باسى: كەشىگىپ تۋعان كەرەمەت

جالعاسى: ءى چەمپيونات. 1960. كەڭەس فۋتبولىنىڭ التىن ءداۋiرi

جالعاسى: ءىى چەمپيونات. 1964. «قىزىل فۋريانىڭ» تۇڭعىش تابىسى

جالعاسى: ءىىى چەمپيونات. 1968. تەرىس تۇسكەن «تەڭگە»

جالعاسى: IV چەمپيونات. 1972. المانشا ارمان-كوماندا

جالعاسى: V چەمپيونات. 1976. سەگىز ساعاتقا سوزىلعان تۋرنير

جالعاسى: ءVى چەمپيونات. 1980. نەمىستەردىڭ ەكىنشى التىنى

جالعاسى: ءVىى چەمپيونات. 1984. ميشەل پلاتيني فەستيۆالى

جالعاسى: ءVىىى چەمپيونات. 1988. «عاسىر گولى» جانە عالامات فۋتبول

جالعاسى: ءىح چەمپيونات. 1992. «دات ءديناميتىنىڭ» ءدۇمپۋى

جالعاسى: ح چەمپيونات. 1996. فۋتبول ءوز ۇيىنە ورالدى

جالعاسى: ءحى چەمپيونات. 2000. شابۋىلدىڭ سالتاناتى

جالعىز سەنساتسيا – لاتۆيا

ءحىى ەۋروپا چەمپيوناتى پورتۋگاليادا ۇيىمداستىرىلدى. ىرىكتەۋ كەزەڭىندە 50 قۇراما بەس-بەستەن ون توپقا ءبولىنىپ، كۇش سىناستى. توپ جەڭىمپازدارى بىردەن فينالدىق تۋرنيرگە جولداما الدى، ال ەكىنشى ورىن العان كوماندالار تاعى 5 جولدامانى ءوزارا جەكپە-جەكتە ساراپقا سالدى.

1-توپقا كيپر، مالتا، يزرايل سەكىلدى كۋرورتتى ەلدەردىڭ قۇراماسىمەن بىرگە تۇسكەن فرانتسۋزدار ءۇشىن بۇل توپ شىنىندا دا «كۋرورتتى توپ» بولدى: ولار بارلىق ويىندا دا جەڭىسكە جەتىپ، ءبىرىنشى ورىندى يەلەندى.

ال 2-توپتاعى جولداما ءۇشىن تالاس وتە تارتىستى ءجۇردى. مۇندا رۋمىنيا قۇراماسى كوز سۇيسىنتەر فۋتبولىمەن قۋانتتى. بىراق جارىستىڭ باستاپقى كەزەڭىندەگى ءوز الاڭىندا بولعان قوس جەڭىلىس (دانيادان 2:5, نورۆەگيادان 0:1) ولاردىڭ جولىن كەستى. دەگەنمەن باسقا ويىنداردىڭ بارىندە دەرلىك قارسىلاستارىنان باسىمدىق تانىتقان رۋمىندار شەشۋشى ويىندا دات كومانداسىن كەز كەلگەن ەسەپپەن ۇتسا ءبىتتى، كەمىندە ەكىنشى ورىن الىپ، جارىستى جالعاستىرار ەدى. ولار كوپەنگاگەندە 2:1 ەسەبىمەن ۇتىپ تا تۇردى. بىراق 95-مينۋتتا (تورەشى 5 ارتىق مينۋت قوسقان-دى) م.لاۋرسەننىڭ باسپەن سوققان دوبى رۋمىنيا فۋتبولشىلارىنىڭ ءۇمىتىن جەلگە ۇشىردى. بۇل دوپ دانيانى ءبىرىنشى ورىنعا قونجيتىپ قانا قويعان جوق، نورۆەگتەردى ەكىنشى تۇعىرعا شىعاردى.

4-توپتا شۆەدتەر ەشكىمگە بەت قاراتپادى. ەكىنشى ورىن ءۇشىن تالاستا تاجىريبەلى پولياك قۇراماسىنىڭ لاتىشتارعا ەسە جىبەرگەنى تاڭ قالدىردى. 6-توپتا كۇتپەگەن جەردەن يسپاندىقتار مەن ۋكراينداردى كەيىنگە ىعىستىرعان گرەكتەر وزىپ شىقتى. 8-توپتا سوناۋ 90-جىلداردىڭ ورتا شەنىنەن بەرى جۇرت نازارىنان شەت قالىپ كەلگەن بولگارلار تابىس تۇعىرىنا كوتەرىلدى.  ال قالعان توپتاردا ءداستۇرلى مىقتىلار جەڭدى. پلەي-وفف كەزەڭىندە دە اسا كوپ سەنساتسيا بولا قويعان جوق. جالعىز تاڭ قالارلىق جاڭالىق جەر-جاھانعا ىستامبۇلدان تارادى: سودان ءبىر جارىم جىل بۇرىن عانا الەم چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەسىنە يە بولعان تۇركيا قۇراماسى لاتىشتارعا ەسە جىبەردى.

سكانديناۆشا مامىلە

ەسەسىنە، فينالدىق كەزەڭ ەستەن تاندىرار ەرەكشە ناتيجەمەن باستالدى. «ا» توبىنىڭ عانا ەمەس، جالپى بىرىنشىلىكتىڭ بەتاشار ماتچىندا «وسى دودادا التىننان باسقانى مىسە تۇتپايدى» دەلىنگەن پورتۋگاليا قۇراماسى گرەكتەردەن ۇتىلىپ قالدى. بەلگىلى نەمىس جاتتىقتىرۋشىسى وتتو رەححاگەل باپتاعان ەلليندىكتەر قورعانىستا وتە ساق تا ساۋاتتى ويناي وتىرىپ، رەتى كەلگەندە لاپ ەتىپ قارسى شابۋىلعا شىعا قوياتىن شاپشاڭ قيمىلىمەن ءسۇيسىنتتى. بۇدان سوڭ يسپانيادان تاعى دا ۇپاي جىرىپ الىپ، الگى جەڭىستىڭ كەزدەيسوق ەمەستىگىن دالەلدەدى. ءۇشىنشى تۋردا ەللادا جەرىنەن كەلگەن مەيماندار بارىنەن ءۇمىتى ۇزىلگەن كەزدە بارىپ ەركىن ويناي باستايتىن رەسەي قۇراماسىنان ۇتىلىپ قالدى. وسى كەزدەسۋدە ەسەپ اشقان كيريچەنكونىڭ دوبى – فينالدىق تۋرنيرلەر تاريحىنداعى ەڭ جىلدام گول (1 مينۋت 07 سەكۋند). گرەكتەردىڭ باعىنا قاراي پورتۋگاليا – يسپانيا ماتچىندا الاڭ يەلەرى باسىم ءتۇسىپ، دوپ سانى جاعىنان يسپانداردى ارتتا قالدىرعان ولار شيرەك فينالعا شىقتى.

«ۆ» توبىنداعى ويىندار تارتىستىلىعىمەن عانا ەمەس، مازمۇندىلىعىمەن دە ەرەكشەلەندى. اسىرەسە فرانتسيا – انگليا كەزدەسۋى جانكۇيەر كۇتكەن جوعارى دەڭگەيگە ساي بولدى. ەسەپتى 38-مينۋتتا لەمپارد اشتى. بۇل زاڭدى دا ەدى، ويتكەنى العاشقى 45 مينۋتتا اعىلشىنداردىڭ باسىمدىعى ايقىن بايقالعان بولاتىن. ەكىنشى تايمدا فرانتسۋزدار ويىن تىزگىنىن ءوز قولدارىنا الدى. شۆەد مامانى ەريكسسون شاكىرتتەرىنىڭ قورعانىستان قولى بوساماي، قارسى شابۋىلعا ارەڭ شىعىپ وتىردى. سونداي ساتتەردىڭ بىرىندە قورعاۋشىلار قاتەلەسىپ، نەمىس تورەشىسى مەرك فرانتسۋزداردىڭ قاقپاسىنا 11 مەترلىك ايىپ دوبىن بەلگىلەدى. الايدا بۇعان دەيىن پەنالتيدى مۇلتىكسىز ورىنداپ جۇرگەن بەكحەم بۇل جولى ءمۇلت كەتتى. بۇدان سوڭ «ۇشجولاقتىلار» ودان سايىن جىگەرلەنە ءتۇسىپ، شابۋىلدى كۇشەيتتى. دەگەنمەن اعىلشىندار 1:0 ەسەبىن ويىن سوڭىنا دەيىن ۇستاپ تۇردى. 90-مينۋتتا زيدان ايىپ دوبىن كەرەمەت ورىندادى – تارازى باسى تەڭەستى. الايدا ءىس مۇنىمەن دە بىتپەدى: تورەشى قوسقان 4 مينۋتتىڭ 3-سىندە اعىلشىن قورعاۋشىلارى ءوز ايىپ الاڭىندا ءانريدى شالىپ جىعىپ، زيدان پەنالتيدەن جەڭىس دوبىن سوقتى! ءسويتىپ، اينالدىرعان 3-4 مينۋتتىڭ ىشىندە ۇتىپ تۇرعان ۇجىم ۇتىلىپ تىندى.

بۇل توپتاعى باسقا ەكى كوماندا اتالمىش ارىستاندارعا لايىقتى قارسىلاس بولا المادى. راس، حورۆاتتار فرانتسۋزدارمەن تەڭ ءتۇسىپ، اعىلشىندارمەن دە ءبىراز ۋاقىت تايتالاسىپ باقتى، بىراق ءبارىبىر دەڭگەيى ءسال تومەندەۋ ەكەنى بايقالىپ تۇردى. ال شۆەيتساريالىقتار توپ كوشباسشىلارىنىڭ ەكەۋىنىڭ دە تەگەۋرىنىنە توتەپ بەرە المادى، ايتسە دە، تاريحقا ءوز ۇلەسىن قوسىپ ۇلگەردى. فرانتسيا – شۆەيتساريا ماتچىندا ولاردىڭ شابۋىلشىسى فونلانتەن ءوز قۇراماسىنىڭ وسى تۋرنيردەگى جالعىز گولىن سوقتى. بۇل – ەۋرو فينالدىق سىندارىنداعى ەڭ جاس گول سانالادى: بۇل كەزدە فونلانتەن 18 جاستان ەندى اسقان ەدى. سونداي-اق وسى ويىندا فرانتسۋز شابۋىلشىسى انري فينالدىق تۋرنيرلەر تاريحىنداعى 400-گولدى اۆتورى اتاندى.

«س» توبىندا وزگەلەرگە ۇپاي ۇلەستىرگىش ءبىر كوماندا بولدى (بولگاريا). قالعان ءۇش قارسىلاس ءوزارا تەڭ وينادى دا، بىردەي ۇپاي جينادى. بۇلاردىڭ تۋرنير كەستەسىندە الار ورنىن دوپ ايىرماسى شەشەتىن ەدى، ياعني بايعۇس بولگارلاردى كىم ىرىرەك ەسەپپەن جەڭسە، سونىڭ مەرەيى ۇستەم بولاتىنى انىقتالدى. ءسويتىپ، ولاردى 5:0 ەسەبىمەن ۇتقان شۆەدتەر ءبىرىنشى ورىنعا، 2:0 ەسەبىمەن تىزە بۇكتىرگەن دانيا قۇراماسى ەكىنشى ورىنعا تابان تىرەدى. ال بولگار فۋتبولشىلارىنان نەبارى 2:1 ەسەبىمەن باسىم تۇسكەن يتاليا، امال جوق، ءۇشىنشى ورىندا قالدى. ارينە، سوڭعى تۋرداعى شۆەتسيا – دانيا كەزدەسۋىنىڭ تەڭ اياقتالۋى تۋرالى باسپاسوزدە ءبىراز داۋ-داماي تۋىندادى. مۇنى «سكانديناۆتاردىڭ ءوزارا كەلىسۋى» دەپ تە اتاۋشىلار از بولعان جوق.

«D» توبىنان وسى چەمپيوناتتاعى ەڭ كوركەم ويىن كورسەتكەن چەحتار وزىپ شىقتى. ولار سونداي-اق ەش مۇقالمايتىن ەرەكشە ەرىك-جىگەرىمەن دە ءتانتى ەتتى. بريۋكنەردىڭ كومانداسى ءۇش كەزدەسۋدە دە ۇتىلىپ تۇرىپ، اقىرىندا جەڭىسكە جەتۋمەن بولدى. ىرىكتەۋ كەزەڭىنىڭ باستى قاھارماندارى – لاتىشتار ازۋى التى قارىس گەرمانيادان ۇپاي جىرىپ الىپ، ولاردىڭ توپتان شىعۋعا دەگەن ءۇمىتىن ءۇزدى.

شابۋىلدان قورعانىس باسىم ءتۇستى

شيرەك فينالداعى پورتۋگاليا – انگليا كەزدەسۋى بىرىنشىلىكتەگى ەڭ مازمۇندى ماتچ بولدى. ەسەپ نەبارى 3-مينۋتتا كۇتپەگەن جەردەن اشىلدى: كورمەگەن قۇقايى جوق تاجىريبەلى جارتىلاي قورعاۋشى كوشتينيا اۋەلەپ كەلگەن دوپتى باسپەن ۇرىپ كەرى قايتارامىن دەپ، ابايسىزدا ونى تۋرا وۋەننىڭ الدىندا سالىپ بەردى – 0:1. دودانىڭ بەتاشار ماتچىندا ۇتىلىپ قالىپ، ودان كەيىنگى ەكى ويىندا اۋپىرىمدەپ جەڭىسكە جەتىپ، شيرەك فينالعا وزدەرىنىڭ دە، جانكۇيەرلەرىنىڭ دە جۇيكەسىن جۇندەي ءتۇتىپ شىققان پورتۋگالدىقتارعا بۇل قوسىمشا سوققى بولدى. ونىڭ ۇستىنە، اعىلشىندار تەك گول سوعىپ قانا قويعان جوق، جالپى ويىن تىزگىنىن ءوز ۋىستارىنان شىعارمادى. ءبىرىنشى تايمنىڭ سوڭىنا قاراي عانا الاڭ يەلەرى ەستەرىن جيىپ، ەتەك-جەڭىن قولعا الدى. ۇزىلىستەن سوڭ ويىن ءتىپتى قاراما-قارسى شابۋىل ۇردىسىمەن ءوربىپ وتىردى. ماتچ شارىقتاۋ شەگىنە جاقىنداعاندا سكولاريدىڭ باپكەرلىك سۇڭعىلالىعى ەرەكشە كورىندى. ونىڭ الاڭعا ويىن بارىسىندا قوسقان فۋتبولشىلارى كەرەمەتتەي ناتيجەلىلىك تانىتتى: پوشتيگا 83-مينۋتتا تارازى باسىن تەڭەستىرسە، 110-مينۋتتا رۋي كوشتا پورتۋگالدىقتاردى العا شىعاردى. دەگەنمەن قوسىمشا ۋاقىتتىڭ بىتۋىنە 5 مينۋت قالعاندا لەمپارد سوققان گولدان سوڭ وسى چەمپيوناتتاعى العاشقى پەنالتي سەرياسىنا كەزەك كەلدى. سەريا بەكحەمنىڭ سۇمدىق قاتەلىگىمەن باستالدى: ول تەپكەن دوپ قاقپادان ەداۋىر بيىك كەتتى. پورتۋگالدىقتاردىڭ دا ءوز «بەكحەمى» بار ەكەن: رۋي كوشتا باعىتتاعان دوپ ايدالاعا ۇشتى. بۇدان كەيىنگى بىرنەشە سوققى ناتيجەلى بولدى. اقىرىندا ىسكە قاقپاشى ريكاردۋ كىرىستى. اۋەلى ول ۆاسسەللدىڭ سوققىسىن كەرى قايتاردى، ارتىنشا شەشۋشى پەنالتيدى ءوزى سوقتى! 6:5 – پورتۋگاليا جارىستى ءارى قاراي جالعاستىراتىن بولدى.

شۆەتسيا – گوللانديا كەزدەسۋىندە دە ءىس ماتچتان كەيىنگى پەنالتي سەرياسىنا كەلىپ تىرەلىپ، مەللبەرگتىڭ تەپكەن دوبىن ۇستاعان گوللاند قاقپاشىسى ۆان دەر سار ءوز كومانداسىن جارتىلاي فينالعا الىپ شىقتى. گرەكتەر تاسقامال قورعانىسىنىڭ مىعىمدىعىنىڭ ارقاسىندا قۇرلىق چەمپيونىن اتىنان اۋدارىپ سالدى. ال توپتىق تۋرنيردەگى قارقىنىن باسەڭدەتپەگەن چەحتار دانيانى تالقاندادى.

جارتىلاي فينالدا چەحيا فۋتبولشىلارىنىڭ جولى بولمادى. ولار گول سوعاتىن ءبىراز ۇرىمتال تۇستى ۋىستان شىعارىپ العانىمەن قويماي، قوسىمشا ۋاقىتتا ءوز قاقپاسىنا دوپ جىبەرىپ الدى. ستاندارتتى جاعدايلارعا اسا قاتتى ءمان بەرەتىن رەححاگەلدىڭ جىگىتتەرى 105-مينۋتتاعى بۇرىشتامانى وتە ءساتتى پايدالاندى: بويى 2 مەترگە جۋىق قورعاۋشى دەللاستىڭ باسپەن ءدال سوققان دوبىنا پەتر چەح توسقاۋىل بولا المادى (ماتچ بىردەن توقتاتىلدى – ويتكەنى «التىن گول» ەرەجەسى ءالى كۇشىندە ەدى). ال اعىلشىندارمەن ايقاستان سوڭ وزدەرىنە دەگەن سەنىمدىلىگى قايتا ورالعان پورتۋگاليا فۋتبولشىلارى گوللانديادان باسىم ءتۇستى.

فينال تۋرا بەتاشار ماتچتىڭ كوشىرمەسىنە اينالدى. تاعى دا دوپتى كوپ ۇستاپ، ۇنەمى شابۋىلداۋشىلار – پورتۋگالدىقتار دا، تىلىن تاس قىپ بەكىتىپ الىپ، وزدەرىنە ءتان جالت ەتپە توسىن قيمىلمەن قارسىلاسىنىڭ قاتەلىگىن اڭدىعاندار – گرەكتەر بولدى. الاڭ يەلەرىنىڭ باسىمدىعى بىرتە-بىرتە ناقتى ناتيجەگە ۇلاسۋى دا مۇمكىن ەدى، الايدا بۇكىل ويىننىڭ ىرعاعىن ايقىنداپ جۇرگەن وڭ قاپتالداعى قورعاۋشى ميگەل اياق استىنان جاراقات الىپ، كەزدەسۋدى جالعاستىرا المادى. ونىڭ ورنىنا شىققان پاۋلۋ فەررەيرا دا بارىن سالىپ كىرىسكەنىمەن، ەكىنشى تايمدا پورتۋگالدىقتار اۋەلگى قارقىنىنان ايرىلىپ قالدى. مۇنى بايقاعان وتتو رەححاگەل دەرەۋ جىگىتتەرىنە العا شىعۋعا نۇسقاۋ بەردى. سونداي جىلدام شابۋىلدىڭ بىرىندە انگەلوس حاريستەاس باسپەن سوعىپ، شەشۋشى گولدى سوقتى.

بۇل – سوناۋ 1992 جىلدان كەيىنگى ەۋروپا چەمپيوناتىنىڭ ءىرى سەنساتسياسى ەدى. دوداعا دەيىن ەشكىم سەنىم ارتپاعان گرەكيا قۇراماسى ءوز تاريحىندا تۇڭعىش رەت التىننان القا تاقتى. 

ءحىى ەۋروپا چەمپيوناتى

(2004 جىل، پورتۋگاليا)

فينالدىق تۋرنيردە 31 ماتچ وتكىزىلىپ، 77 دوپ سوعىلدى ء(بىر ويىندا ورتا ەسەپپەن – 2,48). مەرگەن فۋتبولشى: باروش (چەحيا) – 5 دوپ.

«ا» توبى

پورتۋگاليا – گرەكيا – 1:2, يسپانيا – رەسەي – 1:0, گرەكيا – يسپانيا – 1:1, پورتۋگاليا – رەسەي – 2:0, پورتۋگاليا – يسپانيا – 1:0, گرەكيا – رەسەي – 1:2.

1. پورتۋگاليا 3 4:2    6
2. گرەكيا 3 4:4    4
3. يسپانيا 3 2:2    4
4. رەسەي 3 2:4    3

«ۆ» توبى

شۆەيتساريا – حورۆاتيا – 0:0, فرانتسيا – انگليا – 2:1, انگليا – شۆەيتساريا – 3:0, فرانتسيا – حورۆاتيا – 2:2, انگليا – حورۆاتيا – 4:2, فرانتسيا – شۆەيتساريا – 3:1.

1. فرانتسيا 3 7:4    7
2. انگليا 3 8:4    6
3. حورۆاتيا 3 4:6    2
4. شۆەيتساريا 3 1:6    1

«س» توبى

دانيا – يتاليا – 0:0, شۆەتسيا – بولگاريا – 5:0, بولگاريا – دانيا – 0:2, شۆەتسيا – يتاليا – 1:1, يتاليا – بولگاريا – 2:1, دانيا – شۆەتسيا – 2:2.

1. شۆەتسيا 3 8:3    5
2. دانيا 3 4:2    5
3. يتاليا 3 3:2    5
4. بولگاريا 3 1:9    0

«D» توبى

چەحيا – لاتۆيا – 2:1, گەرمانيا – گوللانديا – 1:1, لاتۆيا – گەرمانيا – 0:0, چەحيا – گوللانديا – 3:2, چەحيا – گەرمانيا – 2:1, گوللانديا – لاتۆيا – 3:0.

1. چەحيا 3 7:4    9
2. گوللانديا 3 6:4    4
3. گەرمانيا 3 2:3    2
4. لاتۆيا 3 1:5    1

شيرەك فينال

پورتۋگاليا – انگليا – 2:2 (پەنالتيدەن 6:5), فرانتسيا – گرەكيا – 0:1, شۆەتسيا – گوللانديا – 0:0 (پەنالتيدەن 4:5), چەحيا – دانيا – 3:0.

جارتىلاي فينال

پورتۋگاليا – گوللانديا – 2:1, گرەكيا – چەحيا – 1:0 (قوسىمشا ۋاقىتتا)

فينال

گرەكيا – پورتۋگاليا – 1:0

4 شىلدە. ليسسابون. «دا لۋش» ستاديونى. 62 865 كورەرمەن. تورەشى مەرك (گەرمانيا).

گرەكيا: نيكوپوليديس، سەيتاريديس، دەللاس، كاپسيس، فيسساس، باسيناس، زاگوراكيس، كاتسۋرانيس، يانناكوپۋلوس (ۆەنەتيديس، 76), حاريستەاس، ۆريزاس (پاپادوپۋلوس، 81).

پورتۋگاليا: ريكاردۋ، ميگەل (پاۋلۋ فەررەيرا، 43), جورجە اندرادە، ريكاردۋ كارۆاليۋ، نۋنۋ ۆالەنتە، كوشتينيا (رۋي كوشتا، 60), مانيشە، كريشتيانۋ رونالدۋ، فيگۋ، دەكۋ، پاۋلەتا (نۋنۋ گوميش، 74).

گول: حاريستەاس، 57.

ەسكەرتۋ العاندار: سەيتاريديس، باسيناس، كوشتينيا، فيسساس، پاپادوپۋلوس، نۋنۋ ۆالەنتە.

ساكەن سىبانباي

Abai.kz