇلعاتانۋدا بايىپتى، جاۋاپكەرشىلىكتى كوزقاراس كەرەك. ونسىز ۇلت بولىپ ءۇيىسىپ وتىرۋىمىز ەكىتالاي.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz