بارشاعا بەلگىلى ءتامسىل – تاعىلىم الۋ، بىلىمگە ۇمتىلۋ كىتاپتا. حاكىم اباي بابامىز:

پايدا ويلاما، ار ويلا
تالاپ قىل ارتىق بىلۋگە،
ارتىق ءبىلىم كىتاپتا،
ەرىنبەي وقىپ كورۋگە، - دەمەي مە؟!

ال الەۋمەتتىك جەلىلەر، عالامتور، قالتا تەلەفون، سمارتفون قاپتاعان بۇگىنگى كەزدە بالا كىتاپ وقي ما؟ وقيدى، بولماسا وقىمايدى دەپ تۇجىرىم جاساۋ شىندىققا قيانات. كىتاپ وقيتىن بالالار بار. ولار باستاۋىش سىنىپتان-اق ەرتەگى، اڭگىمە جيناقتارىن وقۋعا داعدىلانعان وقۋشىلار. وكىنىشكە قاراي، قارشادايىنان كىتاپتى سەرىك ەتكەن، ۋاقىتىن ءبولىپ، ودان سۋسىنداعان بالالار از.

جالپى، بالالار ادەبيەتى جانە بالالارعا كىتاپ وقىتۋ تالقىلاۋدان تۇسپەيتىن، قايتا-قايتا كوتەرىلە بەرەتىن ماسەلە. بالانى كىشكەنتايىنان كىتاپ وقۋعا ۇيرەتۋ، ءسويتىپ داعدىلاندىرۋ قانداي دارەجەدە؟ كىشكەنتاي بالاعا كىتاپ وقىپ، ەرتەگى ايتىپ بەرۋدى جۇيەلى تۇردە اتقارىپ جۇرگەن اتا-انا بار ما؟ الدە، بالالاردى شەشە ەمەس، كوشە تاربيەلەي مە؟

بالاعا، كەشكە ۇيىقتار الدىندا كىتاپ وقىپ بەرەتىن، ەرتەگى ايتاتىن اتا-انالار بار شىعار. وكىنىشكە قاراي، ونداي اتا-انالار اسا كوپ ەمەس...

ءبىزدىڭ بالالىق شاعىمىزدىڭ جاقسى جاقتارىن، ساۋلەلى ەستەلىكتى ايتا كەتۋ ءلازىم دەپ ويلايمىن. اكە-شەشەمىز، كىشكەنتاي كۇنىمىزدە ەرتەگى وقىپ بەرمەسە دە، ەكىنشى-ءۇشىنشى سىنىپتان باستاپ قازاق ەرتەگىلەرىن، باتىرلار جىرىن وقىتىپ، ونى وزدەرى دە تىڭدايتىن. سول ءۇردىس، سول داعدى ءبىزدى كىتاپ وقۋعا ىنتالاندىردى.

كوپشىلىككە توپىراق شاشۋدان اۋلاقپىن، بۇگىنگى اتا-انالادىڭ وزدەرى كىتاپ بەتىن اشا ما؟ ۇيلەرىنە گازەت-جۋرنال جازدىرىپ الا ما؟ سودان دا بۇگىنگى بالالار سمارتفونعا، ۋاتساپقا، ينستاگرامعا، فەيسبۋككە قارايتىنى جاسىرىن ەمەس.

ارينە، بالانىڭ سمارتفوندى مەڭگەرگەنى، بىلگەنى، قاراعانى دۇرىس شىعار. بىراق، ونىڭ قۇلى بولماۋى كەرەك! وسى جاعدايدى قاداعالايتىن، باقىلايتىن اتا-انا كوپ ەمەس.

پسيحولوگ مامانداردىڭ ايتۋىنشا، قىرىقپىشاق توبەلەس، اتىس-شابىسقا تولى ءتۇرلى باعدارلامالاردى تۇراقتى كورۋ، قالتا تەلەفونعا، سمارتفونعا ءجيى ءۇڭىلۋ بالالاردىڭ مىنەز-قۇلقىنا، ميىنا، ياعني پسيحيكاسىنا سالماق تۇسىرەدى. دەنساۋلىعىنا كەرى اسەر ەتەدى. ءتىپتى كەي جاعدايدا مامان دارىگەردىڭ كومەگىنە جۇگىنۋگە تۋرا كەلەدى. ونداي جاعىمسىز دۇنيەلەر بالانى قاتىگەزدىككە بەيىمدەپ، مەيىرىم-قايىرىمنان الىستاۋعا يتەرمەلەيدى.

سول ءۇشىن دە بالالار جازۋشىسىنا ارتىلار سالماق ءزىل باتپان. جاقسى شىعارمالار قاي كەزدە دە، قاي زاماندا دا وقىلادى. بۇگىنگى ۋاقىت تالابىنا ساي بالالار تەحنيكا مەن تەحنولوگيانى مەڭگەرۋى، ءبىلۋى، ۇيرەنۋى قاجەت. مەنىڭشە، جاقسى كىتاپتى ەشقانداي تەحنيكا الماستىرا المايدى! كىتاپتىڭ ورنى بولەك! كىتاپ بالانى وتىرۋعا، شىدامدىلىققا، ەڭبەك ەتۋگە تاربيەلەيدى.

زەرتتەۋشىلەر بالالار ادەبيەتىنىڭ تومەندەۋىنە باسپا، تارالىم عانا سەبەپشى ەمەس دەيدى. ماسەلە كىتاپتىڭ ساپاسىنا، مازمۇنىنا دا قاتىستى. بۇگىنگى بالالاردىڭ وي-ورىسىنە ساي، ەلىكتىرىپ اكەتەتىن، رۋحاني ازىق بولاتىنداي، ولاردى تاربيەلەيتىن قۇرالعا اينالار دۇنيەلەر از. ەسەسىنە سىرتى جىلتىر شەتەلدىك ترەنينگتىك، پسيحولوگيالىق دۇنيەلەر كىتاپ دۇكەندەرىندە قاپتاپ كەتتى.

- «مەلومان» سياقتى كىتاپتاردى، اۆتورلاردى ناسيحاتتايتىن، باعىتى قازاقيلانعان ۇلكەن دۇكەندەر جەلىسى ىسكە قوسىلىپ جۇمىس ىستەسە دەپ ويلايمىن. ول ماركەتينگ دۇكەندەر جەلىسىنە بۇگىن شىققان كىتاپ ەرتەڭ ولارعا تۇسەتىندەي جاعداي جاسالسا، جاستار بارادى، وقيدى، بىزدە الەۋمەتتىك جەلىنى قولدانۋشىلار سانى كوبەيىپ كەلە جاتقاندىقتىن كىتاپتى، اۆتورلارى ناسيحاتتاتيىن ماركەتينگ، مەنەدجەرلىك جاعىن ەنگىزۋ كەرەك. جاستار بولسىن، ورتا بۋىن جاستاعى ءوزىمىزدىڭ قالامگەرلەرگە ينتەللەكتۋالدى دۇنيەسىن ساتىپ وتكىزۋدى ۇيرەنۋ  كەرەك. قازىر كىتاپتىڭ ءتۇرى شىعىپ جاتىر، كىتاپ شىعارۋ جەڭىل بولىپ كەتتى. بالا كۇنىمىزدە ەرەكشە عالامات ادامدار عانا كىتاپ جازادى دەپ ويلايتىنبىز، بۇگىندە ەكىنىڭ ءبىرى كىتاپ شىعارا بەرەتىن بولدى، سولاردىڭ ىشىندە تالانتتى اۆتورلار بار، وسى دۇكەندەر جەلىسىندە ءوزىنىڭ ينتەللەكتۋالدى تاۋارىن وتكىزۋگە جۇمىس ىستەۋ كەرەك. بۇكىل الەمدى زەرتتەپ وتىرسا. انا كىتاپ پالەنباي تيراجبەن ءوتىپتى دەسە، اۆتورىن قاراۋ كەرەك، نە پايدالاندى، نە قولداندى، جالپى ءبىز ينتەللەكتۋالدى ءبىلىمىمىزدى ساتا المايمىز، ۇيالامىز. كىتاپتى تۋىسىڭا، كورشىڭە، قۇربىڭا ساتۋ كەرەك، «مەلوماندى» تىلگە تيەك ەتەتىنىم سول. ولاردىڭ ناسيحاتى كۇشتى، كىتاپتار ياعني ءونىمنىڭ الۋاندىعى بار. ول جەردە قازاقشا دۇنيەلەردى كوپ تاباتىن بولدىق قوي، - دەيدى استاناداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانانىڭ باس ديرەكتورى عازيزا قۇدايبەرگەنوۆا.

***

بالانىڭ كىتاپقا ۇيىرسەكتىگى وتباسىنان، اتا-انا تاربيەسىنەن باستاۋ الۋى ءتيىس. قاجەت بولسا، ونى كىتاپ وقۋعا ماجبۇرلەۋ كەرەك. بۇگىنگى اكە-شەشە تۇنگى ۇيقى الدىندا بالاسىنا ەرتەگى وقي ما؟! كوكىرەگى وياۋ، كوزىقاراقتى اتا-اجەسى وقىر. اتا-اجەلەردىڭ ءبارى بىردەي بالالارىمەن، نەمەرە-جيەندەرىمەن بىرگە تۇرمايدى عوي.

جاستايىنان كىتاپ وقىپ داعدىلانعان بالادان ەرتەڭگى كۇنى ينتەللەكتۋال جاقسى مامان شىعارى اقيقات. دەرەك كوزدەرىنە سۇيەنسەك، باستاۋىش سىنىپتان كىتاپ وقىپ ۇيرەنگەن بالا، ەر جەتكەندە ۇلكەندى سىيلايتىن، مادەنيەتتى، وتانشىل، پاتريوت ازامات بولاتىن كورىنەدى. ولار جانە شىلىم، ەسىرتكى، اراق-شاراپ سياقتى دەرتكە جۋىمايدى ەكەن.

كىتاپ دۇكەننىنە بارساڭىز، كورشى رەسەي ەلىنىڭ ماسكەۋ، سانكت-پەتەربۋرگ قالالارىنان شىققان، ديزاينى تاستاي، ءتۇرلى-ءتۇستى بوياۋلارمەن كەرەمەت بەزەندىرىلگەن بالالارعا ارنالعان كىتاپتاردى كورىپ، ۇلكەندەردىڭ ءوزى قىزىعادى. بىزدە دە جاقسى كىتاپتار جوق ەمەس. وكىنىشكە قاراي، ولار وتە از. ال «مادەنيەت جانە اقپارات» مينيسترلىگىنەن، مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن شىعاتىن كىتاپتاردىڭ تيراجى نەبارى ەكى مىڭ دانا بولۋى سەبەپتى، تەك استانا، الماتى قالالارى مەن وبلىستارداعى كىتاپحانالارعا عانا تەگىن تاراتىلادى. ياعني ساتىلىمعا، كىتاپ دۇكەندەرىنە تۇسپەيدى.

اقپارات قۇرالدارىنان كەيىنگى ۋاقىتتا: «بالالار ادەبيەتى قۇلدىراپ بارادى، شىعىپ جاتقان كىتاپتارداعى ولەڭ، مىسال-اڭگىمەلەردىڭ دەنى «ەدەندە جۋ»، «ساباقتى جاقسى وقى»، «ءتارتىپتى بول»، «كوك ءشوپتى جۇلما»، «جالقاۋ بولما» سىندى قۇرعاق ۇگىت-ناسيحات تۇرىنەن اسپاي جاتىر دەپ جازادى...

ايتتى-ايتپادى، بالالار تاقىرىبىنا قالام تارتىپ جۇرگەن قالامگەرلەر بالا جانىن مولدىرلىككە، ادامگەرشىلىككە، ىزگىلىككە، وتانشىلدىققا تاربيەلەيتىن، ۇلت رۋحىن كوتەرەتىن جاقسى شىعارمالار جازا الماي جۇرگەنىمىز جاسىرىن ەمەس.

بالالار ادەبيەتى – قيىن شىعارماشىلىق. ۇلكەندەرگە ارناپ جازۋ ءبىر باسقا، ال مۇندا ءسىز دۇنيەگە ەڭ الدىمەن بالانىڭ كوزقاراسىمەن قاراۋىڭىز كەرەك. بالا بولىپ ويلاپ، بالا تىلىندە سويلەۋىڭىز كەرەك. سول ءۇشىن دە بالالارعا ارناپ جازاتىن قالامگەرلەر ساۋساقپەن سانارلىق.

قازاقتىڭ كوركەم ادەبيەتى – قازاقتىڭ رۋحى، جانى قانى!

ءتىل ۇيرەنۋدىڭ ۇلكەن مەكتەبى!

ادەبيەت – ادامتانۋدى عانا ەمەس، ادام بولىپ قالۋدى ۇيرەتەتىن ۇلى ونەر!

فەدور دوستوەۆسكي ءبىر سوزىندە: «مەن ادام بولىپ قالعىم كەلگەندىكتەن ءومىرىمدى ادەبيەتكە ارنادىم»، - دەگەن ەكەن...

شىنايى جازىلعان جاقسى شىعارما، ۋاقىتقا، زامان اعىمىنا باعىنبايدى. ىقىلاسپەن وقىلادى.

ەكونوميكالىق باسەكە مەن رۋحاني باسەكە قاتار ءجۇرۋى كەرەك. حالىق بايىسىن. سونىمەن قاتار رۋحاني جاعىنان دا بايىعانى ءجون. ءار حالىق ءوزىنىڭ رۋحاني، ياعني ينتەلەكتۋالدىق دەڭگەيىنىڭ جوعارى بولۋىنا كۇرەسۋى كەرەك. رۋحاني بايۋ دەگەنىمىز، يماندىلىق، جاراتۋشى اللانى تانۋ، ادامگەرشىلىك، ىزگىلىك، مەيىرىم، قايىرىم، وتان سۇيگىشتىك، ياعني پاتريوتيزم ماسەلەسى. بالالاردىڭ ويى مەن بويى جارىسا ءوسۋى كەرەك! اتا-انالار ءوز بالالارىنىڭ كيىنۋىنە، تاماعىنىڭ توق بولۋىنا مىندەتتى! ال ويىنىڭ وسۋىنە مەملەكەت اتسالىسۋى ءتيىس. ارينە اتا-انالارمەن بىرلەسىپ...

ءبىر تاڭقالارلىق جاعداي، بىزدە بالالارعا ارنالعان كىتاپتار جاس ەرەكشەلىگىن ساقتامايدى. بۇرىن بالالارعا قاتىستى كوركەم ادەبيەتتى ارنايى اشىلعان «جالىن»، كەيىنىرەك «بالاۋسا» باسپاسى شىعارىپ تۇردى. ول كەزدە بۇل باسپالاردا قاستەك بايانباي، ەرمەك وتەتىلەۋوۆ، ەسكەن ەلۋباەۆ، قارجاۋباي ومارۇلى، شاكەن كۇمىسبايۇلى، بايبوتا سەرىكباەۆ سياقتى مامان رەداكتورلار قىزمەت ىستەيتىن. ولار بالالارعا ارنالعان شىعارمالاردىڭ قىر-سىرىن جاقسى بىلەتىن. وزدەرى ولەڭ، اڭگىمە، ەرتەگى، حيكايات جازىپ، ەلگە تانىمال اقىن-جازۋشىلار بولعاندىقتان، وقىرمانعا، اسىرەسە بالالارعا باسپادان شيكىلى-پىسىلى ونىمدەردى جىبەرمەۋگە كۇش سالاتىن. ءار قالامگەردىڭ كەز كەلگەن شىعارماسى جاناشىر قولدان وتكەننەن كەيىن، كىتاپ بولىپ باسىلاتىن. شىعارماشىلىق كەڭەستەر وسى باعىتتا جۇمىس ىستەيتىن. بالالارعا ارنالعان كىتاپتار مەن كىتاپشالارعا سۋرەت سالاتىن، ونى بەزەندىرەتىن سۋرەتشىلەردىڭ دە باسپادا شىعارماشىلىق كەڭەسى بولاتىن. وسىنداي جۇدىرىقتاي جۇمىلعان ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارى كوبىنەسە ءوز جەمىسىن بەرىپ جاتاتىن. بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرى، ويلاۋ-قابىلداۋ قابىلەتتەرى قاتاڭ ەسكەرىلىپ، كىتاپتار جۇيەلى تۇردە، سەريا-سەريا بويىنشا، مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالارعا دەپ، باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنا دەپ، ورتا سىنىپ، جوعارى سىنىپ وقۋشىلارىنا دەپ شىعارىلۋى كەرەك...

بالالار ادەبيەتىنىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرمەسە بولمايدى. ويتكەنى، ول جاس ەرەكشەلىكتەرىنە وراي سابيلەر ادەبيەتى، بۇلدىرشىندەر ادەبيەتى، ورتا بۋىن-جاسوسپىرىمدەر ادەبيەتى دەپ بولىنەدى. ماسەلەن، ءالى ءتىلى شىقپاعان سابيلەردىڭ ادەبيەتى ولاردىڭ جان-جانۋارمەن، تابيعات كورىنىستەرىمەن تانىستىرۋدان باستالسا، بۇلدىرشىندەر ادەبيەتىندە ولاردىڭ قابىلداۋىنا لايىقتالعان قىزىقتى، شاعىن سيۋجەتتەر كوركەم تۇردە ايتىلادى. ءار جاستاعى بالالاردىڭ قابىلداۋىنا بايلانىستى ولەڭ-اڭگىمەلەردىڭ سوزدەرى قانشا بۋىننان، سويلەمى قانشا سوزدەن قۇرالۋى ءتيىس، وسىنىڭ ءبارى ەسكەرىلۋى كەرەك. قاراپايىم بۇل قاعيدانى بىلمەيتىن اۆتوردىڭ جازعاندارى جاس وقىرمانعا تۇسىنىكسىز بولادى.

بالالار جازۋشىلارى قارتايدى دەگەلى ءبىراز ۋاقىت ءوتتى. ول ءسوزدىڭ جانى بار. قادىر مىرزا-ءالى، تۇمانباي مولداعاليەۆ، قاستەك بايانباي، وتەپبەرگەن اقىپبەكۇلى، اسقارجان سارسەكۇلى، مارات قابانباەۆ، ورازباي بايباقوۆ، قارجاۋباي ومارۇلى، بالتاباي ءادىلوۆ، بەيسەباي كىرىسبايۇلى، ەسكەن ەلۋباەۆ، سۇلتان قاليەۆ ت.ب. تانىمال اقىن-جازۋشىلار ومىردەن وزعانىمەن، اللاعا شۇكىر، ەسەسىنە ەسەي جەڭىسۇلى، باعدات ءماجيتوۆ، اسحات ومىرباەۆ، الىبەك بايبول، المات ءيسادىل، سەرىكبول حاسان، قۋات احەتوۆ، ەلدوس توقتارباي، ەرنۇر سەيداحمەت، ولجاس قاسىم سىندى تالانتتى جاستار كەلدى. وسى جاس تولقىن اراسىنان ءالى-اق، جۇزدەن جۇيرىك بالالار قالامگەرلەرى شىعارى ءسوزسىز.

تاعى ءبىر تۇيتكىلدى دۇنيە، مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن شىعاتىن بالالارعا ارنالعان كىتاپتارعا تولەنەتىن قالاماقى جوعارى بولۋى كەرەك. جوعارىدا ايتتىق، نەبارى 1-2 مىڭ تارالىممەن شىعارىلاتىن كىتاپتار وبلىستىق، اۋداندىق، قالالىق كىتاپحانالارعا عانا تاراتىلادى، كىتاپ دۇكەندەرىنە تۇسپەيدى. ال بالالاردىڭ ءبارى كىتاپحاناعا بارا بەرمەيدى عوي. كىتاپ شىعاراتىن ءتيىستى مينيسترلىك تيراج مولشەرىن كوبەيتىپ، كەمىندە 50 پايىزىن ساتۋعا شىعارعانى ءجون دەپ ەسەپتەيمىن. ءتىپتى، بۇل ماسەلەنى باسپالاردىڭ وزدەرى دە شەشۋگە بولادى. 2-3 مىڭ دانا ارتىق شىعارىپ، كىتاپ دۇكەندەرىنە ساتۋعا قويسىن. جاقسى كىتاپ قاي كەزدە دە ساتىلادى جانە باسپاعا قارجىلاي تابىس اكەلەر ەدى.

«قازانشىنىڭ ەركى بار...» دەيدى قازاق. بۇل ءتامسىل بارلىق جەردە جۇرمەيدى. 2015 جىلى الماتىداعى «ەكسكليۋزيۆ كا» باسپاسى جاس جەتكىنشەكتەرگە ارنالعان «باسىرە» اتتى 2 تومدىق كىتاپ شىعاردى. وسى جيناقتا ءبىراز جانساقتىق كەتكەن. وسى جولداردىڭ اۆتورىنىڭ «تاكاپپار ءپىل» اتتى ەرتەگىسىن سەيىتقۇل وسپانوۆتىڭ اتىنان، جازۋشى گۇلزات شويبەكوۆانىڭ 6 اڭگىمەسىن مارات قۇلديبايۇلىنىڭ اتىنا جازعان. باسپا باسشىلارىنا تەلەفون شالىپ، قاتەلىكتەرىن ايتقانشا ەشتەڭە بىلمەگەندەي تىم-تىرىس جاتىپ الدى. قايىرا-قايىرا حابارلاسقان سوڭ عانا «تەحنيكالىق جاعدايعا بايلانىستى قاتەلەسىپپىز» دەگەن ماعىنادا «انا ءتىلى»، «قازاق ادەبيەتى» اپتالىعى ارقىلى شاعىن حابار بەرىپ، «جۋىپ-شايدى».

«التىن جۇلدىز» سىيلىعىنىڭ يەگەرى، جاس زيالىلارعا ارنالعان «ءمولدىر بۇلاق» تانىمدىق جۋرنالىنىڭ بيىلعى جىلعى № 4 سانىندا مەنىڭ «ءبىر ءۇزىم نان» دەپ اتالاتىن مولتەك اڭگىمەم كوزىمە وتتاي باسىلدى. اۆتورىنا قاراسام، الماتى وبلىسى، تالعار اۋدانى، قىزىل-قايرات اۋىلىنداعى №19 كوپسالالى مەكتەپ-گيمنازياسىنىڭ 8 «ءا» سىنىپ وقۋشىسى سەرىك دانيا. جەتەكشىسى: اققويان ەرجان دەپ تۇر. دەرەۋ جۋرنالدىڭ باس رەداكتورى، اقىن داۋلەتبەك بايتۇرسىنۇلىنا حابارلاستىم. ول دا اقتالىپ جاتىر. اقىرى، «ءمولدىر بۇلاقتىڭ» № 5 سانىنا وقۋشى سەرىك دانيا: «...شىنىن ايتقاندا مەن اڭگىمەنىڭ اۆتورىنا ءمان بەرمەگەن ەدىم. ينتەرنەتتەن كوشىرىپ الۋ دەگەن جاۋاپسىزدىق جانە ۇلكەن ۇرلىق ەكەنىن تۇسىنبەپپىن. مەن اتا-انامدى، ۇستازىم اققويان ەرجان اعايدى، «ءمولدىر بۇلاق» جۋرنالىن ىڭعايسىز جاعدايعا قالدىرىپ وتىرمىن. بىلمەستىك ىستەپ، اۆتورلىق قۇقىق بويىنشا زاڭ بۇزۋشىلىق جاساپ، «ءبىر ءۇزىم ناندى» ۇرلاعانىم ءۇشىن، جازۋشى تولىمبەك ءابدىرايىم اعادان كەشىرىم سۇرايمىن. بۇدان بىلاي مۇنداي ۇرلىق جاسامايمىن»، - دەپ جاۋاپ جازدى.

بۇل جەردە وڭ-سولىن تانىپ ۇلگەرمەگەن «ۇرلىق» جاساعان وقۋشى عانا ەمەس، «ءمولدىر بۇلاق» جۋرنالى ۇجىمى دا، باس رەداكتور داۋلەتبەك بايتۇرسىنۇلى دا كىنالى ەكەنى داۋسىز.

زاڭ بويىنشا، اقىن-جازۋشىلاردىڭ جازباشا تۇردەگى كەلىسىم-شارتىنسىز شىعارمالارىن باسۋعا ەش باسپانىڭ قۇقىعى جوق. ال وزگە ادامنىڭ قالامگەر شىعارماسىنا جيەندىك جاساۋى – ۇرلىق! مۇنى كىتاپتى قۇراستىرعان جاۋاپتى رەداكتور جانە باسپاگەرلەر ءبىلۋى كەرەك.

ايتكەمەن، قۇر شوپپەن اۋىزدى سۇرتە بەرمەيىك. كەيىنگى جىلدارى «فوليانت»، «ارۋنا»، «الماتى كىتاپ»، «كوكجيەك»، «شيكۋلي ي ك»، «بالاۋسا»، «بالالار ادەبيەتى»، «مازمۇنداما»، «قاسىم» باسپالارىنان بالا تالعامىنا جاۋاپ بەرەتىن ادەمى كىتاپتار از بولسا دا شىعىپ جاتىر. 2015 جىلدان باستاپ ەلىمىزدەگى جەتەكشى «اتامۇرا» باسپاسى، «اتامۇرا مەكتەپ كىتاپحاناسى» سەرياسىمەن حاكىم اباي، ىبىراي التىنسارين، مۇزافار الىمباەۆ، تۇرداقىن جەكسەمباي، تولەگەن ايبەرگەنوۆ، ورازاقىن اسقار، ەسكەن ەلۋباەۆ، سۇلتان قاليۇلى، كادىربەك سەگىزبايۇلى، باۋىرجان جاقىپ، نۇرلان قالقا، ت.ب. تانىمال بالالار قالامگەرلەرىنىڭ كىتاپتارىن شىعاردى. بۇل ءۇردىس جالعاسىن تابادى دەپ ويلايمىز.

بالالار ادەبيەتىنىڭ تاعدىرى – ەل بولاشاعىنىڭ تاعدىرى!

2007-2017 جىلدارى «ZHERSU» كورپوراتسياسى مەن قازاقستان جازۋشىلار وداعى ۇيىمداستىرعان ءداستۇرلى  «دارابوز» اتتى بالالارعا ارنالعان تۋىندىلار بايگەسى بولدى. جۇلدە العان شىعارمالار «كاۋسار بۇلاق» دەگەن اتپەن قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە جارىق كورىپ تۇردى. ول كىتاپتى ءوز باسىم اسىعا كۇتەتىنمىن. «دارابوز» بايگەسى قانشاما جازۋشىنىڭ باعىن اشتى، بالالار ادەبيەتىنە جاڭا ەسىمدەر كەلدى. اقىرى توقتاپ قالدى. وتە وكىنىشتى!

بالالار مەن جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان ادەبي ءداستۇرلى بايگەلەر اۋاداي قاجەت. بۇل كونكۋرستار، بالالار ادەبيەتىنە جاڭا ەسىم اكەلەدى. «بۇلاق كورسەڭ كوزىن اش» دەمەكشى، جاس تالانتتار تانىلادى. بالالار ادەبيەتىنىڭ باعى جانادى! گۇلدەيدى! كوركەيەدى. قاناتىن كەڭگە جايادى!

بالالارعا ارنالعان جالعىز ادەبي جۋرنال - «بالدىرعان»، جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان «ۇلان» گازەتى مەن «اق جەلكەن» جۋرنالى ءوز دەڭگەيىندە جاقسى شىعىپ جاتىر. جوعارىداعى ءۇش باسىلىمعا مەنەدجەرلىك جەتىسپەيدى. تيراجىن كوبەيتۋ ءۇشىن، باسپاسوزگە جازىلۋ ناۋقانى كەزىندە ۇگىت-ناسيحاتپەن كوپ جۇمىس ىستەۋ كەرەك.

بىلتىردان بەرى سەمەيلىك تالانتتى ادەبيەتانۋشى، ءبىلىمدى سىنشى ءابىل-سەرىك الىاكبار مەن جاس عالىم، اقىن ەرىك ومارعاليەۆ «قۇنانباي قاجى اتىنداعى الاش اۋدارماشىلار وداعى قوعامدىق قورى» اياسىندا ءبىراز يگى-ىزگى جۇمىستار اتقارىپ كەلەدى. «تاتو» دەپ اتالاتىن بالالارعا ارنالعان ءتۇرلى-ءتۇستى ينتەرنەت ونلاين جۋرنالىنىڭ ءبىرىنشى سانىن شىعاردى. «تاتو» جۋرنالى العاشقى  سانىنان باستاپ جاس وقىرمانداردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرا ءتۇستى.  جاقىندا عانا اباي وبلىسىنا قاراستى كوكپەكتى اۋدانىندا  «نۇرجان قۋانتايۇلىنىڭ ادەبي مەكتەبىن» اشسا، ەندى بۇل جۇمىستى اياكوز اۋدانىندا، وسى جولداردىڭ اتىنداعى ادەبي مەكتەپتى اشۋدى جوسپارلاپ وتىر. بۇل ءىس--شارانى جاڭاشىل، ىسكەر اياكوز اۋداندىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ باسشىسى نۇرعالي ازىمباەۆ قولداپ وتىر.

جۋىقتا تۋعان ەلگە بارعانىمدا اياكوز قالاسىنداعى № 6, ءوزىم تۇلەپ ۇشقان دۋلات باباتايۇلى اتىنداعى، تۋعان اۋىلىم قاراعاشتاعى جامبىل جاباەۆ اتىنداعى مەكتەپ وقۋشىلارىمەن بولعان كەزدەسۋ كەشى قىزىقتى ءوتتى.

مەكتەپ وقۋشىلارىمەن كەزدەسۋ كەشىنە ءجيى بارامىن. بالالار كوپ نارسەنى بىلگىسى كەلەدى، وقىعىسى كەلەدى. «بالالارعا ارنالعان قازاق تىلىندەگى كىتاپتار نەگە از، بەزەندىرىلۋى نەگە ناشار، نەگە قىزىقتى ەمەس؟» - دەگەن سۇراقتى كوپ قويىپ جاتادى.

شاعىن ماقالادا، جالپى ادەبيەت، ونىڭ ىشىندە بالالار ادەبيمەتىنە قاتىستى قوردالانعان ماسەلەلەردى جان-جاقتى قامتىپ، تولعاپ ايتۋ مۇمكىن ەمەس. ءبىز «وسى كرەك-اۋ» دەگەن ءجايتتى عانا قاعازعا تۇسىردىك...

قازاق دالاسى – كەڭ بايتاق. كۇمبىر-كۇمبىر كونە كۇيىمىز بەن تولعاۋى توقسان جىرلارىمىزدا – «ۇشسا قۇستىڭ قاناتى تالادى، شاپقان اتتىڭ تۇياعى توزادى، اتىراۋى – ايشىلىق، قاراتاۋى – كۇنشىلىك» دەپ تولعايمىز.

تۋعان جەردىڭ ءاربىر سايى مەن قىرقاسى، تاۋى مەن وزەنى تاريحتان سىر شەرتەدى. ءاربىر جەر اتاۋىنىڭ توركىنى تۋرالى تالاي-تالاي اڭىزدار مەن اڭگىمەلەر بار. ءاربىر ولكەنىڭ حالقىنا سۋىقتا پانا، ىستىقتا سايا بولعان، ەسىمدەرى ەل ەسىندە ساقتالعان ءبىرتۋار پەرزەنتتەرى بار. وسىنىڭ ءبارىن جاس ۇرپاق ءبىلىپ ءوسۋى ءتيىس.

بالالارعا ارنالعان شىعارمالاردىڭ التىن ارقاۋى، دىتتەگەن نىساناسى وسى توڭىرەكتە وربىگەنى ءلازىم.

دانا حالقىمىز، «ۇلكەننىڭ جۇزىنە بەرگەنشە، بالانىڭ بىرىنە بەر» دەيدى. ەندەشە، تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ بولاشاعى - بالالارعا ارنالعان ءماندى-ماعىنالى، مازمۇندى،جاس وقىرماننىڭ رۋحىن كوتەرەتىن ءتىلى شۇرايلى، جاقسى كىتاپتارىمىز كوپ بولسىن، اعايىن!

تولىمبەك ءابدىرايىم،

بالالار جازۋشىسى، مادەنيەت قايراتكەرى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى

Abai.kz